Specyfika obszaru odpływu migracyjnego

Województwo Zachodniopomorskie, od momentu powstania w wyniku realizacji reformy administracyjnej kraju, charakteryzuje się stosunkowo dużymi zróżnicowaniami, a nawet rozwarstwieniami pod względem poziomu rozwoju tworzących je powiatów i gmin.

PrPraaccaa zzaa ggrraanniiccąą ww śśwwiiaaddoommoośśccii eemmiiggrraannttóóww zzaarroobbkkoowwyycchh z z wwoojjeewwóóddzzttwwaa zzaacchhooddnniiooppoommoorrsskkiieeggoo

₄₃

Występowanie ich sprzyja często znaczącym różnicom – a w perspektywie powiększającym się dystansom – w jakości życia mieszkańców oraz w występujących na obszarze ich zamieszkania perspektywach życiowych – możliwościach pracy, uczestnictwa w kulturze, jakości edukacji i horyzontów osobistego rozwoju. Zaprezentowana poniżej mapa terytorium województwa przedstawia trzy (a nawet cztery) wyraźnie różniące się między sobą kategorie obszarów rozwoju w regionie⁵⁴:

1. Kategoria obszarów rozwojowych. Należą do niej trzy miasta: Szczecin, Koszalin i Świnoujście (w ostatnich latach coraz bardziej „zbliżają” się do tej stawki: Police, Kołobrzeg i Stargard Szczeciński).⁵⁵ Niemal od pierwszych lat po reformie administracyjnej kraju wyróżnione obszary cechowały się stosunkowo najlepszymi w województwie i przeciętnymi w kraju warunkami rozwojowymi. Na mapie oznaczone najciemniejszym kolorem;

2. Kategoria obszarów rozwijających się z kłopotami.⁵⁶ Tworzy ją pas powiatów nadgranicznych i nadmorskich (północno-zachodni i północny kraniec województwa). Cechują się one wysokimi, w skali województwa wskaźnikami obrazującymi poziom rozwoju. Dodatkowo, są to obszary położone wzdłuż najważniejszych w regionie ciągów komunikacyjnych: północ – południe (Świnoujście – Szczecin – Zielona Góra – Wrocław) oraz wschód – zachód (Berlin – Szczecin – Koszalin – Gdańsk). Na mapie oznaczone ciemnoszarym kolorem;

54 Kategorie obszarów rozwoju zostały wyróżnione i usytuowane na mapie w oparciu o wyniki wieloletnich badań, prowadzonych przez zachodniopomorskich specjalistów do spraw rozwoju regionalnego. W cyklu projektów badawczych, realizowanych od roku 1999 zajmowali się oni pomiarem oraz badaniem zależności między kluczowymi czynnikami rozwojowymi, takimi jak udział dochodu gmin tworzących powiat w ogólnej wielkości dochodu powiatu w określonym czasie, udział wydatków inwestycyjnych gmin tworzących powiat w ogóle wydatków tych gmin w określonym czasie, stopa ubóstwa w powiecie, stopa bezrobocia w powiecie, jak również przemiany kapitału ludzkiego i społecznego na obszarach gmin tworzących powiat, poziom przedsiębiorczości mieszkańców powiatów, itp. W wyniku zrealizowanych prac badawczych powstało kilka opracowań, dających wyraz uzyskanym wynikom. Zaprezentowane w niniejszym opracowaniu rozlokowanie poszczególnych kategorii obszarów rozwoju, stanowi – ze względu na stosunkowo długi okres, w którym powstawały poszczególne ujęcia empiryczne poruszanej tu problematyki – swoistą syntezę wyników tamtych prac. Por. Czyszkiewicz R., Molewicz M., Roczniki rozwoju samorządów Województwa Zachodniopomorskiego 1997 – 1998. Szanse i zagrożenia, Szczecin 1999, s. 68 i dalsze do s. 84 oraz s. 130. Por. też Czyszkiewicz R., Molewicz M., Tałasiewicz M., Regionalne drogi rozwoju. Roczniki samorządowe województwa zachodniopomorskiego 1997 – 2002, Wydawnictwo OFICYNA IN PLUS, Wołczkowo, 2004, s. 63 i dalsze do s. 102. Por. też Czyszkiewicz R., Molewicz M., Kapitał ludzki – czynnik rozwoju regionalnego. Tom IV Roczników rozwoju samorządów województwa zachodniopomorskiego 2003 – 2004, http://www.pomorzezachodnie.pl/doc/rocznik.pdf, Szczecin 2006, s. 53 i dalsze do s. 110. Por. też Białek J., Dzierzgwa R., Mackiewicz M., Perzanowska-Przychodzka E., Przybylska L., Siłuszek A., Sudak S., Więckowska E., Raport Polska 2011. Gospodarka – Społeczeństwo – Regiony, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2011, s. 124 – Mapa nr 11, s. 137 – Mapa nr 16, s. 145 – Mapa nr 19

55 Na podstawie analizy danych GUS, Bank Danych Lokalnych, zamieszczonych na stronie www.stat.gov.pl. Por. Terelak A., Kołodziejczak S., Zagraniczne emigracje zarobkowe …, op. cit., s. 17 - 25

56 Określenia zaczerpnięte z Roczników samorządowych województwa zachodniopomorskiego. Por.

Czyszkiewicz R., Molewicz M., Regionalne drogi rozwoju…, op. cit., s. 100

PPrraaccaa zzaa ggrraanniiccąą ww śśwwiiaaddoommoośśccii eemmiiggrraannttóóww zzaarorobbkkoowwyycchh zz wwoojjeewwóóddzzttwwaa zzaacchhooddnniiooppoommoorrsskkiieeggoo

₄₄

Rysunek 1. Kategorie obszarów rozwoju w województwie zachodniopomorskim

Źródło: Opracowanie własne na podstawie wydawnictw opisanych w przypisie nr 54

3. Powiaty niestabilne w rozwoju. Grupa powiatów stosunkowo najbardziej oddalonych od największych miast w regionie. Tworzą one – wraz z obszarami czwartej kategorii – duży obszar zapóźnionego w rozwoju wnętrza województwa. Na mapie oznaczone szarym kolorem;

4. W samym centrum województwa (i na jego północno-wschodnim krańcu), przenikając się z obszarami trzeciej kategorii, znajduje się grupa powiatów, tworzących obszary zagrożone w rozwoju. Na mapie oznaczone najjaśniejszym – jasnoszarym kolorem.

Należy zauważyć, iż druga kategoria obszarów – oprócz usytuowania wzdłuż morskiej linii brzegowej lub wzdłuż granicy z Niemcami, skupia się wokół dwóch największych miast w regionie, pełniących funkcję regionalnych centrów rozwojowych. Pozostałe obszary – słabo skomunikowane i znacznie oddalone od Szczecina i Koszalina, pozostają w znaczącej dysproporcji, w stosunku do wymienionych pod wieloma względami, istotnymi z socjologicznego punktu widzenia. Nade wszystko wymienić tu należy rozpiętość zjawiska bezrobocia, skalę ubóstwa, poziom bezpieczeństwa publicznego (w tym natężenie patologii społecznych), ale również np. rozwój przedsiębiorczości, sposoby (bądź style) gospodarowania lokalnych oraz terytorialnych samorządów, a także ruch wędrówkowy ludności. Istotne są również różnice pod względem doświadczeń historycznych, różnice kulturowe oraz etniczne – w ogromnej mierze ze względu na głównie osiedleńczy – charakter składu społecznego mieszkańców Pomorza Zachodniego.