sędzia S. O.
O D R E D A K C J I:
A r ty k u łe m p o n iż s z y m o tw ie ra m y d y s k u s ję n a ła m a c h naszego p is m a n a te m a t s ą d o w n ic tw a d la n ie le tn ic h .
N ie k tó re w y w o d y A u to ra budzą zastrzeżenia.
N ie w ą tp im y , że s p ro w o k u ją one C z y te ln ik ó w do n o w y c h s fo rm u ło w a ń , z k tó r y c h n a jc e ln ie js z e zo_
staną zam ieszczone w DPP.
W p o s tę p o w a n iu z w y k ły m o b o w ią z u je w p e łn i zasada sk a rg o w o ś c i w y ra ż o n a w a r t 2 k p k k tó ra polega na o d d z ie le n iu o s k a rż y c ie la od sądu z a ró w n o co do c z y n u zarzuconego, ja k i co do osoby s p ra w c y Sąd w p o s tę p o w a n iu z w y c z a jn y m n ie może wszcząć z w ła s n e j in ic ja ty w y po stępo w a nia a n i co do czynu m e ob ję te go oskarżeniem , a n i co do osoby: in n y m i sło
w y w „ż ą d a n iu “ w in ie n o s k a rż y c ie l o k re ś lić czvn za- rz u c a n y ja k i osobę sp ra w cy.
P o stę pow an ie szczególne, ja k im je s t po stępo w a nie w s p ra w a c h n ie le tn ic h s ta n o w i w y ją te k od te j z a s a d y z a r t. 498 k p k w y n ik a , że sędzia d la n ie le tn ic h p ro w a d z i czynności p rz y g o to w a w c z e (śledztw o) w s p ra w a c h n ie le tn ic h do la t 17, oraz po u k o ń c z e n iu ty c h czynn ości „w y z n a c z a ro z p ra w ę bądź um a rza postępo
w a n ie “ (a rt. 503 k p k ). A r t . 503 k p k da je sędziem u d la n ie le tn ic h m ożność n a ty c h m ia s to w e g o w yzn a cze n ia ro z p ra w y po p rz e p ro w a d z o n y c h prze z siebie c z y n nościach p rz y g o to w a w c z y c h , z czego w n io s e k , że w ty m p o s tę p o w a n iu szczególnym zasada z a rt. 2 k p k o uza
le ż n ie n iu wszczęcia p o stę p o w a n ia od żądania u p ra w n ion ego o s k a rż y c ie la n ie je s t n ie o d z o w n y m w a r u n - k ie rn wszczęcia p o stę p o w a n ia przez sąd dla n ie le tn ic h .
b ą d d la n ie le tn ic h je s t je d n a k „s ą d e m “ — i za
chodzi p y ta n ie ja k ie znaczenie w ogóle m a żądanie u p ra w n io n e g o o s k a rż y c ie la p rze d sądem d la n ie le t- nich.
U w ażam , że w sp ra w a c h z o ska rżen ia p u b lic z n e g o o ile sędzia d la n ie le tn ic h o trz y m a z a w ia d o m ie n ie o p rz e s tę p s tw ie od nośnie n ie le tn ie g o p o n iż e j la t 17, w in ie n po do b n ie ja k p r o k u r a to r — p rz e p ro w a d z ić czynn ości z a rt. 498 k p k , a n a lo g iczn ie do n a k a z u d la o s k a rż y c ie li z a rt. 53 k p k . A w ię c w in ie n w za
sadzie zawsze wszcząć po stępo w a nie (z zastrzeżeniem zasady w y n ik a ją c e j z a rt. 54 k p k ) m im o b ra k u żą
d a n ia u p ra w n io n e g o o s k a rż y c ie la (zasada legalności).
O b o w ią z e k p ro k u ra to ra p rze ch o d zi tu w zupełności na sędziego d la n ie ie tn ic h w c a łe j rozciąg łości, w ty m k ie r u n k u , że sędzia d la n ie le tn ic h m a o b o w ią ze k w y znaczenia ro z p ra w y g łó w n e j na zasadach ro z d z ia łu I I ks. X I k p k a rt. 496 — 517 k p k .
Sędzia d la n ie le tn ic h m a szersze u p ra w n ie n ie do u m o rz e n ia p o s tę p o w a n ia po p rz e p ro w a d z o n y m przez sie bie ś le d z tw ie , a n iż e li sąd z w y k ły (a rt. 503 b k p k ) — bo ró w n ie ż z b ra k u „d o s ta te c z n y c h p o s z la k “ lu b „ i n n y c h p o w o d ó w w y łą c z a ją c y c h ścig a n ie “ n ie w y m ie n io n y c h w a rt. 260 i 366 § 1 k p k .
W w y p a d k u żą d a n ia u p ra w n io n e g o o s k a rż y c ie la z a r t 2 k p k , a to p ro k u ra to ra (gd yż p rz e d sądem o k rę g o w y m u p ra w n io n y m o s k a rż y c ie le m je s t ty lk o
p ro k u ra to r), k t ó r y sam p rz e p ro w a d z ił ś le d z tw o i u z n a ł
„p o s z la k i“ za dostateczne, — uw aża m , że za w y ją t k ie m o k o lic z n o ś c i z a rt. 260 k p k i 366 § 1 k p k zda nie osta tn ie, sędzia d la n ie le tn ic h n ie m oże k o n tro lo w a ć w sposób s w o b o d n y tego żądania i je s t w ią z a n y ty m żąd an iem w ty m znaczeniu, że w in ie n wszcząć p o stę p o w a n ie (p o stę po w an ie g łó w n e , e w e n tu a ln ie u z u p e łn ić śle dztw o ), o ile n ie s tw ie rd z i przeszkód w y m ie n io n y c h w a rt. 260 k p k i a rt. 366 § 1 k p k . W ty m w zg lęd zie a rt. 2 k p k m a d la sędziego d la n ie le tn ic h znaczenie o b l i g a t o r y j n e g o n a k a z u wszczęcia p o s tę p o w a n ia (...„sąd w s z c z y n a p o s tę p o w a n ie “ ... = na ka z wszczęcia). Z a te m d a ls z y w n io s e k : z a rt. 2 k p k n ie w y n ik a b e z w z g lę d n y w a ru n e k d la wszczęcia p o s tę p o w a n ia p rz e d sądem d la n ie le tn ic h w p o s ta c i żąd an ia u p ra w n io n e g o o s k a rż y c ie la p u bliczne go , ale g d y ta k ie żąd an ie złożono — is tn ie je na ka z d la sądu wszczęcia p o s tę p o w a n ia i sąd d la n ie le tn ic h t r a c i szero kie u p ra w n ie n ie z a rt. 503 b k p k , p rz e k ra c z a ją c e zakres u p ra w n ie ń z a r t 260 i 366
§ 1 k p k .
Jest to w ażne pod k ą te m w id z e n ia cięższych p rz e stęp stw , o znacznej s z k o d liw o ś c i społecznej, gdzie n ie m ożna dopuścić do ro zb ie żn o ści p o g lą d ó w ju ż w sta d iu m p rz y g o to w a w c z y m m ię d z y sędzią d la n ie le tn ic h i p ro k u ra to re m co do „do sta teczno ści p o s z la k “ . ( A k ty sabotażu n ie le tn ic h w fa b ry k a c h , z a b ó js tw a , r a b u n k i, gdzie w s ta d iu m p rz y g o to w a w c z y m m oże zajść ró ż n ic a w ocenie do w o d ó w , a c e lo w y m je s t s p ra w dzenie n a ro z p ra w ie ).
Ż ą d a n ie u p ra w n io n e g o o s k a rż y c ie la prze n o si s p ra wę ze “ ś le d z tw a “ na p o stę p o w a n ie sądow e i ja k k o l
w ie k b y ś m y się z a p a tr y w a li na d y s k u to w a n e zagad
n ie n ie m ożności sto so w a n ia p rze z sędziego d la n ie le tn ic h a rt. 54 k p k w to k u „w ła s n e g o ś le d z tw a “ , po ta k im ż ą d a n iu n ie może b y ć m o w y o u m o rz e n iu przez sędziego dla n ie le tn ic h s p ra w y z m o c y a r t 503 b zda
n ie o s ta tn ie k p k w z w ią z k u z a rt. 5 4 k p k (z n ik o m a sz k o d liw o ś ć społeczna c zyn u ja k o in n e p o w o d y w y łączające ściganie).
Ż ą d a n ie u p ra w n io n e g o o s k a rż y c ie la p u b lic z n e g o je s t tu d o d a tk o w ą p rz e s ła n k ą procesow ą, k tó r a w szczególny sposób w ią ż e sąd d la n ie le tn ic h . O d no si się to t y lk o do p ro k u r a to r a ( i o s k a rż y c ie la p r y w a tn eg o), k t ó r y je s t t y lk o u p ra w n io n y m do o s k a rż a n ia p rz e d sądam i o k rę g o w y m i. Ż ą d a n ia in n y c h o s k a r
ż y c ie li p u b lic z n y c h n ie m a ją znaczenia te j d o d a tk o w e j p rz e s ła n k i pro ceso w ej d la sądu d la n ie le tn ic h ja k o sądu okrę go w eg o
N r 2 PRZEGLĄD PRAWNICZY Sti. 39
Str. 40 DEMOKRATYCZNY N r 2
t j. s to s o w a n ie m p rze z sędziego d la n ie le tn ic h p rz e p is u a rt. 245 k p k i p rze z nieg o a rt. 69 § 2 k k .
W p ra k ty c e zdarza się, że m ilic ja w izb a ch za
tr z y m a ń p r z y tr z y m u je n ie le tn ic h , k tó r z y o k r a d li r o dziców , a na stę p n ie w łó c z y li się po k r a ju . R odzice k ie r u ją c Się lito ś c ią , w b r e w w z g lę d o m w y c h o w a w c z y m n ie s k ła d a ją w n io s k u ,,o ścig a n ie “ . M oże się okazać b a rdzo p o trz e b n e zastosow anie w ta k ic h w y p a d k a c h p rz e z sąd d la n ie le tn ic h ś ro d k a w ych ow a w cze go .
R e a su m u ją c p r z y jm u ję n a stępu ją ce te zy:
Ż ą d a n ie u p ra w n io n e g o o s k a rż y c ie la publiczne go , ja k im je s t p rze d Sądem O k rę g o w y m p ro k u ra to r, m a d la sądu d la n ie le tn ic h (W y d z ia łu Sądu O kręgo w e go d la n ie le tn ic h ) znaczenie o b lig a to ry jn e g o n a k a z u w szczęcia po stę p o w a n ia , a c z k o lw ie k n ie je s t w a r u n k ie m (p rze sła n ką g łó w n ą i nieo dzow ną ) samego wszczę
c ia p o s tę p o w a n ia — m a znaczenie d o d a tk o w e j p rz e s ła n k i pro ceso w ej.
Ż ą d a n ie u p ra w n io n e g o o s k a rż y c ie la p ry w a tn e g o złożone w p rz e p is a n e j fo rm ie i w n io s e k p o k rz y w d z o nego o ściganie (a rt. 2 § 2 k p k ) m a ją p o d w ó jn e zna
czen
ie-a) d o d a tk o w e j p rz e s ła n k i pro ceso w ej;
b) częściowo są w a r u n k ie m p ro c e s o w y m o ile id z ie o w yzn a cze n ie ro z p ra w y g łó w n e j (wszczę
cie p o s tę p o w a n ia głów n eg o) prze d sądem dla n ie le tn ic h ; n ie są n a to m ia s t w a ru n k ie m do sto
so w a n ia p o s tę p o w a n ia spe cja lne go (ubocz
nego, zapobiegaw czego), do stoso w an ia ś ro d k ó w w y c h o w a w c z y c h z a rt. 245 k p k , a p rze z niego
s toso w an ia p rz e p is u a rt. 69 § 2 kk2).
W ra z ie złożenia s k a rg i p r y w a tn e j przez o s k a r
ż y c ie la p ry w a tn e g o , a n ie opła cenia za liczką , sędzia
d la n ie le tn ic h ocenia s a m o is tn ie czy zachodzi in te re s p u b lic z n y (społeczny) do w y z n a c z e n ia ro z p ra w y g łó w n e j, a w w y p a d k u n e g a ty w n y m p o zo sta w ia s p ra w ę bez b ie g u z b ra k u z a lic z k i, bez w y z n a c z e n ia ro z p ra w y z „ u rz ę d u “ .
K w e s tia stoso w an ia ś ro d k ó w w y c h o w a w c z y c h z a rt. 245 k p k je s t o b o w ią z k ie m sądu d la n ie le tn ic h , a n a lo g ic z n y m do w y z n a c z e n ia ro z p ra w y g łó w n e j (za
sada le ga lno ści), a o b o w ią z k ie m sędziego d la n ie le t
n ic h , a n a lo g ic z n y m do o b o w ią z k u p ro k u ra to ra , je s t
„s k ie ro w a n ie “ s p ra w y do p o s tę p o w a n ia z a rt. 245 k p k . I n n y m i s ło w y : W yznaczenie ro z p ra w y g łó w n e j prze z sędziego d la n ie le tn ic h (a rt. 503 a k p k ) odpo
w ia d a ją c e procesow o a k to w i o s k a rż e n ia n ie je s t o g ra niczone w y m o g ie m z a rt. 2 § 1 k p k w s p ra w a c h ści
g a n y c h z u rzę d u , ale je s t og ran iczon e w y m o g ie m z a rt. 2 § 2 k p k . W y m ó g z a rt. 2 § 2 k p k , ja k i w y m óg s k a rg i p r y w a tn e j n ie og ran icza je d n a k sądu d la n ie le tn ic h w -możności sto so w a n ia ś ro d k ó w w y c h o w a w c z y c h z a rt. 245 k p k , ta k sam o ja k b ra k w n io s k u p o k rz y w d z o n e g o n ie og ran icza sąd z w y k ły do stoso
w a n ia ś ro d k ó w zabezpieczających z a rt. 245 k p k . (Z p o w o d u szczup łych ra m n in ie js z e g o a r t y k u łu n ie w d a ję się w szczegóły odnośnie k w e s tii n ie le tn ic h , k tó r z y prze d w szczęciem ro z p ra w y g łó w n e j u k o ń c z y li la t 17).
2) Poza w y p a d k a m i z a rt. 69 § la , 69 § l b i a rt. 71 k k m a m y t u c ie k a w y „ c z w a r ty “ w y p a d e k s toso w an ia t y lk o ś ro d k ó w w y c h o w a w c z y c h z p o w o d u przeszkód p ro c e s o w y c h do orzeczenia z a k ła d u popraw czego.
I
N r 2 PRZEGLĄD PRAWNICZA Str. 41