• Nie Znaleziono Wyników

Rozdział II. Wychowanie fizyczne w edukacji uczniów pełnosprawnych

2.2. Wychowanie fizyczne uczniów z niepełnosprawnością intelektualną

2.2.1. Przegląd badań w piśmiennictwie

A. Kuś (2006) w pracy badawczej, jako główny cel przyjął – poznanie sprawności fizycznej specjalnej w zespołowych grach sportowych wśród uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim. Były to zajęcia pozalekcyjne z podstawowych umiejętności gier zespołowych (siatkówka, koszykówka, piłka nożna, unihok szkolny). Badaniem byli objęci uczniowie szkół podstawowych i gimnazjum. Większe zainteresowanie zajęciami wykazywali uczniowie gimnazjum zarówno wśród chłopców jak i dziewczynek (żadna z dziewczynek nie brała udziału w zajęciach ze szkół podstawowych). Poziom sportowy był bardzo zróżnicowany, przy czym lepsze wyniki odnosili uczniowie z gimnazjum. Poziom sprawności fizycznej chłopców w wieku gimnazjalnych w porównaniu do uczniów nieuczęszczających na dodatkowe zajęcia nie podniósł się jakoś znacząco – różnice statystycznie nie istotne. Dlatego też zaleca się zwiększenie godzin pozalekcyjnych dla zwiększenia efektywności zajęć dodatkowych (Kuś, 2006, s. 33-43).

Współcześnie problem sprawności fizycznej osób z dysfunkcjami często opisuje B. Bolach (2008). W jednej ze swoich prac, za pomocą testu Eurofit Specjal porównał umiejętności fizyczne osób z niepełnosprawnością w stopniu lekkim z osobami bez zaburzeń. Wyniki badań pokazały, że dzieci z niepełnosprawnością intelektualną różnią się od swoich rówieśników w normie intelektualnej. Często występują u nich wady wzroku, słuchu czy uszkodzenie narządów ruchu. Poziom sprawności fizycznej znacznie odbiegał od dzieci pełnosprawnych fizycznie, a największą różnicę było widać przy drugiej próbie testu (skłony tułowia wprzód z leżenia tyłem). We wnioskach końcowych zasugerował, żeby w trakcie zajęć

33

z wychowania fizycznego w szkołach specjalnych należy zwrócić szczególną uwagę na ćwiczenia doskonalące siłę (B. Bolach, 2008, s. 293-304).

W swoich kolejnych badaniach B. Bolach potwierdził obserwacje swoje oraz innych autorów stwierdzając, że sprawność fizyczna zależy od ilorazu inteligencji oraz ich aktywności ruchowej, co sugeruje, że im większa jest aktywność ruchowa tym występuje większa sprawność fizyczna. Wnioski, jakie w swoich badaniach autor wysnuł sugerują, że aby podnieść sprawność fizyczną uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim należy stworzyć im dobre warunki do zajęć rozwijających główne zdolności motoryczne jak skoczność, gibkość, siłę czy równowagę. Wyniki wskazują na potrzebę ciągłego udoskonalania procesu wychowania fizycznego dla zwiększenia ich sprawności fizycznej (Bolach, 2009, s. 381-389).

Podobne badania w zbliżonym okresie, jednakowym testem, przeprowadził J. Baranowski (2006). Wysunął podobne wnioski sugerując, że niepełnosprawni intelektualnie są mniej aktywni niż ich pełnosprawni rówieśnicy. Rzeczywista aktywność może być niższa od deklarowanej ze względu na słabą motywację do działania, którą z pewnością uniemożliwia apatia i brak umiejętności długotrwałej koncentracji. Według wspomnianego NCPAD (2004, za: Baranowski, s. 14) jednym z powodów mało aktywnego trybu życia wśród niepełnosprawnych intelektualnie jest mała świadomość wykonywanych ćwiczeń. Wyniki badań pokazują jednak, że sama świadomość bez wsparcia osób dorosłych nie pozwoli na zwiększenie aktywności ruchowej. Według autora powinno się zwrócić szczególną uwagę na wzbudzanie u wychowanków „apetytu” na ruch tak, aby obudzić w nich trochę zaniedbane cechy „wolicjonalne” (Baranowski, 2006, s. 14).

Jednym z elementów sprawności fizycznej jest sprawność motoryczna, w skład której wchodzą: siła, szybkość, wytrzymałość oraz koordynacja ruchowa.

M. Wieczorek (2009) w swoich badaniach określiła dwa główne cele. Celem poznawczym pracy było rozpoznanie i porównanie sprawności fizycznej:

niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu lekkim oraz w stopniu umiarkowanym w dwóch grupach wiekowych (12-14 lat, 16-18 lat). Celem praktycznym natomiast było ukazanie znaczenia sprawności fizycznej osób niepełnosprawnych w relacjach interpersonalnych, w integracji społecznej. Badanie odbyło się oczywiście za pomocą testu Eurofit Specjalny. Wnioski z pracy wskazują, że w badaniach całościowych można stwierdzić, iż grupy z niepełnosprawnością w stopniu lekkim

34

uzyskały najlepsze rezultaty wykonywanych prób. Jednak oprócz ćwiczeń równoważnych nie są one istotne statystycznie. Różnice w sprawności fizycznej dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim (12-14 lat) są znaczące, jednak maleją one wraz z wiekiem, podobnie, jak w drugiej badanej grupie (12-14 lat stopień umiarkowany). Uczniowie natomiast stają się samodzielni zwiększając przy tym poczucie własnej wartości (Wieczorek, 2009, s. 135-136).

Zajęcia z wychowania fizycznego są jedną z podstawowych form aktywności fizycznej nie tylko wśród dzieci w normie intelektualnej. W kolejnej swojej publikacji B. Bolach (2009) porównał wpływ zajęć wychowania fizycznego na sprawność uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim i na sprawność uczniów zdrowych.

Program wychowania fizycznego realizowany w obu grupach był w wymiarze 4 godzin lekcyjnych tygodniowo, gdzie warunki lokalowe były bardzo podobne (pełnowymiarowe sale gimnastyczne, boiska sportowe). W blokach tematycznych, realizowanych w trakcie zajęć wychowania fizycznego, największa różnica była w zajęciach rekreacyjnych, gdzie znaczną przewagę miała grupa

Zadaniem szkoły jest zapewnienie odpowiedniej dawki ruchu gdyż dla wielu uczniów, zwłaszcza tych z niepełnosprawnością intelektualną, są to jedyne formy

35

zorganizowanej aktywności fizycznej, w jakich uczestniczy. A. Marchewka (2000) w swoich badaniach ukazała trudne warunki bytowe w analizowanych szkołach (aż 63,7% testowanych szkół) jako główny czynnik dezorganizujący do podjęcia zajęć ruchowych na tym etapie kształcenia, dotyczy to zwłaszcza szkół integracyjnych.

Jednym z rozwiązań są właśnie lekcje prowadzone w terenie (plac zabaw, park), które korzystnie wpływają na intensywność zajęć, ale także samopoczucie uczniów oraz na pozytywne postawy wobec kultury fizycznej (za: Bolach, 2009, s. 400).

U dzieci z niepełnosprawnością intelektualną zajęcia z kultury fizycznej mają działanie korekcyjno-wychowawcze, w którego skład wchodzi wychowanie społeczne, rozwój funkcji poznawczych oraz sprawności psychomotorycznych.

Badacze są zgodni, iż dziecko w początkowym stadium (niepełnosprawności w stopniu lekkim) nie odbiega umiejętnościami od pełnosprawnego dziecka, jednak konkretne elementy przyswajają sobie wolniej i z większym trudem (Bolach, 2009, s. 400-401).

T. Maszczak zauważa, że w konkurencjach o nieskomplikowanej strukturze ruchu, przy odpowiednim treningu, osoby z niepełnosprawnością intelektualną mogą osiągać równe a nawet lepsze wyniki w porównaniu do osób nieuprawiających sportu o normalnym poziomie intelektualnym, w czym główną rolę według autora odgrywa motywacja formowana poprzez doping słowny czy współzawodnictwo (za: Bolach, 2009, s. 401-402). Wnioski płynące z tych badań pokazują, że zajęcia szkolnego wychowania fizycznego miały wpływ na wzrost sprawności fizycznej zarówno dzieci zdrowych jak i tych niepełnosprawnych w stopniu lekkim. Dziewczęta i chłopcy z grupy eksperymentalnej zaliczyły niewielki wzrost sprawności fizycznej ogólnej w porównaniu z ich rówieśnikami z grupy kontrolnej (Bolach, 2009, s. 402).

Po skończonej edukacji szkolnej osoby z lekką niepełnosprawnością najczęściej podejmują pracę fizyczną, dlatego tak ważnym z perspektywy szkoły stają się zajęcia z kultury fizycznej. Badania wykazują, że młodzież ta posiada wystarczającą wiedzę potrzebną do dbałości o zdrowie i sprawność fizyczną.

Bardzo niski poziom osiągnął wskaźnik emocjonalno – motywacyjny, który wiąże się ze zbyt częstym ukierunkowanie wychowania fizycznego na kształtowanie umiejętności, a zbyt mało czasu poświęca się ugruntowaniu odpowiedniego nastawienia do określonych form aktywności ruchowej. Badana młodzież przejawia niezbyt pozytywny stosunek do innych form aktywności ruchowej, niż lekcje

36

wychowania fizycznego, nie podejmując poza szkołą właściwie żadnych działań (Gawlik, 2003, s. 12-15).