Samodzielna Pracownia Wad Rozwojowych Twarzy Katedry Ortopedii Szczękowej i Ortodoncji Akademii Medycznej we Wrocławiu ul. Krakowska 26, 50-425 Wrocław
Kierownik: dr n. med. Janina Szeląg
1 Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej Akademii Medycznej we Wrocławiu ul. Krakowska 26, 50-425 Wrocław
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Urszula Kaczmarek
Summary
Background: One of many methods to resolve crowdings in dental arches is Air rotor stripping (ARS). The essence of ARS is the removal of enamel layers from interproximal surfaces of teeth in lower or/and upper dental arch. Damage propensity of procedure leads many authors to question about enamel surface condition after ARS.
evaluation of enamel layer of teeth which had under-gone ARS procedure with special emphasis for procedure mistakes.
Material and methods: The research material consisted of 15 human premolars. Stripping was conducted using Sheridan’s advocated tools; burr No 699Lc i 848FD Raintree essix Ltd. Scanning electron microscope – BS 300 Tesla for enamel evaluation was used. Microscope magnification of 100 and 1000 times was applied.
Results: Set of SEM images was recorded.
Conclusion: Air Rotor Stripping can leave enamel sur-face damages which can be irremovable using conventional polishing methods.
K e y w o r d s: air rotor stripping – ARS – scanning elec-tron microscopy.
Streszczenie
Wstęp: Zabieg strippingu turbinowego (air rotor strip-ping – ARS) jest jedną z metod eliminacji stłoczeń w łukach
zębowych. Zabieg ARS polega na kontrolowanym usuwa-niu warstwy szkliwa z powierzchni zębów bocznych kwa-drantów szczęki i żuchwy. Jatrogenność zabiegu powoduje, że w wielu pracach podnosi się problem stanu powierzchni szkliwa po zabiegu strippingu.
celem pracy była ocena stanu powierzchni szkliwa po zabiegu ARS ze szczególnym uwzględnieniem uszko-dzonych obszarów szkliwa.
Materiał i metody: Materiał badawczy stanowiło 15 ludzkich zębów przedtrzonowych. Stripping wykonano wy-branymi wiertłami nr 699Lc i 848FD firmy Raintree essix.
Badania mikroskopowo-elektronowe szkliwa przeprowadzo-no przy użyciu elektroprzeprowadzo-nowego mikroskopu skaningowego BS300 firmy Tesla (powiększenia ok. 100 i 1000 razy).
Wyniki: Otrzymano zdjęcia z SeM przedstawiające po-wierzchnię szkliwa po zabiegu strippingu turbinowego.
Wniosek: Zabieg strippingu turbinowego może po-zostawiać uszkodzenia szkliwa niemożliwe do usunięcia stosowanymi technikami polerowania.
H a s ł a: stripping turbinowy – ARS – skaningowy mi-kroskop elektronowy.
Wstęp
Zabieg strippingu turbinowego (air rotor stripping – ARS) jest jedną z metod eliminacji stłoczeń w łukach zę-bowych [1, 2, 3, 4]. Zabieg został wprowadzony do kanonu zabiegów ortodontycznych w 1985 r. przez amerykańskiego
86 MARcIN MIKULeWIcZ, WOJcIecH GRZeBIeLUcH1
Ryc. 3. Na powierzchni szkliwa widoczne jest wklęsłe zagłębienie spowodowane zatrzymaniem przesuwania wiertła lub nadmiernym naciskiem. W zagłębieniu widoczne są rysy szerokością odpowiadające
grubości ziaren nasypu wiertła
Fig. 3. concave lesions caused by stopping of burr or excessive stress.
On the bottom of lesion – furrows
ortodontę Sheridana [5]. Zabieg ARS polega na kontrolo-wanym (pacjent ma założony stały aparat cienkołukowy) usuwaniu warstwy szkliwa z powierzchni zębów bocznych kwadrantów szczęki i żuchwy. Z uwagi na stosowanie obro-towych narzędzi tnących i polerujących oraz jatrogenność zabiegu, lekarz ortodonta powinien zwracać szczególną uwagę na staranne wykonanie zabiegu. W wielu pracach podnosi się problem stanu powierzchni szkliwa po zabiegu strippingu, do jego oceny stosując jako narzędzia diagno-styczne skaningowe mikroskopy elektronowe (SeM) oraz profilometry kontaktowe i bezkontaktowe [6, 7, 8, 9].
celem pracy była ocena stanu powierzchni szkliwa po zabiegu strippingu z uwzględnieniem popełnionych błędów podczas jego wykonywania.
Materiał i metody
Materiał badawczy stanowiło 15 ludzkich zębów przed-trzonowych, pochodzących od osób odmiany białej obojga płci w wieku 12–16 lat. Zęby usunięto ze wskazań ortodontycznych (brak klinicznie stwierdzanych zmian próchnicowych oraz wypełnień). Zęby po ekstrakcji oczyszczano szczotką (płukaną wodą destylowaną) i umieszczano w pojemniku ze zdejonizo-waną wodą destylozdejonizo-waną. Zęby w ciągu 72 godz. poddawano dalszym procedurom. Do przeprowadzenia zabiegu strippingu zęby umocowano w specjalnie przygotowanych modelach (formy gumowe – zalanie gipsem – uwolnienie modelu). Zabieg ARS wykonano na mezjalnej i dystalnej powierzchni każdego zęba. Stosowano wiertła zalecane przez Sheridana; redukcja szkliwa wiertłem 699Lc, końcowe polerowanie z użyciem wiertła 848FD [1], finalne polerowanie przy użyciu dysków polerujących Sof-Lex Fine (3M eSPe) – czas polerowania 45 s. W obu etapach stosowano chłodzenie wodne. Po wyko-nanym zabiegu zęby przesyłano do pracowni elektronowo--mikroskopowej celem wykonania badań SeM. Ocenę SeM przeprowadzono przy użyciu elektronowego mikroskopu ska-ningowego BS300 firmy Tesla. Procedura przygotowawcza próbek do badania w SeM wyglądała następująco: dwukrotne płukanie w wodzie destylowanej, oczyszczenie w płuczce ul-tradźwiękowej (5 min), suszenie preparatu, naklejenie na stolik, napylenie spektralnie czystym srebrem (100%) w napylarce próżniowej Hochvacuum Dresden B.30.1, zmostkowanie pre-paratu z powierzchnią stolika. Obrazy topografii powierzchni utworzone przez elektrony wtórne (SeI) dokumentowano przy powiększeniach 100 i 1000 razy.
Wyniki
Otrzymano 120 obrazów SeM (analizowano 30 stycz-nych powierzchni) powierzchni interproksymalstycz-nych po za-biegu strippingu turbinowego. Do pracy wybrano fotografie 7 reprezentatywnych próbek preparatów. Wyniki oceny stanu powierzchni interproksymalnych zębów przedtrzo-nowych poddanych zabiegowi strippingu przedstawiono
Ryc. 1. Powierzchnia szkliwa poddana zabiegowi strippingu, widoczne niewypolerowane rysy po wiertle diamentowym. Kształt powierzchni uwidacznia zmianę konturu (zmniejszenie wypukłości) powierzchni interproksymalnej
Fig. 1. Enamel surface after Air Rotor Stripping with unpolished area with furrows after use of diamond burr. Surface reveals change of contour
(reduction of convexity) of interproximal surface
Ryc. 2. Głębokie, poziome, uszkodzenie szkliwa wywołane złym nachyleniem wiertła – nadmierny nacisk końca wiertła na szkliwo Fig. 2. Deep, horizontal anamel damage caused by wrong burr angulation –
excessive stress of dental top on enamel surface
STRIPPING TURBINOWY – BŁĘDY W WYKONYWANIU ZABIeGU. OceNA eLeKTRONOWO-MIKROSKOPOWA 87
Ryc. 4. Odsłonięte miejsce demineralizacji Fig. 4. Revealed demineralisation layer
Ryc. 5. Na polerowanej powierzchni szkliwa widoczne rysy spowodowane użyciem wiertła o dużej średnicy nasypu ziaren diamentowych. Wypukły
kontur powierzchni aproksymalnej został zachowany Fig. 5. Polished area – furrows caused by use of dental burr with big
diameter grains, surface convexity – preserved
Ryc. 6. Uszkodzenia szkliwa na polerowanej powierzchni szkliwa po zabiegu strippingu turbinowego
Fig. 6. Damaged enamel area after ARS
Ryc. 7. Niewystarczające polerowanie powierzchni stycznej, widoczne głębokie rysy spowodowane przez wiertło diamentowym o grubym nasypie
oraz drobniejsze rysy wywołane krążkami polerującymi Fig. 7. Unsatisfactory polish of interproximal area, deep furrows (used dental
burr with big diameter grains), shallow furrows caused by polishing discs
szkliwa po zabiegu strippingu. Piacentini i wsp. przepro-wadzili zabieg strippingu na ekstrahowanych ludzkich zę-bach trzonowych i przedtrzonowych. Powierzchnie zębów poddane strippingowi oceniali w SEM. Autorzy stwierdzili, że w wyniku zastosowania różnego instrumentarium na po-wierzchni szkliwa obecne były bruzdy i rysy oraz obszary dobrze wypolerowanego szkliwa [12]. Inni autorzy również stwierdzili obecność bruzd i rys na powierzchniach podda-nych zabiegowi ARS. Strippingowi poddano pierwsze zęby przedtrzonowe zakwalifikowane do ekstrakcji ze wskazań ortodontycznych. Zęby w szczęce po stronie lewej poddano zabiegowi strippingu turbinowego, po stronie prawej potrak-towano jako grupę kontrolną. Po okresie 6 i 9 miesięcy zęby ekstrahowano i następnie po standardowym przygotowaniu poddano badaniu w SeM [13]. W pracy doświadczalnej Ra-dlański i wsp. przeprowadzili badania na zębach przedtrzo-nowych. We wstępnej fazie zabieg redukcji szkliwa wykonali w warunkach in vivo na zębach przeznaczonych do ekstrakcji na 7 rycinach. Stwierdzono występowanie uszkodzeń
powierzchni szkliwa w wyniku działania instrumentów tnących obrotowych.
Dyskusja
Zastosowanie SeM pozwoliło na pokazanie bardzo do-kładnych obrazów uszkodzenia powierzchni szkliwa po za-biegu strippingu. Działanie elektronowego mikroskopu ska-ningowego polega na analizie powierzchni próbek za pomocą zogniskowanej wiązki elektronów, co umożliwia otrzymanie obrazów o dużej głębi ostrości i wysokiej rozdzielczości.
Jednakże analiza otrzymanych obrazów (w SeM) do oceny powierzchni tkanek zęba powinna uwzględniać złożoność budowy zęba oraz mnogość otrzymanych informacji dia-gnostycznych [10, 11]. W dostępnym piśmiennictwie autorzy podkreślają temat występujących uszkodzeń powierzchni
88 MARcIN MIKULeWIcZ, WOJcIecH GRZeBIeLUcH1 ze wskazań ortodontycznych. Zęby przygotowano do
ba-dania i oceniano w SeM. W wynikach autorzy podkreślili, że brzegi bruzd były gładsze, ale na tyle głębokie by nadal zalegała płytka nazębna. Szerokość bruzd określili na 30 µm. Autorzy w części eksperymentalnej uznali, że wiertła z nasypem diamentowym spowodowały powstanie bruzd o głębokości i szerokości około 10 µm, zaś pokryte diamen-towym nasypem dyski około 30 µm szerokości. Autorzy sugerowali, że następowe polerowanie z użyciem dysków Sof-Lex prowadziło do uzyskania satysfakcjonującej gładkości niektórych obszarów powierzchni szkliwa [14]. Wielu innych badaczy podkreślało fakt, że stosowanie wierteł z nasypem diamentowym, o jak najmniejszej ziarnistości, powodowało powstanie rys łatwiejszych do usunięcia oraz zalecało stoso-wanie dysków Sof-lex jako dysków polerujących [15, 16].
Zhong i wsp. stwierdzili, że część obszarów szkliwa po zabiegu strippingu była dobrze wypolerowana, a części nie udało się wypolerować. Autorzy analizowali powierzch-nie w 3 strefach: okluzyjnej, środkowej i cerwikalnej.
W wynikach podali, że w obrazach SeM więcej niż 90%
powierzchni poddanych strippingowi było wypolerowane w zadowalającym stopniu [17].
Wnioski
Zabieg strippingu turbinowego jest zabiegiem jatro-gennym niepozostającym bez wpływu na stan powierzchni szkliwa po zabiegu. Szczególnie ważnym jest stosowanie się do zalecanych procedur i narzędzi, aby w ten sposób zmniejszyć możliwości powstawania uszkodzeń powierzchni szkliwa, które mogą mięć wpływ na potencjalne kariogenne komplikacje.
Piśmiennictwo
Radlanski R.J., Jager A., Zimmer B., Schwestka R., Bertzbach F.
1. :
ergeb-nisse rasterelektronenmikroskopischer Untersuchungen zum interden-talen Strippen in vitro. Fortschr. Kieferorthop. 1989, 50, 276–284.
Radlanski R.J., Jager A., Zimmer B., Bertzbach F.
2. :
Rasterelektronen-mikroskopische Untersuchungen zur klinischen Anwendung des inter-dentalen Strippens. Fortschr. Kieferorthop. 1990, 51, 117–122.
Sheridan J.J., Ledoux P.M.
3. : Air-rotor stripping and proximal sealants.
An SeM evaluation. J. clin. Orthod. 1989, 23, 790–794.
Zhong M., Jost-Brinkmann P.G., Zellmann M., Zellmann S., Radlanski R.J.
4. :
clinical evaluation of a new technique for interdental enamel reduction.
J. Orofac. Orthop. 2000, 61, 432–439.
Sheridan J.J.
5. : Air-rotor stripping. J. clin. Orthod. 1985, 19, 43–59.
Lundgren T., Milleding P., Mohlin B., Nannmark U.
6. : Restitution of
enamel after interdental stripping. Swed. Dent J. 1993, 17, 217–224.
Mikulewicz M., Szymkowski J., Matthews-Brzozowska T.
7. : enamel
sur-face after stripping procedure – profilographometric evaluation. Dent.
Med. Probl. 2005, 42, 41–44.
Mikulewicz M., Matthews-Brzozowska T., Cellary A., Filipowski H.
8. :
Ocena powierzchni szkliwa zębów po strippingu turbinowym z wyko-rzystaniem replik w badaniu profilometrem laserowym. czas. Stomatol.
2005, 58, 779–785.
Arman A., Cehreli B.S., Ozel E., Arhun N., Çetinsahin A., Soymanf M.
9. :
Qualitative and quantitative evaluation of enamel after various strip-ping methods. Am. J. Orthod. Dentofacial. Orthop. 2006, 130, 131.
e7–131.e14.
Magas S., Górski Z., Waligóra W., Fritzkowski G.
10. : Zastosowanie
spek-troskopii elektronów Augera do badania składu chemicznego powierzch-niowej warstwy szkliwa zębów. czas. Stomatol. 1990, 43, 408–411.
Zasada D., Zaborowski P., Żmuda S.
11. : Możliwości zastosowania
anali-tycznej skaningowej mikroskopii elektronowej (SeM) do oceny twar-dych tkanek zęba. Stom. Współcz. 1998, 5, 160–165.
Piacentini C., Sfondrini G.
12. : A scanning electron microscopy comparison of enamel polishing methods after air-rotor stripping. Am. J. Orthod.
Dentofacial. Orthop. 1996, 109, 57–63.
El-Mangoury N.H., Moussa M.M., Mostafa Y.A., Girgis A.S.
13. : In-vivo
remineralization after air-rotor stripping. J. Clin. Orthod. 1991, 25, 75–78.
Radlanski R.J., Jager A., Schwestka R., Bertzbach F.
14. : Plaque
accumu-lations caused by interdental stripping. Am. J. Orthod. Dentofacial.
Orthop. 1988, 94, 416–420.
Sheridan J.J., Ledoux P.M.
15. : Air-rotor stripping and proximal sealants.
An SeM evaluation. J. clin. Orthod. 1989, 23, 790–794.
Hein C., Jost-Brinkmann PG., Schillai G.
16. : Oberflachenbeschaffenheit
des Schmelzes nach approximalem Beschleifen – Rasterelektronenmi-kroskopische Beurteilung unterschiedlicher Polierverfahren. Fortschr.
Kieferorthop. 1990, 51, 327–335.
Zhong M., Jost-Brinkmann P.G., Zellmann M., Zellmann S., Radlanski 17.
R.J.: clinical evaluation of a new technique for interdental enamel reduction. J. Orofac. Orthop. 2000, 61, 432–439.
A N N A L E S A C A D E M I A E M E D I C A E S T E T I N E N S I S
R O C Z N I K I P O M O R S K I E J A K A D E M I I M E D Y C Z N E J W S Z C Z E C I N I E 2007, 53, SUPPL. 3, 89–93
MARCIN MIKULEWICZ1, TERESA MATTHEWS-BRZOZOWSKA1, 2