2.4.1. Wprowadzenie
414. Warunkowe zwolnienie to jedyny z przewidzianych w rozdziale VIII k.k. środków związanych z poddaniem sprawcy próbie, którego orzeczenie nie stanowi bezpośredniej reakcji na popełnienie przestępstwa. Znajduje ono bowiem zastosowanie na etapie wykonawczym postępowania karnego, po wprowadzeniu kary pozbawienia wolności do wykonania.630 Jak stwierdził Sąd Najwyższy, „[z]e swojej istoty warunkowe przedterminowe zwolnienie ma - niezależnie od tego, iż niektóre przepisy dotyczące tej instytucji zamieszczone zostały w kodeksie karnym, nie zaś w kodeksie karnym wykonawczym - charakter instytucji związanej nie z orzekaniem, lecz z wykonaniem kary pozbawienia wolności.”631 Również Trybunał Konstytucyjny przedstawił pogląd, zgodnie z którym warunkowe zwolnienie nie wiąże się z orzekaniem o karze, ale z jej wykonywaniem, i kieruje się swoistymi dyrektywami.632
415. Zastosowanie warunkowego zwolnienia nie oznacza przy tym definitywnego zakończenia odbywania kary ani zakończenia resocjalizacji skazanego. Proces ten jest kontynuowany w warunkach wolnościowych podczas wyznaczonego przez sąd penitencjarny okresu próby, zaś oddanie skazanego pod dozór oraz nałożenie nań obowiązków umożliwia efektywne sprawowanie kontroli nad jego zachowaniem.633 W razie wystąpienia po udzieleniu warunkowego zwolnienia zdarzeń określonych w ustawie (art. 160 k.k.w.) może dojść do jego odwołania i konieczności odbycia przez skazanego reszty kary pozbawienia wolności, co stanowi istotę probacyjnego charakteru tej instytucji.
629 Zob. Rozdział 3 poniżej.
630 Ustawa nie wymaga jednak, aby w chwili orzekania w przedmiocie warunkowego zwolnienia kara ta była faktycznie wykonywana. Jego zastosowanie może mieć zatem miejsce np. podczas korzystania ze skazanego z przerwy w odbywaniu kary lub z nagrody w postaci zezwolenia na czasowe opuszczenie zakładu karnego (przepustki), zob.
post. SA w Gdańsku z dnia 20 grudnia 2016 r., sygn. akt: II AKzw 2284/16, LEX nr 2259363.
631 Uchw. pełnego składu Izby Karnej SN z dnia 11 stycznia 1999 r., sygn. akt: I KZP 15/98, LEX nr 34591.
632 Wyr. TK z dnia 10 lipca 2000 r., sygn. akt: SK 21/99, Dz.U. z 2000 r. Nr 55, poz. 666.
633 Post. SA w Krakowie z dnia 9 czerwca 2015 r., sygn. akt: II AKzw 516/15, LEX nr 1918866.
416. Podstawową funkcją warunkowego zwolnienia jest umożliwienie skazanemu powrotu do życia w społeczeństwie.634 W kontekście warunkowego zwolnienia readaptacja społeczna nabiera szczególnego znaczenia, gdyż w odróżnieniu od warunkowego umorzenia i warunkowego zawieszenia, środek ten stosuje się już po wcześniejszym przebywaniu skazanego w izolacji więziennej.635 Za wciąż aktualny należy uznać pogląd J. Makarewicza, wyrażony na gruncie k.k. z 1932 r., iż przewidywanym przez ustawodawcę celem warunkowego zwolnienia jest wywołanie pożądanego wpływu na sprawcę ze względu na perspektywę skrócenia czasu przebywania w warunkach izolacyjnych - wpływa to zatem korzystnie na zachowanie skazanego podczas odbywania kary, zaś obawa przed powrotem do zakładu karnego pozytywnie oddziałuje na skazanego warunkowo zwolnionego.636
417. Z kryminalno-politycznego punktu widzenia, racjonalne stosowanie warunkowego zwolnienia ma do odegrania istotną rolę. Z wyłączeniem stosunkowo nielicznej grupy skazanych na karę dożywotniego pozbawienia wolności oraz tych, którzy umrą podczas odbywania kary, skazani na karę pozbawienia wolności kiedyś opuszczą mury więzienne i powrócą do funkcjonowania w społeczeństwie. Ze względów pragmatycznych, uzasadnione jest zatem udzielanie warunkowego zwolnienia pozwalającego na kontrolowanie zachowania skazanego w warunkach wolnościowych, gdyż jego alternatywą jest brak jakiegokolwiek nadzoru nad skazanym po zakończeniu odbywania przez niego kary w całości.637
418. Co więcej, stosowanie warunkowego zwolnienia ma również sens humanitarny,638 co pozostaje w zgodzie z zasadami wyrażonymi w art. 3 k.k. oraz art. 4 § 1 k.k.w., jak również z wyrażoną w art. 31 ust. 3 Konstytucji RP639 zasadą proporcjonalności.640 Jeżeli w toku wykonywania kary pozbawienia wolności okaże się, że nie ma potrzeby jej odbycia w całości, jej kontynuacja będzie przy tym niecelowa. Bardziej racjonalne jest bowiem dalsze prowadzenie resocjalizacji oraz readaptacji społecznej dobrze rokujących
634 A. Bałandynowicz, System probacji. Kary średniej mocy i środki wolności dozorowanej jako propozycja sprawiedliwego karania [w:] T. Bulenda, R. Musidłowski, System., s. 334 i n.
635 K. Buchała, A. Zoll, Polskie., s. 468.
636 J. Makarewicz, Kodeks karny z komentarzem, KUL, Lublin 2012, komentarz do art. 65 KK 1932, s. 236.
637 Zob. post. SA we Wrocławiu z dnia 12 listopada 2012 r., sygn. akt: II AKzw 1485/12, LEX nr 1413618.
638 L. Gardocki, Prawo karne, wyd. 18, C.H. Beck, Warszawa 2013, s. 208.
639 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. z 1997 r., nr 78, poz. 483 ze zm.
640 W. Wróbel, A. Zoll, Polskie., s. 489.
na przyszłość skazanych na wolności, aniżeli w sprzyjających demoralizacji warunkach więziennych.641 Przedterminowe zwolnienie skazanego, wobec którego zachodzą ustawowe przesłanki, będzie także bardziej efektywne ekonomicznie, niż dalsze wykonywanie kary pozbawienia wolności. Pomimo że warunkowe zwolnienie - jako instytucja o charakterze indywidualno-prewencyjnym - nie powinno być traktowane jako narzędzie do zwalczania przeludnienia więzień, to jednak jego odpowiednie stosowanie powoduje także w konsekwencji zmniejszenie skali tego niekorzystnego zjawiska.
2.4.2. Przesłanki stosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia z reszty kary pozbawienia wolności
419. W doktrynie prawa karnego przesłanki stosowania warunkowego zwolnienia dzieli się tradycyjnie na formalne (o charakterze obiektywnym) oraz materialne (podlegające ocenie).642 Do przesłanek formalnych należą skazanie na karę pozbawienia wolności oraz odbycie wymaganej części tej kary, natomiast przesłankę materialną stanowi pozytywna prognoza kryminologiczna.
420. Ze względu na specyfikę orzekania w przedmiocie warunkowego zwolnienia, zasadne jest omówienie w pierwszej kolejności przesłanek formalnych. Dopiero bowiem w razie ich spełnienia sąd penitencjarny może przystąpić do merytorycznego badania sprawy i ustalania treści prognozy w stosunku do skazanego. Jak bowiem słusznie zauważył SA w Lublinie, brak spełnienia przesłanki formalnej stanowi przeszkodę w merytorycznym rozpoznaniu wniosku i stanowi przyczynę wyłączającą postępowanie w rozumieniu art. 15
§ 1 k.k.w.643
(1) Przesłanki formalne
(a) Skazanie na karę pozbawienia wolności
421. Jak wynika z literalnego brzmienia art. 77 § 1 k.k., warunkowe zwolnienie stosuje się tylko w przypadku sprawcy skazanego na karę pozbawienia wolności. Dotyczy to zarówno tych sprawców, wobec których sąd meriti orzekł bezwzględną karę pozbawienia wolności, jak i z warunkowym zawieszeniem wykonania. W tym ostatnim przypadku sprawca również
641 J. Lachowski, Warunkowe zwolnienie., s. 140.
642 A. Jaworska-Wieloch, Odwołanie., s. 75; J. Lachowski, Przesłanka., s. 36.
643 Post. SA w Lublinie z dnia 2 grudnia 1998 r., sygn. akt: II AKz 10/98, Legalis nr 380702.
ma bowiem status skazanego na karę pozbawienia wolności.644 Ze względu na przesłankę odbycia wymaganej części kary, warunkowe zwolnienie może być zastosowane wyłącznie w przypadku skazanych na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem, wobec których zarządzono wykonanie tej kary. Brak jest jednak wymogu, aby w chwili orzekania o warunkowym zwolnieniu skazany faktycznie wykonywał karę.645
422. Z treści art. 77 § 1 k.k. wynika, że warunkowe zwolnienie stosuje się wyłącznie w przypadku skazania na karę pozbawienia wolności przewidzianą w art. 32 pkt 3 k.k. Ze względów systemowych nie ulega jednak wątpliwości, że omawiana instytucja znajduje również zastosowanie do skazanych na karę 25 lat pozbawienia wolności (art. 32 pkt 4 k.k.) oraz dożywotniego pozbawienia wolności (art. 32 pkt 5 k.k.) - k.k. przewiduje osobne przesłanki formalne warunkowego zwolnienia dla skazanych na te kary.
423. Podobna wadliwość występowała także na gruncie art. 77 § 2 k.k., przewidującego możliwość oznaczenia przez sąd w wyroku surowszej przesłanki formalnej warunkowego zwolnienia. Jednakże, z dniem 1 lipca 2015 r. została ona usunięta.646 Obecnie przepis ten stanowi wprost, że możliwość obostrzenia przesłanki formalnej warunkowego zwolnienia dotyczy kar wymienionych w art. 32 pkt 3-5 k.k. Ze względu na zachowanie spójności wewnątrz k.k., de lege ferenda należałoby wprowadzić analogiczną zmianę do treści art. 77
§ 1 k.k.
424. Skoro warunkowe zwolnienie może być zastosowane wyłącznie do skazanych na karę pozbawienia wolności (gwoli ścisłości - także na karę 25 lat lub dożywotniego pozbawienia wolności), nie mogą z niego skorzystać skazani na karę ograniczenia wolności lub karę grzywny samoistnej, które zostały następnie zamienione na zastępczą karę pozbawienia wolności.647 W przypadku tych osób nie wystąpiło bowiem skazanie na karę pozbawienia wolności, wymagane na gruncie art. 77 § 1 k.k.648
644 Zob. akapit 256 powyżej.
645 Post. SA w Gdańsku z dnia 20 grudnia 2016 r., sygn. akt: II AKzw 2284/16, LEX nr 2259363.
646 Zob. art. 1 pkt 41 Zm. k.k. z 20.02.2015 r.
647 Odmiennie M. Kulik [w:] Kodeks karny. Komentarz, Kraków 2006, s. 174.
648 J. Lachowski, Warunkowe zwolnienie., s. 209-210.
425. Do takiego wniosku prowadzi także przeprowadzenie wykładni historycznej. Mianowicie, warunkowe zwolnienie w przypadku zastępczej kary pozbawienia wolności było przewidziane wprost w art. 90 § 2 k.k. z 1969 r. (jeżeli przemawiały za tym szczególne okoliczności). W obecnie obowiązującym k.k. nie ma już takiego zastrzeżenia, co oznacza, że ustawodawca nie przewiduje warunkowego zwolnienia w przypadku zastępczej kary pozbawienia wolności.
426. Ciekawa kwestia związana z omawianą przesłanką powstała po wejściu w życie w dniu 1 lipca 2015 r. art. 37b k.k., przewidującego możliwość zastosowania sekwencji kar pozbawienia wolności oraz ograniczenia wolności. Powstaje zatem pytanie, czy można warunkowo zwolnić skazanego na podstawie tego przepisu. Na tak postawione pytanie należy udzielić odpowiedzi pozytywnej - osoba, wobec której przy wymiarze kary zastosowano art. 37b k.k. została przecież skazana na karę pozbawienia wolności.
427. W tym przypadku warunkowe zwolnienie wydaje się jednak niecelowe.649 Na gruncie art.
37b k.k. kara pozbawienia wolności podlega co do zasady wykonaniu jako pierwsza - w przypadku warunkowego zwolnienia z tej kary okres próby nakładałby się zatem na wykonywanie orzeczonej kary ograniczenia wolności. Z tego względu warunkowe zwolnienie wydaje się również mniej atrakcyjne dla skazanych na sekwencję kar.
428. Co więcej, celem wprowadzenia art. 37b k.k. było umożliwienie stosowania krótkoterminowej kary pozbawienia wolności (w połączeniu z karą ograniczenia wolności) - jako swoistej terapii szokowej, wystarczającej dla osiągnięcia celów w zakresie prewencji indywidualnej.650 Udzielenie warunkowego zwolnienia mogłoby być zatem nie do pogodzenia z ratio legis instytucji z art. 37b k.k.651
429. W związku z tym, jeszcze przed wejściem w życie Zm. k.k. z 20.02.2015 r., Zespół Prawa Materialnego Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego przy Ministrze Sprawiedliwości RP zaproponował wprowadzenie art. 78 § 4 k.k. o treści: „Warunkowego przedterminowego zwolnienia nie stosuje się do kary pozbawienia wolności orzeczonej z zastosowaniem art.
37b.”652 W uzasadnieniu ww. projektu wskazano, że pozostawienie możliwości
649 A. Jaworska-Wieloch, Odwołanie., s. 77.
650 Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny . , s. 12.
651 Zob. G. Goniewicz, Orzekanie., s. 83.
652 Projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z dnia 13 kwietnia 2015 r. wraz z uzasadnieniem, dostępny w internecie pod adresem:
<https://bip.ms.gov.pl/pl/dzialalnosc/komisje-warunkowego zwolnienia przy zastosowaniu art. 37b k.k. byłoby niezrozumiałe, szczególnie jeśli kara pozbawienia wolności jest wykonywana jako pierwsza.653 Postulat ten nie został jednak uwzględniony przez ustawodawcę. N a uwagę zasługuje zaś fakt, że w przypadku zastosowania art. 37b k.k., możliwość warunkowego zawieszenia kary pozbawienia wolności została wprost wyłączona.654
430. W świetle powyższego należy stanąć na stanowisku, że pomimo formalnej dopuszczalności, warunkowe zwolnienie nie powinno być stosowane do kary pozbawienia wolności orzeczonej jako element sekwencji kar z art. 37b k.k. De lege ferenda należałoby wprowadzić takie wyłączenie, zgodnie z omówioną wyżej propozycją Komisji Kodyfikacyjnej.
(b) Odbycie wymaganej części kary pozbawienia wolności
431. W przeciwieństwie do określonej w art. 77 § 1 k.k. przesłanki materialnej warunkowego zwolnienia, nie można mówić o jednej przesłance formalnej polegającej na wymogu odbycia określonej części kary w przypadku wszystkich skazanych na kary z art. 32 pkt 3
5 k.k. Przesłanka ta jest różna w zależności od tego czy sprawca został skazany na karę pozbawienia wolności (art. 32 pkt 3 k.k.), karę 25 lat pozbawienia wolności (art. 32 pkt 4 k.k.) czy karę dożywotniego pozbawienia wolności (art. 32 pkt 5 k.k.). Dodatkowo, przesłanka formalna warunkowego zwolnienia w przypadku kary pozbawienia wolności doznaje obostrzenia, jeśli skazanie nastąpiło w warunkach recydywy w rozumieniu art. 64 k.k.
432. Po upływie odpowiedniego quantum kary skazany nabywa formalne uprawnienie do ubiegania się o warunkowe zwolnienie. Dzięki temu, już w momencie zapadnięcia wyroku skazującego skazany ma możliwość ustalenia, kiedy będzie mógł złożyć stosowany wniosek do sądu penitencjarnego.
kodyfikacyj ne/komisj a-kodyfikacyj na-prawa-karnego/proj ekty-aktow-prawnych/>; dostęp na dzień 11 maja 2018 roku.
653 Projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny..., s. 6-7.
654 Zob. akapit 383 powyżej.
433. W razie spełnienia przesłanki formalnej dla możliwości zastosowania warunkowego zwolnienia nie jest istotne, jak długi okres kary pozostał skazanemu do odbycia. Sąd penitencjarny nie może zatem odmówić warunkowego zwolnienia ze względu na odległy koniec kary,655 gdyż stanowiłoby to konstruowanie dodatkowych przesłanek warunkowego zwolnienia, nieprzewidzianych w k.k. ani nieoznaczonych w wyroku skazującym.656 Uzasadnieniem decyzji o odmowie warunkowego zwolnienia nie może być także odbycie przez skazanego niewiele powyżej okresu minimalnego, wynikającego z art. 78-79 k.k.657 Z drugiej strony, na korzyść skazanego nie powinno działać to, że do końca kary pozostał mu już stosunkowo krótki okres.658
434. Okresem kary, branym pod uwagę z perspektywy spełnienia przesłanki formalnej, jest okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie, a więc również etap zatrzymania i tymczasowego aresztowania, podlegający zaliczeniu na poczet orzeczonej kary na podstawie art. 63 § 1 k.k.659
435. Funkcje przesłanki formalnej warunkowego zwolnienia można rozpatrywać w dwóch ujęciach: ogólno-prewencyjnym oraz szczególno-prewencyjnym. W aspekcie ogólno- prewencyjnym minimum trwania kary pozwala na zadośćuczynienie społecznemu poczuciu sprawiedliwości.660 Gdyby nie było przesłanek formalnych, kara pozbawienia wolności mogłaby zostać pozbawiona wystarczających elementów retrybutywnych, polegających na zadaniu sprawcy odpowiedniej dolegliwości za popełnione przezeń przestępstwo. Skazany mógłby bowiem wówczas ubiegać się o udzielenie warunkowego zwolnienia zaraz po wprowadzeniu kary do wykonania. W takiej sytuacji znacznie utrudnione - j eśli nie niemożliwe - byłoby postawienie przez sąd penitencj arny pozytywnej prognozy kryminologicznej, ze względu na brak wiedzy o zachowaniu skazanego w toku odbywania kary. Możliwość natychmiastowego skorzystania a nawet już ubiegania się o udzielenie warunkowego zwolnienia przez sprawców ciężkich przestępstw spotkałoby się
655 Post. SA w Lublinie z dnia 20 czerwca 2007 r., sygn. akt: II AKzw 434/07, LEX nr 344489.
656 Post. SA w Krakowie z dnia 27 lutego 2004 r., sygn. akt: II AKzw 28/04, LEX nr 108554 oraz z dnia 8 listopada 2004 r., sygn. akt: II AKzw 731/04, LEX nr 143039. Pomimo tego, praktyka taka jest powszechna przy orzekaniu warunkowego zwolnienia - zob. akapit 639 poniżej.
657 Post. SA w Lublinie z dnia 28 grudnia 2005 r., sygn. akt: II AKzw 880/05, LEX nr 166038.
658 Post. SA w Katowicach z dnia 9 czerwca 1999 r., sygn. akt: II AKz 386/99, LEX nr 38439; post. SA w Lublinie z dnia 14 czerwca 2006 r., sygn. akt: II AKzw 369/09, LEX nr 212661.
659 J. Skupiński, J. Mierzwińska-Lorencka, Komentarz do art. 77 k.k., teza 1 [w:] R. Stefański (red.), Kodeks..., Legalis/el. 2017; V. Konarska-Wrzosek, Komentarz do art. 78 k.k., teza 4 [w:] V. Konarska-Wrzosek (red.), Kodeks.
Zob. też uchw. SN z dnia 16 czerwca 1993 r., sygn. akt: I KZP 13/93, Legalis nr 28131.
660 A. Zoll, Komentarz do art. 78 k.k., teza 2 [w:] W. Wróbel, A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część ogólna, Tom I I . ; B. J. Stefańska, Quantum., s. 4.
z negatywnym odbiorem społecznym. Trudno zresztą wyobrazić sobie by ze względów sprawiedliwościowych sądy penitencjarne decydowały się na stosowanie warunkowego zwolnienia już na początkowym etapie odbywania kary.
436. Ze względów praktycznych, funkcjonowanie przesłanek formalnych - w połączeniu z przewidzianymi w art. 161 § 3 i 4 k.k.w. okresami, po upływie których można rozpoznać ponowny wniosek o warunkowe zwolnienie po uprzednim wydaniu postanowienia odmownego - pozwala również uniknąć ogromnego obłożenia sądów penitencjarnych wnioskami skazanych o udzielenie warunkowego zwolnienia.
437. Funkcje indywidualno-prewencyjne przesłanek formalnych warunkowego zwolnienia polegają na uzmysłowieniu skazanemu, że musi on ponieść określoną dolegliwość (tj. odbyć określony ułamek kary), zanim będzie mógł ubiegać się o warunkowe zwolnienie. Czynnik ten motywuje również skazanego do podjęcia działań w kierunku własnej resocjalizacji oraz kształtowania społecznie pożądanych postaw - skazany ma bowiem świadomość, że jego zachowanie podczas odbywania kary będzie uwzględniane przez sąd penitencjarny podczas orzekania w przedmiocie wniosku o udzielenie warunkowego zwolnienia. Okres ten umożliwia także administracji zakładu karnego podjęcie działań resocjalizacyjnych w stosunku do skazanego, których oczekiwanym efektem jest wzbudzenie w nim woli współdziałania w kształtowaniu społecznie pożądanych postaw i tym samym powstrzymanie go od powrotu do przestępstwa (art. 67 §
1 k.k.w.).
(i) Zasada ogólna - odbycie połowy orzeczonej kary (art. 78 § 1 k.k.) 438. Zgodnie z art. 78 § 1 k.k., podstawową przesłanką warunkowego zwolnienia jest odbycie
co najmniej połowy orzeczonej kary. Wymóg ten dotyczy wszystkich skazanych na karę pozbawienia wolności w wymiarze 1 miesiąc - 15 lat, wobec których nie znajduje zastosowania żadna z przesłanek szczególnych.661 Przesłanka ta znajdzie również zastosowanie w przypadku orzeczenia kary pozbawienia wolności w wymiarze do 20 lat, co może mieć miejsce w przypadku nadzwyczajnego obostrzenia kary (art. 38 § 2 k.k.),
661 B. J. Stefańska, Quantum., s. 7; J. Lachowski, Warunkowe zwolnienie., s. 219.
obniżenia górnej granicy ustawowego zagrożenia (art. 38 § 3 k.k.) oraz przy wymiarze kary łącznej (art. 86 § 1 k.k.).662
439. Należy stanąć na stanowisku, że próg ten został określony na odpowiednim poziomie.
Prowadzi on bowiem do spełnienia retrybutywnych i sprawiedliwościowych celów kary, jednocześnie umożliwiając zaobserwowanie określonych przemian w zachowaniu skazanego podczas jej odbywania. Jednocześnie, osadzenie tego progu na wyższym poziomie mogłoby prowadzić do obniżenia motywacji skazanych do brania udziału we własnej resocjalizacji, skoro „nagroda” w postaci możliwości wcześniejszego wyjścia na wolność, jaka mogłaby ich za to spotkać, nie byłaby dość atrakcyjna.
440. W obecnym stanie prawnym brak jest przesłanki formalnej warunkowego zwolnienia łagodniejszej niż obowiązek odbycia połowy orzeczonej kary. Stan taki istniał na gruncie art. 91 § 2 k.k. z 1969 r., który przewidywał możliwość warunkowego zwolnienia po odbyciu jednej trzeciej kary w przypadku skazanego za przestępstwo nieumyślne, młodocianego, sprawującego samodzielną pieczę nad dzieckiem do lat 15, oraz będącego kobietą, która w chwili orzekania o warunkowym zwolnieniu ma ukończone 60 lat, albo mężczyzną, który ukończył 65 lat.
441. Wydaje się, że zasadnym byłoby zawarcie w k.k. szczególnych przypadków, w których zastosowanie warunkowego zwolnienia byłoby możliwe jeszcze przed odbyciem przez skazanego połowy orzeczonej kary. Rozwiązanie takie miałoby charakter wyjątkowy i obejmujący sytuacje, w których odbycie mniej niż połowy kary przed złożeniem wniosku o warunkowe zwolnienie nie spotkałoby się ze sprzeciwem społecznym.663
442. Z ogólną przesłanką formalną warunkowego zwolnienia wiąże się też zagadnienie tzw. minimum absolutnego. Chodzi tu o określony czas (niezależnie od wysokości orzeczonej kary), który skazany musi spędzić w zakładzie karnym przed nabyciem uprawnienia do wystąpienia z wnioskiem o warunkowe zwolnienie.
662 G. Goniewicz, Orzekanie., s. 84. Zob. też V. Konarska-Wrzosek, Komentarz do art. 78 k.k., teza 1 [w:]
V. Konarska-Wrzosek (red.), Kodeks.
663 Postulat ten został szczegółowo omówiony w Rozdziale 4 poniżej.
443. Takie minima absolutne były przewidziane w pierwotnej wersji k.k. Warunkowe zwolnienie nie mogło nastąpić przed upływem 6 miesięcy kary (art. 78 § 1 k.k.), zaś w przypadku sprawców określonych w art. 64 § 1 i 2 k.k. - przed upływem roku (art. 78
§ 2 k.k.). Restrykcje te zostały zniesione z dniem 8 czerwca 2010 r.664 Zmiana ta spotkała się ze zróżnicowanymi ocenami przedstawicieli doktryny. Pozytywnie odniósł się do niej J. Lachowski, wskazując, iż brak jest racjonalnych przyczyn ograniczenia możliwości skorzystania z warunkowego zwolnienia przez skazanych na krótkoterminowe kary pozbawienia wolności, w razie wystąpienia co do nich pozytywnej prognozy kryminologicznej.665 Z kolei S. Lelental skrytykował nowelizację stwierdzając, że w okresie krótszym niż 6 miesięcy nie jest możliwe ustalenie prognozy społecznej skazanego.666
444. Należy stanąć na stanowisku, że wyeliminowanie z art. 78 k.k. minimów absolutnych zasługuje na aprobatę. Nie można bowiem a priori zakładać, że przed spędzeniem określonego czasu w warunkach izolacji więziennej (która sprzyja przecież demoralizacji) w osobie skazanego nie zajdą takie zmiany, które uzasadnią postawienie w stosunku do niego pozytywnej prognozy kryminologicznej. Krótkoterminowa kara pozbawienia wolności może przecież zadziałać na skazanego na zasadzie terapii szokowej, skutecznie zniechęcając go do popełnienia kolejnych przestępstw.
445. Istnienie minimum absolutnego w wymiarze 6 miesięcy prowadziło do faktycznego wyłączenia możliwości warunkowego zwolnienia skazanych na karę pozbawienia wolności w wymiarze 1-6 miesięcy, co naruszało konstytucyjną zasadę równości, prowadząc także do nieakceptowalnych z systemowego punktu widzenia skutków. M ogło się bowiem okazać, że skazany na karę roku pozbawienia wolności skorzysta z warunkowego zwolnienia po odbyciu 6 miesięcy kary; po takim samym czasie zakład karny opuści też sprawca skazany na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, i to pomimo faktu, że zachodziła wobec niego pozytywna prognoza kryminologiczna. W tym miej scu należy jednak poczynić pewne zastrzeżenia.
664 Na podstawie ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny wykonawczy, ustawy - Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.
z 2009 r. Nr 206, poz. 1589).
665 J. Lachowski, Warunkowe zwolnienie., s. 212-213.
666 S. Lelental, § 28. Warunkowe., teza 447 [w:] M. Melezini (red.), System., s. 1191.
446. Po pierwsze, pomimo braku formalnych barier wobec stosowania warunkowego zwolnienia w stosunku do sprawców skazanych na krótkoterminowe kary pozbawienia wolności, ze względów praktycznych może to być utrudnione. Im krócej skazany przebywa w zakładzie
446. Po pierwsze, pomimo braku formalnych barier wobec stosowania warunkowego zwolnienia w stosunku do sprawców skazanych na krótkoterminowe kary pozbawienia wolności, ze względów praktycznych może to być utrudnione. Im krócej skazany przebywa w zakładzie