48 .
Ustawa z dnia 17 niarea 1932 r. o chowaniu zmarłych i stwierdzaniu przyczyny zgonu.
(D . U . R. P. N r. 35/32, poz. 359).
Aut. 1. 1) C iała osób zmarłych, z w yjątkiem zm arłych na choroby zakaźne, nie m ogą być chowane przed upływ em 24 go*
dzin od chwili zgonu.
2) N ajpóźniej p o upływ ie 72 godzin od chwili zgonu zwłoki pow inny być usunięte z m ieszkania celem pochow ania lub, w ra*
zie odroczenia term inu pochow ania, celem złożenia w dom u przedpogrzebow ym lub kostnicy do czasu pochow ania.
3) Zw łoki osób, zm arłych na choroby zakaźne, których wy*
kaz usitala M inister Spraw W ew nętrznych, pow inny być natych*
m iast po stw ierdzeniu zgonu usunięte z m ieszkania i pochowane w oiągu 24 godzin od chwili zgonu na .najbliższym , cm entarzu.
4) W y ją tk i od term inów , w p k t. 2) i 3) oznaczonych, m ogą być czynione jedynie po utrw aleniu zw łok za zezwoleniem po*
wiatowej w ładzy adm inistracji ogólnej.
Nr 5.
5) O d chwili zgonu, aż do pochow ania zwłoki pow inny być przechow yw ane w tak i sposób, ab y nie m ogły wyw ierać szkoclli*
w ego w pływ u na otoczenie.
A r t. 2. 1) Praw o pochow ania zw łok ludzkich ma najbliższa pozostała rodzina osoby zmarłej, a m ianowicie: a) pozostały m ałżonek (k a ), o ile nie jest w separacji, b ) krew ni zstępni, c) krew ni w stępni, d ) krew ni boczni do 4*go stopnia pokre*
w ieństw a, e) pow inow aci w linii prostej do l*go stopnia. Prawo pochow ania osób w ojskow ych, zm arłych w czynnej służbie woj*
skow ej, w stanie sp oczyn k u i uczestników pow stań narodow ych, m ają także właściwe władze w ojskow e w m yśl przepisów woj*
skow ych. Praw o chowania osób duchow nych, w yznań uzna*
n y c h przez Państw o, przysługuje rów nież właściwej w ładzy duchow nej.
2) Pow iatow e władze adm inistracji ogólnej m ogą przekazy*
w ać zakładom uniw ersyteckim do celów naukow ych zwłoki, nie pochow ane przez rodzinę w rozum ieniu ust. 1. Zaskarżenie de*
c y zji w ładz adm inistracyjnych nie w strzym uje jej w ykonania.
3 ) Z w łoki nie pochow ane, w zględnie nie przekazane uniwer*
syteckim zakładom w m yśl ust. 1 i 2, w inny być pochowane przez gm inę m iejsca zgonu, o ile n ik t inny nie weźmie tego obo*
w iązku na siebie.
4 ) O bow iązek pochow ania zw łok, określony w niniejszym arty kule, nie w yklucza żądania zw rotu kosztów na podstaw ie innych ustaw .
5) Szczegółowe przepisy w zakresie, unorm ow anym w ust.
1 — 3, w ydaje w drodze rozporządzenia M in ister Spraw W e*
w nętrznych w porozum ieniu z M inistrem W y z n ań R eligijnych i O św iecenia Publicznego.
A rt. 3. 1) Zgon i jego przyczyna w inny być ustalone przez lekarza, leczącego chorego w ostatniej chorobie.
2) W razie niem ożności dopełnienia przepisów p k t. 1), stwier*
dzenie zgonu i jego przyczyny w inno nastąpić w dradze ogię*
dzin, dokonyw anych przez lekarza urzędow ego danej gm iny, lub, w razie jego brak u , przez inną osobę, pow ołaną do tych czynności przez w ładze gm inne, przy czym koszty tych oglę*
d zin i w ystaw ionego św iadectw a nie m ogą obciążać rodziny.
3) Sposób w ykonyw ania oględzin oraz. kw alifikacje osób, które w b rak u lekarzy m ogą być pow oływ ane do w ykonyw ania oględzin, określa rozporządzenie M in istra Spraw W ew n ętrzn y ch .
4) O soby, w ym ienione w ust. 1 i 2, stw ierdzają zgon i jego przyczyny w sporządzonych w ty m celu kartach zgonu. K a rty zgonu w inny być w ypełnione w dw óch dla każdego p rzy p a d k u zgonu egzem plarzach w edług form ularzy, któ rych treść oraz spo*
sób w ypełnienia określa M in ister Spraw W ew nętrznych.
5) Jeden z egzem plarzy k a rty zgonu m a służyć dla celów pochow ania zwłok, drugi zaś dla celów statystycznych.
6) Pochow anie zwłok, bądź przekazanie ich w ładzom uniwer*
sytecikim bez uprzedniego stw ierdzenia zgonu i jego przyczyny w karcie zgonu, w m yśl przepisów niniejszej ustaw y jest wzbronione.
7) Lekarze, stw ierdzający zgon i jego przyczyny, obow iązani są udzielać powiatow ej w ładzy adm inistracji ogólnej na jej żąda*
nie dla celów statystycznych w yjaśnień, odnoszących się do faktu zgonu i jego przyczyny. O ile zm arły pozostaw ał podczas ostatniej choroby p o d opieką lekarską, w yjaśnienia w inny rów*
nież dotyczyć przebiegu tej choroby. W y jaśn ien ia te stanow ią tajemnicę urzędow ą i m ogą być zużytkow ane ty lk o dla celów statystycznych oraz w postępow aniu sądow ym .
8) O p łaty pocztowe, związane z korespondencją lekarzy, udzielających w zm iankow anych w yjaśnień, pokryw ane b ęd ą z budżetu państw ow ego.
9) Z arów no lekarz, jak i inna osoba, pow ołana do w ykony*
wania oględzin zw łok (u st. 1 i 2 ), jeżeli p rzy dokonaniu tej czynności powezm ą pewność, lub uzasadnione podejrzenie, że przyczyną zgonu była choroba zakaźna, podlegająca obowiązko*
wemiu zgłoszeniu, lub przestępstw o, pow inni zawiadom ić o tym natychm iast: w pierw szym p rzy p ad k u — najbliższą w ładzę gm inną, w drugim zaś — właściwą sądow ą, lub pro k u rato rsk ą, albo najbliższy posterunek policji państw ow ej.
10) Z abrania się chowania bez zezwolenia w ładzy sądow ej zw łok ludzkich, co do których istnieje pewność, lub zachodzi uzasadnione podejrzenie, że przyczyną zgonu było przestępstw o.
Jeśli postępow anie karne zostało wszczęte, pochow anie jest do*
puszczalne ty lko za zezwoleniem w ładzy sądowej.
A rt. 4. 1) Z w łoki ludzkie m ogą być pochow ane przez zło*
żenie w dołach ziem nych, w grobach m urow anych lub katakum * bach kościelnych, lub cm entarnych (art. 5, 6, 7, 9 i 10) i zato*
pienie w m orzu (art. 13).
2) Przenoszenie lub przewożenie zwłok w otw artych trum*
nach jest w zbronione.
3) D o ły ziemne i groby m urow ane, przeznaczone do składa*
nia zw łok i szczątków ludzkich, m ogą się znajdow ać ty lk o na cm entarzach, k a ta k u m b y — n a cm entarzach, lub p o d ko*
ściołam i.
4) R ozporządzenie M in istra Spraw W ew nętrznych, w ydane w porozum ieniu z M inistrem W y z n a ń Religijnych i O św iecenia Publicznego, określa w yjątki od zasad, ustalonych w niniejszym arty k u le oraz ustala szczegółowy sposób stosow ania postano*
w ień niniejszej ustaw y do ty ch w yjątków .
A rt. 5. 1) Cm entarze p ow inny znajdow ać się na ogrodzo*
nym terenie, odpow iednim p od w zględem sanitarnym .
2) N a każdym cm entarzu m a być dom przedpogrzebow y, lub kostn ica, które służą:
a) do składania ciał osób zm arłych do czasu pochow ania ich, b ) do w ykonyw ania obrzędów rytualnych,
c ) do w ykonyw ania oględzin sądow odekarskich i sanitarno*
policyjnych zw łok ludzkich.
3) D om y przedpogrzebow e, lub kostnice m ają być założone na w szystkich cm entarzach w przeciągu lat pięciu od dnia ogło*
szenia niniejszej ustaw y.
4) Szczegółowe przepisy określa rozporządzenie M inistra Spraw W ew nętrznych, w ydane w porozum ieniu z M inistrem
^W yznań Religijnych i O św iecenia Publicznego.
A rt. 6. 1) Z akładanie, rozszerzanie i zam ykanie cm entarzy jak o też ich utrzym anie i zarządzanie nimi jest praw em i obo*
w iązkiem gm iny, bądź utw orzonego w tym celu związku gmin, o ile obow iązek ten dla jednej gm iny jest zbyt uciążliwy, lub u tru d n io n y . O zakładaniu, rozszerzaniu i zam ykaniu cm entarzy przez związki gmin decydują pow iatow e władze adm inistracji ogólnej po w ysłuchaniu opinii w ydziału powiatow ego.
2) U praw nienia, w ym ienione w ust. 1, przysługują w ram ach obow iązujących przepisów również uznanym przez Państw o
związkom religijnym i innym w yznaniow ym osobom praw nym i instytucjom w ojskow ym . Praw a K ościoła K atolickiego do za*
k ładania, rozszerzania, zam ykania, jak o tez zarządzania i u trz y . m yw ania sw ych cm entarzy określa art. X V II K o n k o rd atu , za*
w artego ze Stolicą A p o sto lsk ą w d n iu 10 lutego 1925 r. (D z.
U . R. P. N r. 72, poz. 501).
3) Z a korzystanie z cm entarzy i urządzeń cm entarnych m ogą być przez zw iązki religijne i inne osoby praw ne, do któ ry ch cmentarze należą, pobierane opłaty na cele, określone w u st. ł.
N a cm entarzach gm innych opłaty te podlegają zatw ierdzeniu w ładzy, spraw ującej nad zó r n a d gm inam i w spraw ach finam*
sowych. W szelkie w y datki gmin, związane z w ykonaniem obo*
wiązków , w ynikających z niniejszej ustaw y, a nie pok ryte z wy*
żej w spom nianych opłat, pokryw ają gm iny w sposób, przewl*
dziany dla innych w y datk ó w gm innych. W p rzy pad ku braku odpow iednich funduszów na założenie cm entarza gm innego w ojew oda, z którym w ty m względzie w spółdziała z głosem sta.
now czym w ydział w ojew ódzki, może odroczyć term in wykona*
nia tego obow iązku na okres, k tó ry uzna za konieczny. O płaty, pobierane na cm entarzach zw iązków i osób praw nych, wymię*
nionych w u st. 2, w yznaczają właściwe naczelne organa tych związków , lub osób. O p ła ty te podlegają zatw ierdzeniu przez w ojew ódzką w ładzę adm inistracji ogólnej, o ile są wyższe od opłat, ustalonych dla najbliższego cmentarza gm innego, lub o ile inne przepisy praw ne nie norm ują tej spraw y w sposób odm ienny.
4) W razie konieczności zajęcia p o d cmentarz gruntów pań*
stw ow ych, Radzie M inistrów przysługuje praw o odstąpienia tych gruntów , o ile w artość poszczególnych obiektów nie przekracza 100.000 złotych w drodze sprzedaży czy zam iany, lub bez*
płatnie.
5) G ru n ty , potrzebne na cele cmentarne, m ogą być nabyte na zasadach, określonych w obow iązujących przepisach o wy*
właszczeniu nieruchom ości na p otrzeby urządzeń użyteczności publicznej a w w ojew ództw ach krakow skim , lwowskim , tarno*
polskim i stanisław ow skim z zastosow aniem ustaw y z dnia 18 lutego 1878 r. (D z. u. p. austr. N r. 30).
A rt. 7. 1) W y b ó r miejsca na założenie, lub rozszerzenie każ*
dego cmentarza jako też zamknięcie cmentarza gm innego podle*
ga uprzedniem u zatw ierdzeniu powiatow ej w ładzy adm inistracji ogólnej, jeśli zaś chodzi o cm entarze gm in, w ydzielonych z po*
wiatów , w ojew ódzkiej w ładzy adm inistracji ogólnej. W ła d z e te spraw ują również n a d z ó r n a d przestrzeganiem przez organa, upraw nione do zarządu cmentarzami, przepisów niniejszej usta*
w y i zarządzeń, w y danych n a jej podstaw ie.
2) Jeżeli zajdzie potrzeba ze w zględów publicznych, władze, w ym ienione w ust. 1, w inny z własnej inicjatyw y zarządzić otwarcie, lub rozszerzenie cm entarza gm innego n a koszt gm iny do teg o obowiązanej, o ile gm ina na wezwanie tego nie uczyni.
Tejże w ładzy przysługuje praw o zam ykania cm entarzy. Praw o zam ykania cm entarzy w yznaniow ych ze w zględów użyteczności publicznej przysługuje M inistrow i Spraw W ew n ętrznych w po*
rozum ieniu z M inistrem W y z n a ń Religijnych i O św iecenia Pu*
blicznego z zastrzeżeniem stosow ania do cm entarzy rzymsko*
katolickich postanow ień art. V I i X IV , zdanie pierwsze, Kon*
k o rdatu .
A rt. 8. 1) Z w łoki ludzkie i ich szczątki m uszą być przyjęte do pochow ania na cmentarz gm inny w obrębie gm iny miejsca zgonu, zaś na cm entarzach innych osób praw nych m ogą być cho*
wane jedynie za zgodą zarządów tych cm entarzy z zastrzeże*
niem przepisów art. 15 ust. 1 niniejszej ustaw y.
2) W razie b rak u cm entarza w gminie m iejsca zgonu, zwłoki i ich szczątki, o ile nie zostaną pochow ane na cm entarzu wyzna*
niow ym , w inny być przew iezione do najbliższego cmentarza gm innego, gdzie m uszą być przyjęte do pochow ania.
A rt. 9. 1) U życie terenu cm entarnego po zam knięciu cmen*
tarza na inny cel nie może nastąpić przed upływ em 50 lat od chwili ostatniego pochow ania zw łok na cmentarzu. Po upływ ie pow yższego term inu użycie terenu cm entarnego na inne cele jest dopuszczalne, lecz bez uszkodzenia pam iątek w artości histo*
rycznej, lu b artystycznej; pam iątki takie m ogą być przeniesione na odpow iednie miejsce za zezwoleniem w ojew ódzkiej w ładzy adm inistracji ogólnej.
2) Z a zezwoleniem w ojew ódzkiej w ładzy adm inistracji ogól*
nej teren cm entarny może być, w p rzypadkach w yjątkow ej po*
trzeby ze w zględów użyteczności publicznej, użyty na inny cel przed upływ em term inu, określonego w ust. 1, a to w drodze
porozum ienia z właścicielami cmentarza, zaś w razie niedojścia do porozum ienia, stosow nie do przepisów o w yw łaszczeniu, na cele użyteczności publicznej (art. 6 ust. 5).
3) Przy zmianie przeznaczenia terenu cm entarnego szczątki zwłok, znajdujące się n a tym terenie, w inny być przeniesione na inny cm entarz na koszt nabyw cy terenu starego cmentarza.
A rt. 10. 1) G ró b nie może być u ży ty do ponow nego cho-w ąnia przed upłycho-w em lat 20.
2) Po upływ ie lat 20 ponow ne użycie g rob u do pochow ania nie może nastąpić, jeżeli jakakolw iek osoba zgłosi zastrzeżenie przeciw ternu i uiści opłatę, przew idzianą za pochowanie zwłok, stosow nie d o postanow ienia art. 6 ust. 3. Zastrzeżenie to m a sku- tek na dalszych lat 20 i może być odnaw iane.
3) Przepis pow yższy nie m a zastosow ania do chowania przed upływ em powyższego term inu w grobach m urow anych, przezna- czomych do pom ieszczenia zw łok więcej niż jednej osoby.
4) D ozw olone są um ow y, przedłużające term in, przed u p ły wem którego nie w olno użyć grobu d o ponow nego pochow ania.
5) Niezależnie od pow yższych przepisów jest zabronione uży
cie do ponow nego pochow ania grobów , m ających w artość p a
m iątek historycznych (ze w zględu n a sw ą daw ność, lub osoby, które są W nich pochowane, lub zdarzenia, z którym i m ają zwią»
z ek ), albo w artość artystyczną.
6) Praw a, nabyte przed wejściem niniejszej ustaw y w życie, a w ynikające z dalej idących zobowiązań zarządu cm entarnego, pozostają nienaruszone.
A rt. 11. 1) Przewożenie zw łok i szczątków w granicach Rze
czypospolitej n a odległość nie więcej niż 30 kim ., a na obszarze gm iny, w której nastąpił zgon, bez w zględu na odległość, może być dokonyw ane bez uzyskania specjalnego zezwolenia.
2) Przewożenie zwłok w obrębie Rzeczypospolitej na odle
głość dalszą, przewożenie koleją i statkam i na w szelką odle
głość, a również wywożenie poza granice Rzeczypospolitej może być uskutecznione jedynie po u zyskaniu zezwolenia powiatow ej w ładzy adm inistracji ogólnej, właściwej ze w zględu na miejsce
zgonu. 1
3) N a sprow adzenie zw łok i szczątków z obcego państw a na
leży uzyskać zezwolenie powiatow ej w ładzy adm inistracji ogól
nej, właściwej ze w zględu n a miejsce, w k tó ry m zwłoki i szczątki m ają być pochow ane.
4) W przy pad kach śmierci w sk u tek chorób zakaźnych, któ*
rych w ykaz u stala M in ister Spraw W ew n ętrzny ch, zezwolenie n a przew óz zw łok (u st. 1, 2 i 3) nie może być udzielone przed upływ em dw óch lat o d chwili zgonu. W y ją tk i od tej zasady m ogą być czynione przez M in istra Spraw W ew n ętrzn ych, k tó ry upraw nienia swe w ty m w zględzie przekazać może wojewódz*
kiej w ładzy adm inistracji ogólnej.
A rt. 12. 1) E kshum acja zw łok może być dokonana:
a) na um otyw ow aną prośbę rodziny, lub otoczenia osoby zmarłej za zezwoleniem pow iatow ej w ładzy adm inistracji
og ó ln ej;
b ) na zarządzenie w ładzy sądowej w trybie przew idzianym przez praw o;
c) z polecenia pow iatow ej w ładzy adm inistracji ogólnej w ra*
zie podejrzenia, że śmierć nastąpiła z po w od u choroby za*
kaźnej nie stw ierdzonej za życia;
d ) na m ocy postanow ienia powiatowej w ładzy adm inistracji ogólnej w razie zajęcia terenu cm entarnego na inny cel.
2) W przy p ad kach, w ym ienionych p o d d ) , zwłoki, jako też ich szczątki, pow inny być pochow ane na now o w innym miejscu.
W p rzy p ad k ach w yw łaszczenia terenu cm entarnego koszty ekshum acji i przeniesienia ponosi ta osoba, na rzecz której teren cm entarny został wyw łaszczony.
3) Z w łoki osób, zm arłych na choroby zakaźne, których wy*
kaz u stala M inister Spraw W ew nętrznych, nie m ogą być ekshu*
m owane w przypadkach, przew idzianych w ust. 1 lit. a ), przed upływ em dw óch lat od dnia zgonu.
4) Pozw olenia na ekshum acje, jako też na przewóz zwłok ludzkich podlegają na rzecz Skarbu Państw a opłatom , których w ysokość określa M inister Spraw W ew n ętrzn y ch w porozumie*
niu z M inistrem Skarbu.
A rt. 13. 1) C iała osób zm arłych na okrętach, będących na pełnym m orzu, pow inny być chowane przez zatopienie w m orzu, zgodnie ze zwyczajami m orskim i. W szak że w przypadkach, k ied y ok ręt może w przeciągu 24 godzin przybyć do portu, ob*
jętego program em podróży, należy zwłoki powieźć na ląd i tam je pochować.
2) W y ją tk i od pow yższych przepisów m ogą być czynione przez kapitan a o k rętu z uw zględnieniem w skazań sanitarnych i w ojskow ych, jeżeli chodzi o okręty wojenne, lub inne, używ ane dla celów w ojskow ych.
A rt. 14. 1) N aruszenie przepisów niniejszej ustaw y, jak również rozporządzeń, w ydanych na jej podstaw ie, ulega w dro*
dze adm inistracyjnej karze aresztu do 6*ciu ty g o dn i i grzyw ny do 500 złotych, lub jednej z tych kar.
2) Karze tej ulegną również osoby, zachowujące się na cmen*
tarzu w sposób nie licujący z pow agą miejsca, albo też osoby, wykoinywujące, lub usiłujące w ykonać na cm entarzu, w brew wy*
raźnem u zakazow i jego zarządu, czynności, sprzeciwiające się w sposób w idoczny charakterow i cmentarza, lub jego wyłączne1*
m u przeznaczeniu dla danego w yznania, o ile czyny te nie noszą cechy przestępstw a, karalnego wedle innych obow iązujących przepisów karnych. Postanow ienie niniejsze nie dotyczy czyn*
ności urzędow ych organów publicznych.
A rt. 15. 1) W łaściw e organa związków religijnych i wyzna*
niow ych osób praw nych, w ym ienionych w art. 6 ust. 2, w ydadzą zarządzenia, dopuszczające na okres pięcioletni po wejściu w ży*
cie niniejszej ustaw y, przyjm ow ania na te cmentarze także zwłok osób, nie należących do tego w yznania, dla którego cmentarz jest przeznaczony, jeżeli w prom ieniu 30 kim. od miejsca zgonu nie ma cm entarza gm innego, l|ub odpow iedniego wyznaniow ego, lub też cm entarza opuszczonego, uznanego przez właściwą po*
w iatow ą władzę adm inistracji ogólnej za nadający się do grze*
bania zwłok.
2) Bliższe szczegóły, dotyczące spraw y, objętej niniejszym artykułem , określa rozporządzenie M in istra Spraw W ew nętrz*
nych w porozum ieniu z M inistrem W y z n a ń R eligijnych i O św iecenia Publicznego.
A rt. 16. Zastosow anie przepisów, zaw artych w art. 3 ust.
4 i 5 niniejszej ustaw y, o ile przepisy te dotyczą stw ierdzenia zgonu i jego przyczyny w przypadkach, g d y zm arły nie pozo*
staw ał w ostatniej chorobie pod opieką lekarza, następow ać bę*
dzie w gm inach, nie posiadających lekarza urzędow ego, w miarę
w yznaczania innych osób, pow ołanych do oględzin zwłok. Za*
stosow anie tych przepisów w inno nastąpić jednakże przed upły*
wem lat 3 od ogłoszenia niniejszej ustaw y.
A rt. 17. W y k o n a n ie niniejszej ustaw y porucza się Mim*
strow i Spraw W ew n ętrzn y ch w porozum ieniu z M inistrem W y*
znań R eligijnych i O św iecenia Publicznego, a co do art. 6 ust. 4 i art. 12 ust. 4 także z M inistrem Skarbu.
A rt. 18. 1) U staw a niniejsza w chodzi w życie na całym ob*
szarze Rzeczypospolitej z w yjątkiem w ojew ództw a śląskiego, w sześć m iesięcy od dnia, następującego po ogłoszeniu.
2) Z chwilą wejścia w życie postanow ień niniejszej ustaw y tracą moc obow iązującą wszelkie przepisy praw ne w spraw ach, tą ustaw ą unorm ow anych.
Prezy den t Rzeczypospolitej: I. Mościcki.
Prezes R ad y M in istró w : A . P ry stor.
M inister Spraw W ew n ętrzny ch: Bronisław Pierackl.
K ierow nik M inisterstw a W y z n a ń R eligijnych i O św iecenia Publicznego: B. Zongołłowicz.
M in ister S karbu: Jan Piłsudski.