Prawa wyborcze

1. Dostosowanie lokali wyborczych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych

Kwestia usuwania barier w  uczestnictwie osób z  niepełnosprawnościami w  ży-ciu publicznym stanowi jeden z priorytetów działalności Rzecznika. Wyniki badań społecznych przeprowadzanych przez Centrum Badania Opinii Społecznej i  Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich wskazują, że zdecydowana większość polskich wybor-ców, w tym osób niepełnosprawnych i starszych, woli głosować osobiście w lokalu wyborczym. Tylko niewielka część wyborców niepełnosprawnych i  starszych chce korzystać z alternatywnych procedur głosowania, czyli korespondencyjnie lub przez pełnomocnika. Dlatego niezbędne jest dostosowanie lokali wyborczych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych. Obecnie większość kontrolowanych lokali (81%) nie

344 VII.613.12.2016 z 29 listopada 2016 r. i 2 grudnia 2016 r.

345 Sygn. sprawy Kp 1/17.

spełnia kryteriów technicznych określonych w przepisach rozporządzenia³⁴⁶ Ministra Infrastruktury. Docelowo połowa lokali wyborczych na terenie każdej gminy powinna być w pełni dostosowana do potrzeb wyborców niepełnosprawnych. Rzecznik zwrócił się³⁴⁷ do Pełnomocnika Rządu do spraw Społeczeństwa Obywatelskiego i Równego Traktowania oraz Pełnomocnika Rządu do spraw Osób Niepełnosprawnych o podję-cie skutecznych działań mających zapewnić wyborcom niepełnosprawnym ochronę ich praw wyborczych.

Pełnomocnik Rządu do spraw Równego Traktowania zapewnił³⁴⁸, że podejmie wszelkie działania, aby zagwarantowane prawa osób z niepełnosprawnościami miały swoje odzwierciedlenie nie tylko w przepisach prawa, ale przede wszystkim w życiu codziennym, w tym także w realizacji czynnego i biernego prawa wyborczego. Jedno-cześnie wyraził gotowość współpracy z Rzecznikiem w kwestii ochrony praw wybor-czych osób niepełnosprawnych oraz właściwego dostosowania lokali wyborwybor-czych do potrzeb wyborców z niepełnosprawnościami.

Badania prowadzone przez Rzecznika wskazują, że nawet lokale wyborcze speł-niające wszystkie kryteria określone w przepisach bywają trudno dostępne dla wybor-ców niepełnosprawnych. Bardzo często występują takie przeszkody jak: nierówna na-wierzchnia uniemożliwiająca skuteczne korzystanie z podjazdów dla osób niepełno-sprawnych, dziurawe chodniki, wysokie lub nierówne krawężniki. Brakuje też miejsc parkingowych dla osób niepełnosprawnych. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie lokali obwodowych komisji wyborczych dostosowanych do potrzeb wybor-ców niepełnosprawnych nie reguluje kwestii przeglądu i likwidowania ewentualnych barier na terenie otaczającym lokal wyborczy. Rzecznik zwrócił się³⁴⁹ do Przewod-niczącego Podkomisji stałej do spraw nowelizacji Kodeksu wyborczego oraz Kodek-su postępowania administracyjnego Sejmu RP o zmianę KodekKodek-su wyborczego, która umożliwi określenie we wspomnianym rozporządzeniu warunków technicznych, ja-kim powinny odpowiadać nie tylko lokale wyborcze, ale także ich bezpośrednia okoli-ca. Dopiero taka regulacja może stanowić podstawę właściwego przygotowania lokali wyborczych do potrzeb wyborców z niepełnosprawnościami.

2. Procedura wygaśnięcia mandatu wójta z powodu niezdolności do sprawowania urzędu

W postanowieniu sygnalizacyjnym Trybunał Konstytucyjny wskazał, że Kodeks wyborczy w zasadzie nie przewiduje możliwości uruchomienia procedury wygaśnię-cia mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) z uwagi na niezdolność do

spra-346 Rozporządzenie z 29 lipca 2011 r. w sprawie lokali obwodowych komisji wyborczych dostosowanych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych (Dz.U. Nr 158, poz. 938).

347 VII.602.6.2014 z 20 stycznia 2016 r.

348 Pismo z 3 lutego 2016 r.

349 VII.602.6.2014 z 2 marca 2016 r.

wowania przez niego urzędu w inny sposób niż na wniosek zainteresowanego. W oce-nie Trybunału usunięcie tej luki w prawie jest W oce-niezbędne dla zapewW oce-nienia spójności systemu prawnego. Zdaniem Rzecznika przepisy wykonujące postanowienie Trybu-nału powinny uwzględniać standardy wynikające z Konwencji o prawach osób niepeł-nosprawnych. Oznacza to, że wszelkie ograniczenia w dostępie do funkcji publicznych muszą być oparte na pogłębionej analizie stanu faktycznego. Z przeprowadzonej oce-ny powinno wynikać, że dana osoba ze względu na swoją niepełnosprawność nie może wykonywać funkcji publicznej. Sposób orzekania o  niezdolności do wykonywania funkcji wójta nie powinien ponadto opierać się na systemie orzekania o niezdolności do pracy, ale na osobnym mechanizmie. Rzecznik zwrócił się³⁵⁰ do Przewodniczącego Sejmowej Komisji Nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach o ocenę możliwo-ści podjęcia odpowiedniej inicjatywy ustawodawczej.

3. Prawa wyborcze osób ubezwłasnowolnionych

W wystąpieniu skierowanym do Prezydenta RP Rzecznik zwrócił się³⁵¹ z prośbą o  rozważenie zainicjowania odpowiednich zmian legislacyjnych dotyczących praw wyborczych osób ubezwłasnowolnionych w Polsce, w tym możliwości zmiany Kon-stytucji, która w obecnym brzmieniu pozbawia osoby ubezwłasnowolnione tych praw.

W obowiązującym stanie prawnym przyjęto założenie, że osoba ubezwłasnowolniona nie ma nawet minimalnego stopnia rozeznania i świadomości znaczenia aktu wybor-czego. Celem instytucji ubezwłasnowolnienia jest przede wszystkim ochrona intere-sów osoby, która nie jest w stanie w pełni samodzielnie pokierować swoim postępo-waniem. Tymczasem pozbawienie możliwości głosowania może być odbierane jako forma sankcji dla tej grupy osób. Sytuacja ta dotyczy ponad 77 tysięcy osób ubezwła-snowolnionych. Rzecznik wielokrotnie wskazywał na konieczność dokonania zmian w instytucji ubezwłasnowolnienia w polskim ustawodawstwie. Na problem niewła-ściwej ochrony osób ubezwłasnowolnionych zwracał uwagę także Trybunał Konsty-tucyjny. Kwestia pozbawienia osób ubezwłasnowolnionych praw wyborczych budzi wątpliwości przedstawicieli organizacji społecznych, została też poruszona w najnow-szym raporcie OBWE dotyczącym wyborów w Polsce. W ocenie Rzecznika zmiana nadmiernie restrykcyjnych przepisów jest niezbędna zwłaszcza w kontekście wyro-ku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Alajos Kiss przeciwko Wę-grom³⁵². Trybunał uznał w nim za niezgodną z Europejską Konwencją Praw Człowieka procedurę, która przewiduje automatyczne pozbawienie osób ubezwłasnowolnionych prawa głosowania. Tego typu działania stanowią – zdaniem Trybunału – nieuzasad-nioną dyskryminację.

Rzecznik oczekuje na odpowiedź w sprawie.

350 VII.602.6.2014 z 19 stycznia 2016 r., 5 października 2016 r. i 15 grudnia 2016 r.

351 VII.602.14.2014 z 18 lutego 2016 r.

352 Wyrok ETPCZ z 20 maja 2010 r., skarga nr 38832/06.

4. Uregulowanie w prawie wyborczym instytucji krajowych obserwatorów wyborów

W  wystąpieniu do Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej Rzecznik zwrócił uwagę na problematykę braku uregulowania w polskim prawie wyborczym instytucji tzw. krajowych obserwatorów wyborów. W Kodeksie wyborczym³⁵³ została uregulowana instytucja międzynarodowych obserwatorów wyborów. Nadal jednak nie wprowadzono przepisów dotyczących statusu niezależnych, pozapartyjnych ob-serwatorów krajowych, co byłoby istotne dla umacniania społeczeństwa obywatelskie-go. Kwestia ta od dłuższego czasu jest sygnalizowana przez Organizację Bezpieczeń-stwa i Współpracy w Europie (OBWE), ekspertów, przedstawicieli doktryny, a także organizacje społeczne. Konieczność uregulowania instytucji krajowych obserwatorów wyborów została uznana za jedną z najważniejszych rekomendacji w raportach misji OBWE przeprowadzającej obserwację wyborów parlamentarnych w Polsce w 2011 oraz 2015 roku. Na ważną rolę w procedurze demokratycznych wyborów, jaką od-grywają krajowi i międzynarodowi obserwatorzy wskazuje również Kodeks dobrych praktyk w sprawach wyborczych przyjęty przez Komisję Wenecką. Rzecznik zwrócił się³⁵⁴ do Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej o przedstawienie stano-wiska w tej sprawie.

W  odpowiedzi Przewodniczący podzielił³⁵⁵ stanowisko Rzecznika na temat ko-nieczności zmiany przepisów prawa wyborczego i wprowadzenia instytucji niezwią-zanych z komitetami wyborczymi obserwatorów krajowych.

Rzecznik wystąpił³⁵⁶ następnie do Przewodniczącego Sejmowej Podkomisji stałej do spraw nowelizacji Kodeksu wyborczego oraz Kodeksu postępowania administra-cyjnego z  prośbą o  uregulowanie instytucji niezależnych krajowych obserwatorów wyborów.

Rzecznik nie otrzymał odpowiedzi na to wystąpienie.

5. Prekampania wyborcza

W skargach kierowanych do Rzecznika sygnalizowany był problem tzw. prekampa-nii wyborczej. Działania o charakterze agitacyjnym, prowadzone przez różne podmio-ty, w tym partie polityczne, jeszcze przed oficjalnym rozpoczęciem kampanii wybor-czej nie są uregulowane prawnie i odbywają się poza kontrolą organów wyborczych.

W  szczególności nie jest łatwe określenie granicy pomiędzy legalną działalnością informacyjną i promocyjną, a niedozwoloną agitacją przed rozpoczęciem kampanii.

Zdaniem Rzecznika brak odpowiednich regulacji prawnych dotyczących prekampanii

353 Ustawa z 5 stycznia 2011 r. (Dz.U. Nr 21, poz. 112, z późn. zm.).

354 VII.602.111.2015 z 9 marca 2016 r.

355 Pismo z 16 marca 2016 r.

356 VII.602.111.2015 z 24 marca 2016 r.

wyborczej negatywnie wpływa na zasadę równości szans kandydatów i komitetów wy-borczych, a także na zasadę jawności finansowania kampanii wyborczych. Rzecznik zwrócił się³⁵⁷ do Przewodniczącego Sejmowej Podkomisji stałej do spraw nowelizacji Kodeksu wyborczego oraz Kodeksu postępowania administracyjnego z prośbą o roz-ważenie koniecznych zmian w prawie wyborczym.

6. Realizacja praw wyborczych przez osoby pozbawione wolności, uprawnione do głosowania

Do Rzecznika wpłynęło wiele skarg od osadzonych w zakładach karnych na trud-ności w udziale w wyborach przeprowadzonych w latach 2014-2015 (do Parlamentu Europejskiego, samorządowych, Prezydenta RP, do Sejmu i Senatu RP), a także w re-ferendum ogólnokrajowym. Przyczyny występowania barier w dostępie osób osadzo-nych do wyborów i  referendum są dwojakiego rodzaju. Pierwszą kwestią jest brak właściwej informacji o  wyborach. Drugą zaś kwestią jest niedostosowany system prawa wyborczego, w tym niedoskonałe, w kontekście udziału w wyborach osadzo-nych, procedury związane z funkcjonowaniem rejestrów i spisów wyborców, a także z oddawaniem głosu. Szczególnie w wyborach samorządowych wielu osadzonych było w  praktyce pozbawionych możliwości wyboru swoich przedstawicieli. Stanowi to, w przekonaniu Rzecznika, naruszenie ich konstytucyjnych praw politycznych. Prawo wyborcze nie przewiduje możliwości dopisywania się do rejestru wyborców gminy, na obszarze której znajduje się zakład karny (areszt śledczy) osób przebywających w tych zakładach, tylko z uwagi na fakt odbywania przez te osoby, w danym okresie, kary w tym zakładzie. W wystąpieniu do Przewodniczącego Państwowej Komisji Wybor-czej Rzecznik podkreślił, że sam fakt przebywania w zakładzie karnym czy areszcie śledczym nie może ograniczać praw wyborczych tych osób. Obowiązkiem państwa jest umożliwienie udziału w głosowaniu wszystkim uprawnionym. Dlatego Rzecznik zwrócił się³⁵⁸ o przedstawienie stanowiska Państwowej Komisji Wyborczej w sprawie zapewnienia realnego prawa wyborczego osobom pozbawionym wolności, uprawnio-nym do głosowania.

Przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej poinformował³⁵⁹, że zgodnie z Kodeksem wyborczym obowiązek sprawdzenia przed wydaniem decyzji o wpisaniu do rejestru wyborców, czy osoba wnosząca wniosek spełnia warunki stałego zamiesz-kania na obszarze danej gminy ciąży na wójcie (burmistrzu, prezydencie miasta).

Przepisy Kodeksu wyborczego nie upoważniają Państwowej Komisji Wyborczej ani innego organu do wydania wytycznych co do sposobu sprawdzenia spełnienia tego warunku. Zasady te powinien ustalić organ prowadzący rejestr we własnym zakresie.

W każdym przypadku sprawdzenie czy osoba, która złożyła wniosek o wpisanie do

re-357 VII.602.23.2015 z 14 marca 2016 r.

358 VII.602.72.2015 z 9 maja 2016 r.

359 Pismo z 17 maja 2016 r.

jestru wyborców spełnia warunek stałego zamieszkiwania powinno zostać dokonane rzetelnie. Dotyczy to także osób, które przebywają w zakładzie karnym lub areszcie śledczym i złożyły tego rodzaju wniosek.

Problematyka jest nadal analizowana przez Rzecznika.

7. Procedura wpisu do rejestru wyborców

Rzecznik powrócił do sprawy zainicjowanej w  2015 r. dotyczącej problematy-ki wpisu wyborców nigdzie niezamieszkałych do rejestru wyborców. Do Rzecznika wpływały sygnały od osób bezdomnych, że w toku procedury wpisu do rejestru wy-borców mieli podać swój adres stałego zamieszkania (nazwę ulicy, numer domu oraz mieszkania). Taki wymóg wynika wprost z wzoru „Pisemnej deklaracji zawierającej informacje niezbędne do wpisania do rejestru wyborców”, załączonego do rozporzą-dzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie rejestru wyborców oraz trybu przekazywania przez Rzeczpospolitą Polską innym państwom członkow-skim Unii Europejskiej danych zawartych w tym rejestrze³⁶⁰. W opinii Rzecznika wzór deklaracji wymaga dostosowania do sytuacji wyborców nie mających stałego miej-sca zamieszkania. Problemy z udziałem w głosowaniu zgłaszają Rzecznikowi także obywatele Unii Europejskiej niebędący obywatelami polskimi, zameldowani na pobyt stały w Polsce, a także obywatele polscy stale mieszkający na obszarze gminy, ale za-meldowani na pobyt stały w innej miejscowości. Zapewnienie warunków umożliwia-jących udział w głosowaniu gwarantują także regulacje międzynarodowe, m.in. Eu-ropejska Konwencja Praw Człowieka. Naruszenia praw wyborczych mogą prowadzić do skarg przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka. Rzecznik zwrócił się³⁶¹ do Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej o opinię na temat przepisów doty-czących procedury wpisu do rejestru wyborców.

W  odpowiedzi Przewodniczący poinformował³⁶², że po wystąpieniu Rzecznika zwrócił się do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji o zmianę przepisów rozporządzenia w sprawie rejestru wyborców oraz trybu przekazywania przez Rzecz-pospolitą Polską innym państwom członkowskim Unii Europejskiej danych zawartych w tym rejestrze, w kwestii dopisywania do rejestru wyborców nie mających stałego miejsca zamieszkania. Przewodniczący PKW odniósł się także do kwestii dopisywania do rejestru wyborców obywateli UE niebędących obywatelami polskimi. Jego zdaniem fakt, że osoby te nie są ujmowane z urzędu w rejestrze wyborców w przypadku za-meldowania na pobyt stały w Polsce, tylko muszą składać wniosek o wpisanie do reje-stru wyborców, nie jest przejawem ich nierównego traktowania, przeciwnie – stanowi ochronę ich praw. Każdy wyborca – obywatel UE może głosować w państwie człon-kowskim miejsca zamieszkania albo w państwie miejsca pochodzenia, przy czym nie

360 Rozporządzenie z 27 lipca 2011 r. (Dz.U. Nr 158, poz. 941, z późn. zm.).

361 VII.602.93.2015 z 10 maja 2016 r.

362 Pismo z 23 maja 2016 r.

można głosować więcej niż jeden raz w tych samych wyborach. Ujęcie z urzędu takie-go wyborcy w rejestrze wyborców w Polsce uniemożliwiłoby mu głosowanie w pań-stwie członkowskim miejsca pochodzenia.

W kwestii dopisywania do rejestru wyborców studentów, Przewodniczący PKW wyjaśnił, że przepisy Kodeksu wyborczego nie uniemożliwiają wpisania do rejestru wyborców studentów zameldowanych na pobyt stały w innej gminie, z zastrzeżeniem, że spełniają oni warunek stałego zamieszkiwania na obszarze danej gminy (miasta) z zamiarem stałego pobytu. Przepisy k.w. zapewniają sądową kontrolę nad decyzjami w sprawie odmowy wpisania do rejestru wyborców.

Problematyka jest nadal analizowana przez Rzecznika.

8. Zwiększenie udziału kobiet w życiu publicznym

Udział kobiet w życiu publicznym jest wciąż niewielki. Zbyt mało kobiet zasiada w parlamencie. Kobiety stanowią także zaledwie 1/4 wszystkich radnych. Od lat za-uważalny jest także niewielki odsetek kobiet wśród wójtów, burmistrzów i prezyden-tów miast. Zjawisko niedoreprezentowania kobiet w  życiu publicznym jest bardzo złożone. Konieczne jest podjęcie działań informacyjnych o podstawowych zasadach systemu wyborczego, a także zmiany w prawie wyborczym, które pozwolą na urze-czywistnienie zasady równości płci. Obecnie w wyborach proporcjonalnych (do Sej-mu RP, Parlamentu Europejskiego, rad powiatów, sejmików województw) na każdej liście wyborczej zgłaszanej przez komitet wyborczy nie może zostać umieszczonych mniej niż 35% przedstawicieli każdej płci. Wprowadzony mechanizm kwotowy ma jednak ograniczoną skuteczność, bowiem nie wprowadzono równocześnie obowiąz-ku naprzemiennego umieszczania na listach wyborczych kandydatek i kandydatów (tzw. suwak). Wprowadzenie tego rozwiązania byłoby szczególnie istotne w Polsce, ponieważ wyborcy często głosują na kandydatów z początkowych miejsc listy. Za-stosowanie mechanizmu kwotowego wpłynęło na zwiększenie liczby kandydatek na posłanki, jednak były one umieszczane na dalszych miejscach list. Należałoby także określić sposoby likwidowania barier w kandydowaniu kobiet w wyborach do Senatu RP, odbywających się w systemie wyborczym większościowym. Rzecznik zwrócił się³⁶³ do Pełnomocnika Rządu ds. Społeczeństwa Obywatelskiego i Równego Traktowania o przekazanie informacji na temat planowanych działań w celu zwiększenia udziału kobiet w życiu publicznym.

Pełnomocnik Rządu ds. Społeczeństwa Obywatelskiego i Równego Traktowania stwierdził³⁶⁴, że wprowadzenie do Kodeksu wyborczego zasady tzw. suwaka na listach wyborczych mogłoby budzić poważne wątpliwości co do zgodności z konstytucyjną zasadą równości. Jednocześnie podkreślił, że system kwotowy, obowiązujący od 2011 roku, przyczynił się do znaczącego wzrostu odsetka kandydujących kobiet, ale

jedno-363 VII.602.20.2015 r. z 17 marca 2016 r.

364 Pismo z 13 maja 2016 r.

cześnie tylko nieznacznie wpłynął na wzrost liczby kobiet w Sejmie. Niższy wskaźnik reprezentacji kobiet w porównaniu do mężczyzn nie jest wynikiem nierównych szans i dyskryminacji, ale może wynikać z uwarunkowań kulturowych. Konieczna jest więc zmiana mentalności społeczeństwa. Pełnomocnik Rządu ds. Społeczeństwa Obywa-telskiego i Równego Traktowania poparł postulat Rzecznika dotyczący działań eduka-cyjnych na temat zasad systemu wyborczego.

Odpowiedzi tej Rzecznik nie uznał za satysfakcjonującą i dlatego w kolejnym wy-stąpieniu ponownie zwrócił³⁶⁵ uwagę na brak działań edukacyjnych i promocyjnych skierowanych do potencjalnych kandydatek i brak pogłębionej analizy barier w kan-dydowaniu kobiet w wyborach, w szczególności na bardzo niskie uczestnictwo kobiet w wyborach do Senatu. Zdaniem Rzecznika należałoby podejmować wszelkie dzia-łania na rzecz większego udziału kobiet w wyborach w systemie wyborczym więk-szościowym. Niezwykle ważne wydaje się dostarczanie potencjalnym kandydatkom niezbędnych informacji o ich prawach wyborczych. Ustawodawca w Kodeksie wybor-czym zastosował tzw. mechanizm kwotowy, jednak zdaniem Rzecznika należałoby rozszerzyć go o mechanizm regulujący kolejność umieszczania kandydatek oraz kan-dydatów na listach wyborczych. Rzecznik postulował również rozpoczęcie prac legi-slacyjnych i stworzenie nowego modelu, który gwarantowałby większe uczestnictwo kobiet w życiu publicznym.

Pełnomocnik Rządu do Spraw Równego Traktowania podtrzymał³⁶⁶ wcześniejsze stanowisko i zapewnił, że pozostające w zainteresowaniu Rzecznika działania staną się jednym z ważniejszych priorytetów nowej edycji Krajowego Programu oraz Pełno-mocnika. Szczególnie ważne jest stymulowanie awansu zawodowego kobiet oraz two-rzenie przyjaznych warunków powrotu kobiet do pracy po okresie wychowania dzieci.

Problematyka jest nadal analizowana przez Rzecznika.

9. Prawo do kandydowania w wyborach na wójta

W  wystąpieniu do Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej Rzecznik zwrócił się³⁶⁷ o ocenę przepisów dotyczących wyborów na stanowisko wójta (burmi-strza, prezydenta miasta), w sytuacji gdy kandydatem jest osoba skazana prawomoc-nym wyrokiem sądu. Rozwiązania przyjęte w Kodeksie wyborczym³⁶⁸ oraz ustawie o pracownikach samorządowych³⁶⁹ sprawiają bowiem trudności interpretacyjne.

Przepisy ustawy o  pracownikach samorządowych stanowią, że zatrudniona na podstawie wyboru może być osoba, która nie była skazana prawomocnym wyro-kiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne

365 Pismo z 21 czerwca 2016 r.

366 Pismo z 11 lipca 2016 r.

367 VII.602.61.2014 z 1 czerwca 2016 r.

368 Ustawa z 5 stycznia 2011 r. (Dz.U. Nr 2, poz. 112, z późn. zm.).

369 Ustawa z 21 listopada 2008 r. (Dz.U. z 2014 r., poz. 1202, z późn. zm.).

przestępstwo skarbowe. Natomiast zgodnie z Kodeksem wyborczym nie może kan-dydować w wyborach osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo ścigane z  oskarżenia publicznego lub umyślne przestęp-stwo skarbowe. Zgodnie z poglądem przedstawianym przez niektórych prawników, w myśl zasady lex posteriori derogat legi anteriori (norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą), w Kodeksie wyborczym ustawodawca świadomie ograniczył przesłanki kandydowania na stanowisko wójta określone w ustawie o pracownikach samorzą-dowych, a w razie wygrania wyborów – zatrudnienia na tym stanowisku, wyłącznie odnośnie do skazania za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności. Według odmiennego poglądu, Kodeks wyborczy nie stanowi lex specialis (normy szczególnej) wobec usta-wy o pracownikach samorządousta-wych. W konsekwencji usta-wybór osoby skazanej na wój-ta jest możliwy, nie można jednak zatrudnić wój-takiej osoby, co powoduje konieczność przeprowadzenia nowych wyborów. Rzecznik podkreślił, że trudności interpretacyjne mogą powodować stan niepewności wśród części kandydatów, co może wpłynąć na korzystanie przez nich z biernego prawa wyborczego.

Przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej poinformował³⁷⁰, że kwestia bra-ku spójności przepisów ustawy o pracownikach samorządowych i Kodeksu wyborcze-go powinna być poddana pod rozwagę ustawodawcy, który powinien dążyć do usu-nięcia ewentualnych niespójności i rozbieżności w prawie. W związku z powyższym Rzecznik zwrócił się³⁷¹ do Przewodniczącego Komisji Samorządu Terytorialnego i Po-lityki Regionalnej Sejmu RP o rozważenie dokonania koniecznych zmian w prawie.

Podkomisja Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej na posiedze-niu dnia 22 września 2016 r. podzieliła stanowisko Rzecznika.

E. Ochrona godności 1. Zatarcie skazania

Rzecznik przystąpił³⁷² do postępowania w sprawie skargi konstytucyjnej zmierza-jącej do zbadania zgodności z Konstytucją art. 106a k.k., który przewiduje wyłączenie możliwości zatarcia skazania w przypadku wymierzenia kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i oby-czajności, jeżeli pokrzywdzony był małoletnim poniżej lat 15.

Rozwiązanie to stanowi wyłom od absolutnej w pozostałym zakresie zasady, że skazanie ulega zatarciu z  upływem pewnego czasu. Zaskarżony przepis powoduje również poważne wątpliwości interpretacyjne, w  szczególności w  przypadku, gdy przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności pozostaje w zbiegu

z in-370 Pismo z 13 czerwca 2016 r.

371 VII.602.61.2014 z 13 lipca 2016 r.

372 II.520.4.2016 z 17 listopada 2016 r.

nym czynem i to na podstawie przepisu penalizującego ten inny czyn wymierzana jest kara. Nie jest także w pełni jasne jak ma w tym kontekście być interpretowane pojęcie

nym czynem i to na podstawie przepisu penalizującego ten inny czyn wymierzana jest kara. Nie jest także w pełni jasne jak ma w tym kontekście być interpretowane pojęcie