Testy sprawności fizycznej wykorzystywane w pracy nauczyciela

Dotychczas opracowano szereg sposobów pozwalających ocenić sprawność motoryczną dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Najczęściej są to zestawy ćwiczeń fizycznych, które umożliwiają ćwiczącemu wykazanie jak największych wartości jednej zdolności motorycznej. Przy ich doborze oraz organizacji badań brane są pod uwagę między innymi następujące kryteria:

1. rzetelność (stabilność wyników w krótkich odstępach czasu),

55 2. trafność,

3. prawidłowość rozsiewu (rozkład wyników zbliżony do normalnego), 4. zróżnicowanie (wielkość odchylenia standardowego),

5. ekonomiczność (przydatność badań dla osób zróżnicowanych pod względem płci, wieku oraz stopnia niepełnosprawności (Skowroński, 1999, s. 5).

Istnieje wiele form kontroli sprawności fizycznej. Jedną z tych metod są testy, które, aby mogły przynieść konkretne efekty, powinny spełniać następujące warunki:

1. test sprawności musi być skorelowany z programem szkolnym i używany, jako narzędzie pedagogiczne,

2. testowanie sprawności fizycznej jest tylko jednym z elementów programu edukacji sprawnościowej,

3. w trakcie testów kładziemy nacisk na te elementy, które są związane ze zdrowiem (H-RF),

4. test powinien być prowadzony z rozwagą, życzliwością i dawać zadowolenie,

5. wyniki testu powinny być omawiane i interpretowane zarówno z dziećmi jak i z ich rodzicami,

6. jeśli został wprowadzony system nagród to powinien on być motywujący możliwie dla wszystkich uczniów (za: Doherty, 1996).

Jednak żadnego testu (w tym także – sprawności fizycznej) nie można konstruować, a tym bardziej interpretować uzyskanych z jego pomocą wyników, bez posiadania całościowej wiedzy teoretycznej. Taki test „nic nie znaczy; jest jedynie mniej lub bardziej złożonym – zbiorem zadań, zadań arytmetycznych, obrazków, klocków itp.” (za: Brzeziński, 2002). Mówiąc dosadnie, nikt nie może być osobą kompetentną, która w sposób odpowiedzialny zdolna jest posłużyć się testem sprawności fizycznej, jeżeli „nie potrafi danego testu osadzić w przynależnej jemu teorii” (Osiński, 2010, s. 16-17).

Do najbardziej popularnych testów należą:

1. Miernik rozwoju psychomotorycznego niemowląt Marii Zduńskiej – Brinckem i Napoleona Wolańskiego..

2. Metoda oceny sprawności motorycznej dzieci przedszkolnych Haliny Gniewkowskiej.

3. Test sprawności motorycznej dla dzieci przedszkolnych Bożeny Sekity,

56

4. Test sprawności studentów Stefana Pilicza,

5. Międzynarodowy test sprawności fizycznej (ICSPFT), 6. Test sprawności fizycznej Zdzisława Chromińskiego, 7. Indeks Sprawności Fizycznej Krzysztofa Zuchory, 8. Europejski Test Sprawności Fizycznej „Eurofit”, 9. Powszechna Karta Sprawności Fizycznej,

10. Test Sprawności Fizycznej Dzieci i Młodzieży – YMCA (Osiński, 2000, s.169-180).

Jeden z nich został zmodyfikowany dla potrzeb osób niepełnosprawnych intelektualnie. I tak, pod przewodnictwem Profesora Uniwersytetu z Brukseli powstał EUROFIT Specjalny.

Od głównych założeń testu różnił się on pod kilkoma względami:

1. Zrezygnowano z pomiaru wytrzymałości (często występująca niska tolerancja wysiłkowa, wady serca),

2. Szybkość badamy poprzez bieg na 25m (wydłużony czas reakcji, utrudniona koncentracja, zaburzona koordynacja wzrokowo – ruchowa),

3. Wykluczenie badania siły statycznej oraz oceny wytrzymałości mięśni (częste anomalie w budowie ciała, dysproporcje w długości kończyn w stosunku do masy ciała),

4. Zmodyfikowana próba równowagi (przejście po ławeczce w pozycji wysokiej) (Skowroński, 1999, s. 8).

Po przeprowadzonych badaniach testem dla osób o obniżonych możliwościach motorycznych, wyciągnięto ciekawe wnioski. „Sugeruje się, aby sprawność fizyczną osób z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim badać testem EUROFIT bez modyfikacji. W tej grupie wyniki osiągane w zmodyfikowanych próbach często wyraźnie przewyższały osiągnięcia pozostałych grup niepełnosprawności” (Skowroński, 1999, s. 9).

Testy sprawnościowe są najbardziej wydajnym sposobem kontroli aktywności fizycznej zarówno wśród osób sprawnych ruchowo, jak i tych z różnego rodzaju dysfunkcjami. Powinny przede wszystkim służyć postawieniu diagnozy o prawidłowościach przebiegu podstawowych procesów funkcjonalnych i być użyteczne w tworzeniu zachowań prozdrowotnych. Kontrola powinna ułatwić także projektowanie dalszej pracy, a tym samym stać się pretekstem do tego, aby uczyć,

57

jak ukształtować swoje ciało, doskonalić zdrowie i w ogóle – jak żyć w kulturze fizycznej (Osiński, 2000, s. 182).

Na podstawie prowadzonych w Polsce dotychczasowych badań empirycznych dotyczących rozwoju fizycznego i sprawności fizycznej dzieci niepełnosprawnych intelektualnie można wyrazić pogląd, iż dzieci uczęszczające do szkół specjalnych istotnie ustępują rówieśnikom pełnosprawnym pod względem rozwoju fizycznego i motorycznego. Zaznacza się przy tym tendencja do uzyskiwania wraz z wiekiem coraz lepszych rezultatów w poszczególnych próbach sprawności fizycznej. Dużą rolę odgrywają w tym czynniki motywacyjne (Maszczak, 1991, s. 31).

Wyniki pomiarów cech somatycznych badanej populacji skłaniają do wyrażenia opinii, iż niepełnosprawność intelektualna ma wpływ na wysokość i masę ciała. Wszystkie badane grupy dziewcząt i chłopców upośledzonych umysłowo odznaczały się mniejszymi wielkościami tych parametrów w porównaniu z młodzieżą o normalnym rozwoju umysłowym (Maszczak, 1991, s. 86).

W wyniku badań przeprowadzonych przez autora pracy (Skowroński 2003) wynika, że istnieją małe różnice w sprawności ruchowej do wieku 10-11 lat oraz zmniejszanie dystansu po zakończeniu procesów naturalnego wzrastania i rozwoju.

Wyniki długotrwałych okresów ćwiczeń wykazywały, że ostateczny poziom wykonywania prostego zadania ruchowego, osiągnięty przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym, pokrywają się z wynikami osób pełnosprawnych. Czas dochodzenia do wprawy był dłuższy, ale uzyskiwane efekty były zbliżone (Skowroński, 2003, s.104).

Na podstawie analizy badań sformułował cztery wnioski dotyczące dzieci z niepełnosprawnością intelektualną

1. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną charakteryzują się słabszą budową ciała niż pełnosprawni.

2. Różnice w zakresie budowy morfologicznej pomiędzy osobami z różnymi stopniami niepełnosprawności są małe, natomiast w zakresie sprawności motorycznej są duże.

3. Do wieku około 10-11 lat różnice w sprawności motorycznej są małe, znacznie rosną w dalszych analizowanych przedziałach wiekowych.

58

4. Różnice sprawności motorycznej pomiędzy badanymi grupami maleją wraz ze wzrostem stopnia niepełnosprawności intelektualnej (Skowroński, 2003, s. 115).

3.4. Sprawność fizyczna ucznia w kontekście integracyjnej