1. Identyfikacja sektora małych i średnich przedsiębiorstw
1.5. Wybrane przesłanki rozwoju mikro, małych i średnich przedsię-
Spośród różnych przesłanek rozwoju przedsiębiorstw sektora MŚP można zdefiniować te, na które od lat wskazują badacze i praktycy, oraz inne, opisane przez autora w kontekście zastosowania outsourcingu.
Taką przesłanką, o nieco innej perspektywie, jest wykorzystanie coraz większego oddziaływania mediów na poszczególnych ludzi i grupy społecz-ne. Oddziaływanie to pozwala na kreowanie poszczególnych przedsię-biorstw sektora i kreowanie przedsiębiorczości jako procesu pozytywnego.
Wiele projektów próbuje zmienić obraz przedsiębiorczości oraz przedsię-biorców, jednakże badania pokazują, że funkcjonuje jeszcze wiele stereoty-pów odnośnie do ludzi przedsiębiorczych w polskim społeczeństwie.
Aspekt ten jest szczególnie ważny z tego powodu, że ponad 90% firm to przedsiębiorstwa mikro (przedsiębiorca i kilku zatrudnionych — nierzadko członkowie rodziny). W tym obszarze badania przeprowadził Instytut Spraw Publicznych w Warszawie. Ich wyniki przedstawia tabela 16.
Tabela 16. Przedsiębiorca jako wzór do naśladowania (w %) Czy zgadza się Pan(i) z opinią, że prywatni
przedsiębiorcy dają dobry przykład innym, mogą być wzorem do naśladowania dla innych?
Opinie
ogółu badanych osób zaliczających się do grupy właścicieli firm
Zdecydowanie zgadzam się 11 28
Raczej zgadzam się 41 43
Raczej nie zgadzam się 28 19
Zdecydowanie nie zgadzam się 7 0
Trudno powiedzieć 13 10
Źródło: Raport o stanie sektora MŚP...
„Społeczny wizerunek przedsiębiorcy jest niejednoznaczny, nacecho-wany ambiwalencją. Typowy prywatny przedsiębiorca jest zdaniem więk-szości Polaków bogaty, ale jednocześnie oszczędny, rozsądnie wydający pieniądze. Dość duża liczba osób uważa również, że inwestuje w firmę, nie licząc na szybki zysk. Te elementy wizerunku prywatnego przedsiębiorcy w wyraźny sposób są zbieżne z zaleceniami etyki protestanckiej, której przypisuje się istotne znaczenie dla powstania »ducha kapitalizmu«. Do atutów prywatnego przedsiębiorcy można także zaliczyć dobre wykształce-nie. W przypadku pozostałych cech składających się na charakterystykę typowego prywatnego przedsiębiorcy dominowały na ogół opinie krytycz-ne” (Raport o stanie sektora MŚP...). Wyniki badań w kwestii wizerunku pre-zentuje tabela 17.
40 1. Identyfikacja sektora małych i średnich przedsiębiorstw
1.5. Wybrane przesłanki rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorstw 41
Tabela 17. Wizerunek prywatnego przedsiębiorcy wśród zatrudnionych w sektorze prywatnym i pań-stwowym/publicznym (w %)
Jaki jest, Pana(i) zdaniem, typowy prywatny przedsiębiorca w Polsce?
Czy typowy prywatny przedsiębiorca
Opinie
Jest zamożny 73 71 72
Nie jest zamożny 15 17 16
Trudno powiedzieć 12 11 12
Jest oszczędny, rozsądnie wydaje pieniądze 63 72 59
Jest rozrzutny, szasta pieniędzmi 19 16 21
Trudno powiedzieć 18 13 19
Ma mało czasu dla rodziny, przyjaciół 60 67 59
Ma tyle samo czasu dla rodziny, przyjaciół, co inni ludzie
29 24 31
Trudno powiedzieć 11 10 11
Jest dobrze wykształcony 53 54 43
Jest słabo wykształcony 29 31 36
Trudno powiedzieć 18 15 21
Inwestuje dużo w firmę, liczy się z tym, że zysk można osiągnąć dopiero po jakimś czasie
45 56 36
Nie inwestuje w firmę, jest nastawiony na szybki zysk
42 34 49
Trudno powiedzieć 13 10 15
Raczej przestrzega prawa 37 47 32
Raczej nie przestrzega prawa 48 42 51
Trudno powiedzieć 15 11 17
Pracuje więcej niż inni 36 44 41
Nie pracuje więcej niż inni 53 48 49
Trudno powiedzieć 11 8 10
Jest dobrze wychowany, ma dobre maniery 36 43 24
Jest źle wychowany, ma złe maniery 28 25 34
Trudno powiedzieć 36 31 41
Nie obnosi się ze swoimi pieniędzmi 32 41 26
Chełpi się swoimi pieniędzmi 44 35 49
Trudno powiedzieć 24 24 26
Jest uczciwy 27 37 21
W procesie kreowania wizerunku należy podkreślać społeczną odpo-wiedzialność biznesu, szczególnie w kontekście zrównoważonego rozwoju poszczególnych regionów, poszczególnych krajów, w kontekście europej-skim czy też globalnym. „Społeczna odpowiedzialność biznesu jest kon-cepcją, która zakłada odmienne od dotychczasowych spojrzenie na charak-ter i cel prowadzenia działalności gospodarczej. Uznaje, że wyłączną przesłanką oceny przedsiębiorcy nie powinna być wielkość osiąganego przez niego zysku. Zakłada natomiast konieczność brania pod uwagę in-nych elementów i skutków działalności gospodarczej, związain-nych z funk-cjonowaniem przedsiębiorcy w określonym środowisku społecznym i natu-ralnym. Istotnym aspektem społecznej odpowiedzialności biznesu jest pa-trzenie na działalność przedsiębiorcy z punktu widzenia praw człowieka, ochrony środowiska naturalnego, praw konsumentów czy współpracy z lo-kalnymi społecznościami” (Raport o stanie sektora MŚP...). „W tym kontekś-cie dobrym przykładem realizacji przez przedsiębiorców idei odpowiedzial-ności społecznej pozostaje współpraca z organizacjami trzeciego filara.
Chodzi o różnego rodzaju stowarzyszenia, fundacje, które potrzebują współpracy z przedsiębiorcami dla lepszej realizacji swoich celów statuto-wych” (KLIMEK, 2007, s. 67).
Współpraca z trzecim sektorem generuje wiele obszarów do zagospo-darowania przez przedsiębiorców, np. sfera opieki nad osobami 50+, pro-jektów z obszaru kultury i inne. Pozwala także na zrównoważony rozwój regionalnych (lokalnych) społeczności. Ten aspekt rozwoju przedsiębiorstw jest stosunkowo mało zauważany przez badaczy sektora MŚP.
42 1. Identyfikacja sektora małych i średnich przedsiębiorstw
1 2 3 4
Jest nieuczciwy 41 33 44
Trudno powiedzieć 32 31 35
Troszczy się o swoich pracowników 27 33 22
Troszczy się tylko o siebie 55 47 55
Trudno powiedzieć 18 20 23
Jest skromny, nie uważa się za kogoś lepszego niż inni
23 33 15
Wywyższa się, uważa się za kogoś lepszego niż inni
58 48 62
Trudno powiedzieć 19 19 23
Żyje z własnej pracy 21 31 20
Żyje z pracy innych 71 62 72
Trudno powiedzieć 8 7 7
Źródło: Raport o stanie sektora MŚP...
cd. tab. 17
Spośród innych przesłanek rozwoju sektora MŚP można wymienić:
1. Znajomość znaczenia zastosowania odpowiednich technologii (know-how) dla różnych obszarów działalności swojego przedsiębiorstwa. Chodzi o technologie związane z podstawowym procesem produkcyjnym, ale tak-że o technologie informatyczne, logistyczne, finansowe i inne.
2. Dostosowanie stopnia nowoczesności technologii (know-how) do kom-petencji technologicznych swojego przedsiębiorstwa, a przede wszyst-kim możliwości akomodacji technologii przez pracowników.
3. Kreowanie współpracy przedsiębiorstw sektora MŚP z sektorem badaw-czo-rozwojowym przez stawianie problemów MŚP do rozwiązania przez organizacje sektora naukowo-badawczego. Dla wielu projektów można znaleźć finansowanie, traktując je jako konsorcja naukowo-przemysłowe.
4. Przeznaczenie części swoich dochodów na rzecz B + R; środki te moż-na zwielokrotnić we współpracy z sektorem moż-naukowo-badawczym (pro-gramami unijnymi). Takie podejście pozwoli na zachowania innowacyj-ne przedsiębiorcy i jego pracowników.
5. Lobbing przez swoich przedstawicieli (związki rzemieślników, izby go-spodarcze, stowarzyszenia i inne) stabilnych regulacji prawnych.
6. Obniżenie obligatoryjnych obciążeń przedsiębiorców, w kontekście po-datkowym, ubezpieczeniowym, w tym obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, akcyzowych, obligatoryjnych zezwoleń i opłat.
7. Eliminację „szarej strefy” z działalności przedsiębiorstw sektora. Pro-blem ten bardzo ściśle związany jest z aspektami przedstawionymi w punkcie 6. „Szara strefa” jest jedną z podstawowych składowych du-żej turbulencji sektora. Istnieje sprzężenie zwrotne pomiędzy ist-niejącymi regulacjami prawnymi, np. co do wysokości łącznego opo-datkowania, a zachowaniem przedsiębiorców — uciekania do „szarej strefy”, zatrudniania „na czarno”.
8. Stosowanie adekwatnych koncepcji, metod, technik, narzędzi, instru-mentów zarządzania. W wielu mikro przedsiębiorstwach (funkcjonuje ich ponad 95% w ogólnej liczbie aktywnych firm), gdzie pracuje przedsiębior-ca — właściciel i kilku pracowników, nigdy nie będzie przejrzystego po-działu kompetencyjnego i związana jest z tym trudność stosowania odpo-wiedniego sposobu zarządzania. Stąd szczególnie istotny nacisk powinien być położony przez instytucje organizujące szkolenia na aplikację (wypra-cowanie kompetencji dla przedsiębiorców i ich pracowników) adekwat-nych dla przedsiębiorstwa i otoczenia scenariuszy zarządzania.
9. Wykorzystanie współczesnych technologii komunikacji — Internetu w MŚP.
10. Uwzględnianie różnic kulturowych na różnych płaszczyznach (kultura organizacyjna przedsiębiorstwa). Znaczenie tego aspektu w rozwoju sektora przedsiębiorstw rośnie wraz z procesem globalizacji.
1.5. Wybrane przesłanki rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorstw 43
11. Wykorzystanie mechanizmów funkcjonowania Polski jako członka Unii Europejskiej przede wszystkim w eksploatacji na tym etapie atu-tów polskich przedsiębiorców (niskie koszty wytwarzania, elastyczność produktowa i usługowa).
12. „Dostępność do wszystkich możliwych źródeł finansowania, wystę-pujących na krajowych rynkach finansowych, ale także na zagranicz-nych. Wybór źródeł finansowania przez MŚP w dużym stopniu jest uzależniony od hierarchii metod finansowania, stosowanej przez MŚP, oraz kryteriów, mówiących o atrakcyjności poszczególnych źródeł dla MŚP. W odniesieniu do MŚP zastosowanie ma teoria hierarchii źródeł finansowania stworzona przez Myersa” (MIKOŁAJCZYK, 2007, s. 42).
Zakłada ona, że przedsiębiorstwa wybierają źródła finansowania według określonej kolejności, nie starają się przy tym maksymalizować wartości firmy. Teoria ta wskazuje, że przedsiębiorstwa preferują we-wnętrzne źródła finansowania. Dopiero w przypadku braku w wystar-czającym stopniu źródeł wewnętrznych sięgają po środki zewnętrzne.
Wybierając środki zewnętrzne, kierują się kolejnością jak najmniejsze-go uzależnienia od podmiotu, który je przyznaje.
„Kryteria atrakcyjności poszczególnych źródeł finansowania odpo-wiadają na pytania, dlaczego przedsiębiorstwa korzystają z takich, a nie innych źródeł finansowania, biorąc jednak cechy samych źródeł, nie zaś postawę przedsiębiorstw, można wyróżnić następujące kryteria oceny atrakcyjności poszczególnych źródeł finansowania: dostępność, koszt, elastyczność” (Raport o stanie sektora MŚP...). Istotna, w kontekście do-stępności, jest wiedza o poszczególnych instrumentach finansowych.
13. Zastosowanie outsourcingu jako koncepcji, która pozwoli przedsiębior-stwom sektora na: zmniejszenie ryzyka prowadzenia działalności, do-stęp do nowoczesnych technologii, dywersyfikację źródeł finansowa-nia, zwiększenie wartości przedsiębiorstwa.
Zaprezentowane przesłanki rozwoju przedsiębiorstw sektora MŚP na pewno nie wyczerpują wszystkich. Realizacja zaprezentowanych przyczyni się do stabilizacji i rozwoju przedsiębiorstw sektora MŚP. Należy jednakże stwierdzić, że wiele z nich może się przekształcić w bariery. Dobrym przykładem są wybrane instrumenty finansowe, np. opcji walutowych. Nie spełnią one swoich celów w momencie braku znajomości przez przedsię-biorców sposobów oddziaływania na swoje przedsiębiorstwo.
Charakterystyka przedsiębiorstw sektora MŚP pokazuje, jak bardzo dynamiczny jest to sektor. Wymaga on jednak wypracowania scenariuszy identyfikacji i aplikacji współczesnych koncepcji, metod, narzędzi oraz in-strumentów zarządzania dla jego rozwoju. Jedną z bardzo efektywnych koncepcji dla rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorstw pozostaje outsourcing.
44 1. Identyfikacja sektora małych i średnich przedsiębiorstw