10. Poszukiwanie uproszczonej metody radiochemicznej pomiaru izotopów U
11.4. Tereny poboru i charakterystyka prób wody naturalnej
Badania własne prowadzono na terenie uzdrowisk leżących w polskiej czę-ści Sudetów i na bloku przedsudeckim oraz na obszarze uzdrowisk Karpat Zew-nętrznych w latach 1998—2007. Tereny te zostały wybrane do badań ze wzglę-du na wzglę-dużą liczbę dostępnych ujęć wód mineralnych, w tym wód uznanych za lecznicze oraz lecznicze radonowe (Rozporządzenie Rady Ministrów 2006) lub
136 Badania prowadzone w latach 1998—2007
potencjalnie lecznicze. Wody dostępne są dla ogółu mieszkańców i turystów, a także zalecane pacjentom przez personel medyczny sanatoriów do picia. Ce-lem badań było wskazanie metod pomiarowych koniecznych do uzyskania całokształtu informacji dotyczącej zawartości pierwiastków promieniotwór-czych w tych wodach oraz próba oszacowania rocznych dawek efektywnych pochodzących od spożycia tych wód przez ludność. Wyniki takich badań winny w przyszłości pomóc w ocenie użyteczności dostępnych źródeł wód podziem-nych oraz zweryfikować dotychczasowe uznanie danej wody zawierającej składniki swoiste za leczniczą bądź nie.
Wody pobrano z terenu dwudziestu dziewięciu uzdrowisk leżących na tere-nach południowej Polski, w tym dwudziestu czterech z obszaru Sudetów i bloku przedsudeckiego oraz pięciu z obszaru Karpat Zewnętrznych. Na obszarze Su-detów teren poboru prób obejmuje trzy wyodrębnione regiony: centralną i za-chodnią część ziemi kłodzkiej, teren wzdłuż północno-wschodniego obrzeża niecki śródsudeckiej oraz krystalinik karkonosko-izerski (Góry Izerskie i Karko-nosze). Wody występujące na tych obszarach to głównie szczawy, w tym nie-które lecznicze radonowe i wody termalne.
Na obszarze ziemi kłodzkiej pobór prób wykonywany był w następujących uzdrowiskach:
Zespół Uzdrowisk Kłodzkich:
1) Kudowa-Zdrój, 2) Jeleniów, 3) Duszniki-Zdrój, 4) Polanica-Zdrój.
Zespół Uzdrowisk Lądek — Długopole:
5) Lądek-Zdrój, 6) Długopole-Zdrój.
Oprócz uzdrowisk, badaniami objęto następujące miejscowości ziemi kłodzkiej:
7) Szczawina, 8) Bobrowniki Stare, 9) Gorzanów,
gdyż wody z Gorzanowa i Bobrownik Starych uznane były okresowo za lecznicze.
Ponadto w innych miejscowościach tej okolicy do badań dodatkowo wybrano wystę-pujące ujęcia wód podziemnych, w tym wody potencjalnie lecznicze radonowe:
10) Złoty Stok, 11) Kletno, 12) Romanowo, 13) Walim, 14) Kamienica.
11. Teren objęty badaniami własnymi 137
Uzdrowiska położone na drugim z wymienionych obszarów geologicznych, wzdłuż północno-wschodniego obrzeża niecki śródsudeckiej, których wody ba-dano, to:
15) Szczawno-Zdrój.
16) Jedlina-Zdrój.
Na terenie krystaliniku karkonosko-izerskiego badaniami objęto:
Zespół Uzdrowisk Świeradów — Czerniawa:
17) Świeradów-Zdrój, 18) Czerniawa-Zdrój, uzdrowisko
19) Cieplice Śląskie-Zdrój, a także miejscowości:
20) Sosnówka, 21) Kowary, 22) Wojcieszów, 23) Szklarska Poręba.
W bloku przedsudeckim podziemne wody lecznicze pobrane zostały z uzdrowiska
24) Przerzeczyn Zdrój.
Na terenie Karpat Zewnętrznych występują głównie wody typu szczawy HCO3-Ca-Mg. Pobór prób nastąpił tu na obszarze pasa uzdrowisk krynicko-po-pradzkich:
Zespół Uzdrowisk Krynica — Żegiestów:
1) Krynica-Zdrój, oraz
2) Muszyna, 3) Złockie, 4) Szczawnik, 5) Powroźnik.
Wodę podziemną pobierano wprost ze źródła lub odwiertu, dzięki uprzejmo-ści dyrektorów i pracowników wymienionych placówek. W kilku miejscowo-ściach uzdrowiskowych pobrana została również woda wodociągowa. Jest to najczęściej woda powierzchniowa, w której nie należy spodziewać się podwyż-szonych wartości pierwiastków promieniotwórczych, jednak z uwagi na specy-ficzną budowę geologiczną badanych terenów wody te również zostały przeba-dane. Ponadto w niektórych uzdrowiskach zdarza się, że do sieci wodociągowej doprowadzana jest czasowo lub na stałe woda podziemna.
Charakterystykę poszczególnych wód prezentują tabele 22 i 23.
138 Badania prowadzone w latach 1998—2007
11. Teren objęty badaniami własnymi 139
Tabela22.CharakterystykabadanychźródełwódpodziemnychwSudetachisposóbichwykorzystania Lp.Uzdrowisko/ miastoNazwa ujęcia/wypływuTypwodyWykorzystanieujęcia 12345 1.Kudowa- -ZdrójK-200 nr2Moniuszko nr3NowyMarchlew- ski Śniadecki ZdrójGórny szczawaHCO3-Na-Ca,Fe szczawaHCO3-Na-Ca,Fe szczawaHCO3-Ca-Na,Rn szczawaHCO3-Na-Ca,Fe szczawaHCO3-Na-Ca,Fe
odwiert,kuracjapitnaikąpielowa odwiert,pijalnia odwiert,pijalnia,kuracjapitnaikąpielowa odwiert,pijalnia,kuracjapitnaikąpielowa studnia,kąpielemineralne—obecnieniewykorzystywane 2.JeleniówJ-150 Sarenka nr2 nr5 nr6 nr7
szczawaHCO3-Na-Ca,Rn woda woda woda woda woda
odwiert,wcześniejbutelkowane,obecniezamknięte(wysoki poziomarsenu) studnia,obecnieniewykorzystywane studnia,obecnieniewykorzystywane studnia,obecnieniewykorzystywane studnia,konfekcjonowane—„Staropolanka”5l studnia,obecnieniewykorzystywane 3.Duszniki- -ZdrójJanKazimierz B1 B2(Agata) B3(Jacek) B4 PieniawaChopina nr39 ZimnyZdrój
szczawaHCO3-Ca-Na szczawaHCO3-Ca-Na-Mg,Si,Fe szczawaHCO3-Ca-Na-Mg,Fe szczawaHCO3-Ca-Mg,H2S,Fe,Rn szczawaHCO3-Ca-Na-Mg,Fe szczawaHCO3-Ca-(Na),Fe szczawaHCO3-Ca-Na szczawaHCO3-Ca-Mg,Fe
odwiert,pijalnia,kuracjapitnaikąpielowa odwiert,obecnieniewykorzystywane,zamknięte odwiert,obecnieniewykorzystywane,zamknięte odwiert,pitna—ogólnodostępnadlaludności odwiert,obecnieniewykorzystywane,zamknięte odwiert,pijalnia,kuracjapitnaikąpielowa odwiert,użytkowa,pitna—sanatoriumkolejowe odwiert,obecnieniewykorzystywane—przelewdorzeki 4.Polanica- -ZdrójP-300 JózefStary PieniawaJózefaI PieniawaJózefaII WielkaPieniawa
szczawaHCO3-Ca szczawaHCO3-Ca szczawaHCO3-Ca szczawaHCO3-Ca szczawaHCO3-Ca odwiert,butelkowana—„Staropolanka2000” odwiert,obecniezamknięte odwiert,butelkowana„Staropolanka”,pijalnia odwiert,butelkowana„Staropolanka” odwiert,butelkowana5l,pijalnia
140 Badania prowadzone w latach 1998—2007
cd.tab.22 12345 5.Lądek- -ZdrójChrobry Dąbrówka Jerzy L-2(Zdzisław) Skłodowska-Curie Wojciech
wodatermalnaRn,F,H2S wodatermalnaRn,F,H2S wodatermalnaRn,F,H2S wodatermalnaRn,F,H2S wodatermalnaRn,F,H2S wodatermalnaRn,F,H2S
studnia,kąpiele,pitne—dostępnewparku studnia,kąpiele,pitne—dostępnewparku źródło,kąpiele odwiert,kąpiele źródło,pijalnia,kąpiele źródło,pijalnia,kąpiele 6.Długopole- -ZdrójEmilia Renata Kazimierz
szczawaHCO3-Ca-Mg,Fe,Rn szczawaHCO3-Ca-Mg,Fe,Rn szczawaHCO3-Ca-Mg,Fe,Rn
wypływujętywsztolni,pijalnia wypływujętywsztolni,pijalnia wypływujętywsztolni,pijalnia 7.SzczawinaStudzienneszczawaHCO3-Ca-Mg,Fe,Rnodwiert,butelkowana„Długopolanka” 8.Bobrowniki StareMariaszczawaHCO3-Ca-Mgźródło,obecnieniewykorzystywane 9.Gorzanównr5 nr6 nr7M nr1(ZłotaKaczka) nr2 nr4a nr4b nr4
szczawaHCO3-Ca-(Na) szczawaHCO3-Ca-(Na) szczawaHCO3-Ca-(Na) szczawaHCO3-Ca-(Na) szczawaHCO3-Ca-(Na) szczawaHCO3-Ca-(Na) szczawaHCO3-Ca-(Na) szczawaHCO3-Ca-(Na)
odwiert,obecnieniewykorzystywane odwiert,obecnieniewykorzystywane odwiert,butelkowane odwiert,butelkowane odwiert,obecnieniewykorzystywane odwiert,obecnieniewykorzystywane odwiert,obecnieniewykorzystywane odwiert,obecnieniewykorzystywane 10.ZłotyStokstudnia(las) źródło(leśniczówka) Sztolnia
b.d. b.d. b.d.
studnia,obecnieniewykorzystywane źródło,wodaużytkowadladwóchbudynków wypływzesztolni,obecnieniewykorzystywane 11.KletnoŹródłoMariannywodaHCO3-Ca-Mgodwiert,ogólnodostępne,turyściimieszkańcy 12.RomanowoŹródłoRomanowskiewodaHCO3-Ca-Mgźródło,obecnieniewykorzystywane 13.WalimźródłoBarbórkab.d.butelkowana„Barbórka”
11. Teren objęty badaniami własnymi 141
14.KamienicasztolniaŚnieżnik K1+K2 SO-3 K6 K6a K15
(HCO3)-(SO4)-Ca-(Mg)-(Na) (HCO3)-(SO4)-Ca-(Mg)-(Na) (HCO3)-(SO4)-Ca-(Mg)-(Na) (HCO3)-(SO4)-Ca-(Mg)-(Na) (HCO3)-(SO4)-Ca-(Mg)-(Na) (HCO3)-(SO4)-Ca-(Mg)-(Na)
wypływzesztolni,obecnieniewykorzystywany źródło,obecnieniewykorzystywane odwiertbadawczy,obecnieniewykorzystywany źródło,obecnieniewykorzystywane źródło,obecnieniewykorzystywane źródło,obecnieniewykorzystywane 15.Szczawno- -ZdrójMarta Młynarz Dąbrówka Mieszko Mieszko-14 nr14
szczawaHCO3-Na-Ca,Rn szczawaHCO3-Na-Ca szczawaHCO3-Na-Ca szczawaHCO3-Na-Ca szczawaHCO3-Na-Ca woda
źródło,pijalnia źródło,pijalnia źródło,pijalnia,butelkowana—„Anna” źródło,pijalnia,butelkowana—„Anna” źródło,dodawanadobutelki„Anna” odwiert,nieeksploatowany 16.Jedlina- -ZdrójJ-300 nazakręcie1 nazakręcie2
szczawaHCO3-Mg-Ca woda woda
odwiert,przygotowanedobalneologii źródło,ogólnodostępne źródło,ogólnodostępne 17.Świeradów- -ZdrójGórne-I Górne-II GórneZbiorczeIII 1A 2P SanctaMaria 4P MCS-1 MCS-2 MCS-3 MCS-4 MCS-5 MCS-6 MCS-7 MCSZbiorcze
szczawaHCO3-Mg-Ca szczawaHCO3-Mg-Ca szczawaHCO3-Mg-Ca szczawaHCO3-Mg-Ca szczawaHCO3-Mg-Ca woda woda woda woda woda woda woda woda woda woda
studnia,mieszanezGórneIIdoGórnegoZbiorczego studnia,mieszanezGórneIdoGórnegoZbiorczego studnia,pijalnia odwiert,pijalnia odwiert,pijalnia,obecnienieeksploatowane studnia,wodaużytkowadladwóchbudynkówmieszkalnych odwiert,baza,domycia,niestosowanadopicia studnia,inhalacja,kuracjakąpielowa studnia,inhalacja,kuracjakąpielowa studnia,inhalacja,kuracjakąpielowa studnia,inhalacja,kuracjakąpielowa studnia,inhalacja,kuracjakąpielowa studnia,inhalacja,kuracjakąpielowa odwiert,inhalacja,kuracjakąpielowa zbiornik,inhalacja,kuracjakąpielowa
142 Badania prowadzone w latach 1998—2007
cd.tab.22 12345 18.Czerniawa- -Zdrójnr1 nr4 P-1 P-2 GT-1
woda szczawaHCO3-Mg-Ca szczawaHCO3-Mg-Ca szczawaHCO3-Mg-Ca szczawaHCO3-Mg-Ca
odwiert,pijalnia odwiert,pijalnia odwiert,nieeksploatowane odwiert,nieeksploatowane odwiert,nieeksploatowane 19.Cieplice Śląskie- -Zdrój
nr1Marysieńka nr2Sobieski nr3Antoni-Wacław nr4Nowe nr5Basenowe Damskie nr6Basenowe Męskie C-2 termalnaHCO3-SO4-Cl-Na-Ca termalnaHCO3-SO4-Cl-Na-Ca,Rn termalnaHCO3-SO4-Cl-Na-Ca termalnaHCO3-SO4-Cl-Na-Ca termalnaHCO3-SO4-Cl-Na-Ca termalnaHCO3-SO4-Cl-Na-Ca termalnaHCO3-SO4-Cl-Na-Ca
studnia,obecnieniewykorzystywana,zamknięte studnia,obecnieniewykorzystywana,zamknięte studnia,obecnieniewykorzystywana,zamknięte studnia,obecnieniewykorzystywana,zamknięte źródło,obecnieniewykorzystywane,zamknięte źródło,obecnieniewykorzystywane,zamknięte odwiert,pijalnia,kąpieletermalne 20.SosnówkaDobre MagdalenySO4-(HCO3)-(Ca)-(Mg)-(Na) SO4-(HCO3)-(Ca)-(Mg)-(Na)źródło,kołokaplicy—ogólnodostępnadlamieszkańców źródło,wodaużytkowadlaośrodkawczasowego 21.Kowarynr26 nr33 nr50 Jola
SO4-HCO3-Ca-Na-(Mg) SO4-HCO3-Ca-Na-(Mg) SO4-HCO3-Ca-Na-(Mg) SO4-HCO3-Ca-Na-(Mg)
źródłowodypitnej,ogólnodostępne źródło,obecnieniewykorzystywane(wogrodzie) źródło,wodagospodarczawjednymgospodarstwiedomo- wym źródłowodypitnej,ogólnodostępne 22.WojcieszówźródłoMiłek źródłoZamekb.d. b.d.źródło,butelkowana„Wojcieszowianka” źródło,obecnieniewykorzystywane 23.Szklarska Porębanr1 nr5
woda(SO4)-(HCO3)-(Cl)-(NO3)- (Ca)-(Mg)-(Na) woda(SO4)-(HCO3)-(Cl)-(NO3)- (Ca)-(Mg)-(Na) studnia,obecnieniewykorzystywana studnia,obecnieniewykorzystywana
11. Teren objęty badaniami własnymi 143
nr6 nr6a nr7 nr12 nr18a nr18b nr19 nr600
woda(SO4)-(HCO3)-(Cl)-(NO3)- (Ca)-(Mg)-(Na) woda(SO4)-(HCO3)-(Cl)-(NO3)- (Ca)-(Mg)-(Na) woda(SO4)-(HCO3)-(Cl)-(NO3)- (Ca)-(Mg)-(Na) woda(SO4)-(HCO3)-(Cl)-(NO3)- (Ca)-(Mg)-(Na) woda(SO4)-(HCO3)-(Cl)-(NO3)- (Ca)-(Mg)-(Na) woda(SO4)-(HCO3)-(Cl)-(NO3)- (Ca)-(Mg)-(Na) woda(SO4)-(HCO3)-(Cl)-(NO3)- (Ca)-(Mg)-(Na) woda(SO4)-(HCO3)-(Cl)-(NO3)- (Ca)-(Mg)-(Na)
studnia,obecnieniewykorzystywana studnia,obecnieniewykorzystywana studnia,obecnieniewykorzystywana studnia,obecnieniewykorzystywana studnia,obecnieniewykorzystywana studnia,obecnieniewykorzystywana studnia,obecnieniewykorzystywana studnia,obecnieniewykorzystywana 24.Przerzeczyn- -Zdrójnr2 nr8 nr9 nr10 nr11 nr13 nr15
woda woda woda woda woda woda woda
odwiert,kąpiele—wannawsanatorium odwiert,kąpiele—wannawsanatorium odwiert,kąpiele—wannawsanatorium odwiert,wodapitnaogólnodostępna,kuracjakąpielowa odwiert,wodaużytkowa(wodociągowa) odwiert,wodaużytkowa(wodociągowa) odwiert,wodaużytkowa(wodociągowa) b.d.—brakdanych.
144 Badania prowadzone w latach 1998—2007
Tabela23.CharakterystykabadanychźródełwódpodziemnychwKarpatachisposóbichwykorzystania Lp.Uzdrowisko/ miastoNazwa ujęcia/wypływuTypwodyWykorzystaniewody 1.Krynica- -ZdrójJanA JanB JanC Józef nr1 nr3 nr5Tadeusz nr6 nr7 nr8 nr9 nr10 nr14(Mieczysław) nr18 Słoneczne16a Słoneczne16b Słotwinka ZdrójGłówny ZuberI ZuberII ZuberIII ZuberIV
szczawaHCO3-Ca szczawaHCO3-Ca szczawaHCO3-Ca szczawaHCO3-Ca,CO2 szczawaHCO3-Ca-Mg szczawaHCO3-Ca-Mg,CO2,Fe szczawaHCO3-Ca,CO2,Fe,Mn szczawaHCO3-Ca szczawaHCO3-Ca-Mg szczawaHCO3-Ca,Mn szczawaHCO3-Ca-Na,CO2,Fe szczawaHCO3-Mg-Ca,CO2,Fe szczawaHCO3-Ca-Mg,CO2 szczawaHCO3-Ca-Mg,CO2,Fe szczawaHCO3-Ca-Fe szczawaHCO3-Ca szczawaHCO3-Mg-Na-Ca, CO2,Fe szczawaHCO3-Ca,CO2,Mn szczawaHCO3-Na,CO2,Br,I,B szczawaHCO3-Na-Mg,CO2,B szczawaHCO3-Na,CO2,Br,I,B szczawaHCO3-Na,CO2,Br,I butelkowana,konfekcjonowana—karton5l,kuracjapitna— PijalniaJana butelkowana,konfekcjonowana—karton5l,kuracjapitna— PijalniaJana butelkowana,konfekcjonowana—karton5l,kuracjapitna— PijalniaJana kuracjapitna—PijalniaJana,PijalniaGłówna kąpielemineralne,obecnienieeksploatowane kąpielemineralne,przeznaczonewprzyszłościdorozlewnictwa kuracjapitna,PijalniaGłówna kąpielemineralne,przeznaczonewprzyszłościdorozlewnictwa kąpielemineralne,przeznaczonewprzyszłościdorozlewnictwa kąpielemineralne,przeznaczonewprzyszłościdorozlewnictwa kąpielemineralne,przeznaczonewprzyszłościdorozlewnictwa kąpielemineralne,przeznaczonewprzyszłościdorozlewnictwa kuracjapitna,kąpielemineralne,przeznaczonewprzyszłoścido rozlewnictwa kąpielemineralne,przeznaczonewprzyszłościdorozlewnictwa źródłoogólnodostępne źródłoogólnodostępne kuracjapitna,PijalniaGłówna,kąpielemineralne,butelkowana, konfekcjonowana—karton5l butelkowana„Kryniczanka”,kuracjapitna—PijalniaGłówna, kąpielemineralne kuracjapitna,konfekcjonowana—karton5l kuracjapitna—PijalniaGłówna butelkowanawodalecznicza„Zuber” butelkowanawodalecznicza„Zuber”
11. Teren objęty badaniami własnymi 145
2.MuszynaP-1 P-2 Łukasz Antoni Anna Grunwald Milusia Józef Stanisław
kwasowęglowaHCO3-Ca-Mg szczawaHCO3-Mg-Ca kwasowęglowaHCO3-Ca szczawaHCO3-Mg,B szczawaHCO3-Ca-Mg-Na,Fe szczawaHCO3-Mg-Na-Ca szczawaHCO3-Ca-Mg szczawaHCO3-Ca-Mg szczawaHCO3-Ca
butelkowana„Muszynianka” butelkowana„Muszynianka” butelkowana„Muszynianka” butelkowana„Muszynianka” kuracjapitna,pijalnia kuracjapitna,pijalnia butelkowana,woda„Milusia” butelkowana,woda„Muszyna-Cechini”,pijalnia—ogólnodo- stępna butelkowana,woda„Muszyna-Cechini”,pijalnia—ogólnodo- stępna 3.ZłockieZłockie2 Złockie3 Złockie6 Złockie8 SL-2
szczawaHCO3-Mg-Ca-Na,Fe szczawaHCO3-Ca szczawaHCO3-Mg-Na,Fe,B szczawaHCO3-Ca-Mg szczawaHCO3-Ca
pijalniawDW„Metalowiec” pijalniawDW„Metalowiec” obecnieniewykorzystywana,potencjaniedobutelkowania butelkowana„MuszynaZdrój” butelkowana„MuszynaZdrój” 4.SzczawnikSL-3 źródło„ZaCerkwią”szczawaHCO3-Ca-Na-Mg szczawaHCO3-Na-Ca-Mgbutelkowana„MuszynaZdrój” ogólnodostępnadlaludności 5.PowroźnikP-I G-1szczawaHCO3-Ca-Mg,Fe szczawaHCO3-Cabutelkowana„Galicjanka” butelkowana„Galicjanka”
10 — Promieniotwórczość...