• Nie Znaleziono Wyników

Ustawa o działaniach antyterrorystycznych

zajmowanego mieszkania

O. Przedawnienie karalności

3. Ustawa o działaniach antyterrorystycznych

Rzecznik skierował261 do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o stwierdzenie nie-zgodności przepisów ustawy o działaniach antyterrorystycznych262 z Konstytucją oraz ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi.

Przyznanie właściwych uprawnień służbom odpowiedzialnym za walkę z terro-ryzmem jest konstytucyjnym obowiązkiem państwa. Troska o  bezpieczeństwo pu-bliczne, jako dobro prawne, może usprawiedliwiać ograniczenie przez ustawodawcę korzystania z wolności i praw człowieka i obywatela. Jednak pod hasłem walki z terro-ryzmem nie można ingerować w prawa i wolności w sposób nieproporcjonalny i nad-mierny. W przeciwnym razie środki ochrony bezpieczeństwa publicznego, w postaci legalnie dopuszczalnej działalności organów ścigania oraz służb specjalnych, same w sobie staną się zagrożeniem dla tych wolności.

261 VII.520.6.2016 z 11 lipca 2016 r., sygn. akt K 35/16.

262 Ustawa z 10 czerwca 2016 r. (Dz.U. poz. 904).

Zdaniem Rzecznika, ustawowa definicja zdarzenia o charakterze terrorystycznym – kluczowego dla całej regulacji – jest niejasna i pozbawiona precyzji, tym samym nie spełnia wymogów zasady zaufania do państwa i prawa oraz zasady przyzwoitej legislacji.

Ustawodawca powierzył szefowi ABW zadanie prowadzenia wykazu osób mogą-cych mieć związek ze zdarzeniami o charakterze terrorystycznym. Projektodawca nie wyjaśnił jednak, czemu w istocie ma służyć gromadzenie informacji i jakie działania będą podejmowane w odniesieniu do osób, których dane znajdą się w wykazie. Po-nadto przepisy ustawy nie przewidują żadnych procedur umożliwiających kontrolę zasadności zamieszczenia danej osoby w wykazie oraz jakichkolwiek procedur umoż-liwiających kontrolę zasadności przechowywanych informacji. Tym samym w ocenie Rzecznika regulacje dotyczące gromadzenia i przetwarzania informacji na podstawie przepisów ustawy o działaniach antyterrorystycznych stanowią ingerencję w prawo do prywatności i prawo do ochrony danych osobowych, o których mowa zarówno w Konstytucji, jak i w przepisach Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Karty Praw Podstawowych UE. Za niedopuszczalną należy również uznać konstruk-cję, w myśl której niemal wszystkie regulacje, dotyczące prowadzenia wykazu osób mogących mieć związek z przestępstwami o charakterze terrorystycznym, znajdą się w niejawnym zarządzeniu Szefa ABW, bowiem zarządzenie jako akt o charakterze we-wnętrznym, nie może stanowić podstawy decyzji wobec obywateli oraz innych pod-miotów.

Zastrzeżenia Rzecznika wzbudził również przepis ustawy o działaniach antyter-rorystycznych, który przewiduje możliwość stosowania czynności operacyjno-roz-poznawczych wobec osób niebędących obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej. Za-rządzenie kontroli operacyjnej wobec cudzoziemców, w  świetle przepisów ustawy o działaniach antyterrorystycznych nie wymaga zgody żadnego organu zewnętrzne-go w stosunku do Szefa ABW. Kwestionowany przepis ustawy przewiduje możliwie najdalej idące formy ingerencji w  prawo do prywatności jednostki, pozbawiając ją jednocześnie nie tylko wszelkich mechanizmów podważenia zasadności i legalności tego typu czynności z własnej inicjatywy, ale także prawa do bycia chronionym przez niezależny i niezawisły organ, w formie następującej z mocy ustawy obligatoryjnej kontroli sądowej. Ponadto, przepis ten narusza postanowienia Konstytucji w zakresie, w jakim różnicuje sytuację prawną osób, które nie są obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej oraz osób, które są obywatelami RP.

W art. 10 ust. 1 ustawy o działaniach antyterrorystycznych uregulowano przesłan-ki uzasadniające dopuszczalność pobierania danych biometrycznych (obrazu linii pa-pilarnych, wizerunku twarzy lub nieinwazyjnego pobierania materiału biologicznego w celu oznaczenia profilu DNA osoby niebędącej obywatelem Rzeczypospolitej Pol-skiej). Chociaż – jak wynika z treści ustawy – gromadzenie danych ma dotyczyć za-sadniczo osób, które nie posiadają polskiego obywatelstwa, to jednak może oznaczać również gromadzenie danych obywateli polskich, skoro jedną z przesłanek do groma-dzenia danych jest wątpliwość, co do tożsamości osoby. W ocenie Rzecznika przepis

ten nie posługuje się żadną kategorią kodeksową – co umożliwiłoby zastosowanie gwarancji proceduralnych – lecz odwołuje się do bardzo ogólnych i nieprecyzyjnych pojęć „istnienia podejrzenia” lub „istnienia wątpliwości”, a tym samym stanowi naru-szenie zasady zaufania do państwa i zasady przyzwoitej legislacji. Za nieuzasadnione Rzecznik uznał również skoncentrowanie się przez ustawodawcę wyłącznie na da-nych osobowych osób, które nie posiadają polskiego obywatelstwa. Całkowicie pomija się bowiem w ten sposób zagrożenie, jakie może wynikać z działań obywateli Polski.

W ocenie Rzecznika nie ma powodów, aby prawa osób, które nie posiadają polskiego obywatelstwa, do ochrony danych osobowych, czy do prywatności, były ograniczone w sposób dalej idący niż prawa obywateli polskich.

Rzecznik zwrócił ponadto uwagę na niezwykle szeroki zakres dostępu Szefa ABW do rejestrów publicznych. Artykuł 11 ustawy o działaniach antyterrorystycznych upo-ważnia Szefa ABW do nieodpłatnego dostępu do danych i informacji zgromadzonych w rejestrach publicznych i ewidencjach prowadzonych przez podmioty wymienione w tym przepisie, a także jednostki organizacyjne im podległe lub przez nie nadzoro-wane. Dodatkowo, Szef ABW ma mieć również dostęp do obrazu zdarzeń rejestrowa-nego przez urządzenia rejestrujące obraz umieszczone w obiektach użyteczności pu-blicznej, przy drogach publicznych i innych miejscach publicznych oraz otrzymywać nieodpłatnie kopię zarejestrowanego zapisu tego obrazu. Oznacza to szeroką inge-rencję w prawo do prywatności osób, wobec których ustawa nie przewiduje żadnych uprawnień informacyjnych. Tym samym przepis ten – zdaniem Rzecznika – narusza konstytucyjne prawo do prywatności oraz ochrony danych osobowych, a także posta-nowienia EKPCz i KPP EU w tym zakresie.

Rzecznik zakwestionował również możliwość stosowania tymczasowego aresztowa-nia na podstawie jedynie uprawdopodobniearesztowa-nia popełniearesztowa-nia, usiłowaaresztowa-nia lub przygoto-wania do popełnienia przestępstwa o charakterze terrorystycznym. Zaskarżony przepis zawiera pojęcia wyjątkowo nieostre, tym samym stwarza podstawę do daleko idącej in-gerencji w sferę praw i wolności, w szczególności w sferę nietykalności osobistej jednost-ki. Tym samym narusza konstytucyjną zasadę zaufania obywateli do państwa, zasadę dostatecznej określoności i zasadę poprawnej legislacji, a ponadto narusza wymóg okre-śloności i precyzyjności wszelkich wyjątków od fundamentalnego prawa do wolności przysługującego – zgodnie z ustawą zasadniczą oraz EKPCz – każdej osobie.

W ustawie o działaniach antyterrorystycznych brak jest także dostatecznie szcze-gółowego określania przesłanek dopuszczalności blokowania treści w internecie. Uży-cie przez ustawodawcę niejasnych, nieprecyzyjnych i ocennych pojęć, które w istoUży-cie są wykorzystywane do ograniczenia praw i wolności jednostki jest niezgodne z zasadą demokratycznego państwa prawnego. Wprowadzenie możliwości zarządzenia bloka-dy dostępności oznacza ingerencję w konstytucyjną wolność wypowiedzi.

Zwalczanie terroryzmu i  prawidłowe rozpoznanie zagrożenia terrorystycznego stanowi istotne zadanie państwa, którego obowiązkiem jest stanie na straży bezpie-czeństwa osób pozostających w jego jurysdykcji. Jednak wszelkie środki służące do osiągnięcia tego celu muszą być proporcjonalne i ingerować w prawa człowieka

je-dynie wówczas i jeje-dynie w takim zakresie, jaki jest konieczny i niezbędny. Regulacje ustawy o działaniach antyterrorystycznych w wielu miejscach budzą istotne wątpliwo-ści co do ich zgodnowątpliwo-ści ze standardami konstytucyjnymi oraz wynikającymi z EKPCz i KPP UE.

Sprawa oczekuje na rozpoznanie przez Trybunał Konstytucyjny.