• Nie Znaleziono Wyników

Wartość godziwa jako nośnik informacji o określonych cechach

WIELOASPEKTOWOŚĆ DYSKUSJI WOKÓŁ WARTOŚCI GODZIWEJ

1. Wartość godziwa jako nośnik informacji o określonych cechach

Znowelizowane Ramy Konceptualne Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej wskazują, że sprawozdawczość finansowa ma na celu „dostarczanie informacji finansowych dotyczących jednostki sporządzającej sprawozdanie finansowe użytecznych z punktu widzenia aktualnych i potencjal-nych inwestorów, kredytodawców i inpotencjal-nych wierzycieli w procesie podejmowa-nia decyzji dotyczących dalszego finansowapodejmowa-nia jednostki”3. Inwestorzy, aby podjąć decyzję o dalszym utrzymywaniu lub pozbyciu się udziałów lub akcji, potrzebują w szczególności rozpoznać stopień ryzyka związanego z inwestowa-niem kapitału w danej jednostce oraz oszacować wartość przyszłego strumienia dochodów. Dla dokonania tego szacunku niezbędne są im informacje na temat wielkości, terminowości i pewności wypłaty przyszłych dywidend oraz oczeki-wanych przyszłych zmian wartości majątku, czyli oczekioczeki-wanych zmian wartości kursów akcji. Dla kredytodawców natomiast do podjęcia decyzji o udzieleniu,

2 M. Gmytrasiewicz: Op. cit., s. 65.

3 „Biuletyn MSSF”, Deloitte 2010, nr 9, s. 2.

Wieloaspektowość dyskusji wokół wartości godziwej 63

prolongacie lub wypowiedzeniu kredytu niezbędne w szczególności są prognozy dotyczące przyszłej zdolności jednostki do regulowania w terminie należnych im płatności, czyli jej przyszłej płynności finansowej4.

Oznacza to, że główni odbiorcy sprawozdań finansowych oczekują przede wszystkim informacji dotyczących przyszłości jednostek gospodarczych5. Wprowadzenie wartości godziwej do wyceny bilansowej, jako kategorii wartości odnoszącej się do teraźniejszości i przyszłości, stanowi wyjście naprzeciw zapo-trzebowaniu informacyjnemu inwestorów i pozostałych kapitałodawców. W lite-raturze wielokrotnie wskazuje się, że inwestorzy i kredytodawcy postrzegają wartość godziwą jako bardziej odpowiednią do podejmowania decyzji aniżeli koszt historyczny6.

Jedną z cech, która decyduje o przydatności wartości godziwej do podej-mowania decyzji przez inwestorów i kredytodawców jest jej aktualność. W prze-ciwieństwie do kosztu historycznego wartość godziwa odzwierciedla obecne warunki rynkowe, dostarczając informacji o bieżącej wartości aktywów i pozwa-lając jednocześnie na lepsze odwzorowanie zdolności jednostki do generowania przyszłych przepływów pieniężnych. Informacje te, wykazane w sprawozdaniu

4 Więcej na temat oczekiwań odbiorców sprawozdania finansowego, w tym w odniesieniu do wartości godziwej: A. Mazur: Wartość godziwa – potencjał informacyjny. Difin, Warszawa 2011, s. 146-161.

5 Co potwierdzają wyniki badań: D. Dziawgo: „Nowe” sprawozdanie finansowe – głos w dysku-sji. Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości, tom 62 (118). Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 2011. s. 93.

6 M. Barth, W. Beaver, W. Landsman: Value-Relevance of Banks. Fair Value Disclosures Under SFAS No. 107. „The Accounting Review” 1996, Vol. 71, No. 4; M.E. Barth, W.H. Beaver, W.R. Landsmann: The relevance of the value relevance literature for financial accounting standard setting: another view. „Journal of Accounting and Economics” 2001, No. 31 (1-3); M. Barth: Fair Value Accounting: Evidence From Investment Securities and Market Valuation. „The Accounting Review” 1994, Vol. 69, No. 1; M. Barth, G. Clinch: Revalued Financial, Tangible and Intangible As-sets: Associations With Share Prices and Non-Market-Based Value Estimates. „Journal of Account-ing Research” 1998, Vol. 36 (Supplement); W.R. Landsmann: Is fair value accountAccount-ing information relevant and reliable? Evidence from capital market research. „Accounting and Business Research”

2007, Special Issue: International Accounting Policy Forum; H. Streim, M. Bieker, M. Esser: Fair Value Accounting in der IFRS-Rechnungslegung – eine Zweckmäßigkeitsanalyse. W: Kritisches zu Rechnungslegung und Unternehmensbesteuerung. Festschrift zur Vollendung des 65. Lebensjahres von Theodor Siegel. Red. D. Schneider, D. Rückle, H.U. Küpper, F.W. Wagner. Berlin 2005, s. 87- -109; J. Magnolio: Capital Market Analysis of Reserve Recognition Accounting. „Journal of Account-ing Research” 1986, Vol. 24 (Supplement); T. Harris, J. Ohlson: AccountAccount-ing Disclosures and the Market’s Valuation of Oil and Gas Properties. „The Accounting Review” 1987, Vol. 62; J. Dietrich, M. Harris, K. Muller: The Reliability of Investment Property Fair Value Estimates. „Journal of Ac-counting and Economics” 2001, Vol. 30; T.J. Carroll, T.J. Linsmeier, K.R. Petroni: The Reliability of Fair Value Versus Historical Cost Information: Evidence From Closed-End Mutual Funds. „Journal of Accounting, Auditing and Finance” 2003, Vol. 18, No. 1;, K. Kanagaretnam, R. Mathieu, M. She-hata: Usefulness of Comprehensive Income Reporting in Canada. „Journal of Accounting and Public Policy” 2009, Vol. 28; H.A. Wier: Fair Value or Conservatism: The Case of the Gold Industry.

„Contemporary Accounting Research” 2009, Vol. 26, No. 4.

Alicja Mazur 64

finansowym, odzwierciedlają warunki rynkowe występujące w dniu bilanso-wym, a te są zmienne w czasie. Istotnym ograniczeniem aktualności wartości godziwej jest więc jej zmienność, która sprawia, że informacja, którą otrzymują użytkownicy sprawozdania finansowego z kilkutygodniowym opóźnieniem, może nie być już aktualna. Jak podają P. Chisnal7 oraz G. Whittington8, ban-kowcy skarżą się na zmienność wartości godziwej, w szczególności tej wynika-jącej z szacowania, która koliduje z jakościowymi cechami sprawozdań finan-sowych określonymi w standardach międzynarodowych. Wyniki analizy sprawozdań finansowych przeprowadzone wśród hiszpańskich ubezpieczycieli9 wskazują między innymi, że zmienność wartości inwestycji finansowych oraz rzeczowych aktywów trwałych wykazywanych w sprawozdaniu finansowym jest znacznie większa przy wycenie według wartości godziwej aniżeli według kosztu historycznego, a zakres tej zmienności różni się znacznie pomiędzy pod-miotami i w zależności od rodzaju aktywów.

Zmienności wartości godziwej nie należy wyłącznie rozpatrywać jako ce-chy negatywnej. Wartość godziwa ujawnia rynkowe zmiany wartości danego składnika majątku zachodzące w danym okresie, a także na przestrzeni kilku kolejnych okresów jego posiadania. Dzięki temu aktywa danego typu mogą zo-stać wykazane według wspólnej bieżącej ceny, bez względu na moment oraz cenę ich nabycia. Należy jednak przy tym pamiętać o wynikającej z międzyna-rodowych regulacji i przepisów krajowych konieczności ujmowania tych zmian w sprawozdaniu finansowym. Skutkiem tego jest oddziaływanie zmian wartości godziwej na wysokość zarówno wyniku finansowego, jak i kapitału. Wpływ ten ma, zdaniem przeciwników wartości historycznej10, charakter stopniowy, gdyż ujawnia zmiany wartości rynkowej na każdy dzień bilansowy, a nie jednorazo-wo, dopiero w momencie sprzedaży danego składnika majątku, jak w przypadku wyceny w wartościach historycznych. Zmienność wyników jednostki może jed-nak powodować niższą wycenę jej akcji na giełdzie11.

Kolejnym aspektem rozważanym przez inwestorów i kredytodawców w trakcie podejmowania decyzji jest ryzyko. W związku z tym w kontekście analizy wartości godziwej pojawia się pytanie o zakres odzwierciedlenia jego poziomu poprzez tę kategorię wyceny. Dzięki wartości godziwej możliwe jest

7 P. Chisnal: Fair value accounting – an industry view. „Balance Sheet” 2001, No. 9(1), s. 27-33.

8 G. Whittington: Fair value and the IASB/FASB conceptual framework project: an alternative view. „Abacus” 2008, No. 44 (2).

9 G. Rodríguez-Pérez, J. Slof, M. Solà, M. Torrent, I. Vilardell: Assessing the Impact of Fair-Value Accounting on Financial Statement Analysis: A Data Envelopment Analysis Approach.

„Abacus” 2011, Vol. 47, No. 1, s. 63.

10 Z. Adamkiewicz: Wartość godziwa i jej ustalanie. „Rachunkowość” 2001, nr 9, s. 563.

11 R. Barnes: Earnings Volatility and Market Valuation: An Empirical Investigation, http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id= 335380, 2001, za: C. Meyer, P. Fiechter: Fair Value – Reporting im fundamentalen Wandel, www.zora.uzh.ch/4359, s. 3, dostęp: 6.02.2012.

Wieloaspektowość dyskusji wokół wartości godziwej 65

ujawnienie zmian w poziomie ryzyka inwestycyjnego i kredytowego w sposób natychmiastowy, podczas gdy koszt historyczny rozpoznaje takie zmiany tylko wtedy, gdy prawdopodobieństwo niespłacenia osiągnie określony poziom. War-tość godziwa utrudnia więc przeszacowanie inwestycji w przypadkach wzrostu tego ryzyka. Ponadto ujawnienie informacji o zmianie poziomu ryzyka zmusza firmy do odpowiedzi na dany jego poziom i dywersyfikację portfela12.

Inną cechą charakteryzującą wartość godziwą, którą inwestorzy mogą uznać za decydującą o przydatności tej kategorii wyceny do podejmowania de-cyzji, jest elastyczność13. Możliwość zastosowania alternatywnych metod usta-lania wartości godziwej sprzyja dostosowaniu pomiaru do specyfiki wyceniane-go składnika, a także pozwala na uwzględnienie warunków funkcjonowania jednostki gospodarczej. Następuje to w szczególności poprzez dobór odpowied-nich parametrów do wyceny, na przykład wysokości szacowanych przyszłych przepływów, długości przyjętego do modelu okresu użytkowania, stopy dyskon-ta uwzględniającej bieżące ryzyko. W tym zakresie może pojawić się jednak zagrożenie tendencyjnego określania wartości tych parametrów, a w efekcie manipulacji wysokością otrzymanej wartości godziwej i wątpliwości co do jej wiarygodności. Wiarygodność wartości godziwej nieodłącznie związana jest ze sposobem jej ustalania (patrz pkt 2).

Inną ważną cechą informacji pożądanych przez odbiorców sprawozdania finansowego jest porównywalność. Inwestorzy i kredytodawcy przed podjęciem decyzji inwestycyjnych i kredytowych dokonują oceny stanu jednostek gospo-darczych na przestrzeni kilku okresów oraz na tle innych podmiotów z danej branży. W tym celu stosują między innymi analizę wskaźnikową sprawozdań finansowych. Jaką wartość osiągnie ostatecznie dany wskaźnik – będzie zależało od wartości znajdujących się w bilansie oraz w rachunku zysków i strat. Zróżni-cowanie podstaw wyceny poszczególnych elementów bilansu (dla jednych war-tość historyczna, dla innych warwar-tość godziwa) oraz niejednolite ujmowanie skutków przeszacowań do wartości godziwej może doprowadzić do konstrukcji wskaźników trudnych do zinterpretowania. Problem ten dotyczy również kwestii porównywalności poszczególnych wskaźników pomiędzy przedsiębiorstwami.

Możliwość fakultatywnego stosowania wyceny w wartościach godziwych na przykład dla rzeczowych aktywów trwałych czy nieruchomości inwestycyjnych całkowicie ją wyklucza. Jedne bowiem jednostki do wyceny składników tego samego rodzaju mogą wybrać cenę nabycia, a inne wartość przeszacowaną, ba-zującą na wartości godziwej. Jeżeli nawet porównywane jednostki wybiorą

12 R. Duska, B.S. Duska, J. Ragatz: Current Debates on Accounting Issues. „Accounting Ethics”

2011, www.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/9781444395907.after/pdf, s. 195, dostęp:

1.07.2011.

13 A. Mazur: Wartość godziwa – potencjał…, op. cit., s. 143; J. Gierusz: Op. cit., s. 118.

Alicja Mazur 66

tość przeszacowaną i przy braku aktywnego rynku użyją tej samej techniki do ustalenia wartości godziwej, to najprawdopodobniej nie zastosują identycznych parametrów (np. stopy dyskontowej). Małe różnice w wysokości zastosowanych do modelu wyceny stóp dyskontowych mogą spowodować istotne różnice w wy-sokości ustalonych wartości godziwych, a tym samym wywy-sokości porównywa-nych wskaźników. W związku z powyższym można stwierdzić, że wycena w wartościach godziwych wywiera wpływ na ocenę stanu jednostki dokonywaną za pomocą analizy wskaźnikowej.

Outline

Powiązane dokumenty