Ofiarami wszystkich wypaczeń moralnych, indywidualizmu, pluralizmu zasad, subiektywizmu wartości i norm, są w szczególności młodzi ludzie, ponieważ oni, żyjąc w świecie odartym z norm regulujących stosunek człowieka do człowieka i do samego siebie, są najbardziej głodni miłości, czułości i poczucia bezpieczeństwa. Poszukując tych wartości, uciekają się nierzadko w świat nar-kotyków, konsumpcjonizmu, agresję wobec innych czy samego siebie.
44 Tamże.
45 Por. W. Chudy, Jan Paweł II – Nauczyciel kultury. Osoba ludzka znakiem trudu i nadziei, [w:] Oso-bowy wymiar kultury. Materiały XV Ogólnopolskiego Forum Szkół Katolickich, Jasna Góra 18-20 listopada 2004, red. J. Dobrzyńska, Warszawa 2004, s. 32.
46 Jan Paweł II, Przemówienie Jana Pawła II do młodzieży w Poznaniu, [w:] Pielgrzymki do Ojczyzny.
Przemówienia i homilie, Kraków 2005, s. 917.
47 Por. J. Mizińska, Autorytet: przywódca czy przewodnik, „Ethos” 1997 nr 1, s. 210-218.
Małgorzata łobacz
40
Z pomocą młodym ludziom, którzy często od najmłodszych lat zmagają się z ubóstwem moralnym, winni wyjść naprzeciw przede wszystkim wychowawcy.
Oni, obok rodziców, są zobowiązani wskazywać wychowankom właściwy wybór wartości. Jednak sami nauczyciele żyjący w społeczeństwie pluralistycznym mają na tym polu wiele trudności. W otaczającym ich świecie przyznaje się bowiem pierwszeństwo często nie tyle wartościom podstawowym, do których zalicza się wartości moralne, obyczajowe, religijne i poznawcze, ile raczej bogactwom materialnym, technicznym czy też wartościom hedonistycznym.
Dzieje się tak, ponieważ „wielu nie odkryło jeszcze, że stajemy się osobami i sprawiamy, że stają się nimi inni dzięki poszanowaniu, otwarciu, miłości, pomocy, właściwie i dogłębnie rozumianej łączności z innymi”48. Postawa otwarcia się na innych wymaga trudu i ciągłej uwagi skierowanej w stronę wartości moralnej swoich czynów. W czynie bowiem realizuje się rzeczywistość aksjologiczna a przede wszystkim „rzeczywistość ontologiczna, rzeczywistość spełnienia siebie przez czyn, co właściwe jest tylko osobie”49.
Na szczególną uwagę w procesie wychowania do wartości moralnych, zasługują takie wartości, jak: miłość bliźniego, uczciwość, rzetelność, przyjaźń, odpowiedzialność, wolność, godność, prawda, altruizm i tolerancja50. Ukoro-nowaniem zaś tych wszystkich wartości jest transcendentalna triada: Prawda, Dobro i Piękno. Nauczyciel, który ma ułatwić podopiecznym afirmację prawd-ziwych wartości, winien charakteryzować się dużą wnikliwością, samozaparciem i odpowiedzialnością za prawidłowy rozwój dzieci i młodzieży. On wreszcie winien zdecydować, które wartości należy objąć wychowaniem i którym spośród nich oddać pierwszeństwo.
Najbardziej owocną metodą wychowania do wartości zarówno młodych ludzi, jak i tych, których dotknęło ubóstwo moralne na skutek owej hiperin-flacji moralnej, jest z pewnością dawanie dobrego przykładu, pozostawanie w zgodzie z głoszonymi wartościami, czyli niezaprzeczanie im własnym, cod-ziennym postępowaniem. Obok własnego przykładu, istotne w przekazywaniu wartości jest również używanie dialogu. Staje się on pomocny podczas
werbal-48 C. Valwerde, Antropologia filozoficzna, Poznań 1998, s. 337-338.
49 K. Wojtyła, Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne, Lublin 1994, s. 196.
50 Por. K. Denek, Uniwersalne wartości edukacji szkolnej, [w:] Dziecko w świecie rodziny. Szkice o wy-chowaniu, red. B. Dymara, Kraków 1998, s. 24.
nego wyjaśniania moralnych bogactw, o które warto zabiegać w życiu ludzkim.
Bardzo ważne w wychowaniu moralnym jest również przekazywanie wiedzy o problemach aksjologicznych i rozwijanie umiejętności odróżniania tego, co dobre, a co złe z moralnego punktu widzenia, a także kształtowanie postawy wrażliwości moralnej i gotowości do postępowania moralnego51.
Ponowoczesna koncepcja moralności, określana jako hiperinflacja moral-na, reinterpretacja norm moralnych czy też moral holidays, stanowi poważne niebezpieczeństwo dla każdego człowieka. Świat pozbawiony wartości uniwersal-nych, filarów, na których opierają się określone wzorce, wzory i modele zachowań, przeżywa wielki kryzys duchowy. Dochodzi do odwrócenia hierarchii wartości, następuje rozwarstwienie socjalne na miliarderów i nędzarzy, pojawia się kon-sumpcja i afery, pustka duchowa, sprowadzanie człowieka do poziomu zwierzęcia, nihilizm, rozpasanie seksualne, okrucieństwo i bezlitosna walka w każdej dzi-edzinie. W konsekwencji owa nędza wewnętrzna, moralna sprawia, że ludzie popadają również w ruinę biologiczną, postępują wbrew naturze. Przejawami tego są legalizacje aborcji, eutanazji czy związków homoseksualnych52.
W tym skomplikowanym świecie „prawdziwą szansą ocalenia osobowej tożsamości człowieka jest samostanowienie. Tylko tak może on osiągnąć spełnienie siebie, swego bytu”53. Wartości i normy regulujące stosunek człowieka do człowieka i do samego siebie stanowią bardzo ważny wymiar w życia młodych ludzi. Ignoro-wanie przez nich fundamentalnych zasad prowadzi często do skrajnej patologii społecznej. Dlatego też chcąc pokonać kryzys duchowy, w którym współczesnej młodzieży przyszło się żyć, należy z jednej strony akcentować problem wychowania ku wartościom, z drugiej zaś warto rozpocząć wychodzenie z pustki moralnej od pokonywania własnych słabości, nałogów i uchybień natury etycznej.
51 Por. M. łobocki, Wartości tworzywem wychowania, [w:] Wychowanie chrześcijańskie a kultura, red. M. Nowak, T. Ożóg, A. Rynio, Lublin 1980, s. 79.
52 Por. Cz. Bartnik, O godność Polską, „Nasz Dziennik” 2002 nr 24, s. 10-11.
53 W. Chudy, Jan Paweł II – Nauczyciel kultury…, dz. cyt., s. 34.
Małgorzata łobacz
42
Literatura
Bartnik Cz., O godność Polską, „Nasz Dziennik” 2002 nr 24, s. 10-11.
Bąk S., Kultura masowa a wychowanie, „Wychowawca” 1999 nr 9, s. 32-33.
Bocheński J. M., Sens życia i inne eseje, Kraków 1993.
Chudy W., Etos środków społecznego przekazu w perspektywie norm, [w:] Norma dobrego obyczaju w mediach audiowizualnych, oprac. Departament Programowy Biura Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Warszawa 1997, s. 11-19.
Chudy W., Filozofia kłamstwa jako fenomen zła w świecie osób i społeczeństw, Warszawa 2003.
Chudy W., Godność jako wartość ontyczno-wychowawcza. Godność, miłość i miłosierdzie w ujęciu filozoficznym, [w:] Ja – człowiek. Wzrastanie w godności, miłości i miłosierdziu, red. M. Kalinowski, Tarnów 2004, s. 76-84.
Chudy W., Jan Paweł II – Nauczyciel kultury. Osoba ludzka znakiem trudu i nad-ziei, [w:] Osobowy wymiar kultury. Materiały XV Ogólnopolskiego Forum Szkół Katolickich, Jasna Góra 18-20 listopada 2004, red. J. Dobrzyńska, Warszawa 2004, s. 29-47.
Chudy W., Kłamstwo jako metoda. Esej o społeczeństwie i kłamstwie, Warszawa 2007.
Chudy W., Oblicza personalizmu, „Kwartalnik Filozoficzny” 1998 nr 3, s. 63-81.
Chudy W., Prawda (prawdomówność) jako dobro konstytuujące wspólnotę, [w:] Cod-zienne pytania Antygony. Księga pamiątkowa ku czci ks. Prof. T. Stycznia z okazji 70. urodzin, red. A. Szostek, A. Wierzbicki, Lublin 2001, s. 124-134.
Denek K., Przyszczypkowski K., Urbański-Korż R., Aksjologiczne podstawy edukacji, Poznań-Toruń 2001.
Denek K., Uniwersalne wartości edukacji szkolnej, [w:] Dziecko w świecie rodziny.
Szkice o wychowaniu, red. B. Dymara, Kraków 1998, s. 19-32.
Gajda J., Honor, godność, człowieczeństwo, Lublin 2000, s. 51.
Galarowicz J., Na ścieżkach prawdy. Wprowadzenie do filozofii, Kraków 1992.
Jan Paweł II, Przemówienie Jana Pawła II do młodzieży w Poznaniu, [w:] Pielgrzymki do Ojczyzny. Przemówienia i homilie, Kraków 2005, s. 917-924.
łobocki M., Wartości tworzywem wychowania, [w:] Wychowanie chrześcijańskie a kultura, red. M. Nowak, T. Ożóg, A. Rynio, Lublin 2000, s. 71-80.
Małkowski S., Ubodzy w prawdę i miłosierdzie, „Ethos” 1989 nr 6-7, s. 195-200.
Mariański J., Młodzież między tradycją i ponowoczesnością, Lublin 1995.
Mizińska J., Autorytet: przywódca czy przewodnik, „Ethos” 1997 nr 1, s. 210-218.
Okarmus I., Etyka a mass media, „Wychowawca” 2001 nr 2, s. 4-6.
Ossowska M., Normy moralne. Próba systematyzacji, Warszawa 1985.
Rodziński A., Na orbitach wartości, Lublin 1998.
Rodziński A., U podstaw kultury moralnej, Warszawa 1980.
Sakowicz E., Świat ludzi ubogich, „Nowe Życie” 2002 nr 12, s. 19-20.
Urbaniak A., Multimedia a wychowanie, „Wychowawca” 2000 nr 6, s. 8-11.
Valwerde C., Antropologia filozoficzna, Poznań 1998.
Wojtyła K., Miłość i odpowiedzialność, Lublin 1982.
Wojtyła K., Osoba i czyn oraz inne studia antropologiczne, Lublin 1994.