• Nie Znaleziono Wyników

analityczne Dominika Latusek-Jurczak

1.6. Zakończenie

Warunki, w jakich współczesne organizacje osiągają swoje cele, niejako zmu-szają je do współdziałania. Dzięki temu szybciej i sprawniej osiąga się cele, których realizacja w pojedynkę byłaby trudna, powolna lub, z racji różnorakich ograniczeń, niemożliwa. W dynamicznym otoczeniu organizacje wybierają stra-tegie współdziałania z innymi organizacjami tradycyjnie będącymi elementem otoczenia. Poprzez procesy współpracy organizacje coraz bardziej integrują się z sobą, przez co tradycyjne pojęcie granicy organizacji się rozmywa. Coraz trud-niej wskazać także procesy realizowane „wewnątrz” i „na zewnątrz” organizacji.

Relacje międzyorganizacyjne powoli wyłaniają się jako samodzielny obszar w naukach o zarządzaniu. Jego przedmiotem zainteresowań są więzi między niezależnymi podmiotami – organizacjami. Jest to obszar interdyscyplinarny, czerpiący przede wszystkim z dorobku nauk o organizacji i nauk o zarządzaniu. Ze względu na wciąż rosnące znaczenie więzi międzyorganizacyjnych w praktyce oraz wiele nierozwiązanych problemów teoretycznych będzie on najprawdopo-dobniej w najbliższym czasie coraz częściej pojawiał się jako przedmiot dociekań w projektach badawczych.

Katalog potencjalnych problemów badawczych, których próbę rozwiązania należałoby podjąć, sygnalizuję poniżej.

Cele i motywacje współpracy międzyorganizacyjnej do tej pory koncentro-wały się na uzyskiwaniu efektów synergicznych, na zdobywaniu dostępu do szeroko rozumianych zasobów i na ich wymianie oraz zasadniczo na polepszaniu wyników i efektywności organizacji poprzez współdziałanie. Tymczasem rezul-tatem współpracy międzyorganizacyjnej może także być utrata możliwości bądź destrukcja wartości (dla podmiotów zaangażowanych w przypadku współpracy niekorzystnej bądź dla podmiotów niezaangażowanych we współpracę w przy-padku celowego porozumienia graczy). Negatywne efekty współpracy między-organizacyjnej są z pewnością dopiero wyłaniającym się obszarem badawczym. Słabo reprezentowane w dotychczasowych badaniach są relacje międzysek-torowe, obejmujące współpracę partnerów różnych nie tylko pod względem wielkości czy doświadczeń, ale także przynależności do zasadniczo różnych środowisk. Przykładem mogłaby tutaj być współpraca podmiotów publicz-nych i prywatpublicz-nych. Dla analizy tego typu relacji fundamentalna jest tematyka zakorzenienia relacji międzyorganizacyjnych w kontekście adekwatnych form współpracy oraz możliwości sprawowania nadzoru i ewaluacji przedsięwzięć

współpracy. Ponadto studia międzysektorowe, będące niezwykle ciekawym obszarem budowania i testowania koncepcji teoretycznych, są jednocześnie znaczące z punktu widzenia praktyki. Współpraca międzysektorowa jest co-raz częściej odpowiedzią np. na wyzwania związane ze współczesnym życiem społecznym. Mieści się tu chociażby szeroka tematyka przekazywania zadań publicznych podmiotom prywatnym lub pozarządowym bądź wspólnego reali-zowania ważnych społecznie zadań. Bardzo słabo zbadany jest także obszar związany ze współpracą z partnerami z innych krajów i procesem umiędzyna-rodowienia przedsiębiorstw.

Kolejnym obszarem wymagającym z pewnością badań empirycznych i teo-retycznych są relacje wielostronne. Dotychczas stosunkowo dobrze została opisana problematyka współpracy dwustronnej (np. w aliansach strategicznych). Tymczasem wiele (i ich liczba stale rośnie) obserwowanych w rzeczywistości przypadków współpracy obejmuje więcej niż dwóch partnerów. Literatura przedmiotu sugeruje, że relacje wielostronne jakościowo różnią się od ukła-dów dwustronnych. Stanowią one wyzwanie w zakresie ustalania wspólnych interesów, celów, sposobów ich osiągania, metod koordynacji i nadzoru oraz uzyskiwania korzyści ze współpracy. Wymagają one także dopasowanych form organizacyjnych, które pozwalałyby na uchwycenie wynikającej z wielostronno-ści „plątaniny” relacji formalnych i nieformalnych oraz wzajemnych oddziały-wań łączących wielu zaangażowanych graczy. Zagadnieniem słabo dotychczas zbadanym jest również włączanie do sieci wielostronnych i wykluczanie z nich nowych podmiotów. Wydaje się, że oprócz mechanizmów opartych na regu-lacjach sztywno określających warunki akcesji i opuszczenia układów wielo-stronnych istotne miejsce w tego typu badaniach będą zajmowały np. zaufanie, postrzegana spójność interesów, zgodność norm i wartości mieszczących się w ramach organizacyjnych kultur.

Ponadto bardzo niewiele wiemy obecnie na temat ewolucji relacji międzyor-ganizacyjnych w miarę upływu czasu. Chodzi o lepszą identyfikację czynników wpływających z jednej strony na nawiązywanie współpracy, z drugiej na jej utrzymanie i/lub przerwanie. Poza tym warto zwrócić uwagę na dynamiczną interakcję pomiędzy różnymi czynnikami wpływającymi na współpracę między organizacjami i na jej ewolucję w czasie. Nieprzebadana jest także tematyka ewolucji w obszarze mechanizmów koordynacji, szczególnie w ramach dychoto-mii mechanizmy formalne–mechanizmy nieformalne. W zakresie mechanizmów nieformalnych, w których szczególne miejsce zajmuje problematyka zaufania, dopiero w ostatnim czasie pojawiają się zagadnienia związane z przypadkami utraty i odzyskiwania zaufania w miarę rozwoju relacji w czasie.

Warto także zauważyć, że ciągłym wyzwaniem jest metodologiczne podej-ście do studiów międzyorganizacyjnych. Chodzi o dostępność narzędzi, które uchwyciłyby procesualność wymiany i ewolucję więzi międzyorganizacyjnych

oraz pozwalałyby je obserwować. Metodologie rozwijane wokół analizy sieci społecznych są pod tym względem szczególnie obiecujące, zapewne jednak niewystarczające.

Bibliografia

Augier M., March J.G. (2007), The pursuit of relevance in management education, „California Management Review”, Vol. 49, No. 3, s. 129.

Barczak B., Białkiewicz J. (2012), Źródła efektów synergicznych w sieciach

organi-zacyjnych, [w:] Współpraca międzyorganizacyjna w działalności przedsiębiorstw: klastry, alianse, sieci, red. R. Borowiecki, T. Rojek, Uniwersytet Ekonomiczny

w Krakowie, Kraków.

Barnes J.A. (1979), Network Analysis: Orienting Notion, Rigorous Technique, or

Substan-tive Field of Study, [w:] PerspecSubstan-tives on social network research, red. P.W. Holland,

S. Leinhardt, Academic, New York.

Batorski D., Zdziarski M. (2009), Analiza sieciowa i jej zastosowania w badaniach

organizacji i zarządzania, „Problemy Zarządzania”, nr 4(26), s. 157–184.

Bertalanffy L. (1968), General System Theory: Foundations. Development, Applications, George Braziller, New York.

Burt R.S. (1992), Structural Holes: The Social Structure of Competition, Harvard University Press.

Burt R.S. (2005), Brokerage and Closure, Oxford University Press, Oxford.

Castaldo S. (2007), Trust in Market Relationships, Edward Elgar Publishing, Chelten-ham.

Coase R.H. (1937), The nature of the firm, „Economica”, Vol. 4, No. 16, s. 386–405. Cook K.S. (1977), Exchange and power in networks of interorganizational relations,

„The Sociological Quarterly”, Vol. 18, No. 1, s. 62–82.

Cropper S., Ebers M., Huxham C., Ring P.S. (2008), Introducing IOR, [w:] The Oxford

Handbook of Interorganizational Relations, red. S. Cropper, M. Ebers, C. Huxham,

P.S. Ring, Oxford University Press, Oxford.

Czakon W. (2007), Dynamika więzi międzyorganizacyjnych przedsiębiorstwa, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Katowice.

Dworzecki Z. (red.) (2002), Przedsiębiorstwo kooperujące, EuroExpert, Warszawa. Dworzecki Z., Krejner-Nowecka A. (2002), Sposoby tworzenia organizacji sieciowych,

[w:] Przedsiębiorstwo kooperujące, red. Z. Dworzecki, EuroExpert, Warszawa. Fiedler T., Deegan C. (2007), Motivations for environmental collaboration within the

building and construction industry, „Managerial Auditing Journal”, Vol. 22, No. 4,

s. 419.

Freeman L.C. (1979), Centrality in social networks conceptual clarification, „Social Networks”, Vol. 1, No. 3, s. 215–239.

Grandori A., Soda G. (1995), Inter-firm networks: antecedents, mechanisms and forms, „Organization Studies”, Vol. 16, No. 2, s. 183–214.

Granovetter M. (1985), Economic action and social structure: The problem of

embed-dedness, „American Journal of Sociology”, Vol. 91, No. 3, s. 481.

Granovetter M.S. (1973), The strength of weak ties, „American Journal of Sociology”, Vol. 83, s. 1360–1380.

Gulati R. (1998), Alliances and networks, „Strategic Management Journal”, Vol. 19, No. 4, s. 293–317.

Gulati R. (2010), Trust in interorganizational relations: State of the art and promising

directions for future research, wystąpienie podczas 5th International Workshop on Trust Within and Between Organizations, Madryt.

Heimeriks K.H., Duysters G. (2007), Alliance capability as a mediator between

experi-ence and alliance performance: An empirical investigation into the alliance capability development process, „Journal of Management Studies”, Vol. 44, No. 1, s. 25–49.

Kale P., Dyer J.H., Singh H. (2002), Alliance capability, stock market response, and

long-term alliance success: The role of the alliance function, „Strategic Management

Journal”, Vol. 23, No. 8, s. 747–767.

Kale P., Singh H. (2007), Building firm capabilities through learning: The role of the

alli-ance learning process in allialli-ance capability and firm-level allialli-ance success, „Strategic

Management Journal”, Vol. 28, No. 10, s. 981–1000.

Koźmiński A.K. (1972), Zarządzanie systemowe, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.

Koźmiński A.K., Latusek-Jurczak D. (2011), Rozwój teorii organizacji: od systemu do

sieci, Wolters Kluwer, Warszawa.

Krupski R. (2005), Zarządzanie przedsiębiorstwem w turbulentnym otoczeniu, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.

Latusek-Jurczak D. (2011), Zarządzanie międzyorganizacyjne, Wolters Kluwer, War-szawa.

Lin N. (2001), Social Capital: A Theory of Social Structure and Action, Cambridge University Press, Cambridge.

Milgram S. (1967), The small world problem, „Psychology Today”, Vol. 2, No. 1, s. 60–67. Mizruchi M.S. (1996), What do interlocks do? An analysis, critique, and assessment

of research on interlocking directorates, „Annual Review of Sociology”, Vol. 22,

s. 271–298.

Moreno J.L. (1934), Who Shall Survive? A New Approach to the Problem of Human

Interrelations, Beacon House, Beacon.

Niemczyk J., Jasiński B. (2012), Wstęp, [w:] Sieci międzyorganizacyjne: współczesne

wyzwanie dla teorii i praktyki zarządzania, red. J. Niemczyk, E. Stańczyk-Hugiet,

B. Jasiński, C.H. Beck, Warszawa.

Obłój K. (2002), Tworzywo skutecznych strategii, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.

Oliver A.L., Ebers M. (1998), Networking network studies: an analysis of conceptual

configurations in the study of inter-organizational relationships, „Organization

Studies”, Vol. 19, No. 4, s. 549.

Oliver C. (1990), Determinants of interorganizational relationships: Integration and

future directions, „Academy of Management Review”, Vol. 15, No. 2, s. 241–265.

Oxley J.E. (1999), Institutional environment and the mechanism of governance: the

impact of intellectual property protection on the structure of inter-firm alliances.

„Journal of Economic Behavior and Organization”, Vol. 38, s. 283–309.

Powell W.W. (1990), Neither market nor hierarchy: Network forms of organization, „Research in Organizational Behavior”, Vol. 12.

Powell W., Koput K., Smith-Doerr S. (1996), Interorganizational collaboration and the

locus of innovation: networks of learning in biotechnology, „Administrative Science

Ring P.S., Van De Ven A.H. (1994), Developmental processes of cooperative

interorga-nizational relationships, „Academy of Management Review”, No. 19(1), s. 90–118.

Romanowska M., Trocki M. (red.) (2002b), Przedsiębiorstwo partnerskie, Difin, War-szawa.

Simmel G. (1992), Soziologie, Suhrkamp, Frankfurt.

Stańczyk-Hugiet E., Gorgól J. (2012), Elementy sieci międzyorganizacyjnych – aspekty

organizacyjno-zarządcze, [w:] Sieci międzyorganizacyjne: Współczesne wyzwania dla teorii i praktyki zarządzania, red. J. Niemczyk, E. Stańczyk-Hugiet, B Jasiński,

C.H. Beck, Warszawa.

Thorelli H.B. (1986), Networks: between markets and hierarchies, „Strategic Manage-ment Journal”, No. 7(1), s. 37–51.

Trocki M. (2000), Kształtowanie struktur działalności gospodarczej, „Organizacja i Kie-rowanie”, nr 4(102), s. 28–42.

Wellman B.S., Berkowitz S.D. (1988), Social Structures: A Network Approach, CUP Archive, Cambridge.

Williamson O.E. (1975), Markets and Hierarchies, The Free Press, New York. Williamson O.E. (1985), The Economic Institutions of Capitalism, The Free Press,

New York.

Williamson O.E. (2002), The theory of the firm as governance structure: From choice to

contract, „Journal of Economic Perspectives”, No. 16(3), s. 171–195.

Zdziarski M. (2012), Elementy sieci międzyorganizacyjnych – aspekty

organizacyjno--zarządcze, [w:] Sieci międzyorganizacyjne: Współczesne wyzwania dla teorii i prak-tyki zarządzania, red. J. Niemczyk, E. Stańczyk-Hugiet, B. Jasiński, C.H. Beck,

Formy współpracy międzyorganizacyjnej