WYSOKI
NISKI
tych zgrupowań to, prawdopodobnie, udzielanie wsparcia, głównie logistycznego, walczącym separa-tystom.
Z opracowań armii ukraińskiej wynika, że po przeobrażeniu się konfliktu hybrydowego w jawne działania zbrojne jedna z grup separatystycznych or-ganizacją i wyposażeniem przypominała 36 Samo-dzielną Brygadę Zmotoryzowaną Federacji Rosyj-skiej, również będącą zaangażowaną w konflikt.
Grupa ta funkcjonowała na zasadzie zgrupowań bo-jowych9 – pododdziałów tworzonych do realizacji określonych zadań. Charakterystyczne dla tych
zgrupowań było duże nasycenie pododdziałami wsparcia ogniowego, snajperów oraz rozpoznaw-czymi i walki elektronicznej, które umożliwiały utworzenie skutecznej strefy antydostępowej. Nale-ży podkreślić, że zgrupowania te unikały starć bez-pośrednich, a utworzona strefa antydostępowa gwa-rantowała im skuteczną destabilizację legalnej wła-dzy i umacnianie się separatystycznych struktur w regionie.
W razie konieczności prowadzenia działań o cha-rakterze ofensywnym przeciwnik hybrydowy sku-piał się na szybkich atakach w określonych rejonach
9 Regulamin działań Wojsk Lądowych…, op.cit, s. 24.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2021
38
z szeroko stosowanym manewrem przenikania. Po-nadto powszechnie stosowano działania nieregular-ne, w tym: zasadzki połączone z elementami dywer-sji oraz działania z pogranicza terroryzmu. Należy podkreślić, że siły separatystyczne nie respektowały reguł międzynarodowego prawa konfliktów zbroj-nych, co ukraińskim siłom zbrojnym utrudniało pro-wadzenie działań. Z relacji świadków wynikało, że stanowiska ogniowe artylerii separatystów rozmiesz-czano w pobliżu budynków użyteczności publicznej, co uniemożliwiało jakąkolwiek reakcję ogniową ar-tylerii ukraińskiej. Połączenie środków rozpoznania i walki elektronicznej oraz nasycenie środkami arty-leryjskimi stanowiło śmiercionośne, a zarazem nie-zwykle skuteczne narzędzie walki, co dotkliwie od-czuły niektóre z batalionów ukraińskich. Średni czas od momentu wykrycia celu do jego porażenia przez artylerię wynosił od 10 do 15 min.
Z prowadzonych analiz wynika, że słabym ogni-wem sił rebelianckich była zcentralizowana logisty-ka oraz personel z poboru. Taktylogisty-ka przyjęta przez separatystów, wsparta dodatkowo operacjami infor-macyjnymi i walką w cyberprzestrzeni, okazała się niezwykle skuteczna. Wiele państw Europy Środko-wo-Wschodniej rozpoczęło poszukiwania skutecz-nych metod przeciwdziałania nowym zagrożeniom.
Stało się to także podstawowym wyzwaniem dla NATO. Pewnych kierunków rozwiązań można się doszukać w przyjętej przez US Army doktrynie Multi-Domain Operations10. Jednak nadal nie ma ja-sno zdefiniowanych skutecznych metod przeciwdzia-łania, ponieważ działania hybrydowe będą podlegały ewolucji, co jest przejawem ciągłego rozwoju sztuki prowadzenia wojen. Żaden następny konflikt nie bę-dzie nigdy wyglądał jak ten, którego doświadczyli Ukraińcy. Dlatego też tak trudno właściwie przygo-tować się na nowe zagrożenia.
JAK REAGOWAĆ?
Analizując nowe zagrożenie, należy zdefiniować rolę sił zbrojnych w przyszłym konflikcie. Jeśli ce-lem wojny nowej generacji nie jest pokonanie sił zbrojnych, lecz destabilizacja środowiska cywilnego regionu, to jak je wykorzystać? Walka o serca i umysły, np. w Afganistanie, zmusiła dowódców do poszukiwania sposobu dotarcia do społeczeństwa i przekonania go do poparcia działań ISAF. Stąd koncepcja podejścia całościowego, tzw. Compre-hensive Approach11, czyli skonsolidowanie wysił-ków wszystkich organizacji, instytucji i sił, by unor-mować sytuację w obszarze operacji. Dla sił zbroj-nych ten sposób działania wymusił odmienne podejście do współpracy z organizacjami cywilnymi,
instytucjami rządowymi i lokalnymi działającymi na danym obszarze. Ich funkcjonowanie musiało być odpowiednio synchronizowane, a sytuacja zrozu-miała dla wszystkich podmiotów. Tylko dzięki okre-śleniu jednakowego celu dla wszystkich sił i insty-tucji możliwa była reakcja na przejawy destabiliza-cji. Istotną trudnością w tym procesie stało się uzgodnienie instytucji koordynującej wysiłek wszystkich sił w obszarze operacji. W tym wypadku rolę wiodącą przyjął dowódca ISAF, jednak wcale nie jest powiedziane, że to siły zbrojne zawsze będą tę rolę odgrywały. Tylko właściwy dialog miedzyin-stytucjonalny, wzajemne zrozumienie i wspólna wizja stanu końcowego mogą dać pożądane rezulta-ty. W tym kontekście niezwykle istotna jest umiejęt-ność współdziałania sił zbrojnych i ich dowódców z innymi instytucjami12 reprezentującymi różne inte-resy i poglądy.
W obliczu obecnego zagrożenia, jakim są działa-nia hybrydowe, można zaryzykować pogląd, że woj-ska operacyjne będą pełniły funkcję wspierającą dla wojsk obrony terytorialnej, sił bezpieczeństwa we-wnętrznego oraz pomocniczą w stosunku do organi-zacji rządowych i instytucji działających przeciwko destabilizacji. Współpraca międzyresortowa ma tu kluczowe znaczenie. W początkowych etapach kon-fliktu hybrydowego działalność oddziałów wojsk operacyjnych będzie skupiona na realizowaniu za-dań obejmujących szeroki zakres działań stabiliza-cyjnych. Zgodnie z Regulaminem działań Wojsk Lą-dowych13 w ich skład wchodzą zadania związane z bezpieczeństwem i kontrolą, w których zasadniczą rolę będą odgrywały pododdziały piechoty i rozpo-znania, wsparcie dla demobilizacji, rozbrojenia i re-integracji, w których to główną funkcję pełnią pod-oddziały żandarmerii, piechoty i inżynieryjne; na-stępnie wsparcie dla reform sektora bezpieczeństwa, czyli działalność skupiona w znacznej mierze na mentoringu sił bezpieczeństwa wewnętrznego;
wsparcie dla infrastruktury cywilnej i rządowej, sta-nowiące wyzwanie przede wszystkim dla podod-działów logistycznych, medycznych i inżynieryj-nych, oraz ostatni obszar – pomoc dla różnego ro-dzaju instytucji polegająca na wsparciu środkami transportowymi, zapewnieniu im bezpieczeństwa oraz w działaniach w obszarze operacji informacyj-nych. W obliczu zagrożenia hybrydowego te ele-menty powinny być bardziej szczegółowo rozpatry-wane podczas szkolenia wojskowego.
Dużego znaczenia nabiera też rozwijanie zdolno-ści prowadzenia działań rozpoznawczych i przeciw-rozpoznawczych, ukierunkowanych na identyfikowa-nie symptomów działalności wywrotowej. W dobie
10 TRADOC Pamphlet 525-3-1The US Army in Multi-Domain Operations 2028, US Army, 2018, s. V.
11 Battle Group in Operations, Kingston Ontario, 2012, s. 8–2.
12 JIMP, Joint – integracja wspólnych działań (połączoność), Interagency – relacje sił zbrojnych z agencjami rządowymi i pozarządowymi, Multi-national – współdziałanie z siłami zbrojnymi innych państw, Public – kreowanie właściwego obrazu sił zbrojnych w oczach opinii publicznej.
13 Regulamin działań Wojsk Lądowych…, op.cit., s. 247.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2021
39
społeczeństwa informacyjnego każde niepowodze-nie, straty w ludziach czy sprzęcie będą niekorzyst-nie wpływały na poparcie dla tych działań ze strony opinii publicznej. Tak jak już wspomniano, podsta-wowe działania bojowe mogą być prowadzone wte-dy, gdy konflikt nabierze dużej intensywności i przejdzie w fazę jawną. Warunkiem wykorzystania pełnego spektrum działań militarnych jest na obecną chwilę odpowiednie ustalenie statusu prawnego kon-fliktu i osób w nim uczestniczących, aby nie naru-szać międzynarodowego prawa humanitarnego kon-fliktów zbrojnych.
PROPOZYCJE
Wojna hybrydowa całkowicie zmienia pogląd na prowadzenie działań zbrojnych. Zmiany te wymu-szają na dowódcach i żołnierzach przyjęcie innego sposobu myślenia i pojmowania współczesnego świata. Niezwykle istotna jest akceptacja możliwych dzisiejszych zagrożeń o charakterze hybrydowym i szybka adaptacja swoich możliwości do tych wa-runków14. Bardzo ważna jest minimalizacja poziomu niepewności dowódców i żołnierzy, chociażby w sprawach regulacji prawnych, podczas prowadze-nia działań przeciwko przeciwnikowi hybrydowemu – grupom separatystycznym. Dowódcy tylko dzięki szybkości podejmowanych właściwych decyzji mo-gą uzyskać przewagę15. Dowodzenie przez cele musi być powszechnym stylem dowodzenia w siłach zbrojnych. Niezwykle istotne jest również poszuki-wanie skutecznych procedur odnoszących się do obrony elektronicznej i neutralizacji bezzałogowych statków powietrznych (BSP).
Z kolei na poziomie taktycznym konieczne jest rozwijanie zdolności do prowadzenia całego spek-trum działań w każdych warunkach terenowych i o każdej porze doby ze szczególnym uwzględnie-niem obszarów zurbanizowanych. Kluczowe jest do-skonalenie umiejętności dowódców i dowództw w zakresie współpracy z instytucjami, organizacja-mi i układem pozaorganizacja-militarnym. Prowadzenie wspól-nych analiz i wspólwspól-nych działań będzie skutkowało wzrostem wzajemnego zaufania, co umożliwi zasto-sowanie podejścia całościowego (comprehensive approach).
Każdy batalion w swoich strukturach powinien posiadać żołnierzy przeszkolonych z zakresu INFO-OPS, PSYOPS i CIMIC. Powinni oni być organem doradczym dla dowódców, których pododdziały będą realizowały zadania w znacznym oddaleniu od siebie i w różnych uwarunkowaniach społecznych.
Siły zbrojne powinny się skupić na rozwijaniu spo-sobów działania stosowanych przez policję, by sku-tecznie wspierać te służby oraz rozwijać własne
zdolności do zmierzenia się z zagrożeniem tworzo-nym przez organizacje przestępcze czy uzbrojone or-ganizacje separatystyczne. W codziennej służbie na-leży dobitnie podkreślać skutki nieodpowiedzialne-go zachowania w social mediach. Żołnierz jako funkcjonariusz publiczny musi być świadomy zagro-żeń wynikających z nieodpowiedzialnego użytkowa-nia portali społecznościowych.
Postęp technologiczny uzależnił stanowiska dzenia od komputerów i systemów wsparcia dowo-dzenia i łączności. Patrząc na znaczny rozwój zdol-ności prowadzenia walki elektronicznej przez prze-ciwnika, powiązanej z rozbudowanym systemem rażenia, należałoby minimalizować użycie spektrum elektromagnetycznego i stosować dyscyplinę radio-wą oraz coś na kształt triage EM, czyli pracy urzą-dzeń emitujących okresowo fale EM.
Rozwijając zdolności manewrowe, dowódcy pod-oddziałów powinni ukierunkować szkolenie na do-skonalenie walki w izolacji z silnym oddziaływa-niem ognia artylerii, często w nocy i przy znacznych ograniczeniach w łączności. Doświadczenia z walk prowadzonych na wschodzie Ukrainy udowodniły, że poleganie na systemach nawigacji satelitarnej może się okazać niekorzystne i skutkować utratą zdolności użycia broni precyzyjnej czy też po prostu orientacji w terenie (zakłócanie sygnałów GPS). Po-wrót do kompasu i nawigowania według mapy ogra-nicza podatność na zagrożenie użycia środków walki elektronicznej. Dowódcy na najniższych szczeblach muszą ponadto zdawać sobie sprawę, że już na po-ziomie kompanii przeciwnik może stosować techni-ki antydostępowe (A2/AD). Doskonalenie sposobów prowadzenia rozpoznania, procedur wykrywania i zwalczania BSP, przeciwsnajperskich czy neutrali-zowania improwizowanych urządzeń wybuchowych (Improvised Explosive Device – IED), jak również obligatoryjne realizowanie treningów strzeleckich na dystansie powyżej 300 m, może się przyczynić do przełamania strefy antydostępowej przeciwnika.
W odniesieniu do zabezpieczenia bojowego szczególny nacisk należy położyć na ochronę wojsk przed ogniem artylerii (manewrowość i rozśrodko-wanie). Maskowanie w każdym wymiarze, doskona-lenie rozbudowy fortyfikacyjnej, rozśrodkowanie wojsk czy też procedury counterfire z czasem reak-cji do 10 min powinny obniżyć potencjalne straty w ludziach i sprzęcie. W obliczu zagrożenia, jakie stanowią środki artyleryjskie przeciwnika, nie mogą być pomijane zdolności umiejętnego stosowania technik MASCAL, MEDEVAC i CASEVAC16. Ukierunkowanie działań na społeczeństwo wymaga przyjęcia nowego spojrzenia na współczesny
kon-flikt zbrojny. n
14 G. Lansconjarias, J.A. Larsen, NATO’s Response…, op.cit., s. 261.
15 S. Sobko, The US ABCT vs current hybrid threat: how should the US…, op.cit., s. 112.
16 AWG, Russian New Generation Handbook, Dec. 2016, s. 32.
PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH nr 3 / 2021