ORZECZENIE S. N. Nr C. 317/48
Zwolnieni® przez sąd przyszłych m ałżonków od P «M staw ien ia urzędnikow i stanu cywilnego w y m a - jn Praw em dokum entów z mocy a rt. 10 § 2 p raw a io ze,nsk*ego dotyczyć może ty lk o dokum entów m a jących moc praw ną.
na N a jw y ż s z y na sesji w y ja z d o w e j w W a rsza w ie Wie c le<^Zeniu ja w n y m d n ia 29 m a rc a 1949 r. w s p ra - r <)ku^"ZeS^UWa ^ 0 z w o ln ie n ie od złożenia o d p is u w y - P ro k i ro z w °d °w e g o , po ro z p o z n a n iu s k a rg i k a s a c y jn e j
§o w p r a to r ^ G e n e ra ln e j na p o s ta n o w ie n ie Sądu O k rę - Cz ' Varszaw ie z d n ia 19 m a rca 1948 r. Sygn.
g o w ° 4 7 — zaskarżone p o s ta n o w ie n ie Sądu O k rę - i s p rf ° w W a rsza w ie z d n ia 19 m a rc a 1948 r. u c h y l a o d s v T ^ do P °n °w n e g o ro z p o z n a n ia te m u ż S ą d o w i
U z a s a d n i e n i e .
sk i <L fes*a w ?J'' z a m ie rz a ją c zaw rzeć z w ią z e k m ałż skiego ° p a rc ilj 0 Przepis a rt. 10 § 2 p ra w a małż W T ir ’ .^y1103! o z w o ln ie n ie go od przedstaw i«
P rzed n' 2 1 6 ^ 4anu C /w iln e g o — 1 d o w o d u u s ta n ia w r iQ ? f° m ałżeń stw a, a m ia n o w ic ie w y d a ń w W iln - przez K o n s y s to rz E w a n g e lic k o -R e fo rm o w Wód m 4 r 'Y y r o k '-:l, m ocą k tó re g o orzeczony został i zenstw a w n io s k o d a w c y z A le k s a n d rą G .s w W arszawie, postanow ieniem z c 3stę p u ' 1947 ro k u w niosek oddalił, wychoc z nas,en Qa n ^ t ę p u 3ących założe ń.1 9 4 7 r o k u ’
m ałżon ka w y z n a n ia e w a n g e lic k o -re fo rm o w ; Z m ocy ar t Je£ ° , G. w y z n a n ia rz y m s k o - k a to lic
'T - i e K s a n d r a 7 , - vv i m w u u u w y i i
E w a n g e licko -R ci doMU G., przeto w y ro k Kons;
cyw ilnesn nic • iormow'aneS° z r. 1934 w obliczu Wniosek“ o zw 1f tn ie je <°S -N . 172/1926 r.) i dlati m entu n ie rl;'enie °d przedstawienia tego
Sąd Ok byĆ uw z§todniony.
n ie C z e s ła w a ^T ^a W W arszawie, rozpoznając nego ju ż w „ - ’ .Popuścił ponownie dowód ze s*:ował swe G rodzkim św iadka P „ któr>
skodawca b v ł ¡w.sz<: zeznania w ten sposób, że j w postępowań,-;1,est w yznania rzy m s k o -k a to li R eform ow anym Prz ed K onsystorzem Ewang
2 A leksandra 7 k i sPra w ie o rozw ód małż' Postanowieniem “ P°
ZWanym-g ° w y zm iem ł n o - t? d n - 19 m a fca 1948 r. Sąd sek Czesława Z ° u w z g T ę d S G ro d zki^ ° 1 Zfo łu je P rz e p is ‘ a r tU Tp ° st.a n ° w ie n ia Sąd O kręgrn dza3ących p ra w o m a łe ? ,l u s t 2 P rzep isó w w i lonealZ|>nstw ie 2 dnia pą1? * 6, m0Cą k tó rego 2 Przepis a rt ioR2!, Czerwca 1836 r. zostało z u\i7aSądu ° k ręHowecreeS u praw a Pie może by ciasnn?1 na k o m p lik aJf ’ P^?e.cnie stosowany, zw d la ^ ¿ ¡ / , KW konkretne^ ’«'la u e . m oS}° b y to za so -ic h sytuacje yvi.®praw ?e stw o rzyło b y nie yciow ą, ponieważ A leksan
szereg la t te m u w s tą p iła w p o w tó rn y z w ią z e k m a łż e ń ski, a w n io s k o d a w c a p ra g n ie obecnie t a k i z w ią z e k zaw rzeć.
S k a rg a k a s a c y jn a P r o k u r a to r ii G e n e ra ln e j zarzuca p o s ta n o w ie n iu Sądu O kręgo w e go p o g w a łce n ie a rt. 10
§ 2 p ra w a m ałżeń skieg o i a rt. X I V § 1 p rz e p is ó w w p ro w a d z a ją c y c h to p ra w o w z w ią z k u z a rt. 196 p ra w a o m a łż e ń s tw ie z 1836 r o k u lu b a rt. 74l tom X cz. I Z w o d u p ra w .
W o p a rc iu o p rze p is a rt. 10 § 2 p ra w a m a łż e ń skiego Sąd może z w o ln ić przyszłego m a łż o n k a od p rz e d s ta w ie n ia d o k u m e n tu w ym a ga neg o p ra w e m , a tzatem t y lk o d o k u m e n tu w ażnego w o b lic z u p ra w a c y w iln e g o .
O rzeczenie o rozw od zie, na k tó re p o w o łu je się w n io s k o d a w c a , ta k im d o k u m e n te m n ie je s t, a lb o w ie m z m o c y a rt. X I V § 1 p rz e p is ó w w p ro w a d z a ją c y c h p ra w o m ałżeń skie, ro z w ią z a n ie m a łż e ń s tw a , do konane p rz e d w e jś c ie m w życie p ra w a m ałżeń skieg o, ocenia się w e d łu g daw nego p ra w a , a w ię c w n in ie js z e j s p ra w ie w e d le a rt. 196 p ra w a o ,m a łż e ń s tw ie z 1836 r. lu b a rt. 74‘ to m u X cz. ! Z w o d u p ra w . Bez znaczenia jest, zd a n ie m skarżą cej P r o k u r a to r ii, a rg u m e n t w n io s k o da w c y , że w y r o k ro z w o d o w y zapadł w W iln ie , gdzie o b o w ią z y w a ł to m X cz. I Z w o d u p ra w , a n ie p ra w o o m a łż e ń s tw ie z 1836 ro k u , a lb o w ie m a rt. 196 p ra w a o m a łż e ń s tw ie i a rt. 74 to m u X cz. I Z w o d u p ra w za
w ie r a ją id e n ty c z n e d la oceny w ażno ści ro z w ią z a n ia m a łż e ń s tw a przez sąd d u c h o w n y dysp ozycje o w y łą c z - n ę j w ła ś c iw o ś c i sądu tego w y z n a n ia , do k tó re g o n a le ż y N po zw a ny.
O b y d w ie w e rs je zeznania ś w ia d k a P. w s k a z u ją , że po zw a ną prze d K o n s y s to rz E w a n g e lic k o -R e fo rm o w a n y b y ła osoba w y z n a n ia rz y m s k o -k a to lic k ie g o , co przesą
dza, że K o n s y s to rz te n b y ł n ie w ła ś c iw y d la orzeczenia ro z w o d u i je go w y r o k w ty m p rz e d m io c ie w o b lic z u p ra w a n ie is tn ie je .
Z a rz u ty s k a rg i k a s a c y jn e j są uzasadnione.
A r t . 10 § 2 p ra w a m ałżeń skieg o u p o w a ż n ia Sąd do z w o ln ie n ia p rz y s z ły c h m a łż o n k ó w od p rz e d s ta w ie n ia u r z ę d n ik o w i's ta n u c y w iln e g o prze d p rz y s tą p ie n ie m do z a w a rc ia z w ią z k u m ałżeń skieg o w y m a g a n y c h p ra w e m d o k u m e n tó w , je ż e li ic h złożenie n a tra fia na tru d n e do p rz e z w y c ię ż e n ia przeszkody. Do rz ę d u w y m a g a n y c h prze z p ra w o d o k u m e n tó w zaliczone z o s ta ły d o w o d y p ra w n e j zdolności w s tą p ie n ia w zw ią z e k m a łż e ń s k i ( a r t. 16 § i p. 1 p r. m a łż .). D o w o d a m i t a k im i są od
p is y skróco ne a k tó w u ro d z e n ia p rz y s z ły c h m a łż o n k ó w (a rt. 71 ust. 1 p ra w a o a.s.c.). a je ż e li k t ó r y k o l
w ie k z n ic h p o zo sta w a ł ju ż w z w ią z k u m a łż e ń s k im — d o w o d y u s ta n ia po prze dnieg o m a łż e ń s tw a (a rt. 72 p ra
w a o a.s.c.). ,
W n io s k o d a w c a C zesław Z. oś w ia d c z y ł, że je go p o p rz e d n ie m a łż e ń s tw o u s ta ło przez ro zw ó d , orzeczony w y r o k ie m K o n s y s to rz a E w a n g e lic k o - R e fo rm o w a n e g o w W iln ie i w n o s ił o z w o ln ie n ie go od p rz e d s ta w ie n ia tego d o k u m e n tu . Z g o d n ie z ju d y k a tu r ą S ądu N a j
w yższego (O. S. N. C. I. 7/47, D P P N r 5 1948 r.), je ż e li sąd u d z ie li z w o ln ie n ia od p rz e d s ta w ie n ia do
k u m e n tu , us ta la ją c e g o fa k t, od k t ó r e g i zależna jest
Str. 54 DEMOKRATYCZNY N r 2
Nr 2 PRZEGLĄD PRAWNICZY Str. 55
Str. 56 DEMOKRATYCZNY N r 2
Nr 2 PRZEGLĄD PRAWNICZY Str. 57
K o d y fik a c y jn ą (por. P a ń s tw o ł P ra w o 1 9 4 6, z. 3,
• 106) — n ie m ożn a s tąd w y p r o w a d z a j w n io s k u ,
1 2 u s ta w o d a w c a p o w o je n n y tą dro g ą s tw ie rd z ił, że P rzep isy p ra w a o m a łż e ń s tw ie 1836 r. o b o w ią z y w a ły
*1.° ic h u c h y le n ia w całości i że żadna z z a w a rty c h
^ m ch n o rm n ie s tra c iła m o c y w drodze p o za u sta w o - aaw czej.
P o w ra c a ją c do z a g a d n ie n ia a fir m a c ji lu b n e g a c ji ezy o rz e c z n ic tw a „b re m e ro w s k ie g o “ w do b ie obecnej P u n k tu w id z e n ia je j u trz y m a n ia lu b od rzu ce n ia , p o z w a la m sobie z w ró c ić uw ag ę na zasadniczą u c h w a łę
¿■gromadzenia O gólnego S. N . z dn. 2 5 .X I 1948 r.
s p ra w ie w a g i ju r y s p r u d e n c y jn e j o rz e c z n ic tw a S ą d u . 1 wyższego z o k re s u m ię d z y w o je n n e g o (P a ń stw o
1949, z. 3, s tr. 120, D.P.P. 1948, N r 12, s tr. 56) — le ż v 'k a r ^ ie ° ? p a rta konieczność zbadania, czy n ie n a - k tf) Z aliczyć orzeczenia „b re m e ro w s k ie g o “ do ty c h , znaczeniUChWała p rz y z n a -ie dziś i uz t y lk o h is to ry c z n e row sgr-ZeCi<^n ic y d y s k w a lifik a c ji o rz e c z n ic tw a „b re m e - cież t n ° * w y s tą p ią n ie w ą tp liw ie z z a rz u te m : p rz e - c ii « t° b y ł.oby le g a liz a c ją b e z p ra w ia , a w k o n s e k w e n - m e d r t ° W iłol3y t r y u m f ty c h w s z y s tk ic h , k tó r z y d z ię k i kons t ° m i w y k r ę tó w c h y tr y c h “ w epoce s a m o w o li zaś ytstorsk ie j o d n ie ś li sukcesy procesow e, z d ru g ie j Przed — P onow ną po ra ż k ę s tro n y , p o g n ę b io n e j
la t y w n ie ró w n e j w a lc e o p ra w o .
j ą c a ^ '8,11? ^ *en je s t t y lk o n a po zó r s łu szn y; d e c y d u - dla k t • *a okoliczność, że n ie m a głębszej p rz y c z y n y , (h c z b o u f6^ m °ż n a b y uznać, że t y lk o ta je d n a k la s a zasług,g 2resztą _ po kaźna) orzeczeń k o n s y s to rs k ic h Podczas' 6 r f3 w y ró ż n ia ją c e tr a k to w a n ie p e r no n est, W ydanvch 'r oXb rz y m ia masa orzeczeń k o n s y s to rs k ic h , h y c h a Cn fo rm a ln ie w ob ręb ie g ra n ic ju r y s d y k e y j- czeniem JT leryto ry c z n ie będących ja s k ra w y m zap rze- P raw a m *® 0 ,w s ?ys tkiego, co d z is ia j po z la ic y z o w a n iu Wach r n , alZ^ SkieS° n a z y w a m y o rz e k a n ie m w s k ra w a n iu g o d o w y c h , n ie ule g a w ogóle zalcw estio no - crzeczen;=Zy, .V lega-^ ja k ie jś r e w iz ji w s z y s tk ie in n e Wo m ałżońc, • ° r, e o s ła n ia a rt. X I V P rzep. w p ro w . p r a - d z i ł y S kle ? A przecież ile łez i k r z y w d w y r z ą - a słabość , e z n ic h s tro n ie słabszej w procesie — n i on a gore,., P1'0ces!e b y ła aż n a z b y t często uzasad- ta rzeczy ą ,sytua cia m a te ria ln ą . C zy d o p ra w d y is to - W ych p r z e o r ’ f 3, t y ^k o na P rz e k ro c z e n iu p rz y p a d k o - sobie że n r • k o m p e te n c y jn y c h ? P rz y p o m n ijm y
troi« , _ ecznictwo Sadn\x/ nic 7 v, i - • 11 ■ i},, „
tro lę le e a in G,c zn ictw o sądów n ie zezw ala ło na k o n - W o b ręb ie t?SCl ° rz e czeń k o n s y s to rs k ic h , w y d a n y c h gw ałco na o m Pete n c ji, cho ćby p ro c e d u ra b y ła p o - S- N. z dn is SP,°?°b n a jb a rd z ie j ra ż ą c y (orzeczenia C y w 1 9 3 7' 1X 1 1 1936 r „ C. I. 1628 36, Z b Orzecz.
° rz e c z C yw L o l l 1 0 X 1 1 9 3 7 r - C X- 482/37, Zb.
Z reszt 3 ' 3 5’ ° S P - 1938’ 61)-
ta k ż e n ie t Y lild ll3 ^ - 3 rzeczy osądzonej osłan ia przecież z u b ie g ły c'j. r„ ° 3C orzeczeń sąd ów pow sze chnych dzied zina ch r ,r ' esiócio ' Gci, z a p a d ły c h w e w s z y s tk ic h p w a c y w iln e g o , chociaż n ie w ą tp liw ie
p e w n a część ty c h orzeczeń — g d y b y je zbadać pod k ą te m w id z e n ia naszego a k tu a ln e g o po czucia p r a w a — m u s ia ła b y b y ć uznana za pozostającą w w y ra ź n e j k o liz ji z ty m poczuciem ; orzeczenia te u ro s ły w m oc p ra w a , n ie je d n o k ro tn ie g łę b o ko o d d z ia ły w u ją do d n ia dzisiejszego n a u k s z ta łto w a n ie s to s u n k ó w p ra w n y c h o b y w a te li.
Jest poza ty m rzeczą n ie z u p e łn ie w ła ś c iw ą , b y w sp ółcze sny sąd c y w iln y , w k tó r y m d o c ie k a n ia na tle p rz e p is ó w a n ty k w a ry c z n y c h , o b o w ią z u ją c y c h t y l k o na pa pierze, należą w do bie obecnej do rza d ko ści, ro z w a ż a ł s u b te ln o ś c i ty c h l i n i i d e m a rk a c y jn y c h , w k tó re p ra w o ś w ie c k ie c h c ia ło za m kn ą ć „s u w e re n n e “ o rz e c z n ic tw o sąd ów w y z n a n io w y c h .
W o rze czen iu „b re m e ro w s k im “ Sąd N a jw y ż s z y po rusza na m a rg in e s ie z a g a d n ie n ia z a ła tw ie n ie w p r z y szłości prze z u sta w o d a w cę s y tu a c ji p ra w n e j ty c h osób, k tó r e w s tą p iły w n o w e z w ią z k i m a łż e ń s k ie na m o c y w y r o k ó w k o n s y s to rs k ic h , w y d a n y c h z n a ru s z e n ie m g ra n ic k o m p e te n c y jn y c h .
A r t . 7 ust. 1 u s ta w y z dn. 27 k w ie tn ia 1949 r.
(Dz. U st. N r 32, poz. 240) o d m a w ia p ra w a żąd an ia u n ie w a ż n ie n ia m a łż e ń s tw a , za w a rte g o p rz e d dn.
1 .V II 1949 r. n a te j p o d sta w ie , że p o p rz e d n ie m a łż e ń s tw o zostało ro z w ią z a n e lu b u n ie w a ż n io n e przez sąd k o n s y s to rs k i, n ie p o w o ła n y do o rz e k a n ia w e d łu g p rz e p is ó w p ra w a c y w iln e g o — w y k ła d n ia a c o n tra rio p ro w a d z i do n ie w ą tp liw e g o w n io s k u , że teza orze czni
c tw a „b re m e ro w s k ie g o “ pozostaje n a d a l w m ocy, je ś li cho dzi o ocenę d o n io sło ści p ra w n e j ty c h orzeczeń k o n s y s to rs k ic h , w y d a n y c h z n a ru sze n ie m s fe r k o m p e te n c y jn y c h , na p o d s ta w ie k tó r y c h żaden z m a łż o n k ó w n ie z a w a rł now ego m a łż e ń s tw a (w s k a z u je na to p o n a d to tre ś ć a rt. 7 ust. 2 c y t. u s ta w y ). De lege la ta s p ra w a n ie b u d z i za ty m w ą tp liw o ś c i.
D la te g o też kon ie czna je s t de lege fe re n d a bą dź a) n o w e liz a c ja a rt. 7 cyt. u s ta w y w k ie r u n k u
o b ję c ia ty m p rze p ise m w s z y s tk ic h orzeczeń k o n s y s to rs k ic h , w a d liw y c h pod ty m k ą te m w i
dzenia, bądź też,
b) ta k ie u ję c ie re d a k c y jn e a rt. X I V P rzep. w p ro w . p ra w o m a łże ń skie , b y u n ie w a ż n ie n ie lu b ro z w ią z a n ie m a łże ń stw a , do kon an e prze z sądy w y z n a n io w e , n ie b y ło oceniane w e d łu g k r y te r ió w da w nego p ra w a .
Z a g a d n ie n ie to w y m a g a szczegółow ej a n a liz y — z a s łu g u je ono na bliższe ro zw a że n ie n ie t y lk o z u w a g i na dużą lic z b ę orzeczeń k o n s y s to rs k ic h , dotychczas n ie k o n w a lid o w a n y c h p rze pisem a rt. 7 u s ta w y z dn.
27.I V 1949 r., ale i ze w z g lę d u n a poruszone w y ż e j p rz e s ła n k i, przede w s z y s tk im zaś na zasadę q u ie ta n o n m o v e re i na p o s tu la t o d e rw a n ia się od ro z w ią z a ń , p o d y k to w a n y c h n ie g d y ś przez założe nia n ie z m ie rn ie ż y w o tn e , dziś z w ie trz a łe i sprzeczne z w y ż s z y m i zało
ż e n ia m i, p rz y ś w ię c a ją c y m i o rz e c z n ic tw u w te j m a te r ii.
Prof. dr Józef L itw in
Sta 58 DEMOKRATYCZNY Nr 2
N r 2 PRZEGLĄD PRAWNICZY S tr. 59