• Nie Znaleziono Wyników

w tytułach odcinków i ich klasyfikacja

W dokumencie Współczesne gry komunikacyjnojęzykowe (Stron 160-163)

Analizując wyekscerpowane ideonimy nazywające i zapowiadające po-szczególne odcinki, można dokonać ich klasyfikacji7 (pamiętając o nieostrej granicy strukturalno-semantycznej) na formy:

1. Odwołujące się do antroponimii — nazwisk głównych bohaterów i ich skonkretyzowanych perypetii, przebiegających według schematu: X — nazwisko + Y — dookreśloność wątków (por.: Kiepscy zboczeńcy; Kiepski film;

Kiepski czarnowidz; Kiepskie żarty; Kiepski mózg; Kiepscy mordercy); w grupie tej mieszczą się też tytuły aluzyjne (por. Kiepska bajka o złotym jajku) oraz mające w konstrukcji elementy slangowe (por. Kiepscy dają czadu);

2. Zawierające innowacyjny twór deantroponimiczny (por. Paździerzy-ca < Paździoch); większość z nich odnosi się do głównego bohatera Ferdynan-da (por. np.: Cappo Di Tutti Ferdi; Ferdynator; Ferdosik < Janosik <po zjedzeniu zatrutego oscypka bohater ma halucynacje i wydaje mu się, że jest Janosi-kiem>; Ferdewalduś = Ferdek + Walduś <kontaminacja>; por. też formę chrema-tonimu Hiperferdex oraz przezwisko o strukturze zestawienia Jeleń Ferdynand);

3. Uzasadniające (podające motywację zachowania determinowanego specyficzną okolicznością, np. Bo dziś Andrzeja);

4. Aluzyjne — stanowiące najczęściej dosłowne lub zmodyfikowane (również brzmieniowo) wersje parafrazowanych odwołań do znanych dzieł kultury literackiej (por.: Ożenek; Siłaczka; Sposób na blondynkę; Wniebowzięci;

5 U. Ż y d e k - B e d n a r c z u k: Strategie językowe w tytułach dyskursów naukowych.

W: Śląskie studia lingwistyczne. Red. K. K l e s z c z o w a, J. S o b c z y k o w a. Katowice 2003, s. 225.

6 A. S t a r z e c: Współczesna polszczyzna popularnonaukowa. Opole 1999, s. 172.

7 Ze względu na fakt, że zakres chrematonimów nie jest jeszcze jednoznacznie ustalony, ideonimów nie zalicza się to tej grupy nazw własnych (por. np. C. K o s y l: Chrematonimy.

W: Współczesny język polski. Red. J. B a r t m i ń s k i. Lublin 2001, s. 447).

Zbrodnia i Kara), filmów i seriali (por.: Nieznośna lekkość bytu; Korzenie; Ro-dzina zastępcza; Titanic; Zakazane piosenki; Zorro), programów telewizyj-no-rozrywkowych (por. Kocham kino; Zerwane więzi) czy edukacyjnych (por.

Ziarno) i wyzyskane w kontekście polisemiczno-sytuacyjnym; wśród nich mieszczą się również zmodyfikowane wersje oryginalnych tytułów (zmiana składu słownego lub formy gramatycznej, m.in. przekształcenia fonetyczne, por.: Armagiedon; Dejwid Koperfilc, lub semantyczne, por.: W betonowym krę-gu < W kamiennym krękrę-gu <telenowela brazylijska>; Śnięta Królewna < Śpiąca Królewna; Ta okropna niedziela < Ta ostatnia niedziela; Tożsamość Mariana <

Tożsamość Bourne’a; M jak Marian < M jak miłość; Ciemna randka < Randka w ciemno); w grupie tej znajdują się również formacje odnoszące się do pew-nych faktów kulturowych, w których celowo zmieniono jeden element lek-sykalny (zastąpiony został synonimicznie), co potęguje efekt komiczny wy-powiedzi; m.in. przez antytezę powstała elipsa o charakterze zaprzeczenia (por. Na dobre i niedobre < Na dobre i na złe); w sposób aluzyjny wykorzy-stano też specyficzne wątki (por.: Sandały Ojca Gaudentego <Antymo-nachomachia J. Krasickiego>; Chatka Wielkiego Władka — w kamienicy Kiep-skich odbywała się najnowsza edycja Big Brothera — Chatka Wielkiego Władka < Wielki Władek < Wielki Brat), związane z konkretnymi przygoda-mi bohaterów (por. Walduś w Krainie Czarów);

5. Zawierające różnego rodzaju błędy językowe, m.in. alogiczne kon-strukcje (por. Kreatura mody), błedy ortograficzne (por. Szkoła rzycia — bo-hater zakłada Szkołę rzycia), gramatyczne (por. Mistrz podróbów) czy leksy-kalne (por. Korumpcja);

6. Podające specyficzny typ definicji (por.: Pała czyli dwója; Rolki czyli total gigant);

7. Zawierające w strukturze wypowiedzi neologizm, np.: neologizmy strukturalne w postaci zrostów (por.: Lucyferdek; Telejajka) oraz neologizmy semantyczne (por. Szwondel <machina do robienia szwindli>); w tej grupie wy-notowano też różne twory złożeniowe (por.: Słuchacz przysięgły; Flaszka niedo-pitka; Browary Hills <biuro narzeczonych>, Gigantus erektus <hotel dla zwie-rząt>; Los bigos i uroda <kuracja okładami upiększającymi o składzie bigosu>);

8. Mające postać hybryd (por.: Protest szioł; Marcysia maus; Waldek tour; Casino de Renta 2000 <klub seniora>; Chłopaki OKEJ!; Rekord man;

Kurakao-drink; Salomon baba);

9. Będące kalkami fonetycznymi (por.: Tradyszyn; Trendi; Kazachstan-skije wieciera; Towariszcz komandir; Harakiri);

10. Będące formacjami homofonicznymi (por. Marian małpa PL < ma-rian@pl);

11. Zawierające w konstrukcji potoczne frazeologizmy (por.: W pale się nie mieści; Pępek świata; Wiara czyni cuda; Przezorny zawsze ubezpieczony;

Druga młodość; Ostatni cham; Uśmiech losu; Kraina obfitości; Kto rano wstaje, 159

temu Pan Bóg daje...; Złota rączka); w tytułach odcinków pomieszczono po-tocyzmy (por.: Wal magistra; pot. wal < bij, Nie bój żaby; Pic na wodę; Żeby im gul skoczył) lub kontaminacje frazeologiczne (por. łączenie dwóch kon-strukcji frazeologicznych w całość, np. Gość w dom — Nie ma kołaczy > Gość w dom, Bóg w dom + Bez pracy nie ma kołaczy);

12. Stanowiące twory aluzyjne do sytuacji społeczno-politycznej (por.: Lista Mariana; Balcyrowicz musi odejść...; Kasa chorych; Minister wszyst-kich Polaków; Expo; Szara strefa; Euro; Niedziela wyborcza);

13. Rymowane (por.: Koniec świata męskiego bata; Grunt to prund; Dok-tor Śledzik i Mister Zgredzik8; Margaryna Gagaryna; Cios w nos);

14. Struktur z elementami wulgaryzmów (por.: Magister jego mać; Kan-try kurde);

15. Eliptyczne (por.: Umarł odbiornik, Niech żyje odbiornik!);

16. Tworów onomatopeicznych (por.: Umcia, umcia, Wio!; Tyrtum pyrtum);

17. Wypowiedzeń wieloznacznych (por.: Gumowy interes; Bara bara);

18. Wypowiedzeń aluzyjno-propagandowych (por.: Świnia w każdym domu; Wolność przez duże W);

19. Wypowiedzeń parodiujących i obalających stereotypy myślenia (por.: Polak potrafi; ...A robić ni ma komu);

20. Wypowiedzeń nawiązujących do tradycji i życia polskiej rodziny (por.: Wigilia; Wesołych Świąt; Cicha noc; Wór Świętego Mikołaja; Sto lat; Mat-ka jest tylko jedna; Grunt to rodzinMat-ka);

21. Metafor (por. Galareta społeczna <ktoś bez zdania>);

22. Wypowiedzeń o niejasnej motywacji semantycznej (por.: Łabudi-buda; Kolke mizerere; Tadarassa, tadarassa).

Gry komunikacyjne 1) realizuje się nie tylko na płaszczyźnie nazewni-czej, ale i w obrębie ujawnianych informacji związanych z przeszłością bohaterów. W wątki biograficzne głównych postaci9 wpleciono elementy absurdu, które bawią potencjalnego odbiorcę10, świadomego alogiczności kontekstu sytuacyjnego11.

8 Por. podobieństwo form Doktor Śledzik i Minister Zgrednik oraz Doktor Jechyll i pan Hyde, ujawniające swoistą aluzję do noweli napisanej przez Roberta Louisa Stevensona.

9 Warte przywołania są dwa fakty z życia bohatera Boczka. Po pierwsze, w przeszłości miał być zawodowym tancerzem baletowym i pobierał nauki w prestiżowej francuskiej szko-le baszko-letowej (dlatego jego ulubionym zajęciem jest oglądanie w teszko-lewizji baszko-letu mongolskie-go), jednakże pod wpływem zapachu i smaku kiełbasy porzucił to zajęcie; po drugie, w jego zachowaniu pozostał (jako efekt systemu komunistycznego) nawyk kradzieży żarówek oraz papieru toaletowego ze wspólnej lokatorskiej ubikacji.

10 Mimo wszystkich perypetii Ferdynand bardzo kocha swoją rodzinę, co poświadcza kil-ka faktów: dla swojej żony Haliny był gotów pójść do pośredniakil-ka, dla Babki poświęcić mi-lion złotych.

11 Por. np. sposób kreacji jednej z bohaterek (starszej pani — jej zachowań i upodobań).

Rozalia Kiepska to nie tylko żarliwa katoliczka (należąca do kółka różańcowego), ale też

fan-Gry językowe 2) zostały usytuowane w planie wewnętrznej konstrukcji tekstu12, związanej z indywidualizowaniem postaci (reprezentującej odmien-ny typ osobowości), dla której zarezerwowano odpowiedni język, charak-teryzujący jej obraz świata, wartości, mentalność, odsłaniający poziom in-telektualny oraz wiedzę. Gry prowadzi się również na poziomie inter-tekstualności; przez zastosowanie różnych aluzji do skonkretyzowanych społecznych, politycznych, kulturalnych, mentalnych faktów z polskiej rze-czywistości przemyca się pewne treści. Treści te, realizowane przez rozmaite strategie (dialogowo-monologowe, tematyczno-rematyczne), usytuowano w charakterystycznych stylowo formułach językowych bohaterów, wykoleje-niach i przejęzyczewykoleje-niach czy aktach niewłaściwego zrozumienia przez nich (kon)tekstu sytuacji komunikacyjnej.

W dokumencie Współczesne gry komunikacyjnojęzykowe (Stron 160-163)