3. Outsourcing w funkcjonowaniu mikro, małych i średnich przed-
3.2. Przyczyny zastosowania outsourcingu w mikro, małych i średnich
w mikro, małych i średnich przedsiębiorstwach
Przyczyny zastosowania outsourcingu w przedsiębiorstwach (wszyst-kich) podlegały pewnym niewielkim zmianom w ostatnich kilkunastu la-tach, zarówno na rynku polskim, jak i na europejskim oraz światowym.
Zdecydowanie zmieniło się podejście do outsourcingu jako koncepcji (mówimy o czterech generacjach zastosowania outsourcingu w przedsię-biorstwach — rozdział 2.). W skrócie można to scharakteryzować tak: od podejścia instrumentalnego, w perspektywie taktycznej, do perspektywy strategicznej, poszukującej innowacyjnych zachowań poszczególnych przedsiębiorstw. W przyczynach zastosowania (we wszystkich przedsię-biorstwach) znajdziemy korelację z przyczynami techniczno-technologicz-nymi (np. współczesne technologie komunikacyjne, Internet) oraz proce-sem globalizacji (w tym z uwarunkowaniami kulturowymi).
104 3. Outsourcing w funkcjonowaniu mikro, małych i średnich przedsiębiorstw
Tabela 34. Rodzaje outsourcingu w przedsiębiorstwach średnich na rynku pol-skim (w %)
Lp. Rodzaj outsourcingu Udział
1. Outsourcing wewnętrzny 14,90
2. Zlecenie funkcji 29,80
3. Outsourcing usług 23,40
4. Co-sourcing 4,25
5. Outsourcing korzyści 14,90
6. Business Process Outsourcing (BPO) 4,25
7. Contracting-out 4,25
8. Outsourcing internetowy 4,25
Źródło: Opracowanie własne.
W rozdziale 2. przedstawiono szczegółowo wybrane wyniki badań przyczyn zastosowania outsourcingu. Wśród tych określonych przez firmę IBM Global Services w 2007 roku są następujące:
— przyspieszenie uzyskania korzyści z restrukturyzacji,
— dostęp do możliwości światowej klasy,
— lepsze skupienie się firmy na jej podstawowych zadaniach,
— wolne zasoby można przeznaczyć do innych celów,
— ograniczenie ryzyka,
— zasoby niedostępne wewnątrz firmy,
— uzyskiwanie przychodów,
— zadania sprawiające kłopot w zarządzaniu lub wymykające się spod kontroli,
— udostępnienie funduszy kapitałowych w zadaniach niestanowiących o podstawowej działalności firmy,
— ograniczenie kosztów operacyjnych.
Przeprowadzone przez autora badania (w latach 2000—2003) nad przy-czynami zastosowania outsourcingu w przedsiębiorstwach wykazały naj-częściej występujące przyczyny:
— „redukcja zatrudnienia,
— zwiększenie koncentracji firmy na podstawowej działalności,
— redukcja kosztów stałych,
— przyspieszenie pojawienia się korzyści wynikających z restrukturyzacji”
(FOLTYS, 2007, s. 90).
Do badań przeprowadzonych w sektorze przedsiębiorstw MŚP zapro-ponowano następujące przyczyny zastosowania outsourcingu:
— obniżka kosztów. Chodzi tu o całkowite koszty spełniania danych ob-szarów lub funkcji w przedsiębiorstwie,
— zamiana kosztów stałych na zmienne,
— obniżenie liczby zatrudnionych,
— zwiększenie koncentracji przedsiębiorstwa na podstawowej działalności.
Przedsiębiorstwo przez zlecenie na zewnątrz pewnych wybranych obsza-rów może się skupić na określonej (często na nowo zdefiniowanej) pod-stawowej działalności. Realizacja takich projektów outsourcingowych wymaga na początku redefinicji poszczególnych sfer działalności firmy.
Okazuje się, że nie zawsze obszary, które do tej pory były uznawane za podstawowe, nadal nimi pozostaną,
— polepszenie jakości produktów i usług wytwarzanych przez przedsię-biorstwo. Kryterium definiowania projektów outsourcingowych jest po-lepszenie jakości (we wszystkich jego aspektach), wyrażone w adekwat-nych wskaźnikach, np. niezawodności,
— możliwość przekazania własnych aktywów (np. maszyn i urządzeń) do realizacji innych projektów. Chodzi tutaj o optymalne wykorzystanie
3.2. Przyczyny zastosowania outsourcingu... 105
swoich aktywów do szukania nowej wartości zarówno poszczególnych produktów, jak i całego przedsiębiorstwa. Tego typu przyczyny projek-tów outsourcingowych generują relacje pomiędzy partnerami takiego projektu, np. gdy obydwie strony ponoszą koszty, ale także zyskują ko-rzyści,
— możliwość wykorzystania aktywów (maszyny, urządzenia), którymi przedsiębiorstwo nie dysponuje. Realizacja wybranych obszarów, funkcji przez zewnętrznego wykonawcę dokonywana jest na jego urządzeniach i w technologiach, które mogą być zdecydowanie nowocześniejsze, ge-nerując nową wartość dla wykonywanych produktów i przedsiębior-stwa,
— przyspieszenie pojawienia się korzyści wynikających z restrukturyzacji przedsiębiorstwa. Chodzi tu o zastosowanie projektów outsourcingo-wych w procesie restrukturyzacji przedsiębiorstwa, między innymi:
o aspekty restrukturyzacji zatrudnienia, techniczno-technologicznej, or-ganizacyjnej, finansowej i inne,
— możliwość realizacji funkcji trudnych, których przedsiębiorstwo nie jest w stanie spełnić np. z powodu braku odpowiednich specjalistów, niskiej akomodacji wykorzystywanych technologii i innych,
— podział ryzyka funkcjonowania przedsiębiorstwa. Wybranie odpowied-niego rodzaju outsourcingu, np. BPO, może prowadzić do podziału ryzy-ka pomiędzy partnerów projektu outsourcingowego. Znajomość danego segmentu (specjalistyczna wiedza o nim) rynku, w którym realizowane są zlecone obszary. Z reguły zdecydowanie lepszą wiedzę o tym seg-mencie ma zleceniobiorca, który może także zmniejszyć ryzyko prowa-dzenia działalności biznesowej,
— dostęp do nowoczesnego know-how w różnych obszarach, w tym technologicznych, teleinformatycznych, internetowych, społecznych, fi-nansowych i innych,
— wykorzystanie ustawodawstwa, w tym podatkowego, w wybranych re-gionach kraju, całym kraju, wybranych rere-gionach państw Unii Europej-skiej, krajach Unii EuropejEuropej-skiej, krajach pozaeuropejskich. Projekty out-sourcingowe mogą wykorzystywać pozytywne (bądź negatywne) różnice w ustawodawstwie na różnych rynkach,
— możliwość określenia kompetencji kluczowych dla przedsiębiorstwa, aby skuteczniej konkurować na rynku. Analiza działalności firm (sekto-ra MŚP) w korelacji do konkurencji pozwoli określić kompetencje klu-czowe przez redefinicje istniejących.
Badane przedsiębiorstwa sektora MŚP nie wniosły innych przyczyn oprócz tych zaproponowanych w kwestionariuszu. Wyniki badań udziału poszczególnych przyczyn zastosowania outsourcingu w firmach sektora MŚP (w kolejności od największego udziału) przedstawia tabela 35. Wśród 106 3. Outsourcing w funkcjonowaniu mikro, małych i średnich przedsiębiorstw
nich na pierwszym miejscu znalazła się: obniżka kosztów realizacji po-szczególnych obszarów lub funkcji. Negatywnym zjawiskiem jest fakt, że tylko 3,20% respondentów wskazało jako przyczynę zastosowania outsour-cingu: dostęp do nowoczesnego know-how. Potwierdza się teza, że przed-siębiorstwa sektora MŚP wykorzystują outsourcing pierwszej generacji (obniżka kosztów, zmniejszenie liczby zatrudnionych i inne klasyczne przesłanki zastosowania outsourcingu), nie biorąc pod uwagę jego innowa-cyjnych możliwości. Pewnym brakiem konsekwencji w postawach przed-siębiorstw sektora MŚP jest fakt, że na drugim miejscu wśród badanych przyczyn znajduje się: obniżenie liczby zatrudnionych. W innych punk-tach respondenci wskazywali konieczność stabilności w zatrudnieniu swo-jego personelu, w tym także co do liczebności.
Nowym aspektem jest: wykorzystanie ustawodawstwa, w tym podatko-wego, na wybranych rynkach. Do chwili obecnej w zasadzie ta przyczyna nie była wykorzystywana przez przedsiębiorców sektora MŚP, nie tylko z powodu korzystania z tzw. rajów podatkowych, ale także np. ustawodaw-stwa na poziomie samorządowym (województwa, powiaty, gminy), które pozytywnie może oddziaływać na firmy sektora. Wejście Polski do Unii
3.2. Przyczyny zastosowania outsourcingu... 107
Tabela 35. Przyczyny zastosowania outsourcingu w przedsiębiorstwach mikro, małych i średnich na rynku polskim (od największego do najmniejszego udziału) (w %)
Lp. Przyczyna zastosowania outsourcingu Udział
1. Obniżka kosztów 22,30
2. Obniżenie liczby zatrudnionych 14,50
3. Zwiększenie koncentracji przedsiębiorstwa na podstawowej działalności 12,20
4. Zamiana kosztów stałych na zmienne 8,90
5. Możliwość realizacji funkcji trudnych, których przedsiębiorstwo nie jest w stanie wykonać
8,90
6. Możliwość wykorzystania aktywów, którymi przedsiębiorstwo nie dys-ponuje
7,10
7. Polepszenie jakości produktów i usług 5,90
8. Przyspieszenie pojawienia się korzyści wynikających z restrukturyzacji 4,10
9. Możliwość przekazania własnych aktywów 3,90
10. Możliwość określenia kompetencji kluczowych dla przedsiębiorstwa 3,40
11. Dostęp do nowoczesnego know-how 3,20
12. Podział ryzyka funkcjonowania przedsiębiorstwa 2,70 13. Wykorzystanie ustawodawstwa, w tym podatkowego, na wybranych
rynkach
2,70
Źródło: Opracowanie własne.
Europejskiej zwiększyło możliwości wykorzystania ustawodawstwa dla projektów outsourcingowych przedsiębiorstw sektora MŚP.
Przeprowadzono także badania struktury przyczyn zastosowania out-sourcingu w poszczególnych rodzajach przedsiębiorstw sektora MŚP, biorąc pod uwagę wielkość tych firm. Dla przedsiębiorstw mikro, małych oraz średnich przyczyny zastosowania outsourcingu prezentują tabele 36, 37 i 38. Zaprezentowana w nich struktura udziałów przyczyn zastosowania outsourcingu w przedsiębiorstwach mikro, małych oraz średnich jest bar-dzo zbliżona. We wszystkich rodzajach firm respondenci wskazali na ob-niżkę kosztów jako tę najważniejszą przyczynę. Jedynie w przypadku przedsiębiorstw średnich udział przyczyn rozłożył się na kilka, na zbliżo-nym poziomie. Taka struktura wskazuje, że zastosowanie outsourcingu w przedsiębiorstwach sektora MŚP na rynku polskim pozostaje na pozio-mie pierwszej generacji i odległa jest jeszcze perspektywa wykorzystania outsourcingu w procesach innowacyjnych w firmach (outsourcing drugiej, trzeciej i czwartej generacji).
Zaprezentowana struktura udziału poszczególnych przyczyn jest struk-turą klasyczną (z niewielkimi odchyleniami zaprezentowana w rozdzia-le 2.), którą definiowano ok. 20 lat wcześniej w krajach Europy Zachodniej i USA.
108 3. Outsourcing w funkcjonowaniu mikro, małych i średnich przedsiębiorstw
Tabela 36. Przyczyny zastosowania outsourcingu w przedsiębiorstwach mikro na rynku polskim (w %)
Lp. Przyczyna zastosowania outsourcingu Udział
1. Obniżka kosztów 24,00
2. Obniżenie liczby zatrudnionych 14,00
3. Zwiększenie koncentracji przedsiębiorstwa na podstawowej działalności 13,50
4. Zamiana kosztów stałych na zmienne 8,40
5. Możliwość realizacji funkcji trudnych, których przedsiębiorstwo nie jest w stanie wykonać
10,00 6. Możliwość wykorzystania aktywów, którymi przedsiębiorstwo nie
dys-ponuje
6,10
7. Polepszenie jakości produktów i usług 7,30
8. Przyspieszenie pojawienia się korzyści wynikających z restrukturyzacji 4,50
9. Możliwość przekazania własnych aktywów 2,20
10. Możliwość określenia kompetencji kluczowych dla przedsiębiorstwa 3,30
11. Dostęp do nowoczesnego know-how 2,20
12. Podział ryzyka funkcjonowania przedsiębiorstwa 2,80 13. Wykorzystanie ustawodawstwa, w tym podatkowego, na wybranych
rynkach
1,70
Źródło: Opracowanie własne.
3.2. Przyczyny zastosowania outsourcingu... 109
Tabela 37. Przyczyny zastosowania outsourcingu w przedsiębiorstwach małych na rynku polskim (w %)
Lp. Przyczyna zastosowania outsourcingu Udział
1. Obniżka kosztów 24,20
2. Obniżenie liczby zatrudnionych 17,20
3. Zwiększenie koncentracji przedsiębiorstwa na podstawowej działalności 11,20
4. Zamiana kosztów stałych na zmienne 6,00
5. Możliwość realizacji funkcji trudnych, których przedsiębiorstwo nie jest w stanie wykonać
8,61 6. Możliwość wykorzystania aktywów, którymi przedsiębiorstwo nie
dys-ponuje
6,00
7. Polepszenie jakości produktów i usług 8,60
8. Przyspieszenie pojawienia się korzyści wynikających z restrukturyzacji 5,20
9. Możliwość przekazania własnych aktywów 2,60
10. Możliwość określenia kompetencji kluczowych dla przedsiębiorstwa 2,60
11. Dostęp do nowoczesnego know-how 2,60
12. Podział ryzyka funkcjonowania przedsiębiorstwa 3,40 13. Wykorzystanie ustawodawstwa, w tym podatkowego, na wybranych
rynkach
1,70
Źródło: Opracowanie własne.
Tabela 38. Przyczyny zastosowania outsourcingu w przedsiębiorstwach średnich na rynku polskim (w %)
Lp. Przyczyna zastosowania outsourcingu Udział
1. Obniżka kosztów 15,30
2. Obniżenie liczby zatrudnionych 11,70
3. Zwiększenie koncentracji przedsiębiorstwa na podstawowej działalności 11,70
4. Zamiana kosztów stałych na zmienne 11,70
5. Możliwość realizacji funkcji trudnych, których przedsiębiorstwo nie jest w stanie wykonać
8,10 6. Możliwość wykorzystania aktywów, którymi przedsiębiorstwo nie
dys-ponuje
9,90
7. Polepszenie jakości produktów i usług 10,80
8. Przyspieszenie pojawienia się korzyści wynikających z restrukturyzacji 2,70
9. Możliwość przekazania własnych aktywów 6,30
10. Możliwość określenia kompetencji kluczowych dla przedsiębiorstwa 2,70
11. Dostęp do nowoczesnego know-how 6,30
12. Podział ryzyka funkcjonowania przedsiębiorstwa 1,80 13. Wykorzystanie ustawodawstwa, w tym podatkowego, na wybranych
rynkach
1,00
Źródło: Opracowanie własne.
Interesujące są wyniki odnośnie do liczby wskazanych, poszczególnych przyczyn zastosowania outsourcingu. Największy udział wskazanych czyn w przedsiębiorstwach sektora MŚP mieścił się w przedziale 3—5 przy-czyn i wynosił 46,5%. Dwie lub jedną przyprzy-czynę wskazało 43,5%. Od 6 do 8 wskazało 6,1% przedsiębiorstw. Od 9 do 11 przyczyn — 2,3% przedsię-biorstw. Znalazły się także dwa przedsiębiorstwa, które wskazały ponad 11 przyczyn, dla których można zastosować outsourcing w przedsiębior-stwach sektora MŚP. W takim przypadku można mówić o wielowymiaro-wej perspektywie postrzegania outsourcingu.