Wyznaczniki kształcenia katechetów

Dokumenty katechetyczne wskazują na istotną rolę katechety w realizowanej

przez Kościół misji nauczania69. Zwracają uwagę na konieczność ich formacji w wymiarze podstawowym i permanentnym. Formacja osiąga swój cel gdy „zdobywa

się odpowiedzialność i zdolność do przekazywania ewangelicznego orędzia70 .

69 Por. DCG, 110. Por. DOK, 216.

70 Por. Kongregacja ds. Duchowieństwa, Directorium Catechisticem Generale, dalej: DCG, w: Katecheza po Soborze Watykańskim II w świetle dokumentów Kościoła cz. 1, Warszawa 1985, 111.; por. DOK, 235.

47

W formacji katechetów należy uwzględniać i łączyć z sobą trzy wymiary: być, wiedzieć i umieć działać71

.

Formacja w wymiarze „być” wyraża się w dojrzałości chrześcijańskiej i ludzkiej katechety, która „powinna przede wszystkim pomagać w dojrzewaniu- jako osobie, jako wierzącemu i jako apostołowi”72

. Dojrzałość ludzka pozwala „katechecie wzrastać w równowadze uczuciowej, w jedności wewnętrznej, w zdolności relacji i dialogu, w duchu konstruktywnym i w pracy grupowej”⁷³. Formacja ludzka zakłada dojrzałość duchową, psychiczną, emocjonalną, wolitywną, osobową i motywacyjną74

, dzięki którym możliwe jest kształtowanie właściwych relacji między katechetą a uczniem. Formacja katechety winna ona obejmować również jego dojrzałość chrześcijańską, która powinna wyrażać się w dobrej znajomości orędzia i autentycznym życiu wiary.

Zadaniem katechety „jest przekazywanie słuchaczom całej nauki chrześcijańskiej, on sam musi ją najpierw dobrze poznać. Nie może tylko dawać świadectwa własnej wiary, musi przekazywać jej treść”75

. Stąd, w procesie kształcenia katechetów istotną rolę spełnia formacja biblijno- teologiczna, której punktem wyjścia ma być Pismo Święte, a podstawowym punktem doktrynalnego odniesienia Katechizm Kościoła Katolickiego76

. Realizacja wymiaru „wiedzieć” dotyczy wierności orędziu i człowiekowi. Konieczna jest dobra znajomość zarówno przekazywanego orędzia jak i adresata katechezy. Dobra znajomość orędzia Bożego stanowi element katechizacji. Jednakże znajomość adresatów katechezy w aspekcie pedagogicznym i psychologicznym pozwala na poprawną komunikację z nimi77

. Pomocą w poznaniu 71 Por. DOK, 238- 252. 72 Tamże, 238. 73 Tamże , 239.

74 Por. J. Bagrowicz, Formacja katechetów w świetle dokumentów Kościoła, w: Ateneum kapłańskie, 86(1994), s. 221.

75 Jan Paweł II, Wierzę w Boga Ojca Stworzyciela, Watykan 1987, s. 31.

76 Por. DCG, 112.; Por. DOK, 2401.

48 człowieka i rzeczywistości w której on żyje są nauki humanistyczne78

. Jest konieczne, aby katecheta zapoznał się z podstawowymi elementami psychologii oraz nauk społecznych, które zapewniają poznanie człowieka i kontekstu społeczno- kulturowego w którym żyje.

Od katechetów wymaga się również zdolności pedagogicznych i dydaktycznych, które dotyczą wymiaru umieć działać. Służą one znajomości metod i środków komunikacji dostosowanych do potrzeb słuchających. Stanowią podstawę skutecznego przekazu treści orędzia. Należy jednak pamiętać, że przekaz wiary dokonuje się na płaszczyźnie osobowej. Stąd, wszelkie metody, i środki dydaktyczne pełnią rolę służebną zarówno wobec ucznia, jak i samego katechety79

.

Z uwagi na podjętą w dysertacji problematykę, wymiary wiedzieć i umieć działać stanowią przedmiot badań. Wymiary te są podstawą dla efektywnego przygotowania katechetów do pracy w edukacji włączającej. Jednakże w dokumentach państwowych zawierają się one w pojęciu kształcenia. Stąd, przyjęta w dysertacji terminologia odwołuje się do kształcenia, a nie formacji która ma szersze znaczenie.

Wytyczne dla kształcenia nauczycieli zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela80

. Zgodnie z Rozporządzeniem absolwent po zakończeniu kształcenia powinien posiadać wiedzę z zakresu psychologii, pedagogiki, dydaktyki i metodyki oraz umiejętności i kompetencje niezbędne do realizacji dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych zadań szkoły. W zakresie komunikacji powinien używać różnych technik. Natomiast w relacjach z innymi charakteryzować się wrażliwością, empatią

78 Por. tamże, 242.

79 Por. CT, 46-50.

80 Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie

49 i otwartością. Rozporządzenie określa również cel kształcenia, którym jest przygotowanie do praktycznej realizacji zadań zawodowych81

.

Zakłada się, że przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela realizuje

się na studiach w ramach modułów kształcenia. Obowiązkowym jest przygotowanie w zakresie: merytorycznym do nauczania pierwszego przedmiotu, psychologiczno-

pedagogicznym i dydaktycznym. Możliwym jest również przygotowanie fakultatywne,

które obejmuje kwalifikacje do nauczania drugiego przedmiotu oraz przygotowanie

w zakresie pedagogiki specjalnej⁸².

W odniesieniu do standardów kształcenia nauczycieli, dla kierunku teologia zostały określone wymagania ogólne w tym liczba godzin zajęć, kwalifikacje absolwenta i ramowe treści kształcenia. Zostały one określone w Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 lipca 2007r. w sprawie standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia, a także trybu tworzenia i warunków, jakie musi

spełniać uczelnia, by prowadzić studia międzykierunkowe oraz makrokierunki83

.

W wymaganiach ogólnych zaznaczono, że jednolite studia magisterskie muszą trwać nie krócej niż 10 semestrów. Podczas nich należy zrealizować 3200 godzin zajęć, a liczba możliwych do uzyskania punktów ECTS (European Credit Transfer System)

nie powinna być mniejsza niż 30084. Ukończenie studiów jest równoznaczne z posiadaniem przez absolwenta odpowiedniej wiedzy z zakresu teologii, biblistyki i filozofii. Zaznacza się, że „Absolwent powinien być przygotowany do pracy w kościelnych i świeckich instytucjach i ośrodkach zajmujących się podejmowaniem

działań i świadczeniem usług edukacyjno-kulturowych oraz profilaktyką społeczną […] powinien posiadać wiedzę i umiejętności niezbędne do pełnienia różnych ról społecznych. Po ukończeniu specjalności nauczycielskiej (zgodnie z standardami

81Por. tamże, s. 2-4.

82

Por. tamże, s. 4-6.

83 Rozporządzeniu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 12 lipca 2007r. w sprawie standardów

kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia, a także trybu tworzenia i warunków, jakie musi spełniać uczelnia, by prowadzić studia międzykierunkowe oraz makrokierunki, (Dz. U. 07.164.1166 2009-10-29 zm. Dz. U. 2009.180.1407 §1).

50 kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela) absolwent powinien być przygotowany do nauczania religii w szkołach objętych systemem oświaty”85

.

Wyznaczniki kształcenia katechetów zostały określone zarówno w dokumentach Kościelnych jak i państwowych. Można w nich zauważyć różnice w stosowanej terminologii. Jednakże przedstawione dokumenty w sposób spójny podejmowały problematykę formacji- kształcenia katechetów- nauczycieli religii do nauczania religii w szkole.