• Nie Znaleziono Wyników

Umiędzynarodowienie polskiej gospodarki – obraz przedsiębiorstw

W dokumencie Przedsiębiorczość i Zarządzanie (Stron 122-127)

Dane GUS wskazują, że zaangażowanie firm polskich na rynkach zagranicznych uległo w ostatnich latach wyraźnej stabilizacji. Wg GUS 34,2% polskich przedsiębiorstw uzyska-ło w 2015 r. przychody ze sprzedaży eksportowej. W 2009 r. odsetek ten wynosił 34,3% [GUS 2016b]. Na podstawie tych danych można przyjąć, że polskie firmy współpracują z zagranicą w zakresie zbliżonym do firm z pozostałych krajów UE. Jak wskazuje raport KE [2010] z badania 9 480 przedsiębiorstw w UE(27), w latach 2006–2008 odsetek ekspor-terów w populacji firm ogółem wynosił w UE 25,6%. Należy jednak zauważyć, że z bada-nia GUS wyłączono firmy mikro. Dane z UE uwzględz bada-niają natomiast tę grupę firm. Firmy duże znacznie częściej podejmują działalność międzynarodową niż pozostałe firmy. Naj-mniej umiędzynarodowione są firmy mikro. Są one często znacznie Naj-mniej konkurencyjne niż pozostałe podmioty i nie mają możliwości by skutecznie konkurować z korporacjami transnarodowymi. Niski odsetek prowadzących działalność eksportową wśród firm mi-kro silnie obniża ten średni wskaźnik dla firm ogółem, ponieważ firmy mimi-kro to najwięk-sza grupa firm w gospodarce. W szczególności zasada ta dotyczy rynku polskiego, na którym firm mikro jest 96,04% wszystkich przedsiębiorstw niefinansowych [GUS 2016a]. Wydaje się więc zasadnym niewyłączanie z badanej grupy firm mikro. Dopiero sprawdze-nie stopnia zaangażowania wszystkich polskich przedsiębiorstw na rynkach zagranicz-nych pokaże faktyczny obraz umiędzynarodowienia przedsiębiorstw.

Wskazaną zależność pomiędzy wielkością firm i ich umiędzynarodowieniem potwier-dza także K. Wach [2015] stwierpotwier-dzając, że w grupie firm mikro jest 26% firm umiędzyna-rodowionych, wśród średnich – 39,9%, małych – 55,7, %, a dużych 71,7% [Wach 2015].

Wyniki badania empirycznego

Ocenie skali działalności międzynarodowej polskich firm, w tym MŚP, posłużyło badanie przeprowadzone z wykorzystaniem wyników ankiet przeprowadzonych w 2014 r. przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości4. Badanie ankietowe przeprowadzono tech-niką CATI na ogólnopolskiej próbie przedsiębiorstw (bez samozatrudnionych).

Przedsiębiorstwa biorące udział w badaniu podzielono według wielkości, lecz z po-wodu braku danych na temat obrotów lub sumy bilansowej dla wszystkich podmiotów

4 Badanie PARP, Ewaluacja zapotrzebowania na wsparcie internacjonalizacji przedsiębiorstw, zrealizowane w 2014 r., finansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Ope-racyjnego Innowacyjna Gospodarka.

w badanej populacji, klasyfikacja przedsiębiorstw opierała się wyłącznie na liczbie zatrud-nionych5 wg definicji z Rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r.6

Na potrzeby niniejszego opracowania wykorzystano wyniki badań ankietowych i  przeprowadzono badanie aktywności eksportowej polskich przedsiębiorstw. W  ba-daniu zidentyfikowano czynniki ograniczające ekspansję zagraniczną, które wynika-ją z otoczenia przedsiębiorstwa i czynniki związane ze specyfiką działalności danego przedsiębiorstwa. Zgodnie z przyjętym podziałem czynniki zewnętrzne określa się mia-nem przyciągających, a wewnętrzne – wypychających [Etemad 2004].

W badaniu ustalono, że zaledwie 13,6%7 polskich firm uzyskuje przychody z ekspor-tu (mikro – 12,8%, małe – 23,5%, średnie – 40,2% oraz duże – 48,8%). Ankietowanych zapytano o szacunkowy udział eksportu w przychodach ogółem. Ważny wniosek z tych danych wynika z analizy średniego udziału eksportu w poszczególnych grupach przed-siębiorstw wg klas wielkości. A mianowicie, w firmach dużych będących eksporterami przychody z eksportu stanowią nieco ponad połowę przychodów ogółem. Pozostałe przedsiębiorstwa mają raczej zbliżony udział eksportu w przychodach wynoszący w fir-mach mikro najmniej, bo tylko 30,1%, w firw fir-mach małych 32,4%, a w średnich 35,8%. Rysunek 1. Średnie udziały przychodów z eksportu w przychodach ogółem w grupach przedsiębiorstw

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI (N=398)8

5 Z badania wyłączono grupę samozatrudnionych.

6 W badaniu wyróżniono firmy mikro – zatrudniające mniej niż 10 osób, małe – od 11 do 49 osób, średnie – od 50 do 249 osób, oraz duże – 250 osób i więcej.

7 Średnia MŚP (uwzględniająca wagi) – 13,4%.

8 N stanowi podzbiór ogółu ankietowanych n = 4826; jest to liczba ankietowanych, którzy odpowiedzieli na pytanie o przychody z eksportu.

123 Aktywność eksportowa polskich przedsiębiorstw – badanie empiryczne

Na rysunku 2 przedstawiającym rozkłady częstości przychodów z eksportu w przy-chodach ogółem (w %) wyraźnie widzimy, iż w firmach mikro i małych największa kon-centracja występuje dla niższych wartości zmiennej. Dla przykładu, 75% mikro firm osiąga przychody z eksportu na poziomie nie wyższym niż 45% przychodów ogółem. Podobne częstości obserwujemy w firmach małych, choć średni udział przychodów z eksportu w przychodach ogółem wynosi 32,4%. Jeśli chodzi o firmy średnie, obser-wujemy pewne podobieństwa do rozkładu firm dużych – średni udział przychodów z eksportu wyniósł w firmach średnich 35,8%, a w dużych 50,2%. Różnica median firm średnich i dużych jest jednak znacznie większa niż różnica średnich. Dodatkowo 75% populacji firm dużych osiągało przychód eksportowy na poziomie nie wyższym niż 75% przychodu ogółem.

Rysunek 2. Częstości przychodów z eksportu jako część przychodów ogółem (w %)

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI (N=398).

Powyższe dane wskazują, że firmy mikro i małe mniejszą część przychodów ogółem uzyskują z działalności eksportowej – w grupie firm mikro i małych występuje znacz-nie większa koncentracja dla wartości niższych przychodów z eksportu w przychodach ogółem w porównaniu z firmami średnimi i dużymi.

Na podstawie rysunku 2 i zidentyfikowanych różnic w rozkładzie średnich przychodów w przedsiębiorstwach mikro i małych w porównaniu do średnich i dużych można oczeki-wać, że istnieje zależność pomiędzy osiąganymi przychodami z eksportu w przychodach ogółem a wielkością przedsiębiorstwa. W celu sprawdzenia tej zależności przeprowadzo-no test, którego hipoteza zakładała, że istnieje zależprzeprowadzo-ność moprzeprowadzo-notoniczna między wielkością przedsiębiorstwa a przychodami z eksportu (w % – udział przychodów z eksportu w przy-chodach ogółem) (hipoteza H1). Hipoteza H0 dotyczyła natomiast braku zależności mo-notonicznej między wielkością przedsiębiorstwa a przychodami z eksportu. W celu weryfi-kacji hipotez i potwierdzenia występowania opisanej zależności przeprowadzono test dla współczynnika korelacji Kendalla, w którym otrzymano p-wartość testu wynoszącą 0.0155, co oznacza, że na poziomie istotności 0.05 można odrzucić hipotezę zerową H0 na rzecz hi-potezy H1 i stwierdzić, że rozkład przychodów z eksportu jest różny w różnych (ze względu na wielkość) rodzajach przedsiębiorstw. Współczynnik korelacji w próbie wyniósł τ=0.1473. Na podstawie tych wyników możemy uznać, iż wartość osiąganych przychodów ze sprzedaży zależy od wielkości przedsiębiorstwa, a zależność ta, choć bardzo słaba, jest mo-notoniczna i dodatnia.

W dalszej części analizy sprawdzono związek intensywności handlowej z potencja-łem rozwoju działalności międzynarodowej, określając przy tym, że miarą intensywności handlowej jest udział przychodów z eksportu w przychodach ogółem. Przyjęto nastę-pującą skalę wskaźnika intensywności handlowej: poniżej 20% – bardzo niska intensyw-ność; od 21 do 40% – niska intensywintensyw-ność; od 41–60% – średnia intensywintensyw-ność; od 61 do 80% – wysoka intensywność; 81% i powyżej – bardzo wysoka intensywność.

Rysunek 3. Intensywność handlowa badanej populacji eksporterów (w %)

125 Aktywność eksportowa polskich przedsiębiorstw – badanie empiryczne

Jak wskazują wyniki badania, w ponad połowie polskich eksporterów (52%) przy-chody z eksportu stanowią mniej niż jedną piątą przychodów ogółem. Firmy te charak-teryzuje więc bardzo niska intensywność handlowa. Niską intensywność handlową ma jedna piąta eksporterów. Pozostałe badane przedsiębiorstwa wyróżnia średnia, wysoka i bardzo wysoka intensywność handlowa, w odpowiednio 7%, 8% i 13% badanej popu-lacji przedsiębiorstw.

Na tle przedstawionych wyników interesującym wydaje się więc sprawdzenie czy in-tensywność handlowa zależy od przychodów ogółem. Niestety, nie jest możliwe wyzna-czenie funkcji regresji badającej zależność między wskazanymi zmiennymi, ponieważ zarówno przychody z eksportu oraz przychody ogółem są danymi porządkowymi, bo ankietowani mieli do wyboru odpowiedzi z kilku zakresów wartości. Rozkład populacji względem intensywności handlowej oraz potencjału rozwoju działalności międzynaro-dowej przedstawia tabela 2.

Tabela 2. Statystyczny rozkład populacji według intensywności handlowej i przychodami ogółem

 

Brak lub bardzo

niska intensywność Niska intensywność

Średnia

intensywność Wysoka intensywność Bardzo wysoka intensywność

Ogółem do 50 tys. zł 2,5% 0,0% 3,6% 0,0% 2,0% 1,8% 50 tys. zł – 500 tys. zł 16,2% 19,2% 17,9% 23,5% 18,0% 17,8% 500 tys. zł – 3 mln zł 30,9% 24,4% 39,3% 26,5% 18,0% 28,2% 3 mln zł – 8 mln zł 13,2% 17,9% 10,7% 20,6% 12,0% 14,5% 8 mln zł – 40 mln zł 8,8% 2,6% 7,1% 5,9% 14,0% 7,9% 40 mln zł – 200 mln zł 1,0% 1,3% 3,6% 2,9% 2,0% 1,5% > 200 mln zł 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0%

nie wiem, trudno

powiedzieć 27,5% 34,6% 17,9% 20,6% 34,0% 28,4%

Razem 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI (N=398).

Na podstawie powyższych danych można przyjąć, że im firma osiąga wyższe przy-chody ogółem, tym jej intensywność handlowa jest większa. W  celu weryfikacji tych przypuszczeń przeprowadzono test D-Somers, w którym postawiono hipotezę, że ba-dane zmienne są zależne (H1) oraz hipotezę przeciwną o niezależności zmiennych (H0).

Wyniki przeprowadzonego testu nie pozwalają na odrzucenie hipotezy H0. Przeprowa-dzony test statystyczny nie wykazał istnienia zależności kierunkowej pomiędzy inten-sywnością handlową a potencjałem rozwoju działalności międzynarodowej. Następnie testami Kendala przeprowadzono test istnienia zależności (testy symetryczne). Kalkula-cje te również potwierdziły brak zależności zmiennych.

Tabela 3. Testy symetryczne zależności pomiędzy intensywnością handlową a potencjałem rozwoju działalności międzynarodowej

  Wartość błąd standardowy*Asymptotyczny Przybliżone T** przybliżonaIstotność

tau-b Kendalla 0,016 0,042 0,391 0,696

tau-c Kendalla 0,015 0,038 0,391 0,696

Gamma 0,023 0,058 0,391 0,696

* nie zakładając hipotezy H0

** użyto asymptotycznego błędu standardowego, przy założeniu hipotezy zerowej. Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników badania CATI (N=398).

W dokumencie Przedsiębiorczość i Zarządzanie (Stron 122-127)