Streszczenie
Na świecie rozwój turystyki postrzegany jest jako jedna ze strategii przyczyniająca się do rozwoju narodowej i lokalnej gospodarki. W Polsce, zgodnie z sytuacją na rynku światowym, w roku 2000 wprowadzono hierarchiczną strukturę organizacji zajmujących się rozwojem i promocją turystyki, podzieloną na poziom narodowy, lokalny i regionalny. Niniejsza praca dotyczy rozwoju turystyki na poziomie lokalnym czyli Lokalnych Organizacji Turystycznych (LOT). Poprzez swoje działania LOT-y powinny wspierać działania marketingowe, które warunkują rozwój branży turystycznej. Celem publikacji jest zbadanie kondycji gospodarki turystycznej na poziomie lokalnym, a także roli LOT-ów w jej rozwoju.
Przeprowadzono dwustopniowe badania ankietowe. Pierwszy etap obejmował wszystkie zarejestrowane LOT-y (ze 130 odpowiedziało 30 organizacji, czyli 23%). Drugi etap dotyczył członków tych LOT-ów, które wzięły udział w pierwszym etapie badań (spośród 500, w badaniu wzięło udział 88 członków, czyli 18%).
Regiony, których badanie dotyczyło, charakteryzują się rozwojem gospodarki turystycznej, a ich największym atutem są walory przyrodnicze oraz możliwość uprawiania turystyki aktywnej. Do największych barier rozwoju turystyki należy brak środków finansowych, niedostateczna infrastruktura raz brak odpowiedniej promocji. LOT-y przyczyniają się do rozwoju turystyki w regionie, choć w opinii większości badanych tylko w pewnym stopniu – poprawy wymaga przede wszystkim integracja członków organizacji, promocja oraz tworzenie nowych produktów turystycznych.
Słowa kluczowe: rozwój lokalny, region, organizacje turystyczne
Wstęp
Rozwój turystyki uznawany jest za jedną ze strategii, która pozytywnie wpływa na narodową i lokalną gospodarkę (Sharpley, 2002; McLennan i in., 2014), a dodatkowo umożliwia ekonomiczną przebudowę obszarów niezagospodarowanych i wiejskich (Jackson, 2006). Według Pearce’a (1996), każde państwo powinno stworzyć własny system rozwoju turystyki, odpowiednio dostosowany do warunków kraju na poziomie lokalnym, regionalnym i narodowym.
Równocześnie, w ostatnich latach można zaobserwować przekształcenie modelu tradycyjnego regionu turystycznego – znaczenia nabrał lokalny, samokreujący się i samo-kontrolujący się wymiar turystyki, pozostający jednak w kontakcie z ponadregionalną rzeczy-wistością (Giannone, 2002) i uzależniony od sytuacji ekonomicznej całego kraju (Capone, Boix, 2008; Yang, Fik, 2014).
W krajach Europy Zachodniej proces tworzenia modelu skutecznej kooperacji w regionach turystycznych trwał wiele lat. W Polsce, z powodu transformacji ustrojowej, proces ten przebiegał inaczej, zmiany w systemie zarządzania turystyką nastąpiły dopiero w 2000 roku (Kozak, 2010), kiedy w ramach Ministerstwa Gospodarki utworzono Departament Turystyki, posiadający szerokie kompetencje wobec wszystkich sektorów turystyki w Polsce (Lewan, 2004). Równocześnie, zgodnie ze światowymi trendami, wprowadzono hierarchiczną strukturę organizacji zajmujących się rozwojem i promocją turystyki, podzieloną na trzy poziomy: narodowy, regionalny i lokalny (Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o Polskiej Organizacji Turystycznej). Polska była ostatnim krajem OECD, w którym powołano tego typu wyspecjalizowaną organizację rządowo-samorządową, realizującą politykę państwa w dziedzinie turystyki (Lewan, 2004). Wcześniej Narodowe Organizacje Turystyczne utworzono nie tylko w państwach o wysoce rozwiniętej gospodarce turystycznej (np. Włochy, Francja), ale
również w państwach byłego bloku socjalistycznego (Czechy, Słowacja, Węgry) (Borzyszkowski, 2005).
Główną, narodową organizacją zajmującą się wypromowaniem Polski jako miejsca atrakcyjnego turystycznie jest Polska Organizacja Turystyczna (POT), będąca agencją rządową. Kluczowym zadaniem POT-u jest współpraca między-narodowa, działania promocyjne w kraju i za granicą, wspieranie podmiotów zajmujących się turystyką, a także współpraca z regionalnymi i lokalnymi organizacjami turystycznymi (Statut Polskiej Organizacji Turystycznej). Regionalne Organizacje Turystyczne (ROT) oraz Lokalne Organizacje Turystyczne (LOT) mają głównie na celu działania związane ze zwiększeniem zainteresowania polskimi miastami, regionami i produktami turystycznymi wśród krajowych i zagranicznych turystów (Statut Polskiej Organizacji Turystycznej). Zadaniem LOT-ów, które są przedmiotem niniejszej publikacji, jest przede wszystkim opracowanie wspólnego sytemu promocji opartego na współpracy jednostek samorządu lokalnego (gminy, powiaty) i branży turystycznej oraz innych zainteresowanych rozwojem turystyki podmiotów. Ponadto zajmują się tworzeniem, rozwojem i promocją produktów turystycznych. Do zadań LOT-ów należy także aktualizacja informacji o atrakcjach i produktach turystycznych oraz prowadzenie lokalnych punktów informacji turystycznej. Członkami LOT-ów mogą być jednostki samorządu lokalnego i branży turystycznej, inne podmioty zainteresowane rozwojem turystyki i osoby prywatne. Poprzez swoje działania LOT-y powinny stymulować rozwój lokalny, wspierając działania marketingowe, które warunkują rozwój branży turystycznej.
Cały, trójstopniowy system promocji kraju jest ściśle uzależniony od współpracy POT-u, ROT-ów oraz LOT-ów. Współpraca ta pozwala na połączenie inwencji i działań promocyjnych na poziomie lokalnym ze strategią promocji i funduszami POT (Marczak, 2011). Obecnie wszystkie województwa w Polsce posiadają swój ROT i od kilku do kilkunastu LOT-ów. Na terenie całej Polski powstało ich 130 (stan na 2013 rok, na podstawie danych POT), jednak rozmieszczone są w sposób nierównomierny. Największe nagromadzenie LOT-ów znajduje się w województwach Zachodnio-Pomorskim,
Pomor-skim, Małopolskim i Mazowieckim, które zgodnie z analizą opracowaną na zlecenie Departamentu Turystyki Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej, należą do regionów o największym potencjale turystycznym (Barteczko i in., 2003).
Niestety nieliczne publikacje odnoszą się do funkcjonowania tych organizacji. Na potrzeby niniejszej pracy, po 15 latach funkcjonowania hierarchicznego systemu w Polsce, przepro-wadzono analizę funkcjonowania LOT-ów, które działają na najniższym, lokalnym poziomie w hierarchii. Celem publikacji jest zbadanie kondycji gospodarki turystycznej na poziomie lokalnym, a także roli LOT-ów w jej rozwoju.
Postawiono pytania badawcze:
1. Czy turystyka w regionach rozwija się i jakie czynniki determinują jej rozwój?
2. Jakie są główne bariery rozwoju turystyki w regionach?
3. W jakim stopniu LOT-y przyczyniają się do rozwoju turystyki w regionie?
Materiał i metoda
Na potrzeby niniejszej pracy, przeprowadzono dwustopniowe badania ankietowe. Pierwszy etap badań obejmował wszystkie LOT-y zarejestrowane w Polsce (na podstawie danych POT) (Polska Organizacja Turystyczna). Drugi etap dotyczył członków tych LOT-ów, które wzięły udział w pierwszym etapie badań. W obu przypadkach kwestionariusze zostały udostępnione za pomocą internetowego systemu rozsyłania ankiet (www.ankietka.pl). W pierwszym etapie badań prośbę o wypełnienie ankiety wysłano do 130 LOT-ów. Wypełnione ankiety otrzymano od 30 organizacji (23%). W ponad 30 przypadkach adresy mailowe organizacji, które zostały podane na oficjalnych stronach internetowych okazały się nieaktywne, co już daje pewien obraz placówek mających za cel główny promocję turystyki w regionie. Następnie, aby pogłębić analizę, prośbę o wypełnienie ankiety rozesłano do członków tych 30 organizacji, które wzięły udział w pierwszym etapie badań. Bazę członków stworzono na podstawie danych ze stron internetowych LOT-ów, w sumie wysłano ankietę do 500 adresatów, z czego w badaniu wzięło udział tylko 88 podmiotów (18%). Reasumując, do analizy statystycznej wzięto pod uwagę: 30
Lokalnych Organizacji Turystycznych oraz 88 członków tych Organizacji. Badania przeprowadzono między marcem a listopadem 2013 roku.
Kwestionariusze ankiety zostały stworzone na potrzeby niniejszego badania. Obie ankiety zostały skonstruowane w ten sposób, aby możliwe było porównanie opinii obu grup badanych. W przypadku zmiennych jakościowych posłużono się funkcją chi-kwadrat w postaci logarytmicznej, do analizy zmiennych porządkowych posłużono się testem U Manna-Whitneya dla dwóch grup niezależnych, jednak podczas analizy nie wykazano istotnych różnic, dlatego przedstawione wyniki badań prezentują opinie obu grup respondentów.
LOT-y scharakteryzowano pod względem lokalizacji, wielkości (liczby członków) i czasu funkcjonowania. Wśród organizacji biorących udział w badaniu dominują te najmniejsze – zrzeszające poniżej 26 członków oraz organizacje z kilku- lub kilkunastoletnim doświadczeniem, powstałe przed 2005 rokiem (najstarsza organizacja powstała w 1997 roku). Biorąc pod uwagę lokalizację LOT-ów, dominowały organizacje z północy Polski, z województw:
warmińsko-mazurskiego, zachodniopomorskiego i pomorskiego (48%), a najmniej z części środkowej Polski (mazowieckie – 3%, łódzkie i świętokrzyskie – 0%).
W drugiej części badań, członków LOT-ów scharakteryzowano pod względem przynależności do określonej organizacji i roku przystąpienia do LOT-u. Większość członków przystąpiło do organizacji w latach 2006 - 2010 (43%) raz 2011 - 2013 (31%). 26% ankietowanych przystąpiło do organizacji przed 2006 rokiem.
Wyniki
Jednym z głównych celów działalności LOT-ów jest rozwój turystyki w regionie.
Ankietowanych poproszono o ocenę rozwoju turystyki na obszarze ich funkcjonowania.
W przypadku większości obszarów respondenci wskazali na rozwój turystyki – ponad połowa ankietowanych wskazała na nieznaczny rozwój (58%), a 26% na bardzo szybki rozwój turystyki.
Nieliczni ankietowani zaobserwowali regres w tej dziedzinie (8%), w pozostałych przypadkach sytuacja nie zmieniła się (8%).
W badaniu pogłębionym, przeprowadzonym wśród członków LOT-ów, określono poziom rozwoju turystyki w zależności od faz cyklu życia obszaru turystycznego (na podstawie modelu stworzonego przez Butlera) (Butler, 1980) (tabela 1). Według ponad jednej czwartej respondentów, ich obszar charakteryzuje się ustabilizowaną i ukształtowaną branżą turystyczną i jest odwiedzany przez stałą liczbę turystów (faza konsolidacji). Niespełna jedna czwarta deklarujących uznało, że ruch turystyczny jest ograniczony, co spowodowane jest małą dostępnością i niedoborem infrastruktury.
Nieliczni turyści odwiedzający ten obszar, poszukują przygód i nie tolerują turystyki zorganizowanej (faza odkrywania). Taka sama liczba respondentów zaobserwowała na ich obszarze rozwój turystyki – w sektorze ich działalności zachodzą istotne zmiany w strukturze i układzie sił, a na rynku pojawiają się przedsiębiorstwa z zewnątrz. W sezonie wzrasta liczba turystów, która może przekraczać liczbę mieszkańców (faza rozwoju). Niewiele mniej badanych twierdzi, że ich obszar działalności przeżył odrodzenie, które jest następstwem różnych zabiegów przyciągających turystów (faza odrodzenia). Mniej niż 10% badanych zaobserwowało spadek zainteresowania turystów – konieczne jest podtrzymanie napływu turystów (faza stagnacji).
Tabela 1. Fazy cyklu życia obszaru turystycznego w opinii członków LOT-ów
Faza cyklu Liczba %
Faza odkrywania 20 23
Faza rozwoju 20 23
Faza konsolidacji 23 26
Faza stagnacji 7 8
Faza odrodzenia 18 20
Razem 88 100
Źródło: opracowanie własne
Wśród głównych czynników warunkujących rozwój turystyki w danym regionie są atrakcje turystyczne oraz walory przyrodnicze.
Respondentów poproszono o ocenę obu tych elementów na pięciostopniowej skali. Badane jednostki działają na obszarach atrakcyjnych turystycznie – 73% ankietowanych ocenia atrakcje turystyczne regionu dobrze lub bardzo dobrze, w stosunku do całego obszaru Polski.
Równocześnie tylko 4% badanych oceniło je źle lub bardzo źle. Walory przyrodnicze również
zostały ocenione pozytywnie – ponad 90%
badanych deklarowało, że walory te są ważnym lub bardzo ważnym czynnikiem, który może
pozytywnie wpływać na ruch turystyczny na terenie ich działalności (tabela 2).
Tabela 2. Ocena atrakcji turystycznych i walorów przyrodniczych na obszarze działania LOT, w stosunku do walorów na terenie Polski według LOT-ów oraz ich członków
Atrakcje turystyczne Walory przyrodnicze
Liczba % Liczba %
Bardzo dobrze 31 26,27 60 50
Dobrze 55 46,61 49 42
Średnio 28 23,73 8 7
Źle 3 2,54 1 1
Bardzo źle 1 0,85 0 0,00
Razem 118 100 118 100
Źródło: opr. Własne
Za znaczeniem walorów przyrodniczych na obszarach działalności LOT-ów przemawia również fakt, że najwięcej badanych, jako główną zaletę obszaru, na którym działa organizacja, wskazała właśnie na przyrodę. Drugim istotnym czynnikiem jest możliwość aktywnego spędzania czasu, trzecim, choć o mniejszym znaczeniu – zabytki występujące na danym obszarze. Pozostałe odpowiedzi zostały wskazane przez mniej niż 10%
badanych (tabela 3).
Tabela 3. Największa zaleta obszaru działalności LOT-ów według LOT-ów i ich członków
Liczba %
Przyroda 51 43
Możliwość aktywnego spędzania czasu 36 31
Zabytki 13 11
Duże imprezy sportowe/kulturalne 7 6
Inne 7 6
Funkcje zdrowotne obszaru 4 3
Razem 118 100
Źródło: opracowanie własne
Ankietowanych poproszono również o wskazanie jednej, najczęściej uprawianej formy turystyki w regionie działalności organizacji.
Według badanych, najpopularniejsza jest turystyka aktywna (42% odpowiedzi), a także turystyka wypoczynkowa (27%). Prawie 17% badanych wskazało na turystykę kulturową, a 11% na agroturystykę.
Istotnym elementem wpływającym na funkcjonowanie gospodarki turystycznej
w regionie są nie tylko czynniki pozytywne, ale także bariery utrudniające jej rozwój.
Respondentów poproszono o wskazanie głównych barier, które uniemożliwiają bądź hamują rozwój turystyki na danym obszarze. Było to pytanie otwarte, wśród odpowiedzi znalazły się zarówno uwagi ogólne, powtarzające się u wielu badanych, jak również odpowiedzi bardzo szczegółowe, dotyczące problemów konkretnego regionu czy organizacji.
Najczęstszą wskazywaną barierą jest brak funduszy na rozwój turystyki, czy też brak przedsiębiorców gotowych zainwestować w danym regionie. Równie istotnym problemem wydaje się brak należytej promocji, a co za tym idzie, nieatrakcyjny wizerunek regionu. Wśród dominu-jących barier wymienić należy również brak odpowiedniej infrastruktury na przyjęcie turystów i słabą dostępność komunikacyjną (np.: „brak lotniska, jakość dróg”), a także brak współpracy w regionie („niedostateczna współpraca między-sektorowa: samorządy, przedsiębiorcy i partnerzy społeczni”, „brak wspólnej oferty dla turystów”).
Niektórzy z ankietowanych bardzo szczegółowo scharakteryzowali bariery rozwoju turystyki.
Często dotyczą one nieefektywnych działań LOT-ów: „brak strategii turystycznej (pomysłu na lokalną specyfikę turystyczną zwłaszcza poza ścisłym latem), brak zainteresowania lokalnej społeczności i władz samorządowych, pozorowane i bezsensowne działania oraz brak prostych użyteczności (wyznaczanie niebezpiecznych i nieatrakcyjnych tras rowerowych, żenująca reklama i marketing niedostosowane do drobnej
i rozproszonej bazy turystycznej, całkowity brak drobnej publicznej infrastruktury turystycznej np.:
przetarcie zimowego szlaku do nart biegowych, miejsca do dziennego biwakowania, ścieżka zdrowia itp.)”. Inni zwracają uwagę na trudną sytuację gospodarczą w Polsce, która generuje ograniczenie ruchu turystycznego: „kryzys ekonomiczny”, „bezrobocie”, „ubożenie społeczeństwa, nawet duże imprezy nie przyciągają turystów na dłuższy pobyt, turyści zatrzymują się na jeden - dwa dni a nie (jak było 2-3 lata temu) na tydzień”.
Mimo licznych barier, omówionych powyżej, większość ankietowanych dostrzega na swoim obszarze działalności, rozwój turystyki. Istotnym zagadnieniem jest jednak, na ile to działalność LOT-ów przyczynia się do jej rozwoju w regionie.
Aby otrzymać odpowiedź na to pytanie, poproszono członków badanych organizacji o ocenę wpływu działalności LOT-ów na rozwój turystyki (tabela 4). Ponad połowa ankietowanych uważa, że LOT-y tylko częściowo wpływają na rozwój turystyki, a dla jednej czwartej mają one bardzo duże znaczenie dla rozwoju turystyki.
Niecałe 10% ankietowanych nie dostrzega pozytywnego wpływu tych organizacji.
Tabela 4. Wpływ działalności LOT-ów na rozwój turystyki w regionie, w opinii członków LOT-ów
Liczba % LOT ma bardzo duże znaczenie
w rozwoju turystyki 22 25
LOT częściowo przyczynia się
do rozwoju turystyki 48 55
Nie mam zdania 10 11
LOT raczej nie wpływa na rozwój
turystyki 6 7
Brak widocznego wpływu LOT na
rozwój turystyki w regionie 2 2
Razem 88 100
Źródło: opracowanie własne
W związku z częściowym tylko zadowoleniem członków LOT-ów z działalności organizacji, poproszono ich o opinię, w jaki sposób można poprawić jakość i efektywność pracy LOT-ów.
Zadaniem respondentów było uszeregowanie odpowiedzi według hierarchii ważności (1 punkt – najwyżej w hierarchii, 5 - najniżej w hierarchii).
Jako najważniejsze działanie wymagające poprawy wskazano lepszą integrację członków organizacji, istotne znaczenie ma również poprawa działań promocyjnych oraz tworzenie nowych produktów
turystycznych. Na czwartym miejscu wskazano konieczność efektywniejszego pozyskiwania funduszy na rozwój turystyki. Jako najmniej istotne działanie wskazano konieczność tworzenia centrów informacji turystycznej (tabela 5).
Tabela 5. Opinie członków LOT-ów dotyczące niezbędnych działań na rzecz poprawy działalności LOT
M SD
Większa integracja członków
organizacji 2,466 1,477
Lepsza promocja regionu 2,682 1,291 Tworzenie nowych produktów
turystycznych w regionie 2,602 1,056 Lepsze pozyskiwanie funduszy na
rozwój turystyki 3,057 1,272 Stworzenie informacji turystycznej 4,193 1,240
Źródło: opracowanie własne
Dyskusja
Turystyka jest jedną z gałęzi gospodarki, która może w znaczący sposób przyczyniać się do rozwoju regionalnego. Wiele polskich gmin, za główny czynnik rozwoju społeczno-gospodarczego uznało właśnie turystykę, która stanowi szansę na pobudzenie lokalnej przedsiębiorczości, zmniejszenie bezrobocia itp. (Krupa, Soliński, 2006). Według Kozaka (2010) już od dłuższego czasu rozwój gospodarki turystycznej koreluje silnie z możliwością zaktywizowania niewyko-rzystanych zasobów, a przez to na rozwój społeczno-ekonomiczny. Może o tym świadczyć fakt tworzenia nowych miejsc pracy, zwiększania dochodów, a także zwiększenia popularności określonych miejsc.
Na większości obszarów objętych badaniem ankietowani obserwują rozwój turystyki.
Większość z nich oceniła rozwój jako nieznaczny, ale stosunkowo duża część równocześnie wskazała na bardzo szybki rozwój. Dodatkowo zbadano w jakiej fazie cyklu życia znajdują się obszary działalności LOT-ów. Badane obszary są zróżnicowane pod tym względem, co wymusza różne działania na rzecz poprawy sytuacji w regionie. Jedna czwarta obszarów jest w fazie konsolidacji, sytuacja branży turystycznej jest stabilna, a liczba turystów stała. W regionach będących z kolei w fazie odkrywania (22%) obserwujemy małą dostępność i niedobór infrastruktury, co powoduje ograniczony ruch turystyczny, ale turyści stanowią nietypową grupę
- poszukują zwykle przygód i nie tolerują turystyki zorganizowanej. W fazie odkrywania konieczne jest pozyskanie funduszy na działalność promocyjną i poprawę infrastruktury. Najbardziej dynamiczna faza cyklu to faza rozwoju (23%) – w tej fazie często pojawiają się przedsiębiorstwa z zewnątrz, co może powodować konflikty w przypadku niewydolnych działań administracji lokalnej, a równocześnie liczba turystów jest bardzo duża (może być większa niż liczba mieszkańców). W tym przypadku szczególnie istotne są działania na rzecz integracji społeczności lokalnej i zapobiegania konfliktów, które należą do obowiązków LOT-ów. Najmniej, bo tylko 7%
obszarów, znajduje się w fazie stagnacji, która wymaga podtrzymania napływu turystów poprzez promocję i inwestycje, poszukiwanie nowych rynków i zmianę sposobu pozycjonowania.
Ostatnia faza cyklu to faza odrodzenia (1/5 obszarów), w której działania promocyjne i inwestycje podjęte na tych obszarach wcześniej przyniosły oczekiwane efekty.
Do głównych czynników warunkujących rozwój turystyki w regionie należą atrakcje turystyczne i walory przyrodnicze. Oba te czynniki ankietowani ocenili dobrze lub bardzo dobrze w stosunku do sytuacji w Polsce. Do największych atutów regionów należy przede wszystkim przyroda, a także możliwość aktywnego spędzania czasu. Potwierdza to wybór przez ankietowanych najpopularniejszej formy turystyki uprawianej w regionie – jest to turystyka aktywna. Należy jednak podkreślić, że możliwość rozwoju turystyki w danym regionie uzależnione są od wielu czynników. Rozwój regionu nie powinien opierać się wyłącznie na zasobach przyrodniczych, lecz w szczególności na dobrych produktach turystycznych (Kozak, 2010). Według ankieto-wanych główną barierą w rozwoju jest brak funduszy niezbędnych dla rozpoczęcia inwestycji i niewystarczająca infrastruktura, która z kolei generuje konieczność nowych inwestycji.
W niektórych rejonach przeszkodą jest także brak odpowiedniej promocji regionu – obszary nie są postrzegane jako atrakcyjne turystycznie, nie mają wyrobionej marki.
Rozwój i promocja nowych produktów turystycznych to, obok integracji społeczności lokalnej, oraz utrzymania i prowadzenia lokalnych punktów informacji turystycznej, jeden z głównych celów LOT-ów. Nasuwa się zatem pytanie, czy
działający w Polsce od 15 lat system spełnia swoje zadanie, czy rzeczywiście LOT-y przyczyniają się do rozwoju turystyki na poziomie lokalnym?
Według badanych członków LOT-ów, organizacje te przyczyniają się do rozwoju turystyki w regionie, a dla 25% z nich wręcz mają bardzo duże znaczenie. Główne działania, które mogłyby usprawnić działanie LOT-ów, to według ich członków: lepsza integracja wewnątrz organizacji, poprawa działań promocyjnych oraz tworzenie nowych produktów turystycznych. Wymieniona powyżej lepsza integracja członków organizacji może warunkować rozwój turystyki w regionie.
Według Stasiaka (2007) turystyka jest gałęzią gospodarki szczególnie predestynowaną do bliskiego współdziałania zaangażowanych w nią jednostek, a LOT-y i ROT-y przyczyniają się do konsolidacji środowiska turystycznego. Jako przykład Stasiak (2007) podaje dane UNWTO, według których turysta podczas tygodniowego wyjazdu kontaktuje się z 30-50 różnymi podmiotami związanymi z turystyką. Jednym z głównych problemów LOT-ów jest właśnie brak świadomości korzyści ze współpracy, mimo że zawarty w obrębie sektora usług turystycznych wymóg wszechstronnej współpracy wynika z istoty oferty komercyjnej (Fedyk, Morawski, 2007).
Wśród innych problemów LOT-ów Czerniec (2011) wymienia m.in. małe środki finansowe, zanikanie „społecznikostwa”, nakładanie się kompetencji instytucji działających lokalnie, brak określenia roli LOT, brak wsparcia i kontaktów z POT i ROT. Badania Zawiliańskiej (2010) potwierdzają wagę integracji środowiska lokalnego jako niezbędnego elementu wpływającego na możliwość rozwoju turystyki w regionie. Autorka analizuje sytuację LOT-ów w regionie karpackim.
Głównym problemem lokalnych organizacji działających w Karpatach jest fakt znajdowania się w początkowej fazie rozwoju, przez co posiadają one niewielkie zasoby finansowe, a ich działania mają najczęściej charakter społeczny. Dodatkowo, chęć podejmowania działań na szerszą skalę jest utrudniona poprzez brak integracji środowiska lokalnego, szczególnie sektora publicznego i prywatnego, dzięki którym można byłoby przygotować duże projekty promujące region (Zawiliańska, 2010).
Podsumowanie
Celem artykułu było zbadanie kondycji gospodarki turystycznej na poziomie lokalnym, a także roli LOT-ów w jej rozwoju. Na podstawie przeprowadzonych badań, można stwierdzić, że:
1. W większości regionów, objętych badaniem, obserwujemy rozwój turystyki, choć obszary znajdują się w różnych fazach cyklu życia.
Wśród atrakcji turystycznych i walorów przyrodniczych, ocenionych dobrze lub bardzo dobrze na tle sytuacji w Polsce, dominującym atutem jest przyroda, a także możliwość aktywnego wypoczynku, które determinują rozwój turystyki.
2. Główne bariery rozwoju turystyki związane są z ograniczonymi środkami finansowymi przeznaczanymi na ten cel, w tym z brakiem odpowiedniej infrastruktury na przyjęcie turystów. Druga grupa problemów wiąże się z obowiązkami LOT-ów, z których nie w pełni wywiązują się organizacje – jest to brak należytej promocji obszaru, a także niedostateczna współpraca w regionie.
3. Mimo pewnych problemów w działaniu LOT-ów, które należałoby udoskonalić (zwłaszcza poprawić integrację członków organizacji, promocję obszarów oraz tworzenie nowych produktów turystycznych), LOT-y spełniają swoje podstawowe zadanie – przynajmniej częściowo przyczyniają się do rozwoju turystyki w regionie.
Informacje o finansowaniu badań
Pracę wykonano w ramach Działalności Statutowej - Dotacji Młodych na Wydziale Turystyki i Rekreacji Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie.
Piśmiennictwo
1. Barteczko K., Grabowski J., Wrzosek A.
(2003). Analiza przewag konkurencyjnych polskich regionów na europejskim rynku turystycznym. Warszawa Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego.
2. Borzyszkowski J. (2005). Polityka turystyczna państwa. Koszalin: Politechnika Koszalińska.
3. Butler R. (1980). The concept of the tourist area cycle of evolution: Implications for management resources. Canadian Geographer, 24, 5-12.
4. Capone F., Boix R. (2008). Sources of growth and competitiveness of local tourist production systems: An application to Italy (1991–2001).
Annals of Regional Science, 42), 209-224.
5. Czerniec W. (2011). ROT-LOT – dokończmy wreszcie tę reformę. Wiadomości Turystyczne.
www.gremium.forumturystyki.pl/pliki/V%20 GREMIUM_dodatek_WT.pdf (11.06.2012).
6. Fedyk W., Morawski M. (2007). Regionalne organizacje turystyczne – organizacjami współpracy. Prawda czy fałsz? Folia Turistica, 32, 241-273.
7. Giannone M. (2002). Tourist local systems and territorial development. Journal of Quality Assurance in Hospitality & Tourism, 3, 125-131.
8. Jackson J., Murphy P. (2006). Clusters in regional tourism. An Australian case. Annals of Tourism Research, 33, 1018–1035.
9. Kozak M.W. (2010). Turystyka:
niewykorzystywana szansa rozwojowa regionów? Studia Regionalne i Lokalne, 42, 43-59.
10. Krupa, J., Soliński, T. (2006). Rola samorządu lokalnego w tworzeniu produktu turystycznego regionu. Dubiecko: Konferencja Naukowo-Techniczna Błękitny San.
11. Lewan M. (2004). Zarys dziejów turystyki w Polsce. Kraków: Proksenia.
12. Marczak M. (2011). Działania narodowych organizacji turystycznych w zakresie promocji kraju na przykładzie polskiej organizacji turystycznej. Zeszyty Naukowe Instytutu Ekonomii i Zarządzania, 15, 39-49.
13. McLennan C.J., Ritchie B.W., Ruhanen L.M., Moyle B.D. (2014). An institutional assessment of three local government-level tourism destinations at different stages of the transformation process. Tourism Management, 41, 107-118.
14. Pearce D.G. (1996). Tourist organizations in Sweden. Tourism Management, 17, 413-424.
15. Polska Organizacja Turystyczna.
http://pot.gov.pl/ (17.10.2013).
16. Sharpley R. (2002). Tourism: A vehicle for development? W: R. Sharpley, D.J.Telfer (red.), Tourism and development: Concepts and issues. Channel View Publications, 11-35.
17. Stasiak, A. (2007). Klaster turystyczny – nowe wyzwanie dla ROTów i LOTów? Rocznik Naukowy WSTiR w Warszawie, 6, 183–196.
18. Statut Polskiej Organizacji Turystycznej, http://www.pot.gov.pl/o-pot/statut/ (25.11.
2013).
19. Ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r o Polskiej Organizacji Turystycznej, http://prawo.
legeo.pl/prawo/ustawa-z-dnia-25-czerwca-1999-r-o-polskiej-organizacji-turystycznej/
(25.11.2013).
20. Yang Y., Fik T. (2014). Spatial effects in regional tourism growth. Annals of Tourism Research, 46, 144–162.
21. Zawiliańska B. (2010). Działalność lokalnych organizacji turystycznych w Karpatach Polskich. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, 842, 103-119.
Agata Stefanowska stefanowska.agata@gmail.com
Agata Stefanowska, Maria Lipko-Kowalska
Józef Piłsudski University of Physical Education in Warsaw