Wyniki – wymiar rynku pracy

Warto rozpocząć opis wyników (tabele A6.5.–A6.7.) od najbardziej widocznej róż-nicy między rokiem 2006 i 2014. Patrząc na rok 2006, daje się zauważyć, iż żaden ze wskaźników nie wykazuje związku ani z otwartością na, ani ze stosunkiem do imigran-tów, ani nawet z żadną z ich składowych. Sytuacja diametralnie zmienia się w roku 2014, w którym stopa zatrudnienia wśród autochtonów (mierzona na oba sposoby) oraz ogólny poziom zatrudnienia (a zatem dotyczący głównie członków społeczeń-stwa przyjmującego) skorelowane są silnie i dodatnio zarówno z otwartością na, jak i stosunkiem do imigrantów. Co ciekawe, stopa bezrobocia wśród autochtonów (i ogól-na) związana jest silnie i ujemnie z jedną tylko składową otwartości – na imigrantów z tej samej grupy etnicznej, podczas gdy wskaźniki zatrudnienia są dodatkowo w re-lacji dodatniej również z otwartością na imigrantów innej grupy etnicznej/rasowej (a w przypadku jednego z pomiarów stopy zatrudnienia również z otwartością na tych z biedniejszych państw spoza Europy). Obrazu dopełniają rezultaty wskazujące, iż spośród składowych stosunku do imigrantów jedynie opinia nt. wpływu obcokra-jowców na gospodarkę uzyskuje istotne korelacje: dodatnie dla wszystkich zmiennych związanych ze stopą zatrudnienia i ujemne dla bezrobocia wśród autochtonów i ogól-nego. Wyjaśnienie uzyskanych wyników nasuwa się samo: biorąc pod uwagę różnicę między 2006 a 2014 rokiem można z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, iż stanowią one konsekwencję dwóch kryzysów ekonomicznych, jakie wystąpiły w tej przestrzeni czasowej: finansowego (dotykającego wszystkie państwa zaangażowa-ne w gospodarkę kapitalistyczną) i zadłużeniowego (dotyczącego jedynie Europy). Wywołały one poważne skutki dla państw europejskich, których częścią była utrata pracy przez wiele osób, jak również trudności z jej znalezieniem, ponieważ zastój

gospodarczy spowodował mniejsze zapotrzebowanie na pracowników. Dlatego też zdecydowana większość wskaźników koreluje ze stosunkiem do imigrantów jedynie w wymiarze ekonomicznym, a wartości współczynnika są bardzo wysokie. Wobec tego daje się zauważyć, iż wysokim wartościom zatrudnienia towarzyszą wysokie wartości otwartości na imigrantów i stosunku do imigrantów w zakresie wpływu na gospodarkę.

Pozostaje pytanie: z czego wynika to, iż stopa bezrobocia reaguje (poza opinią nt. wpływu przybyszów na gospodarkę) jedynie z otwartością na ludność z tej samej grupy etnicznej. Oczywiście ujemność relacji wynika z negatywnego ujęcia zmien-nej, a zatem im wyższa wartość, tym wyższy poziom bezrobocia. Uważam, że uak-tywnienie się jedynie zmiennej dotyczącej osób z tej samej grupy etnicznej wynika poniekąd z lokalnego kontekstu UE, a zatem drugiego (po finansowym) kryzysu. Ta sama grupa etniczna byłaby wobec tego traktowana jako inni Europejczycy, którzy sami zostali dotknięci problemami gospodarczymi. To również oznacza, iż tymi ludźmi, którzy mogliby najprawdopodobniej migrować (a jak podkreślałem podczas opisu regionów – migracja w Europie odbywa się w dużej mierze lokalnie, na krótkich międzynarodowych dystansach) są ci mieszkający najbliżej i w tym przypadku doświadczający tych samych trudności. Dlatego też obawa przed nimi może być największa.

Zarówno w roku 2006, jak i w 2014 obserwuje się nieliczne istotne korelacje w odniesieniu do różnych wersji poziomu adaptacji imigrantów, co nie pozwala na stwierdzenie jakiegoś konkretnego i szerszego związku. Nieco więcej jednak moż-na wyczytać z wyników wygenerowanych dla jego składowych. Widać bowiem, że działają tutaj ponownie wskaźniki odnoszące się do zatrudnienia i bezrobocia. Pomimo istnienia zbieżności między 2006 i 2014 rokiem, w pierwszej kolejności warto dokonać oglądu tych rezultatów osobno, rozpoczynając od roku 2014. Sil-ne, dodatnie korelacje odnoszą się przede wszystkim do relacji pięciu składowych: partycypacji politycznej, odczuwanego dochodu, uczciwości, ocenianej skłonności do pomocy i satysfakcji, ze stopą zatrudnienia, ale co interesujące – autochtonów, podczas gdy wskaźniki dotyczące ludności napływowej pozostają nieistotne sta-tystycznie. Można to próbować wytłumaczyć tym, że związek ten zapośredni-czony jest przez otwartość na i stosunek do imigrantów. Nie wydaje się to jednak aż tak prawdopodobne, jeśli powróci się do korelacji między samymi głównymi zmiennymi latentnymi i ich składowymi. Na ich podstawie widać, iż otwartość w 2014 roku wiąże się z partycypacją polityczną i odczuwanym dochodem, stosunek natomiast z zaufaniem, uczciwością i satysfakcją, aczkolwiek kiedy uwzględnio-na zostanie jedynie opinia nt. wpływu imigrantów uwzględnio-na gospodarkę, pozostają tylko zaufanie i uczciwość. Zbieżność ta jest zatem niepełna. Alternatywę stanowi przy-jęcie, iż poza otwartością na czy stosunkiem do imigrantów znaczenie może mieć mniej lub bardziej świadome faworyzowanie w dostępie do pracy członków społe-czeństw przyjmujących. Tym samym jeśli będzie wzrastało zatrudnienie ludności lokalnej, znajdzie się również więcej miejsca na zatrudnienie ludności napływowej

(to zdaje się też uniezależniać w pewnym stopniu tę relację od nastawienia do imi-grantów). Dodatkowe korelacje między wskaźnikami stopy bezrobocia i zatrud-nienia dla imigrantów i autochtonów zdają się potwierdzać istnienie takiej właśnie relacji, bowiem wynika z nich, iż wraz ze wzrostem poziomu zatrudnienia wśród autochtonów rośnie też poziom zatrudnienia wśród ludności napływowej i znacznie bardziej prawdopodobne, że regulatorem jest tutaj zatrudnienie członków społe-czeństwa przyjmującego, nie zaś migrantów.

Przechodząc do korelacji dla roku 2006 można zauważyć, że – tak jak zaznaczy-łem wcześniej – są one nieistotne statystycznie dla otwartości i stosunku do imigran-tów i ich składowych, jednakże relacja zatrudnienia/bezrobocia pozostaje dla skła-dowych adaptacji imigrantów w podobnej konfiguracji, co w roku 2014. Widoczny jest zatem związek między stopą zatrudnienia (ogólną i autochtonów) a odczuwa-nym dochodem, zaufaniem, uczciwością, oceną skłonności do pomocy, satysfakcją i szczęściem – czyli adaptacją społeczną i jedną zmienną adaptacji ekonomicznej. Korelacji nie tylko jest więcej, ale są one też nieco silniejsze niż w roku 2014. Do-datkowo widać negatywną relację między stopą bezrobocia wśród autochtonów a odczuwanym przez migrantów dochodem, postrzeganą skłonnością do pomocy, satysfakcją i szczęściem. Te same tendencje, co w 2014 roku, widać również w do-datkowych korelacjach między samymi wskaźnikami bezrobocia i zatrudnienia, tzn. że wyższym wartościom zatrudnienia wśród autochtonów towarzyszą wyższe wartości zatrudnienia wśród imigrantów. Tym samym wcześniejsza interpretacja mówiąca o faworyzowaniu zatrudnienia członków społeczeństw przyjmujących i rozszerzaniu na tej podstawie możliwości pracy dla imigrantów zyskuje dodatko-we potwierdzenie. Jednocześnie także hipoteza o tym, iż dzieje się to stosunkowo niezależnie od nastawienia ludności lokalnej i selektywności na mniej uświado-mionym poziomie, staje się bardziej prawdopodobna. W 2006 roku widać również większą spójność co do odczuwanego przez migrantów poziomu dochodu, bowiem jedynie stopa bezrobocia wśród imigrantów nie koreluje z tą składową. Jak można się spodziewać, bezrobocie (ogólne, wśród imigrantów i autochtonów) charaktery-zuje się ujemnością korelacji, zatrudnienie zaś dodatniością. Wszystkie te związki pokazują zatem silną relację między kwestią zatrudnienia a adaptacją imigrantów. Kończąc ten wątek, chciałbym wspomnieć jeszcze o wskaźnikach dotyczących form zatrudnienia. Nie korelują one ani w 2006, ani 2014 roku z otwartością na i stosunkiem do imigrantów (ani żadnymi ich elementami składowymi). Podobnie wygląda sytuacja w przypadku poziomu adaptacji imigrantów, bowiem mimo iż pojawiają się tutaj już jakieś związki, to jest ich niewiele i nie powtarzają się między omawianymi latami. W konsekwencji tak samo wygląda sytuacja ze składowymi tej zmiennej latentnej. To, co jednak jest spójne między jednostkami czasu, to siła i kierunek zależności. Odsetek osób zatrudnionych na stałe wśród wszystkich za-trudnionych koreluje ujemnie z poziomem adaptacji oraz jego składowymi, pod-czas gdy odsetek zatrudnionych tympod-czasowo – dodatnio. Oba wskaźniki odnoszą się rzecz jasna do poziomu całego kraju, nie zaś tylko migrantów czy obywateli

państwa przyjmującego (chociaż wiadomo, że oni przeważają). Potencjalne wyja-śnienie pojawia się, jeśli rozważy się te zmienne łącznie jako właściwości systemo-we, mianowicie duży udział niepewnego zatrudnienia (tymczasowego) w danym kraju może działać motywująco na imigrantów (i prawdopodobnie odwrotnie w przypadku większej stałości pracy) w taki sposób, że starają się oni zwiększyć swoje szanse na pozostanie w tym państwie poprzez uzyskanie stałego zatrudnie-nia lub naturalizację. Wyjaśzatrudnie-niałoby to również, dlaczego w obu jednostkach cza-su adaptacja językowa i posiadanie obywatelstwa silnie korelują z tymi formami zatrudnienia – jak już wspomniałem, posiadanie obywatelstwa przez migrantów ma istotne znaczenie dla możliwości uzyskania przez nich zatrudnienia, podob-nie kluczowa dla podjęcia pracy jest znajomość języka dominującego. Pozostałe pojedyncze korelacje nie układają się w żaden konkretny wzór. Odchodząc już od wskaźników ekonomicznych, warto omówić teraz zmienne demograficzne.