bio — 330 praca / work — 178, 262
ANG
Ostatnie wydarzenia polityczne sprawiły, że znaleźliśmy się w sy-tuacji, która prowokuje do zadawania podstawowych pytań o wartość kultury i rolę edukacji artystycznej. Kolejne rządy przesuwały sztukę i kul-turę coraz niżej na liście swoich priorytetów. Domyślam się, że robiły to w przeświadczeniu, że o stan sztuki zatroszczy się wolny rynek. Zaufanie do kapitału stało również u podstaw decyzji o drastycznym podniesie-niu opłat za studia pierwszego stopnia i ograniczepodniesie-niu dotacji dla sztuki.
Oprócz tego pojawiła się groźba wycofania przedmiotów artystycznych z krajowego programu nauczania. Takie rozwiązanie skutkować będzie poważnymi ograniczeniami w możliwości rekrutowania przez uczelnie artystyczne studentów nienależących do uprzywilejowanej, najbogatszej grupy absolwentów szkół prywatnych, które dzięki czesnemu mogą po-zwolić sobie na prowadzenie zajęć nadprogramowych. Kierunek zmian stanowi poważne zagrożenie dla pozycji i znaczenia szkół artystycznych.
Podjęte decyzje wskazują na brak zaufania do oferty, jaką niesie z sobą kultura i sztuka. Pojawiają się również pytania o to, które grupy spo-łeczne powinny mieć wpływ na rozwój kultury. Wprowadzane zmiany jasno świadczą, że jesteśmy społeczeństwem definiującym wartości w kategoriach finansowych.
Sytuacja w Katowicach jest diametralnie inna. Zgodnie z tym, co Pa-weł przekazał nam w trakcie pierwszego spotkania, a co znalazło później potwierdzenie podczas moich wizyt, w mieście panuje przekonanie, że to właśnie kultura i sztuka mają szansę stanowić najważniejszy czynnik jego rozwoju. Dowodami na wprowadzanie w życie tej filozofii są nowo wybudowane muzeum sztuki i nowoczesna sala koncertowa. Jednak najbardziej uderzającym świadectwem jej stosowania jest nowy budynek Akademii Sztuk Pięknych. Inwestycja w uczelnię artystyczną potwierdza istnienie przeświadczenia o korzyściach, które społeczeństwo odnosi z rozwoju kultury i wspierania rozwoju artystycznego.
Nie twierdzę, że rzeczywistość w Katowicach jest idealna. Trze-ba dostrzec, że zwrot w kierunku kultury jest odpowiedzią na upadek przemysłu hutniczego i górnictwa, które kiedyś stanowiły podstawę dobrobytu regionu. Co więcej, pojawia się pytanie, czy takie strategicz-ne planowanie urbanistyczstrategicz-ne to skuteczny sposób tworzenia kultury.
Natomiast sam fakt kierowania nakładów finansowych na akademię sztuk pięknych jest wyrazem wiary w kluczową rolę sztuki w rozwoju kulturalnym miasta.
NEWTH
ENG culture and the value of art education. Successive UK governments have put art and culture far down the list of priorities. I presume this is in the assumption that culture will be nurtured by the market. Confidence that capital will endure is also at the heart of the dramatic increase in fees for studying at undergraduate level and the significant cuts to funding for the arts. In addition, there is the looming threat that art and design will be removed from the National Curriculum in schools. This policy alone will put enormous pressure on the potential to recruit anyone for a degree in art who does not already have the privilege enjoyed by the most wealthy individuals in society – those educated at fee-paying schools that can afford the luxury of art as an extra curricula activity. These de-velopments pose a very real threat to the position of the art school and the role of culture within our society. The measures demonstrate a lack of confidence in what art and culture have to offer. Questions are also raised about which sectors of society should contribute to the develop-ment of culture. The measures clearly illustrate how our society is one in which value is measured financially.
The situation in Katowice sits in stark contrast. As Pawel explained during our first meeting, and as I have subsequently witnessed on my visits to the city, there is a conviction that art and culture can play a central role in Katowice’s development. The construction of a new art museum and a brand new symphony hall now stand as testament to this philosophy.
But perhaps most striking is the building of the new ASP Art Academy.
The investment into the art school shows there is a conviction that art can significantly benefit society by growing culture and nurturing artistic development.
I am not suggesting that everything in Katowice is perfect. The move towards developing culture is a response to the difficult demise of the steel and coal industries that once supported the economic prosperity of the region. Furthermore, there are questions to be asked about whether it is possible to construct culture through such strategic urban planning.
But the fact that the city is investing in the art academy shows a faith that art can have a pivotal role in cultural advancement.
The art school building
In working towards the first Parallax exhibition in Katowice we got to know the new ASP building quite well. The exhibition, which marked the building’s completion, provided the opportunity to consider and
NEWTH
ANG
Nowy budynek akademii
Pracując nad pierwszą, katowicką wystawą projektu Paralaksa, poznali-śmy dość dobrze nowy budynek ASP. Wystawa, która towarzyszyła jego otwarciu, stwarzała możliwość głębszego namysłu nad naturą akademii i jej architektury oraz nad wzajemną relacją pomiędzy rozwiązaniami architektonicznymi i rozwojem stylów oraz metod nauczania.
Możliwość eksplorowania zagadnień związanych ze znaczeniem architektury wyższych szkół plastycznych pojawia się w szczególnym dla Chelsea momencie. Uczelnia mogła stać się tematem eseju Lucy Howarth pt. Building: The New Chelsea – pochodzącego z wydanej w 2015 roku publikacji The London Art Schools: Reforming the Art World, 1960 to Now – ponieważ przez ostatnie 40 lat szkoła była przedmiotem dwóch dużych projektów budowlanych. Pierwszy budynek szkoły, stojący przy Manresa Road, był – podobnie jak nowa siedziba ASP w Katowicach – projektem stworzonym specjalnie na potrzeby uczelni artystycznej.
Ukończony w 1965 roku modernistyczny budynek miał być ilustracją zasady, że forma powinna wyrastać z funkcji. Podobnie jak wiele innych budynków placówek edukacyjnych w tym czasie, miał on „budować silną tożsamość instytucji, podczas gdy modernistyczna architektura […] miała sygnalizować nowoczesną, liberalną pedagogikę, inną od tej obowiązującej w Oxbridge”1. Szkoła szybko jednak wyrosła ze swojej siedziby przy Manresa Road, co wiązało się z koniecznością przeniesie-nia części zajęć do innych lokalizacji. W 2015 uczelprzeniesie-nia przeniosła się do Millbank. W odróżnieniu od poprzedniego budynku z lat 60., powstałego specjalnie na potrzeby naszej uczelni, nowa siedziba szkoły mieści się w dostosowanych do nowych zadań budynkach koszar i wojskowej szkoły medycznej. W odróżnieniu od budynku ASP, obecna siedziba uczelni oraz jej najbliższa okolica to miejsce mocno naznaczone historią. Efekt ten wzmacnia dodatkowo ocalały, widoczny z okien Wydziału Sztuki, ostatni fragment ściany więzienia Millbank. Zburzony w 1903 obiekt zaprojektowany został przez filozofa i teoretyka społecznego Jeremiego Benthama jako panoptikon. Cele więzienia zbudowane były wokół cen-tralnej kolumny, która umożliwiała permanentną obserwację więźniów, co stanowi doskonały przykład konstrukcji, w której wzrok i architektura
1 L. Howarth, Building: The New Chelsea, w: The London Art Schools: Reforming the Art World, 1960 to Now, red. N. Llewlyn, B. Williamson, Tate Publishing, London 2015, s. 86.
NEWTH
ENG explore the nature of the art academy and its architecture. We were able to consider what role the configuration of the architecture might play in the development of the modes and methods of teaching and vice versa.
The potential to explore the role of an art college’s architecture comes at a poignant time for Chelsea. Lucy Howarth’s (2015) essay ‘Building:
The New Chelsea’ in the recently published ‘The London Art Schools:
Reforming the Art World, 1960 to Now’ focuses on Chelsea because it is an art school that, within a 40-year period, has been through two significant building projects. The first, at Manresa Road, like the new ASP Katowice, was a bespoke project. Built in 1965 to specific modernist ideals the building was designed with the principle that form should follow function. Like the architecture of other educational institutions of the time the building would ‘create a strong corporate identity; while the modernist architectural aesthetics…came to signify modern liberal pedagogy, distinct from that of Oxbridge’1. But the art school quickly outgrew the Manresa Road building meaning it was necessary to split the subjects and courses over several sites. In 2005 Chelsea College of Art and Design moved to its current home at Millbank. In stark contrast to the brand new building of the 1960s our current home is a conversion of the former Millbank Barracks and Royal Army Medical College. Contrary to the architecture of the new ASP Katowice, the history of Chelsea’s site is embedded in the fabric of the building. This even extends to the legacy, marked by the last remaining section of its perimeter wall outside the Fine Art office window, of the Millbank Penitentiary. The huge prison that was demolished in 1903 was built to the design set out by philosopher and social theorist Jeremy Bentham of the panopticon. Prison cells were built around a central column so that inmates could be observed from a single point at any time. This is a clear example of architecture and sight being interlinked. In the panopticon’s design the architecture is such that the gaze might exert power. Legacy of our building’s history as a military medical facility remain around the art school. Oak panelled rooms of the officers’ quarters are now seminar rooms, and the lecture theatre, whose original function would have been the theatre of medical operation, is now used for art theory lectures and artists’ talks. The experience of being
1 L. Howarth, Building: The New Chelsea, in: The London Art Schools: Reforming the Art World, 1960 to Now, ed. N. Llewlyn, B. Williamson, Tate Publishing, London 2015, p. 86.
NEWTH
ANG
są ściśle ze sobą połączone i w której spojrzenie jest jednocześnie sposo-bem egzekwowania władzy. W budynku uczelni wciąż dostrzec można elementy związane z jego historią jako siedziby wojskowej szkoły me-dycznej. Wyłożone dębowymi panelami kwatery oficerów zamieniono na sale seminaryjne, a ówczesna sala operacyjna pełni dzisiaj rolę amfi-teatralnej sali wykładowej, w której odbywają się wykłady z teorii sztuki i spotkania z artystami. Jedenaście lat naszej obecności w tym miejscu to okres, który określić można jako dialog pomiędzy ograniczeniami wynikającymi z rozwiązań architektonicznych budynku i potrzebami wynikającymi z jego funkcji: miejsca, w którym wykłada się i tworzy sztukę. Okres ten jawi się jako czas nieustannej zmiany. Podczas gdy sami zastanawiamy się nad nowymi sposobami zaaranżowania zajmo-wanej przez nas przestrzeni, warto przyjrzeć się decyzjom podjętym przy projektowaniu nowego budynku ASP w Katowicach. Warto spojrzeć na miejsce związane z edukacją artystyczną z innej perspektywy.
Jedną z różnic w organizacji przestrzennej budynku jest fakt umiesz-czenia gabinetów wykładowców wewnątrz pracowni. Rozwiązanie to oznacza przyjęcie jasnej filozofii nauczania. Zasada pracowni, miejsca, w którym wykładowcy kierują pracą grupy studentów, znalazła swoje odzwierciedlenie w przeszklonych gabinetach, które sprzyjają formowa-niu się społeczności czynnych artystów skupionych wokół wykładowcy.
W Chelsea College of Art gabinety umiejscowione są oddzielnie, co prawdopodobnie zdradza istniejące rozróżnienie pomiędzy administro-waniem procesem nauczania a praktyką tworzenia sztuki i dyskutowania o niej.
Oprócz różnic są również znaczące podobieństwa. Jednym z nich jest to, że obie uczelnie zlokalizowane są wokół centralnie położonego placu, będącego jednocześnie punktem ogniskowania się działań studentów i wykładowców oraz arterią komunikacyjną. Tym, co uderza w sposobie zaprojektowania nowego budynku ASP, jest idea elastyczności. Duże, przestronne pomieszczenia służące dziś za pracownie pozostają maksy-malnie otwarte, co pozwala grupom studentów i wykładowców zaznaczyć swoją obecność i zdefiniować sposób użytkowania budynku. Fakt ten należy traktować jako mocny przekaz architektoniczny. Oznacza on, że to użytkownicy kontrolują sposób wykorzystywania przestrzeni. Ten sam etos odnaleźć można w sposobie, w jaki zaadoptowaliśmy pomieszczenia budynku na pracownie. Postanowiliśmy usunąć wewnętrzne bariery ar-chitektoniczne i stworzyć otwarte przestrzenie, które sprzyjają dialogowi
NEWTH
ENG at the site for the past eleven years has been characterized by a dialogue between the constrictions and boundaries of the building’s architecture and the necessities of its function: teaching and making art. The process has been one of continual change. As we undergo a review of how the building is to be arranged it is useful to consider the decisions made in the construction of ASP Katowice’s new building: to see the object of art education from a different perspective.
One difference in the organisation of the spaces is the fact that staff offices have been built within the studios. This marks a distinct approach to teaching. The studio principle, which dictates that lead academics will oversee a group of students working under their guidance is embodied in the glazed offices. It represents the aim to build a community of prac-titioners around the members of staff. At Chelsea, office spaces are quite separate from the studios, perhaps betraying a distinction between the ad-ministration of the teaching and the practice of making and discussing art.
As well as differences there are significant similarities. The fact that both sites are arranged around a central courtyard that acts both as a focal point for student and staff activity as well as a thoroughfare is one formal similarity. Perhaps most striking in the design of the new ASP building is the idea of flexibility. The large spaces that are now the academy’s studios have been left as open as possible. This provides flexibility for each group of students and staff to make their own mark, to define for themselves how the building is to work. This is a powerful architectural message. It is one that gives agency to the building’s in-habitants, placing control of how the spaces will be used in the hands of those who will be working there. This ethos is echoed by the way we have been adapting our studio spaces at Chelsea. Our approach has been to strip away the internal architectural barriers to create open spaces that encourage dialogue and provide lines of sight through the building. The architecture of the art school has none of the motivations of Bentham’s panopticon with its ‘eye of power’ that Michel Foucault describes2. But sight lines – the visibility of the professor within the studio in Katovice and lines of sight through studios at Chelsea – still help to describe the philosophies of the institutions.
2 M. Foucault, The Eye of Power: A Conversation with Jean-Pierre Barou and Michelle Perrot, in: idem, Power/Knowledge. Selected Interviews and Other Writings, ed. C. Gordon, Harvester, London 1980.
NEWTH
ANG
i otwierają pole widzenia. Za tymi rozwiązaniami architektonicznymi nie stoi jednak motywacja, która skłoniła Benthama do zaprojektowania panoptikonu z opisywanym później przez Foucaulta „okiem władzy”2.
Niemniej zarówno możliwość obserwacji profesora w jego gabinecie w Katowicach, jak i otwarcie pola widzenia w pracowniach uczelni w Lon-dynie, dobrze charakteryzują filozofie obu instytucji.
Projekt Paralaksa wchodzi w kolejną fazę – związaną z organizacją wystawy w Chelsea College of Art. Wydarzenie to stwarza możliwość dal-szego namysłu nad naturą szkoły artystycznej, a dla artystów z Katowic będzie okazją do skonfrontowania się z kontekstem wystawienniczym w Londynie. W przypadku wystawy Paralaksa 1 w ASP podstawową formą prezentacji były wydruki na folii samoprzylepnej, umieszczanej bezpośrednio na ścianach, co stwarzało materialne połączenie pomiędzy architekturą i pracami. W przypadku wystawy Paralaksa 2 przeważają-cym środkiem ekspozycji będzie projekcja, pozwalająca na oświetlanie, podkreślanie lub ukrywanie elementów architektonicznych budynku.
Współpraca pomiędzy Katowicami i Chelsea pozwala na prowadzenie dyskusji na temat różnych perspektyw spoglądania na akademię sztuk pięknych. Jednak tym, co stanowi o prawdziwej wartości programu, jest fakt, że dyskusje te prowadzone są za pośrednictwem prac studentów i wykładowców. Moją odpowiedzią na esej Andrzeja Tobisa jest próba omówienia zmieniającego się kontekstu pracy w uczelni artystycznej i podkreślenie konieczności reagowania na zachodzące zmiany. Tym jednak, co pozostaje niezmienne, niezależnie od miejsca, z którego spoglądamy, jest sztuka i przywiązanie do idei poznawania przez twór-czość. Wśród wielkich zmian zachodzących wokół nas, niezmienny jest potencjał sztuki do eksplorowania, problematyzowania, komentowania, przystawiania lustra, prowokowania, rozbrajania, ożywiania lub afirmacji.
Ten właśnie potencjał leży u podstaw projektu Paralaksa.
Andrzeju i moi polscy koledzy – mówicie, że zazdrościcie nam wy-rażenia „I see” („widzę” lub „rozumiem” – przyp. tłum.). Sugerujecie, że wieloznaczność pomaga w zrozumieniu znaczenia słowa paralaksa.
Słowo to jednak zawiera w sobie pytania. Pytania dotyczące patrzenia i rozumienia. W moim odczuciu w projekcie nie chodzi o znalezienie
2 M. Foucault, The Eye of Power: A Conversation with Jean-Pierre Barou and Michelle Perrot, w: idem, Power/Knowledge. Selected Interviews and Other Writings, red. C. Gordon, Harvester, London 1980.
NEWTH
ENG The Parallax project is now being developed towards its next phase, an exhibition at Chelsea. The show provides further opportunity to consider the nature of the art school and for artists from Katowice to respond to the context of showing in London. For Parallax 1, at ASP Katowice, the prevailing means of display was to print work onto huge vinyl stickers that could be attached directly to the walls. This created a material link between the architecture and the artwork. For Parallax 2 the predominant mode will be projection offering further opportunity to illuminate, expose or subvert the architecture of the building.
The Parallax project between Katowice and Chelsea has afforded an opportunity to discuss the different perspectives from which we view the art academy. Beyond that, what has given the project real meaning is that the discussions are enacted through the work made by the staff and student artists who have contributed to the projects. My response to Andrzej Tobis’ essay has been to discuss the shifting context of working in an art school and the necessity to respond to the changes around us.
But the object, the thing that remains constant no matter where it is viewed from, is the art and the commitment to the practice of enquiry through making. Amid the great changes taking place around us one thing that remains constant is the potential for art to explore, problematize, comment upon, hold a mirror to, provoke, disarm, invigorate or affirm.
That potential is at the heart of the Parallax project.
Andrzej Tobis and my colleagues from Poland: you say that you are envious of the English term ‘I see’. Your suggestion is that its ambiguity is helpful in understanding the term parallax. But inherent in the word parallax are questions. These are questions of sight and understanding.
My view is that we do not seek a simple definition. Instead, the Parallax project embraces questions and difference. The word parallax has proved a useful starting point from which to embark on the exchange between ASP Katowice and Chelsea College of Arts. A chance to explore, discuss and question. Crucially, Parallax is an opportunity to enact the explo-ration of some of the myriad of different perspectives and viewpoints through making art.
NEWTH
ANG
prostej definicji, ale o uwzględnienie pytań i różnic, dlatego sam termin paralaksa stanowi dobry punkt wyjścia dla współpracy pomiędzy naszymi uczelniami, pozwalający na eksplorowanie, dyskutowanie i kwestionowa-nie. Przede wszystkim jednak daje możliwość poznawania nieskończonej liczby różnych perspektyw i punktów widzenia, poznawania dokonują-cego się poprzez twórczość.
NEWTH
ENG
POL