Zorganizowany sposób prowadzenia działalności

Ostatnią przesłanką uznania danej działalności za gospodarczą jest zor-ganizowany sposób jej wykonywania. Wydaje się, że w tym miejscu do-darliśmy do momentu, który kładzie kres pokusie uznania kilkuset tysięcy zleceniobiorców za przedsiębiorców. Wszak znakomita większość z nich niczego nie organizuje.

A trzeba dodać, że kryterium „zorganizowania” jest rzeczywiście decydu-jące, co wynika także z wykładni historycznej. Poprzednio obowiązujące pra-wo regulujące materię działalności gospodarczej nie przewidywało bowiem takiego kryterium²³. Warto zarazem dodać, że ustawa ta wyłączała spod

23 Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej, Dz.U. z 1988 r. Nr 41, poz. 324; z 1990 ze zm: 1. Działalnością gospodarczą w rozumieniu

ZORGANIZOWANY SPOSÓB PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI

• ³¹ •

obowiązku wpisu do ewidencji osoby prowadzące działalność gospodarczą osobiście, z której zarobek stanowi dodatkowe źródło dochodu (uboczne zaję-cie zarobkowe), między innymi jeżeli przedmiotem tej działalności było także wykonywanie usług z użyciem materiałów i narzędzi własnych lub powierzo-nych, z wyjątkiem zarobkowego przewozu osób. Innymi słowy, osoby takie były uznawane za przedsiębiorców, tyle tylko, że były zwolnione z obowiązku rejestracji podmiotu gospodarczego. A ujmując rzecz jeszcze inaczej, dzisiejsi zleceniobiorcy byliby w kontekście poprzednio obowiązującego prawa przed-siębiorcami, tyle że bez obowiązku rejestracji działalności.

Z jednej strony obecnie prawo nie przewiduje zarejestrowanej i nie-zarejestrowanej formy działalności gospodarczej. Z drugiej strony wpro-wadzono element „zorganizowania”, który wydaje się podstawową linią demarkacyjną pomiędzy prowadzeniem i nieprowadzeniem działalności gospodarczej. Tym samym jawi się taki oto obraz, że setki tysięcy tak zwa-nych zleceniobiorców świadczą usługi w sposób „niezorganizowany”, stąd ich aktywność (unikam słowa „działalność gospodarcza” lub „praca”) nie musi podlegać ewidencji.

Czy jednak na pewno? Zacznijmy od prostego i niewymagającego ba-dań empirycznych eksperymentu. Od lat nauczamy studentów, że członek zarządu spółki kapitałowej może wykonywać swą pracę zarówno jako tak zwany zleceniobiorca, jak i jako prowadzący działalność gospodarczą samo-zatrudniony. Jeździmy autobusami komunikacji miejskiej prowadzonymi przez osoby prowadzące działalność gospodarczą. Słyszymy o dewelope-rach zatrudniających murarzy zarejestrowanych jako podmioty gospodar-cze. Pomińmy na razie poprawność stosowania powyższych rozwiązań.

Postawmy sobie pytanie o to, na czym polega „zorganizowanie sposobu prowadzenia działalności gospodarczej” menedżera, kierowcy, pracownika budowlanego, ale też prawnika. Bo jeśli nie znajdziemy odpowiedzi, to nale-żałoby powyższe osoby uznać za nieprowadzące działalności gospodarczej, czyli za osoby fizyczne świadczące usługi w ramach tak zwanego zlecenia.

Wszystko oczywiście przy założeniu, że nie są pracownikami. Tym samym faktycznie zarejestrowana działalność gospodarcza nie jest wykonywana.

Co więcej, osoby takie nie powinny w ogóle podlegać rejestracji.

ustawy jest działalność wytwórcza, budowlana, handlowa i usługowa, prowadzona w celach zarobkowych i na własny rachunek podmiotu prowadzącego taką działalność.

POJĘCIE USŁUG ORAZ JEGO UWIKŁANIE PRAWNE

• ³² •

Tymczasem praktyka jest inna z tego powodu, że interpretacja prze-słanki „zorganizowanego sposobu wykonywania działalności” jest dość zaskakująca. W literaturze dostrzega się bowiem, że w zasadzie nie da się prowadzić działalności zarobkowej w sposób „niezorganizowany”²⁴. Dlate-go wyrażono pogląd, że zorganizowanie działalności to to samo co wybór formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorczości (działalność indywidual-na jako osoba fizyczindywidual-na lub w ramach spółki cywilnej, spółka handlowa, spółdzielnia)²⁵. Podkreśla się zarazem, że prowadzenie działalności na pod-stawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej nie wymaga w zasa-dzie żadnej prawnej formy organizacji²⁶. W literaturze wskazuje się raczej na przypadki oczywistego braku zorganizowania – nie uznaje się za działal-ność gospodarczą aktów, jak na przykład pomoc koleżeńska lub sąsiedzka, nawet jeśli jest odpłatna²⁷.

Ostatnia uwaga słusznie eksponuje to, że w analizowanym tu art. 2 usta-wy o działalności gospodarczej jest mowa o zorganizowanym sposobie usta- wy-konywania działalności, a nie o „obowiązku powołania organizacji”. Zgod-nie ze słownikiem języka polskiego słowo „zorganizowany” oznacza „taki, który potrafi dobrze zaplanować i zorganizować swoje życie” lub „odzna-czający się dobrą organizacją”²⁸. Z kolei słowo „sposób” oznacza „okreś lony tryb postępowania, formę wykonania czegoś”, „zespół cech charaktery-stycznych dla czyjegoś zachowania” albo to, co „umożliwia osiągnięcie lub wykonanie czegoś”²⁹. Powyższe wskazuje na to, że – niezależnie od intencji ustawodawcy, a zgodnie z cytowanymi wypowiedziami doktryny – zwrot

„sposób zorganizowany” może być odnoszony do samego zaplanowania i podejmowania czynności zmierzających do osiągnięcia celu.

Reasumując, wskazuje się³⁰, iż zorganizowanie nie musi polegać na pro-wadzeniu działalności gospodarczej w formie jednostki organizacyjnej.

24 Por. A. Walaszek-Pyzioł, Status prawny przedsiębiorcy…, s. 4.

25 Por. W.J. Katner, Prawo działalności gospodarczej…, s. 21.

26 Por. C. Kosikowski, Nowe prawo działalności gospodarczej, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 1999, nr 2, s. 3.

27 Por. C. Kosikowski, Pojęcie przedsiębiorcy w prawie polskim, „Państwo i Prawo” 2001, nr 4, s. 15 i n.

28 http://sjp.pwn.pl/sjp/zorganizowany;2547163.html [dostęp: 16.01.2018].

29 http://sjp.pwn.pl/szukaj/spos%C3%B3b%20.html [dostęp: 16.01.2018].

30 Do cytowanych wyżej wypowiedzi warto dodać komentarz do art. 2 ustawy autorstwa M. Sieradzkiej, M. Zdyba, Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Komentarz, Warszawa 2013.

POLSKA „TRZECIA DROGA”

• ³³ •

Działalność gospodarczą może prowadzić także osoba fizyczna, która oso-biście wykonuje wszystkie czynności związane z daną czynnością³¹.

Taka konstatacja prowadzi do bardzo ciekawych wniosków. Rzecz w tym, że skoro dominującym poglądem na istotę przesłanki „zorganizowania” jest ten, iż jest to ogół czynności związanych z rejestracją firmy i jej formalną obsługą, to w istocie dochodzimy do wniosku, że nie mówimy już o prze-słance, ale o obowiązku. Przypominam, że pojęcie działalności gospodar-czej ma charakter obiektywny, co skutkuje tym, że istnieje obowiązek zare-jestrowania takiej działalności. Z tej perspektywy ustawa w art. 2 stwierdza, że jeśli spełnione są pozostałe kryteria przepisu (działalność, zarobkowość i ciągłość), to musi być ona prowadzona w sposób zorganizowany. Innymi słowy, nie wolno prowadzić zarobkowej działalności na przykład w zakresie usług o charakterze ciągłym bez rejestracji działalności gospodarczej, albo-wiem usługi takie muszą, a nie tylko mogą mieć charakter zorganizowany.

Zresztą ta sama uwaga dotyczy „zarobkowego” wykonywania dzieł, oczywi-ście tam, gdzie mamy do czynienia z dziełem rzeczywistym.

Podsumowując, analiza ustawy o działalności gospodarczej oraz doktry-ny prowadzi do wniosku, że przy założeniu, iż setki tysięcy tak zwadoktry-nych zle-ceniodawców rzeczywiście wykonuje usługi, a nie pracę, to w zasadzie wszy-scy wykonujący je na rzecz podmiotów komercyjnych są przedsiębiorcami, którzy nie dopełnili obowiązku zarejestrowania działalności gospodarczej.

Innymi słowy, mamy do czynienia z powszechnym naruszaniem prawa.