Harding i wsp. opisali występowanie hipertermii w ob-rębie kończyn ze zmianami naczyniowymi w przebiegu cukrzycy [37]. Wykazano także, że termografia może być przydatna w diagnostyce i monitorowaniu leczenia zaburzeń związanych z niewydolnością krążenia obwodowego [38].
Inne zastosowania to przesiewowe badania naczyń żylnych kończyn dolnych w wykrywaniu żylaków lub diagnostyce zespołu naczyniakowatości (zespół Klippela–Trenaunaya) [39, 40]. Jak wykazano, zakrzepica żył głębokich charakte-ryzuje się wzrostem temperatury wzdłuż naczynia żylnego w chorej kończynie, natomiast niedokrwienie kończyny wiąże się z ewidentnym spadkiem temperatury w porów-naniu do kończyny zdrowej [41, 42].
Inne zastosowania termografii w medycynie
Bardzo interesujące wydają się być badania dotyczące zastosowania termografii w diagnostyce kolagenoz: tocz-nia rumieniowatego oraz twardziny [43, 44]. Termowizja umożliwia także ocenę choroby i objawu Raynauda [45, 46].
Maleszka i wsp. stwierdzili natomiast, że przy zastosowaniu termografii wizyjnej można wykazać asymetrię ucieplenia stawów w przebiegu łuszczycowego zapalenia stawów, któ-re w przebiegu tej choroby ma układ asymetryczny [47].
Jak wynika z piśmiennictwa, termografia może znaleźć zastosowanie w kardiochirurgii, w pomostowaniu naczyń wieńcowych oraz w śródoperacyjnej ocenie przepływu w tętnicy piersiowej wewnętrznej [48]. Badania termo-graficzne znajdują także zastosowanie w innych dziedzi-nach medycyny, jak chirurgia oraz chirurgia plastyczna, pediatria, medycyna sądowa, neurologia, laryngologia [11, 12]. Zastosowanie termografii wizyjnej w diagnostyce der-matologicznej przedstawione zostało we wcześniejszych opracowaniach [19, 20].
Dyskusja
Termografia wizyjna stanowi obecnie wartościową me-todę badania rozkładu temperatury na powierzchni ciała ludzkiego. Poprawność uzyskiwanych w badaniach wyników zależna jest od tego, czy prowidłowo wykonane zostaną wszystkie etapy badania. Zasady opracowane zostały przez Europejskie Towarzystwo Termologiczne [49, 50]. W bada-niu termograficznym ważne jest zebranie wywiadu z
pacjen-tem dotyczące przyjmowanych leków, używek, zabiegów chirurgicznych i innych, gdyż mogą one zmieniać obraz termiczny powierzchni ciała pacjenta. Potrzebne jest także badanie przedmiotowe pacjenta, pozwalające na wyklucze-nie zmiany obrazu termograficznego przez współistwyklucze-niewyklucze-nie innych chorób, zwłaszcza stanów zapalnych o różnej etio-logii. Istotne jest także przygotowanie pacjenta do badania z uwzględnieniem czasu aklimatyzacji w pomieszczeniu – przynajmniej 10 minut. Pomieszczenie, w którym ma być przeprowadzone badanie, także musi spełniać odpowiednie warunki. Ważne jest zwłaszcza zachowanie odpowiedniej temperatury i wilgotności. Oddzielną, ważną kwestią, jest ocena zapisów termograficznych, czyli termogramów oraz ich odpowiednia interpretacja kliniczna.
Zauważalny w ostatnich latach wzrost zainteresowania termowizją podczerwieni w diagnostyce medycznej budzi pewne refleksje w odniesieniu do historii termografii. Po-dobne wielkie zainteresowanie termografią, ale – jak wynika z retrospektywnych badań – nieopartą na ścisłych regułach i zasadach obowiązujących w tej metodyce badawczej, może – w przypadku pominięcia części reguł – prowadzić do błędów i braku akceptacji wyników badań. Dlatego bardzo istotne jest poprawne wykonanie badań termograficznych w oparciu o nowoczesny sprzęt komputerowy z oprogra-mowaniem, co pozwoli na uniknięcie błędów. Metoda ter-mowizji podczerwieni, ze względu na bezkontaktowy, a co ważniejsze całkowicie nieinwazyjny charakter, może znaleźć zastosowanie w różnych dziedzinach medycyny.
Piśmiennictwo
1. Jabłońska S., Chorzelski T.P.: Choroby skóry. PZWL, Warszawa 2001, 15–29.
2. Kaciuba-Uściłko H., Kruk B.: Termoregulacja i wpływ warunków śro-dowiska termicznego na organizm człowieka. In: Wprowadzenie do fizjologii klinicznej. Eds S. Kozłowski, K. Nazar. PZWL, Warszawa 1995, 506–532.
3. Kuzański W.R.: Zastosowanie badań termograficznych jako metodyki diagnostyki obrazowej w medycynie. Prz. Pediat. 1993, 23, 135–141.
4. Nowakowski A.: Postępy termografii – aplikacje medyczne. Wyd.
Gdańskie, Gdańsk 2001, 5–143.
5. Deboa D.: Termografia w medycynie sądowej. Arch. Med. Sąd. 1996, 46, 199–206.
6. Lawson R.N.: Thermography – a new tool in the investigation of breast cancer. Can. Serv. Med. 1957, 13, 517–518.
7. Lawson R.N., Chughtai M.S.: Breast cancer and body temperature.
Can. Med. Ass. J. 1963, 82, 68–70.
8. Gershen-Cohen J., Haberman J., Brueschke E.E.: Medical thermo-graphy: A summary of current status. Radiol. Clin. North. Am. 1965, 3, 403–431.
9. Jones C.H.: Thermography of the female breast. In: Parsons C.A.:
Diagnosis of the breast disease. Baltimore University Press, Baltimore 1983, 214–234.
10. Report of the Working Group to Review the National Cancer Institu-te Breast Cancer DeInstitu-tection Demonstration Projects. JNCI, 1979, 62, 641–709.
11. Ammer K.: Thermology 2004 – a computer-assisted literature search.
Thermol. Int. 2005, 15, 5–37.
12. Ammer K.: Thermology 2005 – a computer-assisted literature survey.
Thermol. Int. 2006, 16, 16–36.
WSPÓłCZESNE MOŻLIWOŚCI ZASTOSOWANIA TERMOGRAFII WIZYJNEJ W DIAGNOSTYCE MEDYCZNEJ 39
13. Gros C., Gautherie M.: Breast thermography and cancer risk prediction.
Cancer, 1980, 45, 641–709.
14. Gauthrie M.: Thermobiological assessment of benign and malignant breast diseases. Am. J. Obstet. Gynecol. 1983, 147, 861–869.
15. Head J.F., Elliott R.L.: Breast thermography. Cancer, 1995, 79, 186-–188.
16. Sterns E.E., Zee B., Sen Gupta J., Saunders F.W.: Thermography: its relation to pathologic characteristics, vascularity, proliferative rate and survival of patients with invasive ductal carcinoma of the breast.
Cancer, 1996, 77, 1324–1328.
17. Jung A., Żuber J.: Thermographic methods in medical diagnostic.
Medpress, Warszawa 2003.
18. Jung A., Żuber J., Ring F.: A case book of infrared imaging in clinical medicine. Medpress, Warszawa 2003.
19. Mikulska D., Maleszka R., Różewicka M.: Zastosowanie badań termo-graficznych jako metody diagnostycznej w dermatologii. Derm. Klin.
2002, 4, 57–60.
20. Zalewska A., Więcek B.: Dermatological applications of thermal ima-ging. Thermol. Int. 2005, 15, 49–56.
21. Head J.F., Lipar C.A., Elliott R.L.: Comparison of mammography and breast infrared imaging: sensitivity, specificity, false negatives, fal-se positives, positive predictive value and negative predictive value.
Thermol. Int. 2003, 13, 156.
22. Berz R.: Mammovision. Thermol. Int. 2005, 15, 149.
23. Brasfield R.D., Laughlin J.S., Sherman R.S.: Thermography in the management of cancer. Ann. NY Acad. Sci. 1964, 121, 235–247.
24. Bourjat P., Gautherie M., Grosshans E.: Diagnosis, follow up and prognosis of malignant melanomas by thermography. Bibl. Radiol.
1975, 6, 115–127.
25. Diem E., Wolf G.: Contact thermographic studies on primary cutaneous melanomas. Hautarzt, 1977, 28, 475–477.
26. Michel U., Horstein O.P., Schonberger A.: Thermographico-histologic study of lymph drainage areas in malignant melanoma. Hautarzt, 1986, 37, 12–16.
27. Mikulska D., Maleszka R., Czepita D., Żejmo M., Parafiniuk M.: Przy-datność termografii w diagnostyce przerzutów czerniaka złośliwego powieki do skóry brody. Derm. Klin. 2005, 7, 155–158.
28. Mikulska D., Maleszka R., Parafiniuk M.: Ocena znamion melanocyto-wych skóry za pomocą badań termograficznych i dermatoskopomelanocyto-wych.
Przg. Derm. 2004, 91, 15–21.
29. Krauze E., Wyględowska-Kania M., Pierzchała E., Syguła E., Wci-sło-Dziadecka D., Kajewski B. et al.: Próba zastosowania wyników badań termograficznych i histopatologicznych w ocenie znamion barwnikowych i wybranych nowotworów skóry. Derm. Klin. 2005, 4, 199–203.
30. Qi H., Kuruganti P., Liu Z., Wang C., Diadakides N.: Cancer detec-tion by recognizing metabolic activities from thermal texture maps.
Thermol. Int. 2003, 13, 76.
31. Jung A., Żuber J., Kalicki B., Murawski P.: Thermal imaging diagnosis in allergy. In: A case book of infrared imaging in clinical medicine.
Eds A. Jung, J. Żuber, F. Ring. Medpress, Warszawa 2003, 47–50.
32. Żuber J., Kruszewski J., Żmija J., Kłosowicz S., Jung A.: Zastosowa-nie metod termograficznych do oceny wyników punktowych testów skórnych. Pneumonol. Alergol. Pol. 1996, 64, 123–131.
33. Jarisch R., Diem E., Kucera H.: Improvement of patch-tests reading through contact thermography. Hauartz, 1976, 27, 595–598.
34. Mikulska D., Żaługa E., Maleszka R., Ratajczak-Stefańska V., Parafi-niuk M.: Thermal imaging for the evaluation of the patch test. Thermol.
Int. 2005, 15, 134–139.
35. Jung A., Kalicki B., Żuber J., Murawski P.: Thermal imaging in asthma control. In: A case book of infrared imaging in clinical medicine. Eds:
A. Jung, J. Żuber, F. Ring. Medpress, Warszawa 2003, 36–40.
36. Jung A., Kalicki B., Żuber J., Murawski P.: Thermography in the dia-gnosis and monitoring of allergic and non-allergic pneumonia. In:
A case book of infrared imaging in clinical medicine. Eds: A. Jung, J. Żuber, F. Ring. Medpress, Warszawa 2003, 33–35.
37. Harding J.R., Wertheim D.F., Williams R.J., Melhuish J.M., Banerjee D., Harding K.G.: Infrared imaging in diabetic foot ulceration. Thermol.
Int. 1998, 8, 145–149.
38. Seifalian A.M., Stansby G., Jackson A., Howell K., Hamilton G.: Com-parison of laser Doppler perfusion imaging, laser Doppler flowmetry, and thermographic imaging for assessment of blood flow in human skin. Eur. J. Endovasc. Surg. 1994, 8, 65–69.
39. Jung A., Żuber J., Kalicki B., Murawski P.: Thermal imaging in scree-ning diagnosis of crural varices in adolescents. In: A case book of infrared imaging in clinical medicine. Eds: A. Jung, J. Żuber, F. Ring.
Medpress, Warszawa 2003, 58–65.
40. Jung A., Żuber J., Kalicki B., Perdzyński W., Klewar M., Murawski P.: Infrared imaging of angiomatosis syndrome (Klippel–Trenaunay syndrome). In: A case book of infrared imaging in clinical medicine.
Eds: A. Jung, J. Żuber, F. Ring. Medpress, Warszawa 2003, 75–79.
41. Jung A., Żuber J., Kalicki B., Perdzyński W., Klewar M., Murawski P.:
Thermographic investigation in diagnosis of femoral vein thrombosis.
In: A case book of infrared imaging in clinical medicine. Eds: A. Jung, J. Żuber, F. Ring. Medpress, Warszawa 2003, 66–67.
42. Jung A., Żuber J., Kalicki B., Stańczyk M., Osiecki M., Twarkowski P. et al.: Infrared thermographic imaging of critical leg ischemia. In:
A case book of infrared imaging in clinical medicine. Eds: A. Jung, J. Żuber, F. Ring. Medpress, Warszawa 2003, 68–71.
43. Loreck D., Ihle E., Schmidt P., Apostoloff E., Heerdegen I., Buhler G.:
Liquid crystal thermography of the hands in patients with visceral lupus erythematosus. Dermatol. Monatschr. 1987, 173, 113–122.
44. Brenke A., Brenke R., Loreck D.: Diagnosis and clinical relevance of microcirculation disorders in progressive scleroderma. Dermatol.
Monatschr. 1990, 176, 27–33.
45. Clark S., Dunn G., Moore T., Jayson M., King T.A., Herrik A.L.: Com-parison of thermography and laser Doppler imaging in the assessment of Raynaud’s phenomenon. Microvasc. Res. 2003, 66, 73–76.
46. Ring F.: A cold stress test to the hands. In: A case book of infrared imaging in clinical medicine. Eds: A. Jung, J. Żuber, F. Ring. Medpress, Warszawa 2003, 82–83.
47. Maleszka R., Różewicka M., Parafiniuk M., Kempińska A., Mikulska D.:
Próba zastosowania badań termograficznych u pacjentów z łuszczy-cowym zapaleniem stawów. Derm. Klin. 2003, 5, 11–15.
48. Siebert J., Rogowski J., Anisimowicz L., Kaczmarek M., Brzeziński M., Narkiewicz M.: Intraoperative thermal angiography. Flow evaluation in the internal mammary artery during coronary artery grafting pro-cedures. Pol. Heart J. 1999, 50, 322–327.
49. Ring F., Ammer K.: The technique of infra red imaging in medicine.
Thermol. Int. 2000, 10, 7–14.
50. Ammer K.: Reproducibility of standard positions used for image cap-turing within the standard protocol for thermal imaging. In: A case book of infrared imaging in clinical medicine. Eds: A. Jung, J. Żuber, F. Ring. Medpress, Warszawa 2003, 10–12.
Komentarz
Z satysfakcją przyjmuję publikację artykułu dr Danu-ty Mikulskiej pt.: „Współczesne możliwości zastosowania termografii wizyjnej w diagnostyce medycznej”.
W organizmach stałocieplnych trwa nieustanne zmaga-nie z bilansem cieplnym w celu zachowania stałości tempera-tury. Z jednej strony zachodzi nieunikniona wymiana ciepła z otoczeniem (przewodzenie, konwekcja, promieniowanie), z drugiej zaś generacja ciepła przy okazji zachodzenia wie-lu reakcji biochemicznych, specjalnych reakcji dla dostar-czenia ciepła dla bilansu oraz regulacja jego utraty. Nad
całością bilansu ciepła czuwa bardzo rozbudowany układ termoregulacji. Dość powiedzieć, że temperatura mózgu utrzymywana jest z dokładnością 0,01°C.
Jest oczywiste, że różne stany chorobowe tkanek są związane ze zmianami ich temperatury, co stwarza możli-wości wykorzystania tego efektu do diagnozy. Dla narządów wewnętrznych najlepszym sposobem byłaby tomografia temperaturowa, czyli uzyskanie obrazu rozkładu (topografii) temperatury na dowolnie wybranym przekroju ciała. Jak dotąd nie mamy takiego urządzenia do badań ludzi, jednak w tym zakresie trwają intensywne prace. Obecnie stosuje się termografię (termowizję), co jest treścią przeglądowego artykułu D. Mikulskiej. Jest to jednak pomiar temperatury powierzchni ciała, która zależy od bardzo wielu czynników
(głębokości położenia narządu, jego rozmiaru, ukrwienia, ciśnienia krwi i innych), co ogranicza jednoznaczną interpre-tację wyników pomiarów temperatury. Jak wskazuje autorka, cytując odpowiednie piśmiennictwo, badania takie rozsze-rzają się w ostatnich latach i dotyczą niemal wszystkich dziedzin medycyny, szczególnie w nowotworach (zmiany ukrwienia i szybkości przemiany materii). Duże znaczenie mają w dermatologii, co podkreśla autorka i cytuje szereg prac w tym zakresie (w tym własnych). Autorka słusznie zwróciła uwagę na potrzebę standaryzacji warunków po-miarów termowizyjnych w celu eliminacji popełnianych błędów i wzrostu wiarygodności diagnozy.
prof. dr hab. n. med. Bolesław Gonet
ANNALES ACADEMIAE MEDICAE STETINENSIS
R O C Z N I K I P O M O R S K I E J A K A D E M I I M E D Y C Z N E J W S Z C Z E C I N I E ANNALS OF THE POMERANIAN MEDICAL UNIVERSITY
2006, 52, 1, 41–49
ANNA DOJS