Transgraniczne procesy reorganizacyjne w EOG i Polsce

Drugim z obszarów zainteresowania badaczy w Europie są ilościowe aspekty transgranicznych procesów reorganizacyjnych. Dotychczasowe badania skupiały się głównie na dwóch uregulowanych procesach, a mianowicie transgranicznych łączeniach spółek oraz przeniesieniu siedziby statutowej spółki europejskiej (SE). Dane na temat transgranicznego przekształcenia (przeniesienia siedziby) pozostałych spółek w UE zostały zaś zebrane wyłącznie w ograniczonym zakresie z uwagi na brak harmonizacji regulacji dotyczących tego procesu oraz częsty brak identyfikacji analizowanego zdarzenia w publicznych rejestrach państw członkowskich.

Jedną z pierwszych analiz wykorzystania transgranicznych procesów restrukturyzacyjnych przeprowadzono w ramach raportu sporządzonego na zlecenie PE w 2013 r.²⁶⁴ Jego podstawowym celem było zbadanie skutków ewentualnego wprowadzenia dyrektywy dotyczącej transferu siedziby spółki za granicę (tzw. 14. dyrektywy). W oparciu

264 Zob. B. Ballester, M. del Monte, Directive on the cross-border transfer of a company's registered office (14th Company Law Directive), Bruksela 2013; dostępny wraz z załącznikami na stronie internetowej:

http://europarl.europa.eu/thinktank/en/document.html?reference=IPOL-JOIN_ET(2013)494460; (22.05.2018).

0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

GmbH Ltd UG

o dane zebrane głównie od krajowych podmiotów prowadzących rejestry handlowe udało się ustalić, że liczba emigracyjnych transgranicznych przekształceń w latach 2010-2012 w Hiszpanii wyniosła 29. Z tej liczby 62% stanowiły transakcje wewnątrzunijne (najwięcej do Włoch – 5 oraz Luksemburga – 4), prawie 80% dotyczyło spółek prywatnych – Sociedad limitada, zaś 69% spółek miało więcej niż jednego udziałowca.²⁶⁵ Drugim krajem była Malta, gdzie pomiędzy 2010 a 2012 r. miały miejsce 102 transakcje migracji spółki poprzez przeniesienie jej siedziby.²⁶⁶ Raport zawierał ponadto informacje na temat ilości przekształceń transgranicznych dokonanych przez spółki europejskie (SE) w latach 2007-2012. Odnotowano w tym czasie 73 takich transakcji.²⁶⁷ Państwami najczęściej uczestniczącymi w przekształceniu były Luksemburg (24, w tym 10 imigracyjnych), Holandia (20, w tym 3 imigracyjne), Wielka Brytania (18, w tym 14 imigracyjnych) oraz Austria i Niemcy (13, odpowiednio 10 i 4 imigracyjne). Ponad 75% z wszystkich transakcji miało miejsce wcześniej niż po roku od założenia SE. Holandia była państwem najczęściej wybieranym dla założenia spółek

„uśpionych” (shelf company), które siedziba następnie była przenoszona do innych państw członkowskich (głównie Francji – 7 i Wielkiej Brytanii – 5). Z kolei Luksemburg stanowił punkt początkowy dla 4 SE przeniesionych później do Austrii. Jeżeli chodzi o branże, w której działały spółki emigrujące, wskazać należy na finanse i ubezpieczenia oraz działalność profesjonalną (np. księgowość, informatyka).²⁶⁸ Odnotowano nadto, że w latach 2007-2010 miało miejsce 3.500 transgranicznych łączeń spółek, w których brały udział dwie spółki – przejmująca i przejmowana.²⁶⁹

Te ostatnie dane istotnie różnią się od tych przedstawionych w raporcie z 2013 r.

dotyczącym harmonizacji transgranicznych łączeń spółek.²⁷⁰ Zgodnie z danymi łączna ilość

265 Zob. C. Cathiard, Directive on the cross-border transfer of a company's registered office (14th Company Law Directive) – Legal effects of the requested legislative instrument, Annex I, Bruksela 2013, s. 43.

266 Zob. B. Ballester, M. del Monte, Directive on…, s. 16.

267 W tym czasie w Polsce miała miejsce 1 transakcja imigracyjna.

268 Gwoli wyjaśnienia, każda transakcja imigracyjna dla jednego państwa jest jednocześnie emigracyjną dla innego państwa. Zob. P. Muller, S. Devnani, R. Ladher, P. Ramada, Directive on the cross-border transfer of a company's registered office (14th Company Law Directive), Annex II – Economic and Social Effects of the Requested Legislative Instrument, Bruksela 2013, s. 27-31

269 Można się domyślić, że autorom chodziło tutaj o wykluczenie przynajmniej części transakcji koncernowych.

Ib., s. 32-33. Dane te zostały ustalone w oparciu o bazę Zephyr (Bureau van Dijk).

270 Study on the Application of the Cross-Border Mergers Directive 2013, przygotowane przez Bech-Bruun oraz Lexidale (odpowiednio skandynawska kancelaria prawna i międzynarodowa firma konsultingowa) dla Dyrekcji Generalnej KE do spraw Rynku Wewnętrznego i Usług. Dokument dostępny na stronie:

http://ec.europa.eu/internal_market/company/docs/mergers/131007_study-cross-border-merger-directive_en.pdf.

tego rodzaju transakcji dla okresu od 15.12.2007 r. do 1.03.2013 r. wyniosła 1281 w EOG.²⁷¹ Ważne jest również to, że liczba transakcji transgranicznych w tym czasie wzrosła o około 30%, podczas gdy liczba transakcji wewnętrznych (krajowych połączeń) spadła o 15%.²⁷²

Wykres 4 Liczba transgranicznych łączeń spółek w latach 15.12.2007r. – 1.03.2013 r.

Źródło: P. Muller, S. Devnani, R. Ladher, P. Ramada, Directive…, s. 38

Państwami najbardziej zaangażowanymi w transakcje transgranicznych połączeń były Niemcy (376), Luksemburg (324) i Holandia (323).²⁷³ Warto dodać, że o ile w przypadku dwóch pierwszych krajów zdecydowanie przeważały spółki przejmujące, to w Holandii liczba spółek przejmowanych wyniosła 215, zaś przejmujących – 108. Znaczną nadwyżkę spółek przejmujących nad przejmowanymi odnotowały Włochy – odpowiednio 173 do 61.²⁷⁴

Na początku 2018 r. ukazał się kolejny raport na temat empirycznych aspektów transgranicznej mobilności spółek, a konkretnie procesów łączeń i przekształceń spółek²⁷⁵

271 Ib., s. 965. Dane potrzebne do sporządzenia raportu zostały pozyskane z kilku źródeł (przede wszystkim krajowe rejestry, dzienniki urzędowe oraz komercyjne bazy danych). Niemniej nadal w ocenie autorów trudno je ocenić jako kompletne. Stąd wielkości tam wskazane mogą pozostawać zaniżone w stosunku do stanu rzeczywistego. Id., s. 962-963.

272 Ib., s. 969.

273 W nawiasach podana została liczba spółek.

274 Ib., s. 972.

275 Nie jest wiadome czy badanie uwzględnia transgraniczne przeniesienie siedziby paneuropejskich form prawnych – SE oraz SCE. Wydaje się to wątpliwe, gdyż chociażby w latach 2013-2016 miało miejsce 39

132

194 208

332

361

54

0 50 100 150 200 250 300 350 400

2008 2009 2010 2011 2012 2013

w UE w okresie od 2013 do 06.2017 r.²⁷⁶ Opublikowany dokument obejmował tylko część zamierzonych badań, a mianowicie skupił się na 9 z 31 członków EOG w przypadku łączeń oraz 5 z 31 członków EOG w przypadku przekształceń.²⁷⁷ Metodyka badań polegała zasadniczo na zebraniu danych na podstawie informacji udostępnionych w krajowych dziennikach urzędowych (national official journal).²⁷⁸ Warto zaznaczyć, że wartość transakcji łączeń ustalona została w oparciu o ilość spółek biorących w niej udział (np. jeżeli 4 spółki zostały przejęte przez jedną istniejącą spółkę, to liczba transakcji wynosi 4).²⁷⁹ Pomimo uwzględnienia ograniczonej liczby państw członkowskich łączna liczba transgranicznych łączeń wyniosła 1163.²⁸⁰ Pośród tych transakcji 81% (938) dotyczyło połączeń pomiędzy dwoma spółkami.²⁸¹ Najwięcej spółek spośród 2 324 zaangażowanych w transakcje oraz będących spółkami przejmującymi²⁸² stanowiły spółki z Niemiec (257 z 488) oraz Holandii (226 z 492). W przypadku Wielkiej Brytanii było to 151 spółek, z czego 44 to spółki przejmujące. Trudno jednak zidentyfikować na podstawie przedstawionych danych państwo, które byłoby dominującym ośrodkiem przejmowania spółek z innych państw. W szczególności w przypadku Wielkiej Brytanii, tamtejsze spółki częściej stawały się celem przejęcia, zwłaszcza wobec spółek niemieckich i austriackich.²⁸³

W odniesieniu do formy prawnej spółek biorących udział w połączeniach, za dominującą uznać trzeba spółkę prywatną stanowiącą prawie 75% wszystkich spółek.²⁸⁴ Głównym sektorem, w którym działały spółki przejmujące były finanse-ubezpieczenia²⁸⁵,

przeniesień siedziby SE związanych z Wielką Brytanią (do 14, poza 25). Źródło: European Trade Union Institute.

Podczas gdy w omawianym tu raporcie w ogóle wspomnianych jest 7 przypadków imigracyjnego przeniesienia siedziby. Zob. jednak raport Cross-border Corporate Mobility in the EU Empirical Findings 2017, s. 29, przypis 11, dostępny na stronie: https://ssrn.com/abstract=3116042, gdzie jest mowa o przekształceniu spółki SE jako jednym z zarejestrowanych przypadków.

276 Cross-border Corporate Mobility in the EU Empirical Findings 2017; raport został sporządzony przez Institute for Transnational and Euregional cross border cooperation and Mobility (ITEM) oraz Institute for Corporate Law, Governance and Innovation Policies (ICGI); projekt finansowany jest ze środków unijnych.

277 W odniesieniu do transgranicznych połączeń: Austria (1.01.2013 r. – 31.12.2013 r.), Finlandia (1.01.2014 r.–

31.12.2016 r.), Francja, Niemcy, Włochy (1.01.2015 r. – 1.09.2017 r.), Luksemburg (1.01.2017 r. – 01.06.2017 r.), Holandia, Hiszpania (1.01.2013 r. – 31.12.2014 r.), Wielka Brytania; w nawiasach podane zostały okresy, z których uzyskano dane, o ile były one krótsze niż założone; w odniesieniu do transgranicznych przekształceń:

Niemcy, Francja, Holandia, Hiszpania, Wielka Brytania.

278 Następnie dane te były weryfikowane w bazie ORBIS oraz bezpośrednio w krajowych rejestrach spółek odnośnie konkretnych podmiotów (np. wpis o wykreśleniu spółki z powodu przeniesienia siedziby za granicę).

Zob. raport Cross-border Corporate Mobility…, s. 2-3.

279 Ib., s. 4. Liczba transgranicznych łączeń to w istocie ilość spółek wykreślonych z rejestru na skutek transakcji.

280 Ib., s. 5.

285 Były to w 164 na 249 transakcji spółki holdingowe niezaangażowane w zarządzanie spółek zależnych.

sprzedaż detaliczna i hurtowa, usługi profesjonalne. Pośród spółek przejętych 41 zatrudniało ponad 500 pracowników.

Wykres 5 Liczba transgranicznych łączeń spółek w latach 2008-2012 w wybranych krajach UE

Źródło: raport: Cross-Border Corporate Mobility…, s. 26

W odniesieniu do transgranicznych przekształceń spółek raport wskazuje na 212 tego rodzaju transakcje w latach od 2013 r. do czerwca 2017 r. Najczęściej „opuszczanymi”

państwami spośród badanych były Holandia (91), Luksemburg (46) oraz Niemcy (44). Z kolei za kluczowe państwa imigracji należy uznać Niemcy (81), Luksemburg (66) oraz Hiszpanię (24).

Odnosząc się do liczebności transgranicznych połączeń z udziałem polskich spółek oraz uwzględniając badania autora niniejszego opracowania wskazać należy, że dostępne dane pozwalają na zaobserwowanie 126 tego rodzaju przypadków od 2009 r. do czerwca 2018 r.^286,

286 Obserwacje to zostały oparte o bazy danych KRS przy wykorzystaniu wyszukiwarek portalu https://ekrs.ms.gov.pl/web/wyszukiwarka-krs/strona-glowna prowadzonego przez MS, a także portali https://imsig.pl, https://mojepanstwo.pl. Ponadto wykorzystane zostały bazy zagranicznych rejestrów, w szczególności cypryjskiego i luksemburskiego (bezpośrednio lub za pośrednictwem portalu https://e-justice.europa.eu). Analiza poszczególnych połączeń została oparta o treść opublikowanych planów połączenie w MSiG oraz na stronach internetowych spółek (w tym ostatnim przypadku wykorzystana została również wyszukiwarka https://google.pl). Wyszukiwanie polegało na wpianiu w wyszukiwarce w różnych odmianach terminu „plan połączenia transgranicznego”. Na 126 obserwcji w 5 nie udało się odnaleźć planu połączenia i dane zostały oparte o częściowe informacje z rejestru przedsiębiorców KRS.

30

39

48 47 48

0 10 20 30 40 50 60

2013 2014 2015 2016 2017

287 Z tej liczby 97 zakończyło się powodzeniem, 19 jest w toku, a 10 nie zakończyło się sukcesem.²⁸⁸ Pod względem czasowym największa liczba połączeń miała miejsce niedługo po wprowadzeniu regulacji do polskiego k.s.h., ponadto notowany jest istotny wzrost liczby połączeń od 2015 r.

Wykres 6 Liczba transgranicznych łączeń w latach 2009-2018²⁸⁹ z udziałem polskich spółek

Źródło: zob. przypis nr 286

W 48 sytuacjach polska spółka była podmiotem przejmującym, a w 49 przejmowanym. Mając na względzie typ polskiej spółki, 34 z nich to spółki akcyjnej, a 61 spółki z o.o. W odniesieniu do spółek zagranicznych biorących w tych połączeniach, spółki prywatne (limited) wystąpiły w 80 przypadkach, odpowiedniki spółek akcyjnych w 17, w tym w 3 przypadkach była to spółka europejska. Wykres nr 7 zamieszczony na następnej stronie przedstawia, z jakich państw pochodziły spółki łączące się z polskimi spółkami. Łącznie jest to 19 państw z krajów EOG, z których w 7 doszło do więcej niż 2 połączeń.

287 Za 1 przypadek połączenia transgranicznego uznano połączenie pomiędzy jedną spółką polską i jedną spółką zagraniczną, a więc podobnie do założeń poczynionych w badaniach międzynarodowych przedstawionych powyżej. Stąd jeden przypadek transgranicznego połączenia nie odpowiada jednej transakcji transgranicznego połączenia rozumianej jako gospodarcza całość. Trzeba dodać, że w niektórych sytuacjach widoczne było rozdzielenie transakcji przez same podmioty w celu uproszczenie połączenia. Niemniej zaobserwowane 6 transakcji wielostronnych połączeń, z których najbardziej liczna obejmowała 5 podmiotów. Tylko jedna dotyczyła polskiej spółki jako podmiotu przejmującego. W większość przypadków połączenia miały charakter dwustronny.

288 Za zakończone niepowodzeniem uznano transakcje, w których plan połączenia został opublikowany w okresie dłuższym niż rok od dnia badania i brak jest informacji w polskim lub zagranicznym rejestrze przedsiębiorców o dokonaniu połączenia.

289 W przypadku 2018 r. założono, że 19 operacji łączeń w toku zakończy się sukcesem do końca tego roku.

11 16 21 25 29

39

69

84

116

0 20 40 60 80 100 120 140

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Wykres 7 Pochodzenie spółek zagranicznych łączących się ze spółkami polskimi

Źródło: zob. przypis nr 286

Patrząc na „bilans” połączeń warto zwrócić uwagę na kilka kluczowych państw ze względu na ilość transgranicznych połączeń (zob. wykres nr 8 na następnej stronie).

W przypadku Cypru o 14 spółek więcej zostało przejętych przez polskie spółki. Odmiennie wygląda sytuacja w przypadku Luksemburga, gdzie spółki polskie częściej były przejmowane przez spółki założone w tym państwie (-7). Podobnie w przypadku Niemiec (-5), Wielkiej Brytanii (-4) oraz Malty (-1). W odniesieniu do Holandii „bilans” wyniósł 0.

Najczęściej połączenia odbywały się z udziałem spółek prawa cypryjskiego lub luksemburskiego (ponad 50%). Warto zaznaczyć, że liczba samych transakcji jest de facto w odniesieniu do łączeń emigracyjnych (polska spółka występuje w roli spółki przejmowanej) niższa w latach 2015 i 2016, gdyż wtedy miał miejsce kilka wielostronnych połączeń. Mówiąc ściślej, 4 transakcje dotyczyły przejęcia kilku polskich spółek przez jedną spółkę zagraniczną.

Stąd samych transakcji w 2015 r. były 2 zamiast 6 połączeń, a w 2016 r. 2 zamiast 7 (zob.

wykres nr 9 na następnej stronie). Przy uwzględnieniu tych danych obserwowalny jest trend wzrostu przejmowania spółek cypryjskich i luksemburskich przez polskie podmioty w ostatnich czterech latach.²⁹⁰

290 Wyjaśnienie tego można poszukiwać między innymi w wejściu w życie od 1.1.2015 r. przepisów podatkowych dotyczących dochodów uzyskiwanych poprzez kontrolowane spółki zagraniczne (CFC). Zob. art. 24a CIT.

Wykres 8 Transgraniczne łączenia spółek od 2009 do 6.2018 r. z udziałem spółek polskich i z wybranych państw europejskich

Źródło: zob. przypis nr 286.

Wykres 9 Transgraniczne łączenia spółek pomiędzy polskimi a cypryjskimi albo luksemburskimi spółkami w latach 2009-2018²⁹¹z podziałem na sytuacje, w których polska spółka była przejmująca lub przejmowana

Źródło: zob. przypis nr 286

291 W przypadku 2018 r. założono, że 19 operacji łączeń w toku zakończy się sukcesem do końca tego roku.

Cypr Niemcy Holandia Luksemburg Malta Wielka Brytania

przejmująca 29 1 7 5 2 0

przejmowana 15 6 7 12 3 4

0 5 10 15 20 25 30 35

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

przejmująca 1 2 1 2 4 7 6 8

przejmowana 4 1 1 1 6 7 4 4

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9