• Nie Znaleziono Wyników

Zakres podmiotowy i temporalny prawa do ochrony

W dokumencie PRAWO DO ZDROWIA (Stron 88-92)

3. charakterystyka prawa do ochrony zdrowia w dokumentach organów

3.1. treść substancji chronionej prawa do ochrony zdrowia

3.1.1. Zakres podmiotowy i temporalny prawa do ochrony

prawo do ochrony zdrowia, co do zasady, przysługuje każdemu czło-wiekowi, niezależnie od jego wieku, płci i statusu prawnego148. Uprawnienie to dotyczy „każdego” od momentu powstania jego genomu aż do chwili śmierci. Z art. 12 MppGSiK wynika bezpośrednio, że prawo to obejmuje

145 Zob. art. 6, 7, 19 przewodnich zasad przesiedlenia wewnątrz kraju z 11 lutego 1998 r., U.N. Doc. e/cN.4/1998/53/Add.2.

146 K. Wojtczak, op. cit., s. 71-72.

147 W celu ograniczenia środków przymusu realizowanego przez aparat państwa, jako mających negatywny wpływ na życie i zdrowie jednostek, władze krajowe są zobowiązane do prowadzenia treningów i szkoleń dla funkcjonariuszy aparatu państwowego, w tym per-sonelu medycznego. Decyzja Hrc w sprawie evan Julian et al. przeciwko Nowej Zelandii, com. No. 601/1994.

148 Stosownie do nomenklatury MppGSiK należy wyodrębnić następujące podmioty prawa do ochrony zdrowia: kobiety, dzieci i młodzież, osoby starsze oraz inne osoby z gru-py vulnerable, a także osoby niepełnosprawne, chore psychicznie, uchodźców, mniejszości narodowe i etniczne, osoby zagrożone wykluczeniem społecznym. Zob.: V.A. Leary, op. cit., p. 87-101.

zarówno zdrowotną opiekę postnatalną, jak i prenatalną149. MppGSiK przy-znaje przy tym pewnym podmiotom wzmożoną ochronę. także temporalny zakres prawa do ochrony zdrowia ulega systematycznemu poszerzeniu wraz z wydłużaniem się przeciętnego wieku życia człowieka. Komitet ceDAW zwraca uwagę na konieczność poprawy dostępu osób starszych, zwłaszcza starszych kobiet, do systemu opieki zdrowotnej, w tym dostępu do opieki geriatrycznej, mając na względzie nasilenie się zjawiska dyskryminacji osób

„dotkniętych procesem starzenia”. Wraz z osiągnięciem pewnego wieku uwaga jednostki w większym stopniu koncentruje się na kontrolowaniu stanu własnego zdrowia, przy użyciu gwarantowanych mu świadczeń.

Osiągnięcie możliwie jak najwyższego poziomu ochrony zdrowia, a tak-że dostępu i przystępności opieki zdrowotnej wysokiej jakości jest nieod-łącznym prawem każdego dziecka. Zgodnie z art. 3 ust. 3 crc dzieci mogą oczekiwać, że instytucje, służby oraz inne jednostki odpowiedzialne za opie-kę lub ochronę zdrowia dostosują swoją działalność do norm ustanowionych przez kompetentne władze, w szczególności w dziedzinach bezpieczeństwa zdrowotnego150. Szczególną uwagę w ochronie zdrowia należy zwrócić na

„młodzież doświadczającą ubóstwa, konfliktów zbrojnych, wszelkich form niesprawiedliwości, rozpadu rodziny, braku stabilności politycznej, społecz-nej i gospodarczej oraz wszystkich typów migracji”151. istotne jest przy tym wzrastanie w zdrowym środowisku rodzinnym, dlatego też Komitet crc zaleca ustanowienie przez państwa systemów wczesnej identyfikacji i inter-wencji w ramach swoich usług zdrowotnych, w tym procedur postępowania adekwatnych do poziomu wieku i rozwoju dziecka152.

Kolejną kategorią podmiotów ze szczególnymi potrzebami zdrowotny-mi są kobiety. Zakres tego prawa został sprecyzowany w ceDAW General Comment No. 24 z 1999 r., zalecający zapewnienie kobietom dostępu do odpowiedniej opieki zdrowotnej, w tym w zakresie zdrowia reprodukcyj-nego, a także dostarczenia niezbędnej wiedzy i środków ułatwiających pro-wadzenie opieki zdrowotnej153. W decyzji ceDAW z 2002 r., dotyczącej płci

149 Zob. ceScr General comment No. 14, pkt 21-27.

150 Każde dziecko, zaraz po przyjęciu do aresztu bądź zakładu karnego, ma prawo być zbadane przez lekarza i musi otrzymać odpowiednią opiekę medyczną, w miarę możliwości powinno otrzymać odpowiednie środki i usługi zdrowotne świadczone całej społeczności więziennej. crc General comment No. 10, pkt 89.

151 W tym celu instytucje państwowe mają wspierać niezależne krajowe instytucje praw człowieka (NHris). crc General comment No. 4, pkt 38.

152 crc General comment No. 9, pkt 41, pkt 58. Zdrowy rozwój dzieci zależy od rodziców i innych dorosłych osób, udzielonych przez nich niezbędnych wskazówek i kierun-ku, stosownych do możliwości rozwoju, wspierając ich rozwój do odpowiedzialnego życia w społeczeństwie. Zob.: crc General comment No. 8, pkt 13.

153 W praktyce orzeczniczej Komitetu ceDW często łączone zostają te kwestie z pra-wem do prywatności i życia rodzinnego, a także wolności od tortur i przemocy wobec

i zrównoważonego rozwoju, przyjęto, że zrównoważony rozwój nie może zostać osiągnięty bez zapewnienia pełnej realizacji przysługującego kobie-tom prawa człowieka do ochrony zdrowia154. Ochrona ta, aby mogła być uznana za „należytą”, powinna spełnić określone przesłanki, tj.: respektować godność kobiety, być dostosowana do jej specjalnych potrzeb, gwarantować jej poufność i zapewniać możliwość udzielenia w pełni świadomej zgody155. Komitet zwraca także uwagę na konieczność uwzględnienia ochrony zdro-wia kobiet i dzieci przy układaniu krajowych i lokalnych planów rozwoju.

Należy rozwijać koncepcję odpowiedzialności społecznej, w tym promować zdrowe warunki pracy156.

Szczególną kategorią podmiotów prawa do ochrony zdrowia są osoby niepełnosprawne, które wymagają zorganizowania specjalnych usług zdro-wotnych umożliwiających im także rozwój duchowy, emocjonalny i kultu-rowy157. Komitet crc zwraca uwagę na konieczność zapewnienia niepełno-sprawnym, zwłaszcza dzieciom, zdrowotnej opieki multidyscyplinarnej158. W urzeczywistnianiu tych praw powinno uczestniczyć consilium, składające się ze specjalistów, m.in. neurologów, psychologów, psychiatrów, ortopedów i fizjoterapeutów. Specjaliści powinni określić plan pracy z niepełnospraw-nymi, tak aby można było zapewnić najbardziej efektywny poziom opieki zdrowotnej159. W odniesieniu do podmiotów poszkodowanych konfliktami zbrojnymi, w tym weteranów wojennych, szczególny nacisk powinien być

kobiet. W sprawie przymusowej sterylizacji Komitet ceDAW przyjął, że przymusowa ste-rylizacja ma negatywny wpływ na zdrowie fizyczne oraz psychiczne kobiet i narusza ich prawo do swobodnego i świadomego decydowania o liczbie dzieci i odstępach czasu między ich narodzinami. Decyzja Komitetu do spraw Likwidacji Dyskryminacji Kobiet w sprawie A.S. przeciwko Węgrom, ceDAW com. No. 4/2004.

154 procedural Decisions of the committee on the elimination of Discrimination against Women, Gender and Sustainable Development, U.N. Doc. A/57/38, paras. 422-29, dalej: ceDAW procedural Decisions.

155 Decyzja Komitetu ceDAW w sprawie A.S. przeciwko Węgrom, com. No. 4/2004.

156 Decyzja Komitetu icerD w sprawie D.S. przeciwko Szwecji, com. No. 9/1997.

157 Dzieci niepełnosprawne są często pozbawiane ochrony zdrowia i możliwości uzy-skania swoich praw w zakresie partycypacji w systemie ochrony zdrowia, w tym narażone na dyskryminację ze względu na niedostępność, brak dostępu do informacji lub środków finansowych, transportu, miejsca zamieszkania i dostępu do placówek opieki zdrowotnej.

innym czynnikiem jest brak ukierunkowanych programów opieki zdrowotnej. polityka zdrowotna państwa w tym zakresie powinna być kompleksowa i obejmować wczesną diag-nostykę, leczenie, rehabilitację, a także pomoc materialną: sprzęt dla niepełnosprawnych, protezy kończyn, aparaty słuchowe i wzrokowe. crc General comment No. 9, pkt 33, 51.

158 crc General comment No. 9, pkt 59, 60.

159 Bardzo często niepełnosprawność jest wykrywana dość późno, przez co dziecko pozbawione zostaje możliwości skutecznego leczenia i rehabilitacji. Wczesna diagnostyka wymaga wysokiej świadomości wśród pracowników służby zdrowia, rodziców, nauczycieli oraz innych specjalistów pracujących z dziećmi. crc General comment No. 9, pkt 58.

położony na ich dostęp do odpowiednich usług zdrowotnych, włączając w to reintegrację społeczną i wsparcie psychologiczne160.

W zakresie opieki zdrowotnej szczególnymi potrzebami odznaczają się:

cudzoziemcy, apatrydzi, mniejszości narodowe i etniczne161. Wobec tych grup należy stosować zasadę równego dostępu do świadczeń opieki zdrowot-nej, a ich przedstawicieli należy włączyć w przygotowywanie i implementację projektów i programów zdrowotnych162. Szczególną kategorią podmiotów prawa do zdrowia, którą zajmuje się icerD, jest m.in. mniejszość rom-ska163. podobne zalecenia odnośnie do zdrowia osób niebędących obywa-telami zostały zawarte przez Komitet icerD w General Comment No. 30, gdzie państwa zostały zobowiązane do usunięcia wszelkich przeszkód, które uniemożliwiają korzystanie z praw gospodarczych, społecznych i kultural-nych, w tym prawa do opieki zdrowotnej przez nieobywateli. Strony icerD uznają prawa osób, niebędących obywatelami, do odpowiedniego poziomu fizycznego i psychicznego zdrowia, m.in. w ten sposób, że zobowiążą się do powstrzymania, odmowy bądź ograniczenia dostępu do profilaktycznej, leczniczej i paliatywnej opieki zdrowotnej164.

W ramach Komitetu icrMW została uwypuklona kwestia zapewnienia opieki zdrowotnej pracownikom migrującym. Migrującym pracownikom domowym, w razie potrzeby, zapewniony powinien zostać efektywny dostęp do opieki medycznej, tak aby można było uniknąć nieodwracalnych szkód dla ich zdrowia165. W zakresie bezpieczeństwa zdrowotnego migrującym

160 Osiągnięcie pełni praw dziecka, w tym prawa do ochrony zdrowia, nie jest możliwe bez ścisłej współpracy ze społeczeństwem obywatelskim. crc General comment No. 5 (art.

4, art. 42, art. 44, §6).

161 Fakt, że skarżący, będący cudzoziemcem, pozostaje w depresji z powodu cierpień fizycznych i psychicznych, nie stanowi przesłanki uniemożliwiającej jego ekspulsję. po-dobnie, zasadniczo przesłanki nie stanowi ewentualne pogorszenie świadczeń medycznych na skutek dokonanej ekspulsji. Decyzja Komitetu tAc w sprawie S.S. przeciwko Holandii, com. No. 191/2001.

162 Dzieci mają prawo do korzystania z najwyższego osiągalnego poziomu zdrowia, a także wszelkich przyznanych przez prawo krajowe udogodnień w zakresie leczenia cho-rób oraz rehabilitacji zdrowotnej w takim samym stopniu, w jakim korzystają dzieci w ich kraju macierzystym. W przypadku dzieci żyjących w odłączeniu od rodziców konieczne jest należyte świadczenie im przez władze krajowe usług żywieniowych i zdrowotnych, które – ze względu na specyficzny status dziecka pozbawionego opieki rodzicielskiej – pokrywa się zakresowo z jego prawem do prywatności. crc General comment No. 6, pkt 45, 46 48.

163 państwa zostały zobowiązane do powstrzymania się od praktyk dyskryminujących wobec romów, w tym wyprowadzania poza zaludnione obszary, gdzie są izolowani i nie posiadają dostępu do opieki zdrowotnej. icerD General recommendation 27, pkt 31; De-cyzja Komitetu icerD w sprawie Miroslav Lacko przeciwko Słowacji, com. No. 11/1998.

164 Zob.: General recommendation No. 30 pkt 36.

165 Brak możliwości leczenia i uzyskania pomocy medycznej w państwie, do którego dana osoba ma zostać deportowana, może być stwierdzony poprzez porównanie

dostępno-pracownikom przysługują zatem takie same świadczenia i opieka zdrowotna, którą stosuje się wobec obywateli własnego kraju tak długo, jak spełniają oni wymogi ogólne przewidziane krajowym ustawodawstwem166.

Należy też wspomnieć o fachowych podmiotach urzeczywistniających prawo jednostki do ochrony zdrowia167. Wykonywanie zawodu lekarza czy pielęgniarki wiąże się z odpowiedzialnością za zdrowie innych. Władze kra-jowe mają obowiązek właściwej organizacji systemu kształcenia zdrowotnego w danym państwie, włączając w to ryzyko, które w kontakcie z osobami chorymi ponoszą wykwalifikowani przedstawiciele zawodów medycznych168. Występują oni w podwójnej, związanej roli, jednocześnie jako podmioty zobowiązane i podmioty uprawnione. W pierwszym przypadku pracownicy służby zdrowia muszą zachować w tajemnicy informacje dotyczące zdrowia jednostki, mając na uwadze podstawowe zasady zawarte w kodeksach deon-tologicznych, w drugim zaś stają się przedmiotem bogatego instrumentarium prewencji, na podstawie norm kreowanych przez organy systemu ONZ.

3.1.2. ZAKreS prZeDMiOtOWY i terYtOriALNY

W dokumencie PRAWO DO ZDROWIA (Stron 88-92)