W kontekście ogólnego rozwoju młodych ludzi nauczyciele w większości wy-rażają pozytywne opinie co do tego, że młodzież ma jakieś zainteresowania (w tym przypadku muzyczne), gdyż poszerzają one wiedzę, kulturowe kom-petencje uczniów, rozwijają proces myślenia. Muzyka młodzieżowa posiada zatem szeroko rozumiane wartości poznawcze. Ilustrują to trzy poniższe frag-menty wypowiedzi:
[…] młodzież, jeżeli czymkolwiek się interesuje, to jest bardzo dobrze. Jeżeli się interesuje muzyką – tym bardziej. Dlatego, że pogłębia, myślę, swoją wiedzę i czymś się zajmuje. To jest bardzo ważne. W ogóle człowiek, który nie ma żad-nych zainteresowań, to myślę, że jest taką maszyną… [Jolanta, 51, LT10].
7 Zob. S. Kvale, Prowadzenie wywiadów, przeł. A. Dziuban, Warszawa 2010, s. 106–117.
8 Ibidem, s. 167–191.
9 B. Sławecki, Znaczenie paradygmatów w badaniach jakościowych, [w:] Badania jakościowe, t. 1, Podejścia i teorie, red. D. Jemielniak, Warszawa 2012, s. 75–79.
10 Identyfikator respondenta zawiera: imię, wiek w momencie badania, rodzaj szkoły ponad-gimnazjalnej, w której uczy nauczyciel (L – liceum, T – technikum).
62
Myślę, że oni uczą się rozróżniania pewnych gatunków, nazywania cech tej mu-zyki, bo tak naprawdę słuchać a […] zdobywać wiedzę, to są dwie różne sprawy [Bożena, 55, T].
Dzięki muzyce [młody człowiek – przyp. M.M.] […] wyraża siebie […]. Przy-najmniej buduje się to, co […] się nazywa myśleniem abstrakcyjnym, a to się w życiu przydaje [Adam, 37, LT].
W ostatnim cytacie uwidacznia się dodatkowo walor ekspresyjny i zara-zem komunikacyjny ulubionej muzyki. Wątek ten rozwija poniższy fragment wywiadu:
Oni starają się przez muzykę… wypowiedzieć, wyrazić siebie, swoje zdania.
Więcej uczniów […] woli powiedzieć coś jakąś piosenką, chociażby w najprost-szy sposób, swoje zachowanie, swoje odczucia… Nie powiedzą wprost, co ich gryzie, tylko zaczną nucić, śpiewać jakąś piosenkę [Marek, 28, LT].
Komunikacja ta może mieć przy tym wymiar dialogu międzypokoleniowe-go. Świadczy o tym wypowiedź jednej z respondentek:
[muzyka popularna] po prostu zaciera granice między pokoleniami, bo na przykład, kiedy były organizowane takie zajęcia, gdzie i młodzież uczestni-czyła i oni czasami narzucali pewien typ muzyki, który oni lubią – zacierały się tutaj granice. Mi się podobało to, co oni robią, czasami też akceptowali jakieś moje pomysły […] To jest forma takiego dogadania się – chodzi o do-gadanie się między pokoleniami, na przykład: rodzice – dzieci [Agnieszka, 48, LT].
Kolejny fragment wywiadu odnosi się do prób zrozumienia przez młodych ludzi świata oraz samych siebie, poszukiwania swoich problemów w tekstach ulubionych utworów, a nawet w życiorysach ich twórców, oraz naśladowania/
przyrównywania się do swoich idoli:
Chodzi o odkrycie, przeciwko czemu dany twórca się buntuje… Jeżeli młody człowiek jest zbuntowany, a z reguły naprawdę jest, i jest mu ciężko w życiu […]
trudno porozumieć się z dorosłymi to… Często nawet oni wiedzą, że ten twór-ca też miał nieciekawe życie […] życiorys. Odnajdują swoje problemy w tych tekstach. […] Na pewno jest też coś takiego, jak zagubienie młodzieży. Sięgają niektórzy na pewno po używki, papierosy […] i mówią: ten twórca, wie pani, on stworzył dzieło swoje, skomponował, ale miał problemy z alkoholem, na przykład. Czyli, otwierają im się oczy, że to jest taki sam człowiek jak każdy inny i mogą też jednocześnie iść jego drogą, czyli skomponować coś wartościowe-go, ale z drugiej strony mają kłopoty na przykład z rzuceniem papierosów, ale
63 widzą wyraźnie, że ich idol też pali papierosy […] Jak ktoś coś takiego usłyszy,
to pomyśli sobie: acha, byłem ganiony przez panią profesor, skrobałem coś tam, pisałem coś tam, jak uczniowie mówią, i nagle się okazuje, że to jest wartościo-we [Beata, 39, LT].
Powyższy fragment, poza problemami dorastającej młodzieży, dotyczy również potrzeby zrobienia/stworzenia czegoś, co zwróci uwagę otoczenia.
Uczniowie zdają sobie sprawę, że ich twórczość nie musi być od razu wy-bitna. Wystarczy, że traktuje o autentycznych przeżyciach, doświadczeniach, co podkreślił jeden z nauczycieli, podejmując próbę rekonstrukcji myślenia młodych ludzi:
W zasadzie każdy z nas coś reprezentuje, więc ten pop […] realizuje swego rodzaju taką utopię społeczną, że wszyscy jesteśmy fajni, w zasadzie z każdym każdy robi coś fajnego i jest fajnie. I to nie jest złe. Pewnie ma to swoje minusy – jak każda utopia, gdzieś tam… te wypaczenia się będą pojawiały… […] Z jednej strony uciekamy od uniformizacji, z drugiej strony właśnie gdzieś ten uniform popowy nam bardzo pasuje, bo on trochę […] zdejmuje z nas ten obowiązek odpowiedzialności i poszukiwania i bycia takim… twórczym, ale […] w innym znaczeniu, bo twórczość popularna mówi: bądź twórczy, ale… nie nakazuje […]
takich bardzo ambitnych poszukiwań [Piotr, 43, L].
Jedna z nauczycielek podkreśliła, iż istotnym walorem muzyki popularnej jest to, że wspomaga ona proces enkulturacji oraz akulturacji i integruje mło-dzież w wymiarze świadomości podzielanych w danej społeczności elementów kultury, czyli tworzy zręby tożsamości kulturowej młodzieży:
[Muzyka pełni] rolę kulturotwórczą […] i taką rolę […] asymilacji młodzieży z kulturą w ogóle, bo oni sobie bardzo często nie zdają sprawy, że funkcjonują w jakimś typie kultury, dajmy na to w kulturze masowej, kulturze popularnej i identyfikując się z nią, realizują jakieś jej cechy […] Myślę, że uświadomienie uczniom tego, pokazanie im, że […] mogą z tej kultury w pełni korzystać i wy-korzystywać w przyszłości również – swoją świadomość – asymiluje i integru-je tą społeczność, również rozwija też uczniów, bo dai integru-je im możliwość poszu-kiwania nowych rzeczy, które będą im w przyszłości potrzebne [Anna, 35, T].
Reasumując, dzięki ulubionej muzyce (i jej tekstom) młodzi ludzie roz-wijają się i uczą rozumieć nie tylko otaczającą ich rzeczywistość, ale także samych siebie, swoje potrzeby lub miejsce w kulturze. Istotną kwestią jest w tym kontekście bunt związany z okresem dojrzewania oraz potrzeba wy-powiedzenia się, wyrażenia swoich dylematów czy emocji za pomocą twór-czości artystycznej.
64