Przyjęte rozwiązania

Ostatecznie poszukiwania rozwiązań i podejmowane badania doprowadziły autorkę do podjęcia próby zbudowania modelu analizowanego zjawiska. Nie jest to wybór oczywisty, ale wydaje się dobrym rozwiązaniem w badaniach eksploracyjnych. Modelowanie w swych założeniach ma służyć klarownemu wyjaśnianiu i prezentowaniu zjawisk, z uwzględnieniem ich specyfiki²⁷¹. Model zaproponowany przez autorkę ma charakter konceptualny, to znaczy nie zawiera zbędnych dystraktorów, ale konieczne elementy. Obrazuje również relacje między nimi. Wypracowane narzędzie ma charakter heurystyczny, tworzy system zintegrowanych map i schematów.

Schemat 2. Produktowy model ogólny opowieści transmedialnej

Źródło: opracowanie własne.

271 J.A. Sokolowski, C.M. Banks, Modeling and Simulation Fundamentals. Theoretical Under-pinnings and Practical Domains, Wiley, Hoboken 2010.

Do modelowania wybrano trzy przypadki procesów opowieści transme-dialnych. Pierwszym kryterium doboru był wiek grup docelowych – opowieści dobrano tak, by każda z nich reprezentowała jedno audytorium: dzieci, mło-dzież i nastolatków oraz dorosłych. Drugim kryterium był poziom rozwoju opowieści, który w fazie wstępnej badań był testowany za pomocą ogólnej mapy produktowej. Zgodnie z jego założeniami, by można było mówić o opowieści transmedialnej, konieczne były cztery elementy:

1. produ kt za łoż ycielsk i konstytuujący całą narrację / urtekst,

2. co najmniej dwa produkty zawierające rozbudowaną część narracji z tym samym wątkiem głównym – komponent y zasadnicze,

3. co najmniej dwa produ kt y bazujące na uniwersum i bohate-rach znanych z produktu założycielskiego i komponentów zasadniczych, rozwijające inne wątki

4. obecność twórczości przeobrażonej / transformacyjnej bazującej na wcześniejszych elementach.

Produktowy model ogólny osadzony jest w czasie. Początek osi czasu to upublicznienie tekstu założycielskiego. Rama twórczości przeobrażonej jest otwarta, ponieważ tak jak opisano to przy definiowaniu opowieści trans-medialnej, ma ona potencjał dalszego rozwoju, to znaczy, że z czasem będą się pojawiały nowe elementy. A nawet gdy komercyjnie rozwój procesu się zatrzyma, użytkownicy mogą nadal rozwijać historię w formie post-object fandom²⁷². W praktyce nie można jednak zagwarantować, że jakaś narracja została całkowicie porzucona przez twórców komercyjnych, bo może się zdarzyć, że nawet po wielu latach do niej powrócą.

Ostatecznie do analizy wybrano opowieści: Madagaskar, Kosogłos i Gra o Tron, które zostały poddane dwufazowemu modelowaniu. Pierwsza faza polegała na zbudowaniu map produ k towo-pa r t yc y pac y jnych, czyli kolekcji istniejących już tekstów kultury popularnej zawierających różne elementy opowieści transmedialnej. Większość zasadniczych elementów była znana autorce, natomiast by mieć pewność, że mapa zawiera wszystkie

272 Por. R. William, Post-Object Fandom: Television, Identity and Self-narrative, Bloomsbury Academic, London and New York 2015, s. 6.

produkty powstałe komercyjnie, zastosowano reasearch netnograficzny. W sieci wyszukiwano komponenty metagatunku, stosując gamę wyselekcjonowanych słów kluczowych dla poszczególnych narracji. Słowa kluczowe wyszukiwane były w dwóch wersjach językowych – polskiej i angielskiej, bowiem ten drugi język stanowi lingua franca użytkowników opowieści transmedialnych.

Mapy produktowe zaprezentowano w dwóch postaciach, tabelarycznej i schematycznej, stanowiącej rozwinięcie modelu ogólnego, w którym oś czasu się wydłuża, a poszczególne rodzaje elementów się multiplikują. W wersji tabelarycznej wykonano dwa zestawienia – jedno dla komponentów zasad-niczych i drugie dla produktów zawierających narrację bazującą na pierwszej grupie elementów.

Najwięcej trudności nastręczała analiza twórczości oddolnej, dlatego w tym przypadku ograniczono się do trzech konkretnych mediów społecznościowych, które cieszą się dużą popularnością wśród użytkowników i mają bardzo szeroki zakres treści. Nie są wyspecjalizowane, gdy chodzi o konkretne opowieści transmedialne, są łatwo dostępne i proste w obsłudze, więc gwarantują sze-roką reprezentację twórczości użytkowników. Ponadto stanowią one miejsca w sieci, w których zamieszcza się gotowe dzieła, a nie tylko udostępnia – jak to ma miejsce na przykład w sieciach społecznościowych. Jako obszar badawczy wybrano: Archive of Our Own, YouTube i Tumblr. Wszystkie wymie-nione media społecznościowe scharakteryzowano w pierwszym rozdziale, stąd w tym miejscu zostaną przypomniane ich najważniejsze cechy w kontekście opowieści transmedialnych. Archive of Our Own jest utworzonym oddolnie portalem tematycznym przeznaczonym do publikacji twórczości fanowskiej.

Z kolei YouTube jest medium społecznościowym wyspecjalizowanym, słu-żącym do zamieszczania filmów wideo. Zaś Tumblr to platforma blogowa, którą zawłaszczyli fani różnych opowieści transmedialnych, by uczynić z niej miejsce promocji fan artu.

Wyniki analiz twórczości fanowskiej, podobnie jak w przypadku poprzedniej grupy produktów, zamieszczono w stosownej tabeli, natomiast w modelu wska-zywano najpopularniejsze formy ekspresji prezentowane przez użytkowników.

Ogrom obiektów wytwarzanych w ramach user generated conent sprawia,

że ich jednostkowe skatalogowanie – tak jak ma to miejsce w przypadku produktów komercyjnych – w ogóle nie jest możliwe. Dlatego ograniczono się jedynie do określenia najbardziej popularnych form ekspresji użytkowników.

Na schemacie mają one postać orientacyjnych, żółtych ram, które stanowią jedynie symbol twórczości fanowskiej, wytwarzającej się w procesie opowia-dania transmedialnego.

Schemat 3. Poglądowa ogólna mapa narracyjna

Źródło: opracowanie własne.

Kolejnym etapem pracy było mapowa n ie na r rac y jne, czyli wyod-rębnienie ze skatalogowanych produktów narracji i jej chronologiczne upo-rządkowanie. Za główną linię narracyjną uznano te części opowieści, które zawarte są w tekście założycielskim oraz w komponentach zasadniczych.

Założono, że są to te elementy narracji, które wyznaczają kanon będący punktem odniesienia dla wszystkich pozostałych elementów – odgórnych i oddolnych.

W powyższej, poglądowej mapie narracyjnej widoczna jest również rama twórczości z określonym czasem akcji. We wszystkich elementach, które

się w niej znajdują, da się określić – przynajmniej w przybliżeniu – gdzie narracja się znajduje w odniesieniu do linearnej części opowieści zawartej w komponentach zasadniczych. Elementy, które trafiają poza tę ramę, nie mają osadzenia w chronologii zdarzeń. Druga rama, oznaczona na schemacie linią przerywaną, symbolizuje uniwersum. Elementy, które są poza nią, wskazują twórczość, której autorzy nie wykazują kanonicznego podejścia do kontynu-owania narracji, modyfikują lub wymieniają uniwersum i zmieniają postacie.

Dzięki wykorzystaniu modelowania oraz mapowania produktowo-partycy-pacyjnego i narracyjnego możliwe było poddanie opowieści ustrukturyzowanej analizie, pozwalającej odpowiedzieć na postawione pytania badawcze.

Jak przebiega proces opowiadania transmedialnego?

• Co początkuje proces opowiadania transmedialnego?

• Jakie media i w jaki sposób są wykorzystywane w procesie opowia-dania transmedialnego?

• Jaka jest rola kolektywnego nadawcy, a jaka użytkowników w procesie opowiadania transmedialnego?

• Jakie są funkcje opowiadania transmedialnego we współczesnej rzeczywistości medialnej?

• Jak wygląda modelowy proces opowiadania transmedialnego?

W jaki sposób zbudowana jest opowieść transmedialna?

• Jakie są źródła opowieści transmedialnej?

• Jakie są główne elementy opowieści transmedialnej?

• Co wyróżnia opowieść transmedialną jako metagatunek medialny?

• Jaka jest rola opowieści transmedialnej we współczesnej rzeczywi-stości medialnej?

• Jak wygląda model opowieści transmedialnej?

Jak badać opowiadanie i opowieść transmedialną?

• Jakie są najbardziej adekwatne metody badawcze?

• Jak wykorzystywać metody medioznawcze i pokrewne w badaniu opowiadania i opowieści transmedialnej?

Próba odpowiedzi na tak postawione pytania została zaprezentowana w podsumowaniu niniejszego opracowania. Wcześniej jednak autorka pre-zentuje wyniki przeprowadzonych badań jakościowych trzech wybranych przypadków opowieści transmedialnych.