• Nie Znaleziono Wyników

Temporalny wymiar postępowań habilitacyjnych Polaków na Słowacji

zdumienia aplikacje pracowników akademickich, najczęściej wykładowców, z uczel-ni uczel-niepublicznych czy nawet państwowych wyższych szkół zawodowych – gdyż te nie musiały troszczyć się o rozwój naukowy swoich kadr – o tyle zaskakuje tak duża liczba habilitantów z uniwersytetów, które w swojej misji mają kształcenie młodych kadr naukowych. Czyżby zatem na taki stan rzeczy rzutowały niewłaściwe stosunki międzyludzkie, czy może jednak chodzi o niski poziom osiągnięć naukowych części nauczycieli akademickich, którzy nie rozwijali się naukowo i nie prowadzili rzetelnych badań? Na te pytania nie znajduję jednoznacznej odpowiedzi.

Temporalny wymiar postępowań habilitacyjnych Polaków

Tabela 7. Liczba Polaków habilitowanych w słowackich uniwersytetach w latach 2004–2016 KU Rużom- berok

UMB

Bańska Bystrzy

- ca

UPrUPJS KoszyceUKF NitraŻUWSZiPS św. Elżb. Bratysła- wa

UJAK Bratysła- wa

SUT Bratysła- wa

PWS Bratysła- waRazem 200400100001002 200500010000001 200630000000003 20071000100010012 20081425100010023 2009935010000018 20101376110010029 2011857221000025 20129105320102032 20138101142110028 2014934504210028 2015421124311120 201601100000002

Brak danych

10010100003 Razem8743361712127631226 Źródło: opracowanie własne.

Zgodnie z prawem, do przewodu habilitacyjnego na Słowacji można przystą-pić najwcześniej trzy lata po uzyskaniu stopnia naukowego doktora. Zastanawia zatem, jak to możliwe, że nieliczni Polacy byli traktowani w szczególny sposób i nie musieli spełnić tego wymogu. Czterech doktorów uzyskało dyplom docenta w okresie krótszym od powyższej normy. Analiza różnicy czasu między promocją doktorską a habilitacyjną na Słowacji jest o tyle interesująca, że można odnieść ją do sytuacji polskich nauczycieli akademickich, którzy ubiegali się o słowacką habilitację w okresie znacznie krótszym niż w kraju – aż 67 osób uzyskało ją przed upływem ośmiu lat od własnej promocji doktorskiej. Jeśli uwzględnimy natomiast – gwarantowany w Polsce ustawowo – przywilej możliwego przedłużenia czasu na habilitację do 12 lat, to zauważymy, że w tej grupie akademików znalazło się kolejnych 66 osób. Pozostali wnioskodawcy wywodzą się ze sfery tzw. wyroto-wanych lub zagrożonych rotacją adiunktów, bądź też z grona wykładowców za-trudnionych na niższym stanowisku, dla których słowacka habilitacja stawała się szansą na uzyskanie samodzielności naukowej, awansu w szkolnictwie wyższym.

Do tej grupy zaliczało się 64 Polaków. Jeden z blogerów, komentując zjawisko turystyki habilitacyjnej, potwierdził ten rodzaj motywacji:

Mam znajomą, która na dniach (na pewno w tym roku) będzie startowała z habilitacją na Słowa-cji, rodzina ją wspomogła finansowo, sprzedała auto. Powiedziała do mnie tak:

– Wiesz, chciałabym jeszcze do emerytury (około 10 lat) normalnie popracować.

Pytam się, co masz na myśli mówiąc: normalnie?

– Aby mieć składki emerytalne odprowadzane, mieć trzynastkę, jakieś socjalne sprawy. Przecież jak pójdę na emeryturę z tej szkoły co teraz pracuję na umowę śmieciową, to mi na czynsz nie starczy.

Ja ją rozumiem. Startowała od wielu lat we wszystkich konkursach od gór do wybrzeża do szkół publicznych – zawsze z wiadomym skutkiem, wygrywali ci, co mieli wygrywać. Pytam się jej, ale wiesz, Słowacja jest teraz passe.

– Mam to w ……. (tu użyła brzydkiego wyrażenia), mogą mnie potem po habilitacji zatrudnić nawet w jakiejś lokalnej „WSP”, ale publicznej, będę miała normalnie, ambicji na „wiodące uczelnie”

już nie mam. Po co tak wielu rzuca się na te habilitacje gdzie popadnie? Aby mieć „normalnie”, jakaś pewność pracy przynajmniej na 3–4 lata, z socjalem, z normalnością27.

Nie wiadomo, która z tych kategorii i motywacji byłaby liczniej reprezento-wana, gdyż brak danych w bazie Nauka Polska uniemożliwia ustalenie różnicy lat między promocją doktorską a habilitacyjną u 35 osób. Warto wreszcie zwrócić uwagę na 22 nauczycieli akademickich habilitujących się na Słowacji po upływie 20 lat od własnej promocji doktorskiej. Spośród takich osób jedna uzyskała habi-litację po 40 latach, pięć po 30 latach a 16 po 20 latach w stopniu doktora. Jeden z pracowników uniwersyteckich napisał do mnie:

W odniesieniu do Pańskiego wpisu Zdolna młodzież opuszcza Polskę – studium przypadku chciałem podzielić się smutną refleksją spowodowaną zadziwiającymi wydarzeniami, jakie kilka dni temu miały miejsce na Uniwersytecie […]. Przedstawienie z cyklu „jak promuje się swoich”. Zjecha-na habilitacja XX. Absolutnie przekroczone wszystkie możliwe terminy, z teoretycznym przymusem wyjazdu z uczelni państwowej. I nagle okazuje się, że dr XX zostaje jeszcze 2 lata i będzie robił

27 Cyt. za: Naga prawda o habilitacjach (nie tylko) made in Slovakia?, 18.03.2012, http://sli-werski-pedagog.blogspot.com/search?q=Naga+prawda+o+habilitacjach+%28nie+tylko%29+made+i n+Slovakia%3F+ (dostęp: 28.08.2017, pisownia oryginalna).

habilitację turystyczną na Słowacji. Bo szkoda, żeby taki „geniusz” się zmarnował. I tak obstawia się stanowiska swoimi, blokując dostęp innym. Miejsce miało być, ale już miejsca nie ma28.

Jeśli porównamy okres 12 (9+3) lat po doktoracie – jaki ustawowo przysługuje polskim akademikom na habilitowanie się – z czasem, w jakim krajanie zdobywali habilitację w poszczególnych uniwersytetach czy szkołach wyższych na Słowacji, to przekonamy się, że grupa osób przekraczających ten termin jest bardzo liczna.

W Uniwersytecie Katolickim w Rużomberku zalicza się do niej łącznie 38 osób, co stanowi 52% ogółu awansujących na tej uczelni. Słowacką docenturę po upły-wie okresu wyznaczonego na habilitację w kraju, a więc po 12 latach, uzyskało w tej uczelni 18 Polaków, czyli 25% wszystkich doktorów habilitowanych. Wśród ubiegających się o habilitację na Uniwersytecie Mateja Bela w Bańskiej Bystrzycy najstarsze stażem były dwie osoby, które docenturę otrzymały po 35 latach od uzyskania stopnia naukowego doktora. Do równie zaskakujących danych można zaliczyć informację o nauczycielu akademickim habilitującym się rok po doktora-cie. Na Uniwersytecie Konstantyna Filozofa w Nitrze i Uniwersytecie Żylińskim znalazły się dwie osoby z docenturą otrzymaną 27 lat po promocji doktorskiej. Na Uniwersytecie Preszowskim najstarsza stażem z grona ubiegających się o habi-litację po uzyskaniu stopnia naukowego doktora była osoba, która zdobyła do-centurę po 35 latach. Także w tej uczelni można odnotować fakt uzyskania przez jedną osobę habilitacji w ciągu roku od obrony pracy doktorskiej. Co ciekawe, temat obu jej prac na stopień naukowy jest niemalże tożsamy. Znajdziemy tu rów-nież jedno negatywne głosowanie rady jednostki odmawiające nadania stopnia docenta. Sumarycznie dane przedstawiają się następująco:

Tabela 8. Liczba lat od promocji doktorskiej Polaków do ich habilitacji na Słowacji

Liczba lat między uzyskaniem stopnia doktora

a otrzymaniem stopnia doktora habilitowanego Ogółem

do lat 3 4

4–6 32

7–8 31

9–10 32

11–12 34

13–14 23

15–16 11

17–20 8

Powyżej 20 16

Powyżej 30 5

Powyżej 40 1

Brak danych 35

Źródło: opracowanie własne.

28 Nie ujawniam danych na prośbę autora listu.

Najstarszą z osób habilitowanych na Słowacji jest akademik wypromowany w 1974 r. w Wojskowej Akademii Politycznej im. Feliksa Dzierżyńskiego, który uzy-skał doktorat w zakresie nauk o polityce. Swoje postępowanie z dziedziny „praca socjalna” przeprowadził w Wyższej Szkole Zdrowia i Pracy Socjalnej św. Elżbiety w Bratysławie, obecnie pełni funkcję prezydenta Wyższej Szkoły Menedżerskiej w Warszawie29. Także rektor tej uczelni, po wcześniejszej habilitacji z etyki me-diów w Uniwersytecie Preszowskim, uzyskał we wspomnianej prywatnej szko-le tytuł naukowo-pedagogiczny profesora. Redaktor Marek Wroński publikował na łamach „Forum Akademickiego” artykuły o popełnieniu przez niego plagiatu w pracy doktorskiej30. Nie sposób nie wspomnieć tu o dr. hab. Wojciechu Gulinie, który 25 lutego 2014 r. habilitował się na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Katolickiego w Rużomberku z pracy socjalnej, ale w bazie Nauka Polska infor-muje, że jest psychologiem. Istotnie, doktoryzował się przed 24 laty z psycholo-gii, lecz jego słowacka habilitacja nie ma z nią nic wspólnego. Ten akademik ma problemy z własną tożsamością naukową, skoro w różnych miejscach informuje, że jest doktorem habilitowanym pedagogiki, chociaż nim nie jest31. W Wikipedii figuruje już tylko jako psycholog, nauczyciel akademicki32, podobnie jak w bazie Nauka Polska33.

Innym z „seniorów”, habilitujących się po upływie przeszło 30 lat od promo-cji doktorskiej, okazał się dr hab. Zygmunt Kruczek. Stopień naukowy doktora geografii uzyskał jeszcze w PRL, w roku 1977, habilitował się zaś 12 listopada 2012 r. na Uniwersytecie Mateja Bela w Bańskiej Bystrzycy z kierunku opatrzone-go numerem 8.1.1. „Ruch turystyczny” (Cestovny ruch). Kolejnym psychologiem, habilitującym się na Słowacji (Uniwersytet Preszowski) po 35 latach od doktoratu, jest dr hab. Józef Szopiński. Pracę doktorską z psychologii obronił w 1976 r., ha-bilitował się zaś z psychologii ogólnej i eksperymentalnej 10 czerwca 2011 r. Przy-wołam jeszcze przypadek dr hab. Zofii Brańki, która także uzyskała habilitację z pedagogiki 35 lat po doktoracie (z roku 1978). Jej przewód habilitacyjny odbył się 16 stycznia 2013 r. na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Konstantyna Filozofa w Nitrze, w dyscyplinie oznaczonej kodem 1.1.4. „Pedagogika“. Mimo negatywnej recenzji polskiej profesor Rada Naukowa Wydziału nadała dr Brańce tytuł naukowo-pedagogiczny docenta pedagogiki34.

29 W. Żyszkiewicz, Rzutki edukator młodzieży, http://waldemar-zyszkiewicz.pl/index.php?op-tion=com_content&task=view&id=256&Itemid=56 (dostęp: 26.08.2017); Wygrany proces „Gazety Polskiej”. Można podawać fakty, https://lustronauki.wordpress.com/2009/01/08/stanislaw-dawidziuk/

(dostęp: 21.07.2015).

30 M. Wroński, Nierzetelny doktorat rektora, https://forumakademickie.pl/fa/2014/02/nierzetel-ny-doktorat-rektora/ (dostęp: 21.07.2015).

31 Dr hab. Wojciech Gulin – pedagog, b. wojewoda włocławski, http://www.tsw.edu.pl/kadra--uczelni (dostęp: 14.08.2015).

32 Wojciech Edward Gulin, https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojciech_Gulin (dostęp: 22.08.2017).

33 Dr hab. Wojciech Gulin, http://nauka-polska.pl/#/profile/scientist?id=11630&_k=usnxfs (dostęp:

22.08.2017).

34 https://www.ukf.sk/veda-a-vyskum/habilitacne-konania/pedagogicka-fakulta/2728-dr-Zofia--Brańka (dostęp: 14.12.2013).