Przepowiadanie Ewangelii

Biskup, złączony ze Stolicą Apostolską, jest dla diecezji znakiem jedności i szafarzem rzeczywistości nadprzyrodzonych. W łączności z nim i w jego imieniu prezbiterzy głoszą słowo Boże, udzielają sakramentów i sprawują pieczę nad parafiami23. Dokumenty soborowe podkreślają, że głoszenie Ewangelii jest pierwszym i podstawowym zadaniem biskupa. Biskup, będąc członkiem kolegium biskupów, powinien poczuwać się do obowiązku przekazywania nauki w całym Kościele24. Przede wszystkim jednak przedmiotem troski biskupa powinno być podawanie doktryny chrześcijańskiej na terenie jego diecezji. W posynodalnej adhortacji Catechesi Tradendae Jan Paweł II zwrócił uwagę, że na biskupach w pierwszym rzędzie ciąży obowiązek nauczania, są zatem pierwszymi katechetami25. Mają troszczyć się, aby nauczanie katechetyczne było starannie przekazywane dzieciom, młodzieży oraz ludziom dorosłym. Szczególne miejsce mają poświęcić katechezie przygotowującej do przyjęcia sakramentów. Powinni starać się o przywrócenie bądź lepsze dostosowanie instytucji katechumenatu²⁶.

Biskup, jako pierwszy nauczyciel wiary, ma przyprowadzać do Chrystusa nowych uczniów. Misja ta ma na celu autentyczne i odpowiedzialne przekazywanie wspólnocie wierzących słowa Bożego. W ten sposób biskup wypełnia wobec swojej diecezji nakaz ewangelizacyjny i naśladuje Chrystusa, który jak Dobry Pasterz troszczy się o swoją owczarnię. Takie zaangażowanie winno cechować działalność całej wspólnoty diecezjalnej, jest bowiem źródłem jej duchowego wzrostu. Fundamentalnym zadaniem biskupa jest podtrzymywanie więzi ze wspólnotami lokalnymi za pośrednictwem parafii, duszpasterzy i ich współpracowników27.

Szczególną troską biskupi mają otaczać kapłanów, traktując ich jak synów i przyjaciół. Kapłani, którzy podejmują po części zadania i troskę pasterską zleconą biskupom, mają mieć możliwość rozmowy z biskupem nie tylko w dziedzinie

23 Por. K. Drews, Posługa biskupa we współczesnym…, s. 41.

24 Por. KD nr 25.

25 Por. Jan Paweł II, Posynodalna adhortacja apostolska Catechesi tradendae, Kraków 2008, nr 63.

26 Por. DB, nr 14.

duszpastersko-administracyjnej, lecz także na tematy duchowe i osobiste. Biskupi mają troszczyć się o sytuację duchową, intelektualną i materialną prezbiterów28.

Do głównych obowiązków biskupa jako nauczyciela wiary należą osobiste zaangażowanie w przepowiadanie, opracowanie ogólnego planu przepowiadania, troska o autentyczne głoszenie i wykład słowa Bożego. Ponadto wśród nich wyróżnić można także przygotowanie do przyjęcia sakramentów świętych. Zadaniem biskupa jest inspirowanie, kierowanie i koordynowanie wszelkich inicjatyw diecezjalnych tak, aby zaczyn słowa Bożego docierał do wszystkich chrześcijan29.

Dyrektorium Apostolorum successores wskazuje na różne formy przepowiadania przez biskupa, do których jest zobowiązany. Ma ono być systematyczne i osobiste, ponieważ będzie przedstawiać wiernym to, w co należy wierzyć i czynić dla Bożej chwały i zbawienia ludzi. Biskup jest także zobowiązany przekazywać zasady moralne dotyczące porządku społecznego, a szczególnie: wartości życia, trwałości i jedności rodziny, przekazywania życia i wychowania dzieci30. Odnosząc się do stylu przepowiadania, dokument Kongregacji ds. Biskupów zaznacza, że nauczanie biskupa ma się odznaczać trzema cechami. Ma być:

a. nauczaniem z autorytetem,

b. bez ustępstw odnośnie do tego, co po ludzku wydawać by się mogło stosowne, c. w sposób atrakcyjny. Atrakcyjność ma polegać na takim przekazie doktryny,

która została wcześniej wprowadzona w życie31.

Biskup jest „autentycznym nauczycielem, to znaczy posiada autorytet Chrystusa” wtedy, kiedy naucza indywidualnie, jak i wtedy, kiedy naucza z innymi biskupami. Kongregacja dodaje jednak, że istnieje ścisła zależność pomiędzy nauczycielską posługą biskupa a świadectwem jego życia. To właśnie świadectwo jest nowym źródłem autorytetu dopełniającym źródło obiektywne, które wynika ze święceń biskupich. W taki sposób autorytetowi władzy towarzyszy wiarygodność. Zrozumiała jest zatem zachęta

28 Por. DB, nr 16.

29 Por. K. Drews, Posługa biskupa we współczesnym …, s. 41.

30 Por. M. Oroń, Biskup głosicielem słowa i nauczycielem wiary w myśl kan. 386 KPK/83, w: „Kortowski przegląd prawniczy”, 1(2015), s. 66

dokumentu, by biskup medytował Słowo Boże i wielkodusznie wypełniał posługę głoszenia Słowa32.

Pierwszą i najważniejszą formą przepowiadania jest homilia. Zadanie biskupa polega na tym, aby homilia przekazywała katolicką prawdę w sposób integralny, językiem łatwym i dostosowanym do możliwości słuchających. Treść homilii ma też nawiązywać do tekstów liturgicznych z danego dnia. Ustalając roczny plan głoszenia, biskup ma go tak ułożyć, by pouczyć o wszystkich prawdach wiary katolickiej33. Winien zabiegać o to, aby poznawać mentalność, zwyczaje oraz warunki, w jakich żyją ci, do których kieruje słowo Boże. Własne rozeznanie ma pomóc biskupowi wskazywać prezbiterom i diakonom odpowiednie formy przepowiadania. Przewodnicząc Mszy św., liturgii słowa Bożego czy też innym celebracjom, biskup powinien sam wygłaszać homilię34. Czyni to, siedząc na katedrze bądź stojąc przy ambonie. Na głowie ma założoną mitrę i trzyma pastorał, chyba że uzna za słuszne, by czynić inaczej35. Homilii nie można pominąć w czasie Mszy św. z udziałem ludu w niedziele i święta nakazane, w czasie Mszy z udzieleniem sakramentu małżeństwa i innych Mszy rytualnych³⁶.

Następną formę przepowiadania stanowią listy pasterskie oraz przesłania skierowane do całej wspólnoty. Wydaje się je przy okazji ważniejszych wydarzeń w diecezji. W ten sposób biskup powinien również przekazywać doktrynę Kościoła. Listy należy odczytywać we wszystkich kościołach, kaplicach oraz oratoriach. Powinny być krótkie, ale wydawane na tyle często, aby biskup nie milczał, kiedy sytuacje życiowe domagają się jego głosu. Można je nazwać dialogiem pomiędzy biskupem i powierzoną jego pieczy częścią ludu Bożego37. Mają być zatem wynikiem współpracy Kościoła diecezjalnego. Przy redagowaniu listów pasterskich biskup może zwrócić się o pomoc do Rady Kapłańskiej czy też do Diecezjalnej Rady Duszpasterskiej, o przedstawienie propozycji tematów zasługujących na szczególną troskę czy problemów, wobec których biskup powinien zająć stanowisko lub rozwiać wątpliwości38.

32 Por. tamże nr 119.

33 Por. tamże nr 122a.

34 Por. Por. M. Oroń, Biskup głosicielem słowa…, s. 66.

35 Por. Ceremoniał , nr 142.

36 Por. KL, nry 52, 78.

37 Por. K. Drews, Posługa biskupa we współczesnym…, s. 42.

Za trzecią formę, nazywaną też specjalną formą przepowiadania, uznaje się rekolekcje oraz misje parafialne. Ich częstotliwość jest pozostawiona ustaleniom biskupa diecezjalnego, a inicjowana przez poszczególnych proboszczów. Rekolekcje odbywają się zazwyczaj w Adwencie i Wielkim Poście, trwają z reguły cztery dni i obejmują też niedziele. Z kolei misje parafialne są czasem odnowy wspólnoty parafialnej. Przeprowadza się je przeważnie co 10 lat, mając na celu umocnienie i odnowę życia z wiary. Misje trwają z reguły cały tydzień, w odpowiednich porach głosi się wiernym nauki o fundamentalnych prawdach wiary i moralności. W tym czasie sprawuje się też okazjonalne nabożeństwa. Misje przez głoszone nauki, sakramentalną spowiedź i Komunię św. prowadzą do uroczystości poświęcenia krzyża misyjnego. Są okresami szczególnego rozbudzania parafii, budzenia sumień wierzących, pobudzania ich gorliwości. Mają być czasem szczególnej łaski dla parafii, czasem przechodzenia Boga przez wspólnotę, głoszenia orędzia misyjnego, pojednania z Bogiem i ludźmi oraz umacniania więzi braterskich39.

Pomimo wskazanych powyżej form przepowiadania słowa Bożego biskup powinien skorzystać z każdej okoliczności do nauczania, które może przyjąć formę przemówień, wykładów, a nawet osobistych rozmów. Warto, żeby zwrócił on szczególną uwagę na tych, którzy współcześnie związani są z przekazywaniem informacji, wychowywaniem, rozpowszechnianiem opinii. Wśród tych osób są nauczyciele, wychowawcy, dziennikarze, pisarze czy ludzie sprawujący władzę. Na biskupie spoczywa odpowiedzialność za to, by wiarę przekazywano w sposób nieskażony, zgodny z doktryną katolicką. Ma zatem zadanie upominania tych, którzy przepowiadają wiarę w sposób niezgodny z nauczaniem Kościoła. Powinien apelować o poprawę, a gdy tej nie będzie, ma prawo pozbawić ich mandatu nauczania40.