Zyski emigracyjne związane z zaspokojeniem potrzeb materialnych

Głównym rodzajem motywacji dla emigracji zarobkowych są oczywiście kwestie finansowe wskazywane jako podstawowy rodzaj zysków płynących z wyjazdów za granicę.

Pokrywa się to z wynikami realizowanego równolegle badania ilościowego, w którym zbyt niskie zarobki w Polsce oraz chęć podniesienia materialnego poziomu życia stanowią wiodące motywy zagranicznych emigracji zarobkowych zarówno wśród osób wyjeżdżających po raz pierwszy, jak i tych, które odbyły lub planują już kolejny wyjazd. Zbyt niskie zarobki w Polsce jako motyw wyjazdu uzyskał najwięcej – 73,6% wskazań jako motyw pierwszego wyjazdu i 71,4% wskazań jako motyw wyjazdu kolejnego, natomiast chęć podniesienia materialnego poziomu życia jako motyw emigracji znalazła się na drugiej pozycji uzyskując 67,1% wskazań jako motyw pierwszego wyjazdu i 57,8% jako motyw wyjazdu kolejnego. Niskie zarobki w Polsce są więc dla mieszkańców województwa zachodniopomorskiego główną siłą wypychającą do pracy za granicą.⁸⁵

Zysk finansowy, możliwość godnego zarobku i podniesienia materialnego poziomu życia tworzą w relacjach informatorów bardzo wyraźną kategorię opisującą pozytywne strony wyjazdów.

Tabela 24. Zyski płynące z emigracji zarobkowych w kategorii środki finansowe

L.p. Kategoria Kody I stopień Adres kodu Kody II stopień

1. Ś ro d k i fi n a n s o w e

• środki finansowe jako jedyny zysk 1 – 5 pieniądze jako zysk

główny

• zarobki 248

• komfort finansowy 161

poczucie bezpieczeństwa

finansowego

• zdobycie środków finansowych na remont domu,

samochodu etc. 198 – 202

• zadowalające zarobki dające możliwość utrzymania

rodziny i opieki nad dzieckiem w wieku szkolnym 119 – 122

• zdecydowanie lepsze możliwości zarobienie pieniędzy,

niż w Polsce 225 – 229

• zarobki umożliwiające życie, inaczej niż w Polsce 476 – 490 Źródło: badanie własne

Sporo uwagi w trakcie udzielanych wywiadów poświęcali informatorzy finansowemu aspektowi wyjazdów zarobkowych. W większości przypadków osiągane przychody traktowane były przez informatorów jako uniwersalne, dające się łatwo skalkulować, a więc racjonalne uzasadnienie dla pracy za granicą. Oczywiście w przypadku emigracji zarobkowych podejmowanie pracy za pieniądze ma znaczenie kluczowe, jednakże daje się dostrzec stosunkowo wyraźny typ emigrantów zarobkowych, dla których osiągane przychody stanowią najważniejszy, a w wielu przypadkach wyłączny element pozytywny, za sprawą

85 Por. Terelak A., Motywy migracji zarobkowej, w: Terelak A., Kołodziejczak S., Zagraniczne emigracje zarobkowe mieszkańców województwa zachodniopomorskiego a regionalny rynek pracy, Wydawnictwo Zapol, Szczecin 2012, s. 105

PrPraaccaa zzaa ggrraanniiccąą ww śśwwiiaaddoommoośśccii eemmiiggrraannttóóww zzaarroobbkkoowwyycchh z z wwoojjeewwóóddzzttwwaa zzaacchhooddnniiooppoommoorrsskkiieeggoo

₁₆₉

którego wyjazdy są podejmowane i/lub kontynuowane (wersy: 1 – 5). Brak pracy w Polsce lub niewystarczające dochody, pozostawiona w kraju rodzina, niezbyt wysokie kwalifikacje zawodowe oraz kompetencje językowe to główne cechy społeczne tego typu emigrantów.

W swoich bilansach emigracyjnych wysokość uzyskiwanych zarobków zestawiają oni zwykle z soczystym opisem ponoszonych kosztów, szczególnie tych o charakterze psychologicznym, jak tęsknota, poczucie „bycia zesłanym” czy poczucie winy za pozostawienie bliskich bez codziennej opieki. Są to zwykle emigranci niepełni, którzy za granicą funkcjonują tak, jakby wyjechali do pracy i czekali tylko na powrót do domu, tyle, że pobyty w pracy są długie, wielotygodniowe lub wielomiesięczne. Ludzie ci, wracając do Polski starają się maksymalnie przedłużyć okres pobytu w domu (wersy: 504 – 514), nasycić się swoim normalnym życiem, nabrać sił, by móc znowu zacisnąć zęby i wyjechać.

Inny typ emigrantów reprezentują osoby, dla których zarobki – wyższe niż w Polsce, to oczywiste – są środkiem pozwalającym na lepszą jakość życia, na życie w świecie gdzie podróże i kontakt z innymi kulturami są łatwe, gdzie zaspokajanie całego szeregu tzw.

wyższych potrzeb jest prostsze, gdzie w końcu łatwiej jest posiadać i wychowywać dzieci (wersy: 476 – 490). Ten rodzaj emigrantów stanowią najczęściej ludzie o wyższych kwalifikacjach zawodowych i poziomie wykształcenia, operujący językami obcymi i – co jest znamienne – wyjeżdżający za granicę z partnerem lub jako osoby samotne.

Bezpośrednio z zyskami o charakterze finansowym wiążą się podnoszone przez informatorów możliwości realizacji zamierzeń konsumpcyjnych. Zakup atrakcyjnych towarów na zagranicznych rynkach, możliwość obdarowywania nimi bliskich, czy – nierzadko będące jedną z głównych przyczyn podejmowania decyzji o wyjeździe – kupno pojazdu lub innego rodzaju sprzętu codziennego użytku (np. meble), stanowi w świadomości emigrantów dodatkowy atut podejmowanych wyjazdów.

Tabela 25. Zyski płynące z emigracji zarobkowych w kategorii konsumpcja

L.p. Kategoria Kody I stopień Adres kodu

2. K o n s u m p cj a

• atrakcyjne cenowo zakupy odzieżowe oraz sprzętu RTV 57 – 59

• zakupy, prezenty 274 – 282

• szybka utrata zarobionych pieniędzy 282 – 291

Źródło: badanie własne

Wyraźnie związane z funkcjonowaniem na zagranicznych rynkach pracy jest poczucie bezpieczeństwa płynące z posiadania pracy, uzyskiwania zarobków wystarczających na godne życie, oraz – podkreślane – posiadanie oszczędności (wersy: 206 – 216). Należy dodać, że w drugim stopniu kodowania, kod poczucie bezpieczeństwa finansowego został umieszczony zarówno w odniesieniu do kategorii środki finansowe, jak i poczucie bezpieczeństwa. Zabieg ten pozwala wyraźniej dostrzec sposoby rozumienia korzyści uzyskiwanych z emigracji zarobkowych przez informatorów.

Część informatorów w rozmowach skupiała się na opisie i wyliczaniu wysokości uzyskiwanych dochodów, część opisując jako istotny zysk osiągnięte poczucie bezpieczeństwa odnosiło je między innymi do wymiaru finansowego podkreślając „komfort psychiczny” (wersy: 206 – 216) oraz uzyskanie stabilizacji finansowej w życiu rodziny (wersy:

282 – 283).

Prócz bezpośrednich asocjacji finansowych poczucie bezpieczeństwa płynące z emigracji zarobkowej odnoszone jest do jakości życia za granicą i składającego się z nią komfortu życia i pracy. Zyskiem jest w tym przypadku poczucie funkcjonowania w warunkach sprzyjających rozwojowi osobistemu czy dostrzegania wydatnie lepszych możliwości dla

PPrraaccaa zzaa ggrraanniiccąą ww śśwwiiaaddoommoośśccii eemmiiggrraannttóóww zzaarorobbkkoowwyycchh zz wwoojjeewwóóddzzttwwaa zzaacchhooddnniiooppoommoorrsskkiieeggoo

₁₇₀

zakładania rodziny i posiadania dzieci. Są tu podnoszone występujące w niektórych krajach ułatwienia organizacyjne i socjalne związane z posiadaniem dzieci (wersy: 110 – 117).

Istotnym elementem dla tego wymiaru jest również przekonanie o tym, że rynek pracy w danym kraju pracę oferuje. W przypadku emigrantów wyjeżdżających z braku pracy w Polsce, znacząca jest nieobecność stresu związanego z trudnościami w znalezieniu pracy ze względu na strukturalne bezrobocie lub brak zapotrzebowania na pracowników określonego profilu lub o określonych cechach demograficznych i społecznych (w tym kobiet oraz osób w wieku 50. i więcej lat).

Poczucie bezpieczeństwa jest również odczuwane jako zdolność zapewnienia dzieciom optymalnych możliwości rozwojowych. Można to odnieść do obecnego w kulturze polskiej dążenia rodziców do zapewnienia dzieciom co najmniej takich samych warunków startu życiowego, jakie były ich udziałem.

Tabela 26. Zyski płynące z emigracji zarobkowych w kategorii poczucie bezpieczeństwa

L.p. Kategoria Kody I stopień Adres kodu Kody II stopień

.3. P o c z u c i e b e z p i e c z e ń s t w a

• poczucie bardziej, niż w Polsce sprzyjających warunków

do samorozwoju 103 – 107

komfort życia i pracy

• brak problemów w pracy spowodowanych przez zajście

w ciążę 110 – 113

• lepsze warunki dla osób decydujących się na posiadanie

dzieci 114 – 117

• brak zmartwień związanych z brakiem pracy 159 – 161

• poczucie bezpieczeństwa finansowego (w pewnym

okresie czasu) 166 – 169

poczucie bezpieczeństwa

finansowego

• poczucie bezpieczeństwa w zakresie możliwości

utrzymania rodziny 163 – 165

• poczucie bezpieczeństwa związane z posiadaniem

oszczędności, w przeciwieństwie do warunków w Polsce 200 – 206

• „komfort psychiczny” związany z posiadaniem oszczędności i tym, że nie trzeba się martwić, czy

„starczy do pierwszego” 206 – 216

• stabilizacja finansowa rodziny 282 – 283

• zadowalające zarobki dające możliwość utrzymania

rodziny i opieki nad dzieckiem w wieku szkolnym 119 – 122 możliwość inwestowania w dzieci

• możliwości zaspokojenie potrzeb dzieciom 229 – 232 Źródło: badanie własne

Poczucie bezpieczeństwa wynikające ze zdolności realizacji roli rodzica poprzez zapewnianie materialnych warunków startu życiowego dzieciom łączy się z kategorią możliwość kształcenia dzieci.

Tabela 27. Zyski płynące z emigracji zarobkowych w kategorii możliwość kształcenia dzieci

L.p. Kategoria Kody I stopień Adres kodu Kody II stopień

4.

M o ż l i w o ś ć k s z t a ł c e n i a

d z i e c i

• możliwość wsparcia kształcenia dzieci 233 – 237 możliwość inwestowania w dzieci

• możliwość wsparcia dalszego kształcenia dzieci 167 – 170 Źródło: badanie własne

Niejednokrotnie składową motywacji stanowią potrzeby rodzin związane z wchodzeniem dzieci w wiek szkolny lub studencki. Pragnienie zapewnienia dzieciom możliwości kształcenia stanowi świadomą formę tworzenia kapitału rodzinnego tak, by w przyszłości emigracja zarobkowa nie była konieczna (wersy: 167 – 170, 233 – 237).

Można zatem powiedzieć, że emigracja zarobkowa jest postrzegana jako rodzaj zła koniecznego wpisanego w społeczną rolę rodzica, którego obowiązkiem jest zapewnić

PrPraaccaa zzaa ggrraanniiccąą ww śśwwiiaaddoommoośśccii eemmiiggrraannttóóww zzaarroobbkkoowwyycchh z z wwoojjeewwóóddzzttwwaa zzaacchhooddnniiooppoommoorrsskkiieeggoo

₁₇₁

dzieciom określone warunki materialne niezbędne do ich późniejszego awansu społecznego rozpatrywanego jako zdobycie takiego umocowania w strukturze społecznej i na rynku pracy, by dalsza emigracja nie była już potrzebna. Inwestowanie środków finansowych pochodzących z pracy za granicą w wykształcenie dzieci stanowi zatem formę międzygeneracyjnej transformacji kapitału finansowego w intelektualny kapitał kompetencji zawodowych dzieci. Inwestycja taka traktowana jest jako forma zabezpieczenia przed działaniem sił wypychających na emigrację zarobkową, postrzeganą jako coś odbierającego poczucie sprawstwa i godności, a przez to utrudniającego szczęśliwe i harmonijne życie.