Wystąpienia generalne w zakresie prawa do godziwych warunków socjalnych socjalnych

■ Bezdomność dzieci – wystąpienie z 8 stycznia 2016 roku

Rzecznik Praw Dziecka w wystąpieniu²⁴⁵ do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zwrócił się o podjęcie działań mających na celu ograniczenie bezdomności wśród dzieci. Rzecznik podkreślił, że chociaż w Polsce nie występuje problem tzw. dzieci ulicy, to jednak bezdomność dotyka je z uwagi na bezdomność ich rodziców.

245 ZSS.422.3.2016.KT

Z danych resortu²⁴⁶ wynikało, że dzieci stanowią ok. 5% wszystkich bezdomnych.

Liczba bezdomnych dzieci wynosi 1 892 i wzrosła o 354 przypadki w porównaniu z rokiem 2013. W ocenie Rzecznika należy ograniczyć kierowanie rodziców z dziećmi do schronisk dla bezdomnych w ramach pomocy społecznej, a w przypadku, gdy jest to konieczne – skracać okres tego pobytu do niezbędnego minimum. Problem stanowi nie tylko liczba dzieci przebywających w schroniskach i domach dla bezdomnych, lecz także panujące tam warunki bytowe. W skrajnych przypadkach, znanych Rzecznikowi, a ujawnionych w toku badania sprawy, pobyt w schronisku dla bezdomnych rodzica z dziećmi trwał nieprzerwanie 3 lata.

Z analizy treści skarg jednoznacznie wynikało, że schroniska dla bezdomnych nie są miejscami, w których powinny przebywać dzieci.

Do problematyki bezdomności wśród dzieci w Polsce odniósł się również Komitet Praw Dziecka ONZ w Uwagach końcowych do połączonego trzeciego i czwartego sprawozdania okresowego Polski. Komitet wyraził niepokój w związku z faktem wzrostu liczby bezdomnych dzieci w Polsce. Zalecił w związku z tym m.in. dokonanie przeglądu prawa i polityki programów mieszkaniowych w celu zapobiegania i eliminowania bezdomności, z uwzględnieniem specjalnych potrzeb dzieci.

W odpowiedzi²⁴⁷ Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej poinformował, że Ministerstwo pracuje nad projektem rozporządzenia w sprawie standardów placówek noclegowych, a sugestie Rzecznika dotyczące ochrony praw dziecka zostaną uwzględnione.

Prace nad projektem rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie standardów noclegowni, schronisk dla osób bezdomnych i ogrzewalni są w toku.

■ Świadczenie wychowawcze – wystąpienia z 13 stycznia, 9 lutego i 12 lutego 2016 roku

W związku z pracami legislacyjnymi nad projektem ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci tzw. 500+ Rzecznik Praw Dziecka wystąpił²⁴⁸ do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z propozycjami zmian do projektu ustawy.

W ocenie Rzecznika świadczenie wychowawcze powinno przysługiwać także na pierwsze dziecko w rodzinie, niezależnie od progu dochodowego. Przyjęcie takiego rozwiązania stanowić będzie urealnienie celu, jakim jest częściowe pokrycie wydatków

246 Ogólnopolskie badanie liczby osób bezdomnych przeprowadzone na zlecenie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z 21 na 22 stycznia 2015 r.

247 DPS-IV.071.1.2016.AM 248 ZSS.422.5.2016.JW

związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych.

Rzecznik Praw Dziecka zasygnalizował – w razie nieuwzględniania przyznania świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko – potrzebę wprowadzenia zmiany definicji niepełnosprawnego dziecka, poprzez objęcie tym pojęciem również dziecka legitymującego się orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności. Powyższa zmiana stwarzałaby możliwość nabycia prawa do świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko osobom uprawnionym wychowującym dzieci z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności, w sytuacji, gdy dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 1 200,00 zł, a nie, jak zakładał projekt ustawy – gdy dochód na osobę nie przekracza kwoty 800,00 zł.

W wystąpieniu Rzecznik Praw Dziecka zwrócił również uwagę na celowość rozszerzenia zakresu podmiotowego ustawy na pełnoletnie, uczące się dzieci, co korespondowałoby z rozwiązaniami przyjętymi w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r.

o świadczeniach rodzinnych²⁴⁹ oraz ustawie z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów²⁵⁰.

O uwzględnienie powyższych zmian w projekcie ustawy o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci Rzecznik Praw Dziecka zwrócił się również do Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej²⁵¹ oraz do Marszałka Senatu Rzeczypospolitej Polskiej²⁵². Na posiedzeniu Sejmu RP i Senatu RP przedstawiał swoje stanowisko do projektu ustawy.

Uchwalona 11 lutego 2016 r. ustawa o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci²⁵³ nie uwzględnia postulatów Rzecznika Praw Dziecka.

■ Świadczenia opiekuńcze – wystąpienie z 23 lutego 2016 roku

W senackim projekcie ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (druk senacki nr 46) wprowadzono regulację zakładającą uchylenie w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych przepisów, które stanowiły przeszkodę dla przyznania świadczeń opiekuńczych w sytuacji, gdy jeden z członków danej rodziny pobiera już świadczenie rodzinne w związku z opieką nad inną osobą. Rzecznik Praw Dziecka, dostrzegając konieczność interwencji w tej

249 Dz. U. z 2016 r. poz. 1518 250 Dz. U. z 2016 r. poz. 169 251 ZSS.422.7.2016.JW 252 ZSS.422.8.2016.JW 253 Dz. U. z 2016 r. poz. 195

materii, w pełni poparł²⁵⁴ inicjatywę Senatu Rzeczypospolitej Polskiej wyrażoną w projekcie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów.

Ustawa została podpisana przez Prezydenta RP 27 czerwca 2016 r.

■ Ulgi przejazdowe dla dzieci – wystąpienia z 26 lutego i 26 września 2016 roku Rzecznik Praw Dziecka interweniuje w tej sprawie od 2013 r., wskazując odpowiedzialnym ministrom na potrzebę zapewnienia dzieciom i młodzieży posiadającym polskie obywatelstwo, a uczącym się poza granicami kraju lub w szkołach przy przedstawicielstwie dyplomatycznym obcego państwa w Polsce, ulg przejazdowych w komunikacji zbiorowej. W wystąpieniu²⁵⁵ do Ministra Infrastruktury i Budownictwa Rzecznik ponownie wskazał na nierówność w dostępie do komunikacji zbiorowej. Rzecznik, informując Ministra o swoich wcześniejszych działaniach w tej sprawie, wniósł o przygotowanie rozwiązań będących odpowiedzią na zgłoszony problem.

26 września 2016 r. Rzecznik ponownie zwrócił się do Ministra Infrastruktury i Budownictwa o udzielenie informacji o podjętych działaniach.

W odpowiedzi²⁵⁶ Minister Infrastruktury i Budownictwa poinformował, że 2 maja 2016 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej skierował pod obrady Sejmu RP projekt ustawy o zmianie ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 492). Minister poinformował, że projekt przewiduje m.in. wprowadzenie zmian zmierzających do przyznania uczniom szkół społecznych prowadzonym przez polonijne organizacje oświatowe, stowarzyszenia rodziców, polskie parafie i sekcje polskie funkcjonujące w szkołach działających w systemach oświaty innych państw, z których część jest rejestrowana w bazie Ośrodka Rozwoju Polskiej Edukacji za granicą, uprawnień do ulg w opłatach na przejazdy środkami komunikacji publicznej oraz wejścia do muzeów i na teren parków narodowych w Polsce.

15 grudnia 2016 r. Sejm RP uchwalił ustawę o zmianie ustawy o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego oraz niektórych innych ustaw. Przepisy przewidują przyznanie dzieciom i młodzieży, nie dłużej niż do 18. roku życia, w okresie pobierania nauki języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej lub innych przedmiotów nauczanych w języku polskim w szkołach prowadzonych przez organizacje

254 ZSS.422.10.2016.KT 255 ZSS.422.11.2016.GR 256 DBI.3.050.26.2016.RS.2

społeczne za granicą oraz szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw (…) ulg w komunikacji zbiorowej oraz ulg do muzeów i parków przyrody.

Podnieść należy, że proponowane zmiany tylko częściowo rozwiązują wskazany przez Rzecznika problem.

■ Bezdomność dzieci – wystąpienie z 7 kwietnia 2016 roku

Rzecznik Praw Dziecka zwrócił się²⁵⁷ do Prezesa Najwyższej Izby Kontroli o przeprowadzenie ogólnopolskiej kontroli doraźnej w przedmiocie realizacji przez gminy zadań zmierzających do zapobiegania zjawisku bezdomności. Z Ogólnopolskiego badania liczby osób bezdomnych przeprowadzonego w nocy z 21 na 22 stycznia 2015 r. wynika, że 5,2% osób bezdomnych stanowiły dzieci. Co więcej, w porównaniu z 2013 r. liczba bezdomnych dzieci wzrosła o 354 przypadki. Miejscami, w których przebywały bezdomne dzieci, były głównie schroniska, hostele, domy dla osób bezdomnych, ogrzewalnie oraz noclegownie. Z danych prezentowanych w badaniu wynika, że w Polsce funkcjonuje zbyt mało miejsc mogących udzielić schronienia osobom bezdomnym. Rzecznik podkreślił, że to do zadań gminy należy udzielenie pomocy osobom potrzebującym schronienia. Często zdarzało się jednak, że gminy nie prowadzą własnych placówek przystosowanych do pomocy osobom bezdomnym. Odrębnym problemem był brak kontroli nad placówkami udzielającymi schronienia. O problemach w ich funkcjonowaniu niejednokrotnie informowali Rzecznika ich mieszkańcy.

W odpowiedzi²⁵⁸ Prezes Najwyższej Izby Kontroli poinformował, że kontrola gmin w zakresie wykonywania wyżej wymienionych zadań została przeprowadzona. Prezes NIK podkreślił, że analiza danych z przeprowadzonej kontroli wskazuje, iż zjawisko bezdomności dzieci jest ściśle powiązane z bezdomnością rodziców. W związku z tym problemy te rozpatrywane muszą być łącznie, a w działania skierowane na walkę z bezdomnością dzieci zaangażowane muszą być nie tylko samorządy, ale również inne organy państwa i instytucje odpowiedzialne za kształtowanie i realizację polityki rodzinnej, mieszkaniowej oraz migracyjnej.

257 ZSS.422.18.2016.AJ 258 KPS.0511.002.2016

■ System Dozoru Elektronicznego (SDE) dla skazanych z art. 209 k.k. – wystąpienia z 7 kwietnia i z 10 sierpnia 2016 roku

We wspólnym wystąpieniu Rzecznik Praw Dziecka²⁵⁹ i Rzecznik Praw Obywatelskich²⁶⁰ zwrócili się do Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego o rozważenie możliwości odbywania przez skazanego z art. 209 k.k. (za przestępstwo niealimentacji) całej kary pozbawienia wolności w SDE w sytuacji nałożenia na niego przez sąd obowiązku łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej.

Przestępstwo niealimentacji zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 2, podczas gdy w systemie dozoru elektronicznego można odbywać karę pozbawienia wolności orzeczoną do jednego roku. Umożliwienie odbywania przez skazanych kary pozbawienia wolności w SDE wymagałoby jedynie wprowadzenia stosownego wyłączenia ograniczenia wskazanego w kodeksie karnym wykonawczym, a spełniałoby postulat uczynienia z SDE znacznie efektywniejszego narzędzia kształtowania polityki karnej. Jednocześnie stanowiłoby istotny element realizacji polityki państwa w zakresie zabezpieczenia potrzeb osób uprawnionych do alimentów.

Minister Sprawiedliwości negatywnie odniósł się do postulatu Rzeczników²⁶¹. W odpowiedzi wskazał, że ewentualna zmiana wydaje się niezasadna z punktu widzenia spójności systemu prawa karnego materialnego. Przede wszystkim brak jest uzasadnionych przesłanek do umożliwienia tej grupie skazanych, tj. skazanym z art. 209 k.k., skorzystania z możliwości odbywania w SDE, niezależnie od przyjętej granicy, wymiaru kary do jednego roku. Wątpliwe wydaje się, by odbywanie kary w tym systemie zagwarantowało automatycznie poprawę skuteczności w realizowaniu przez skazanych obowiązku łożenia na utrzymanie innych osób. Zdaniem Ministra nieuzasadniona była również nowelizacja art. 209 k.k. w kierunku obniżenia zagrożenia wymiaru kary pozbawienia wolności do jednego roku, aby umożliwić skazanym z tego przepisu odbywanie kary pozbawienia wolności w SDE.

Ponawiając wystąpienie, Rzecznik Praw Dziecka²⁶² oraz Rzecznik Praw Obywatelskich²⁶³ wskazali Ministrowi Sprawiedliwości, że ich intencją nie było obniżenie zagrożenia wymiaru kary pozbawienia wolności określonej w art. 209 k.k. Uznali natomiast, że zasadnym byłoby stworzenie możliwości prawnych do odbywania w SDE kary

259 ZSS.422.20.2016.KT 260 IX.517.1048.2016.PM/ED 261 UNP 160512-01497 262 ZSS.422.20.2016.KT 263 IX.517.1048.2016.PM/ED

pozbawienia wolności za niealimentację, także gdy przekracza ona jeden rok, a spełnione są łącznie pozostałe warunki do udzielenia zgody na odbywanie kary w SDE.

Rzecznicy podkreślili, że niewielka zmiana obecnie obowiązujących uregulowań prawnych nie wpłynie negatywnie na spójność systemu prawa karnego materialnego, a pozwoli na realną możliwość przeprowadzenia egzekucji alimentów przez komorników, gdyż osoba odbywająca karę w SDE może faktycznie wykonywać pracę odpłatną, a system pozwala monitorować, czy skazany jest w pracy. Dodatkowo będzie to sprzyjać zmniejszeniu liczby osób osadzanych w jednostkach penitencjarnych, do czego powinno się dążyć poprzez różnego rodzaju rozwiązania prawne i ich praktyczne zastosowanie. Umieszczenie w jednostce penitencjarnej osoby skazanej wyłącznie za niepłacenie alimentów nie sprzyja spłacaniu zobowiązań na rzecz własnych dzieci, a dodatkowo obciąża Skarb Państwa kosztami utrzymania więźnia. Miesięczne odbywanie kary w SDE jest nieporównywalnie tańsze niż pobyt skazanego w zakładzie karnym.

W odpowiedzi²⁶⁴ Minister Sprawiedliwości poinformował o pracach legislacyjnych ukierunkowanych na zmianę definicji przestępstwa niealimentacji²⁶⁵. Nowelizacja polega na rezygnacji w podstawowym typie przestępstwa niealimentacji ze znamienia „uporczywości”

oraz ze znamienia „narażenia uprawnionego na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych” na rzecz bardziej zobiektywizowanego ustalenia w postaci zaległości alimentacyjnych, których łączna wysokość stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia, innego niż okresowe, wynosi co najmniej 3 miesiące. Za opisane przestępstwo w typie podstawowym przewidziano karę grzywny, karę ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Oznacza to, że osoba skazana będzie mogła odbyć karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.

■ Ochrona danych osobowych dzieci przysposobionych – wystąpienie z 18 kwietnia 2016 roku

Do Rzecznika Praw Dziecka został zgłoszony przypadek rodzica, który chcąc zabezpieczyć dobro przysposobionego dziecka, w toku postępowania o przyznanie jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia dziecka przedłożył na żądanie organu postanowienie sądu o przysposobieniu, „zaczerniając” poprzednie dane osobowe dziecka.

W efekcie tego działania organ pozostawił wniosek bez rozpoznania, uznając, że

264 DL-III-072-6/16

265 Projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny (Druk 1193)

wnioskodawca nie spełnił wymogu przedłożenia postanowienia orzekającego o przysposobieniu.

Rzecznik Praw Dziecka, dostrzegając wagę problemu ochrony danych osobowych dzieci przysposobionych w kontekście ubiegania się przez ich rodziców adopcyjnych o jednorazową zapomogę z tytułu urodzenia dziecka, przewidzianą w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych²⁶⁶, skierował wystąpienie²⁶⁷ do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Rzecznik zwrócił uwagę, że konieczność ujawnienia przed organem administracji publicznej postanowienia sądu o przysposobieniu, które ujawnia poprzednie dane osobowe dziecka, w tym jego rodziców biologicznych, jest krzywdzące zarówno dla dziecka, jak i dla przysposabiających. Zdaniem Rzecznika w sytuacji ubiegania się przez rodziców adopcyjnych o przyznanie jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia dziecka nie jest adekwatne formułowanie wymogu przedstawienia orzeczenia sądu rodzinnego stwierdzającego przysposobienie, zawierającego poprzednie dane osobowe dziecka w sytuacji, gdy można poprzestać na złożeniu aktu urodzenia dziecka.

W odpowiedzi²⁶⁸ Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej poinformował, że na potwierdzenie faktu adopcji dziecka wystarczające jest przedstawienie przez rodzica adopcyjnego zaświadczenia sądu rodzinnego lub ośrodka adopcyjnego o prowadzonym postępowaniu sądowym w sprawie o przysposobienie dziecka (nawet, jeśli to postępowanie zostało już finalnie zakończone adopcją). Takie zaświadczenie, wraz z aktem urodzenia dziecka, zawierającym już dane rodziców adopcyjnych (lub samodzielnym potwierdzeniem przez organ danych rodziców dziecka po dokonanej adopcji poprzez dostęp do rejestru PESEL), potwierdza niewątpliwie fakt adopcji dziecka.

■ Ukrywanie przez pracodawców dochodów wypłacanych pracownikom zobowiązanym do alimentacji – wystąpienie z 27 kwietnia 2016 roku

We wspólnym wystąpieniu do Głównego Inspektora Pracy Rzecznik Praw Dziecka²⁶⁹ i Rzecznik Praw Obywatelskich²⁷⁰ podzielili się spostrzeżeniami i uwagami zgłaszanymi podczas prac Zespołu do Spraw Alimentów powołanego przez Rzeczników w celu

266 Dz. U. 2015 r. poz. 114 267 ZSS.422.21.2016.JW 268DSR-IV.073.22.2016.GJ 269 ZSS.422.25.2016.KT 270 V.7100.5.2016.JF

wypracowania mechanizmów systemowych pozwalających na poprawę sytuacji w zakresie alimentacji dzieci.

Członkowie Zespołu do Spraw Alimentów, w oparciu o swoje dotychczasowe doświadczenia, potwierdzili, że jednym z problemów w zakresie zjawiska niealimentacji dzieci może być przede wszystkim ukrywanie przez pracodawców dochodów wypłacanych pracownikom zobowiązanym do alimentacji, które przejawia się tym, że w umowie o pracę wpisywane jest wynagrodzenie minimalne, a pozostała jego cześć wypłacana jest bezpośrednio do ręki („pod stołem”). Zdaniem członków Zespołu niekiedy dochodzi do zatrudniania pracowników z pominięciem przepisów prawa („na czarno”). Pozwala to zobowiązanym do alimentacji rodzicom unikać egzekucji tych należności. Pomimo konsekwencji prawnych, w tym kar pieniężnych zarówno dla pracodawców, jak i pracowników, zjawisko to nie ma charakteru sporadycznego.

W związku z powyższym Rzecznicy zwrócili się do Głównego Inspektora Pracy o zajęcie stanowiska w tej sprawie, a w szczególności o przekazanie informacji, czy w trakcie kontroli przeprowadzanych przez Państwową Inspekcję Pracy zostały dostrzeżone tego typu przypadki oraz przedstawienie danych statystycznych.

W odpowiedzi²⁷¹ Główny Inspektor Pracy poinformował, że w toku działań kontrolno-nadzorczych Państwowej Inspekcji Pracy dochodzi niekiedy do ujawnienia przypadków, gdy kwota wynagrodzenia faktycznie wypłacana osobom zatrudnionym w ramach stosunku pracy lub wykonującym tzw. inną pracę zarobkową (na podstawie umów cywilnoprawnych, np. umów – zlecenia, umów o dzieło, itp.) jest wyższa niż wysokość wynagrodzenia wykazana w oficjalnych dokumentach, a także sytuacji, w której pracobiorcy świadczą pracę za wynagrodzeniem bez zawarcia umowy i zgłoszenia do ubezpieczeń.

Zjawisko zaniżania wynagrodzeń za pracę i wypłacania ich w kwocie faktycznie wyższej niż deklarowana stanowi także jeden z wymiarów tzw. szarej strefy gospodarki, której eliminowaniu czy też ograniczaniu winna sprzyjać działalność kontrolnych organów publicznych, w tym także Państwowej Inspekcji Pracy. Przyczyny nielegalnego zatrudnienia i powierzania innej pracy zarobkowej, a wśród nich także procederu wypłacania wynagrodzeń

„pod stołem”, z pominięciem obowiązku ich opodatkowania i odprowadzania należnych składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na które najczęściej powołują się podmioty powierzające innym osobom pracę wbrew obowiązującym przepisom, są od lat takie same, tj.

wysokie koszty pracy (obciążenia podatkowe w zakresie odprowadzenia składek ZUS) oraz rygorystyczne i skomplikowane przepisy prawa pracy, które zniechęcają do powierzania

271 GNP-249-0799-9/16

pracy w sposób legalny. Stosowanie nieuczciwych praktyk jest często tolerowane przez samych pracowników. Pracobiorcy decydujący się na zatrudnienie w „szarej strefie” wskazują na brak możliwości znalezienia pracy w legalnej formie. Relatywnie niższe płace oferowane przez pracodawców za pracę rejestrowaną oraz niskie zasiłki lub ich brak skutkują zgodą na nielegalne zatrudnienie.

Jeżeli chodzi o dane statystyczne gromadzone w zasobach Państwowej Inspekcji Pracy, dotyczące różnych form zjawiska zaniżania wynagrodzeń i dokonywania „wypłat pod stołem”, Główny Inspektor Pracy poinformował, że obejmują jedynie wybrane przypadki ujawnione w toku działalności organów Państwowej Inspekcji Pracy i nie oddają pełnego obrazu tego rodzaju nieuczciwych praktyk stosowanych przez podmioty powierzające pracę innym osobom.

■ Mobilizowanie dłużników alimentacyjnych do regulowania zobowiązań wobec dzieci – wystąpienia z 11 maja, 30 sierpnia, 12 września i 23 grudnia 2016 roku We wspólnym wystąpieniu do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Rzecznik Praw Dziecka²⁷² i Rzecznik Praw Obywatelskich²⁷³ wskazali, że na podstawie spraw indywidualnych, które wpływają do podległych im Biur, można określić bariery w realizacji uprawnienia dzieci do alimentów. Są to: powszechne przekonanie o społecznym przyzwoleniu na niepłacenie alimentów oraz niski poziom odpowiedzialności osób zobowiązanych do alimentacji.

W ocenie Rzeczników wpływ na zmianę tych szkodliwych przekonań i negatywnych postaw można uzyskać nie tylko wprowadzając odpowiednie uregulowania prawne, ale przede wszystkim poprzez działania edukacyjne w postaci ogólnopolskiej kampanii społecznej, nakierowanej na uświadomienie problemu niealimentacji i zmobilizowanie dłużników alimentacyjnych do regulowania zobowiązań wobec własnych dzieci. Osiągnięcie celu kampanii poprzez uzyskanie pożądanych zachowań u dłużników przyniosłoby korzyść przede wszystkim dla dzieci, ale również dla państwa – jako gwaranta realizacji obowiązku alimentacyjnego.

W odpowiedzi²⁷⁴ Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pozytywnie odniósł się do propozycji Rzeczników. Poinformował, że Ministerstwo planuje przeprowadzenie kampanii społecznej, której celem będzie nagłośnienie problemów związanych ze zjawiskiem niealimentacji i zachęcenie do płacenia alimentów. W ramach kampanii planowane jest

272 ZSS.422.24.2016.KT 273 IX.7064.1.2016.ED 274 DSR-IV.071.7.2016.GJ

przygotowanie m.in. cyklu materiałów informacyjnych oraz animowanego filmu dot. alimentów, który skupi się na pokazaniu korzyści z ich płacenia. Planowane jest wykorzystanie różnych kanałów komunikacji. Materiały będą rozpowszechniane w mediach, a także zamieszczone na stronie internetowej Ministerstwa oraz w mediach społecznościowych. Przekaz kampanii będzie skupiać się na pokazaniu, że za dziecko odpowiedzialni są obydwoje rodzice, a pieniądze z alimentów pozwalają na sfinansowanie opieki zdrowotnej, edukacji oraz rozwijanie pasji dziecka.

W wystąpieniu²⁷⁵ z 30 sierpnia 2016 r. Rzecznicy przekazali Ministrowi Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej informacje, że w wystąpieniu z 13 czerwca 2016 r. zwrócili się również do Prezydenta Konfederacji Lewiatan, Prezydenta Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej oraz Prezesa Związku Przedsiębiorców i Pracodawców²⁷⁶ o podjęcie bezpośrednio wśród pracodawców kampanii społecznej uświadamiającej konieczność legalnego zatrudniania pracowników. Konfederacja Lewiatan odpowiedziała, że zamierza podjąć się przeprowadzenia takiej kampanii wśród przedsiębiorców. Informacja o planowanej kampanii, z uwagi na potrzebę zapewnienia spójności obu kampanii, została przekazana do resortu pracy.

19 września 2016 r. Rzecznicy wystąpili²⁷⁷ do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z prośbą o przedstawienie informacji na temat zaawansowania prac nad przygotowaniem kampanii społecznej oraz środków przekazu, którymi będzie rozpowszechniana.

Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie odpowiedział na wystąpienie.

23 grudnia 2016 r. Rzecznicy ponownie zwrócili się²⁷⁸ o przedstawienie szczegółowych informacji dotyczących prowadzonej kampanii społecznej, w tym o przyjętej treści i formie przekazu, harmonogramie działań oraz kanałach komunikacji, które mają być wykorzystywane.

Z poczynionych ustaleń wynikało, że kampania ruszyła 28 października 2016 r.

Rzecznicy oczekują na odpowiedź w powyższej kwestii.

275 ZSS.422.24.2016.KT 276 ZSS.422.29.2016.KT 277 ZSS.422.24.2016.KT 278 ZSS.422.24.2016.KT

■ Zwolnienie od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia przysługującego pracownikowi wychowującemu dzieci w wieku do lat 14 – wystąpienie z 13 maja 2016 roku

W wystąpieniu²⁷⁹ do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Rzecznik Praw

W wystąpieniu²⁷⁹ do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Rzecznik Praw