Różnice między tradycyjną a „nową gospodarką”

Kompleksowa analiza różnic między tradycyjną a „nową gospodarką” może następować na wielu płaszczyznach przy jednoczesnym uwzględnieniu szerokiej grupy czynników. Ponieważ „nowa gospodarka” utożsamiana jest z rozwojem technologii ICT, w pierwszej kolejności uwaga zostanie skierowana na cechy sektora informatycznego, które stanowią o odrębności tej części gospodarki od pozostałych. W tabeli 8 dokonano porównania sektora tradycyjnego z sektorem informatycznym.

Tabela 8. Porównanie sektora tradycyjnego i sektora związanego z „nową gospodarką”

Tradycyjne gałęzie przemysłu Sektor informatyczny

(„nowa gospodarka” )

Przewaga produktów materialnych, których zawartość intelektualna jest stosunkowo niska

Przewaga produktów intelektualnych, których zawartość materialna jest stosunkowo niska

Sztywna produkcja masowa Długie cykle produktów Innowacje są rzadkie

Elastyczna produkcja o charakterze usługowym Krótkie cykle produktów

Ciągłe innowacje Tradycyjna 8-godzinna praca

Pracownicy skupieni w fabrykach i biurkach

Elastyczne zatrudnienie

Pracownicy pracują zdalnie z domu

Wędrowna siła robocza, nietypowe zatrudnienie Tradycyjny związek między sprzedawcą i klientem,

podaż tworzy popyt na klasycznym rynku

Marketing w czasie rzeczywistym, transakcje online

Ustalone ceny katalogowe („koszty”) Elastyczne, dynamiczne ceny Źródło: Szabo [2002, s. 27]

34

Jednym z najczęściej analizowanych elementów pod względem różnic jest sektor. Tradycyjne sektory produkcyjne mają swoją genezę w koncepcjach: fordyzmu i postfordyzmu, z kolei sektory związane z „nową gospodarką” stanowią zespolenie nowoczesnej produkcji i usług24. Specyfika pracy w przedsiębiorstwach informatycznych (elastyczne zatrudnienie, możliwość zdalnej pracy, transakcje online) stanowi o jej unikalnych cechach, które jednocześnie tworzą nowe możliwości dla funkcjonowania przedsiębiorstw z branż nieinformatycznych. Następuje dyfuzja idei i rozwiązań „nowej gospodarki” do pozostałych sektorów. Proces ten jest szczególnie zauważalny w państwach wysoko rozwiniętych. Nowe możliwości mają swoje odzwierciedlenie w funkcjonowaniu rynku. W tabeli 9 przedstawiono cechy nowego, elektronicznego rynku w odniesieniu do rynku tradycyjnego.

Tabela 9. Porównanie rynków tradycyjnych i elektronicznych

Kryterium Rynek zdominowany przez

tradycyjne firmy

Rynek elektroniczny

Produkt Standardowy Personalizowany

Klienci Izolowani; mogą być traktowani

jako masa bez cech indywidualnych, lub jako segment rynku

W kontakcie ze sobą; czasem łączą swoją moc nabywczą

Ocena jakości Kierowana przez sprzedawcę i często manipulowana

Wspólnota klientów aktywnie współuczestniczy w ocenie produktów

Ceny Ustalone ceny katalogowe typu

„koszt +”

Ceny kształtowane dynamicznie

Informacja Niekompletna Szybkie i często natychmiastowe

transakcje

Przejrzystość Bardzo ograniczona Rynki można łatwo

przeanalizować

Wymiar czasowy transakcji Powolny Szybki, często natychmiastowy

Koszt transakcji Wysoki Koszty poszukiwań są niskie i

dążą do zera

Wielkość i zmiany na rynku Dobrze określone; podzielony rynek charakteryzujący się powolnymi zmianami

Międzynarodowy rynek charakteryzujący się szybkimi reorganizacjami i nieokreśloną wielkością

Źródło: Szabo [2002, s. 38]

35

Zmiany zachodzące na rynku (m.in. pod wpływem digitalizacji) powodują, że jego rozwój jest szybszy i nieprzewidywalny, co, z kolei, implikuje swoisty chaos25

w zarządzaniu przedsiębiorstwem. W tabeli 10 przedstawiono sposoby i kierunki działań charakterystyczne dla współczesnych firm i ich wpływ na gospodarkę.

Tabela10. Cechy tradycyjnej i „nowej gospodarki”

Kluczowe elementy charakterystyki

Gospodarka industrialna Gospodarka oparta na wiedzy

Rozwój ekonomiczny Stabilny i liniowy; dość przewidywalny

Nagły i nieprzewidywalny - ekstremalnie szybkie zmiany z nagłymi wzrostami i spadkami

tempa wzrostu; chaotyczny - kierunek zmian w gospodarce nie jest doskonale jasny

Zmiany na rynku Wolne i liniowe Szybkie i nieprzewidywalne

Gospodarka Oparta na dostawcach Nastawiona na klienta

Cykl życia produktów Długi Krótki

Siły napędowe gospodarki Duże przemysłowe przedsiębiorstwa

Firmy innowacyjne, przedsiębiorcze, oparte na wiedzy

Zasięg konkurencji Lokalna Globalna hiperkonkurencja

Rodzaj strategii marketingowej

Mass marketing Dyferencjacja Źródło: Kotelnikow [za: Nowak-Lewandowska i Maniak, 2006, s.177]

Przedstawiona w tabeli dynamizacja zmian na rynku wymusza na przedsiębiorstwach tworzenie nowego podejścia do pracy (rysunek 7).

Rysunek 7. Nowoczesna praca

Źródło: Koźmiński [2004, s.74]

25

W literaturze pojęcie chaosu w zarządzaniu przedsiębiorstwem często współistnieje z określeniem turbulentnego otoczenia, wprowadzonego przez H.I. Ansoffa.

Podział pracy Zmienne, nieokreślone zadania

Specjalizacja Szeroki profil

Stabilizacja Ciągła zmienność

Hierarchia awans w pionie

Płaskie, pulsujące struktury, awans w poziomie

Lojalność instytucjonalna Mentalność wolnego najmity, ruchliwość, samozatrudnienie Akumulacja kapitału społecznego Akumulacja kapitału intelektualnego

Orientacja na wyniki Orientacja na procesy i na czas reakcji

36

Analizując zmiany zachodzące w sferze pracy nie można zapominać o nowej formie, która określana jest mianem telepracy. Według J.M. Nillesa [2003, s. 328-329] (nazywanego „ojcem telepracy”) telepraca to „każdy rodzaj zastępowania podróży związanych z pracą przez technikę informacyjną (np. telekomunikację i komputery). Przemieszczanie pracy do pracowników zamiast pracowników do pracy”. Jak podaje M. Dutko [2010, s. 99] do czynników wpływających na upowszechnienie się telepracy należą: rozwój technologii informatycznych, powstanie społeczeństwa informacyjnego, handel przez Internet, outsourcing, rozwój miast, natężenie ruchu (wydłużenie czasu dojazdu do pracy) oraz wzrost cen nieruchomości.

Wymienione różnice między tradycyjną a „nową gospodarką” pokazują, że dużą odrębnością cechują się również czynniki sukcesu, które stają się także nowym wyznacznikami działania i jednocześnie wyzwaniem dla przedsiębiorstw (patrz tabela 11).

Tabela 11. Czynniki sukcesu w tradycyjnej i „nowej gospodarce”

Tradycyjna gospodarka „Nowa gospodarka”

Stabilny i przewidywalny sposób działania Ogólnie dostępna

Korzyści skali Stosunki bezpośrednie (one to one) Równowaga, oparcie na czynnikach geograficznych i

kapitale

Zmiany

Pozycjonowanie Migracja wartości

Planowanie długookresowe Działania w czasie rzeczywistym (sprawność) Ochrona produktów, rynków i kanałów dystrybucji Kanibalizacja produktów, rynków i kanałów

dystrybucji

Przewidywanie przyszłości Kształtowanie lub adaptacja do przyszłości Zachęca do powtarzalności Zachęca do eksperymentowania

Szczegółowe plany działania Zarządzanie opcjami

Strukturalne, formalne alianse Sieci nieformalnych powiązań Awersja do niepowodzenia Niepowodzenie jest oczekiwane Słabe powiązanie między wynikami

i korzyściami

Bezpośrednie powiązania między ryzykiem i korzyściami

Źródło: Hartman [za: Flejterski, 2002, s. 223]