Biuletyn teologicznomoralny

Jerzy Bajda, Andrzej Świątczak,

Wojciech Bołoz, Antoni Młotek, Jan

Kowalski, Alojzy Marcol, Jan

Pryszmont

Biuletyn teologicznomoralny

Collectanea Theologica 54/3, 89-105

C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 54(1984) fa s e . I I I

B IU LETY N TEOLOGICZNOM ORALNY

Z a w a r to ś ć : I. W Y P O W IE D Z I P A P IE S K IE . Z n a c z e n ie ż y c ia k o n s e k ro w a n e g o . II. S P R A W O Z D A N IA . 1. C h rz e ś c ija ń s tw o a k u l t u r a p o ls k a . X K o n g re s T e o ­ lo g ó w P o ls k ic h . — 2. R a d y k a liz m i k o m p ro m is w e ty c e c h rz e ś c ija ń s k ie j. K o n ­ g re s m o r a lis tó w o b s z a ru ję z y k a n ie m ie c k ie g o . II I . Z N O W S Z Y C H P U B L IK A ­ C J I. 1. T r o s k a o p o w o ła n ia k a p ła ń s k ie i z a k o n n e . — 2. T e o lo g o w ie o n a u c e J a n a P a w ła I I o g o d n o ści i p o d s ta w o w y c h p r a w a c h c z ło w ie k a . — 3. M a r k s i­ s to w s k a e ty k a w J u g o s ła w ii *. I. W Y P O W IE D Z I P A P IE S K IE Z n a c z e n ie ż y c ia k o n s e k ro w a n e g o (L’O s s e rv a to re R o m a n o 4,1283, n r 7—8, 15— 19) P rz y to c z o n y w y ż e j n u m e r p o ls k ie g o w y d a n ia L ’O s s e rv a to re R o m a n o p r z y ­ n o s i w a ż n y d o k u m e n t K o n g re g a c ji do S p r a w Z a k o n ó w i I n s ty tu t ó w Ś w ie c k ic h , z a ty tu ło w a n y : I s to tn e e le m e n ty n a u c z a n ia K o śc io ła n a te m a t ż y c ia k o n s e k r o ­ w a n e g o w z a s to s o w a n iu do in s ty t u tó w o d d a ją c y c h się p r a c y a p o s to ls k ie j. D o­ k u m e n t te n stre s z c z a n a u k ę K o śc io ła z a w a r tą w a k tu a ln y m n a u c z a n iu od c z a su S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o I I do n o w e g o K o d e k s u P r a w a K a n o n ic z n e g o , p r e c y z u ją c p rz e d e w s z y s tk im n a u k ę te o lo g ic z n ą o ży ciu z a k o n n y m czy w ogó­ le ż y c iu k o n s e k r o w a n y m . T y m s a m y m k o ń c z y się o k re s w s tę p n e j a d a p ta c ji p rz e p is ó w o ra z fa z a e k s p e r y m e n tó w d o ty c z ą c y c h o d n o w y ży cia z a k o n n e g o . D o­ k u m e n t ro z s trz y g a s z e re g d y s k u s y jn y c h p ro b le m ó w n ie w d ro d z e a n a liz y k a z u is ty c z n e j, lecz p rz e z p o w r ó t do is to tn y c h zasad .

Z a m y k a się w ię c p e w ie n ro z d z ia ł h is to r ii n a c e c h o w a n y ty m c z a so w o śc ią , lecz to n ie z n aczy , iż ży cie p rz y jm ie fo r m ę c a łk o w ic ie s ta ty c z n ą . Z m ia n y i e w o lu c ja n a d a l b ę d ą s k ła d n ik a m i ży cia z a k o n n e g o , t a k j a k s ą i c e c h ą ży­ cia K o śc io ła , je d n a k ż e m u s z ą o p ie ra ć się z a w sz e o is to tn e z a sa d y , b ez k tó ­ ry c h ży cie k o n s e k r o w a n e u tr a c iło b y s w o ją to żsam o ść.

D o k u m e n t s k ła d a się z W p r o w a d z e n ia , z części I, z a w ie r a ją c e j w y k ła d n a t e m a t is to ty ży cia k o n s e k ro w a n e g o , z części II, o m a w ia ją c e j k o le jn o cech y c h a r a k te r y s ty c z n e te g o ży cia , to je s t: k o n s e k r a c ję p rz e z ślu b y p u b lic z n e , K o ­ m u n ię w e w sp ó ln o c ie , m is ję e w a n g e lic z n ą , m o d litw ę , ascezę, p u b lic z n e ś w ia ­ d e c tw o , z w ią z e k z K o śc io łe m , f o r m a c ję i z a rz ą d z a n ie . N a to m ia s t część I I I p o ­ d a je z w ię ź le n ie k tó r e n o rm y p o d s ta w o w e , c z e rp a n e ta k ż e ju ż z o d n o w io n e g o K o d e k su . T re ś ć d o k u m e n tu j e s t b a rd z o b o g a ta w e w s z y s tk ic h s w o ic h p u n k ta c h , a w s z e lk ie s tre s z c z a n ie d o k u m e n tu b ę d z ie jeg o z u b o ż e n ie m . T rz e b a n a to ­ m ia s t p o d k re ś lić p e w n e s p e c y fic z n e ce c h y te j n a u k i.

P r z e d e w s z y s tk im rz u c a się w oczy te o lo g a ln y c h a r a k t e r ży cia z a k o n n e g o . B óg je s t u k a z a n y ja k o ź ró d ło i c e l te g o ży c ia ; z je d n o c z e n ie z B o g ie m je s t is to tą ży cia k o n s e k ro w a n e g o . R z u tu je to z a ró w n o n a in t e r p r e ta c ję p o w o ła n ia j a k i n a is to tę k o n s e k r a c ji. „Ż y cie z a k o n n e ja k o ta k i e je s t rz e c z y w is to śc ią z a ra z e m h is to ry c z n ą i te o lo g ic z n ą ” (n r 4). „ P o ś w ię c e n ie się B ogu, k o n s e k r a c ja je s t p o d s ta w ą życia z a k o n n e g o . K o śció ł b a rd z o s ta n o w c z o k ła d ą c n a to n a ­

* R e d a k to r e m n in ie js z e g o b iu le ty n u je s t ks. J a n P r y s z m o n t , W a r ­ szaw a.

BIULETYN TEOLOGICZNOM ORALNY

cisk , w p ie r w s z y m rz ę d z ie a k c e n t u je in ic ja ty w ę B oga o ra z to, co j e s t z a ło ­ ż e n ie m ż y c ia z a k o n n e g o — p r z e o b r a ż a ją c y z w ią z e k z B ogiem . K o n s e k ra c ja je s t a k te m B o ż y m ” (n r 5). „ P o c z ą tk ie m k o n s e k r a c ji z a k o n n e j je s t B oże w e ­ z w a n ie , a w ię c s a m Bóg, d z ia ła ją c y p rz e z D u c h a Ś w ię te g o J e z u s a , je s t T ym , k tó r y p ie r w s z y i p rz e d e w s z y s tk im d o k o n u je f o r m a c ji z a k o n n ik ó w ” (n r 47). T a k w ię c ży cie k o n s e k r o w a n e le ż y w s a m y m c e n tr u m re lig ii c h rz e ś c ija ń s k ie j, w y n ik a z je j is to ty i j ą w y r a ż a w in te g r a ln y m k o n te k ś c ie h is to ry c z n y m .

D ru g ą sz c z e g ó ln ą c e c h ą te j d o k tr y n y je s t w y e k s p o n o w a n ie e w a n g e lic z n o ­ ści ż y c ia k o n s e k ro w a n e g o . J e s t to r e a liz a c ja i k o n ty n u a c ja te j fo r m y życia, ja k ą p r o w a d z ił s a m P a n J e z u s , o ra z ci lu d z ie , k tó r z y w p e łn i do N iego n a ­ le ż e li. T a e w a n g e lic z n a fo r m a ż y c ia stre s z c z a s ię w p e w ie n sp o só b w ślu b o ­ w a n iu r a d e w a n g e lic z n y c h (por. n r 7). „ K a ż d y ze ślu b ó w p o s ia d a sw ó j s p e c y ­ fic z n y p rz e d m io t: s ą on e tr z e m a f o r m a m i z a a n g a ż o w a n ia , b y żyć ta k , j a k żył C h ry s tu s , w d z ie d z in a c h , k tó r e o g a r n ia ją c a łe życie: w d z ie d z in ie p o s ia d a n ia , u c z u ć , n ie z a le ż n o śc i. K a ż d y z n ic h k ła d z ie n a c is k n a o d n ie s ie n ie do Je z u s a , k o n s e k r o w a n e g o i p o s ła n e g o ” (n r 15). W y m a g a to od c z ło w ie k a p o s ta w y r a ­ d y k a ln e g o i c ią g łe g o n a w r ó c e n ia (por. n r 16).

Ż y c ie e w a n g e lic z n e to ta k ż e m is ja e w a n g e lic z n a (n r 23— 25). Z n a c z e n ie te j m is ji n ie z a m y k a się w y łą c z n ie w p o ję c iu a p o s to la tu , lecz się g a g e n e ty c z ­ n ie i h e rm e n e u ty c z n ie do e w a n g e lic z n e j w sp ó ln o ty A p o sto łó w : „ są o n i ( = z a ­ k o n n ic y ) a u te n ty c z n ie a p o s to ls c y n ie d la te g o , że p ro w a d z ą « a p o sto lat» , a le d la ­ teg o , że ż y ją ta k , ja k ż y li a p o s to ło w ie : id ą c za C h r y s tu s e m w s łu ż b ie i K o ­ m u n ii, z g o d n ie z n a u k ą E w a n g e lii w za ło ż o n y m p rz e z N ieg o K o ś c ie le ” (n r 26).

T o o c z y w iśc ie o z n acza i e w a n g e liz a c ję , i a p o s to la t (23—27), lecz p rz e d e w s z y s t­ k im ś w ia d e c tw o d a w a n e c a ły m ż y c ie m (n r 32—34). W ty m w s z y s tk im n ie z a ­ s tą p io n a r o la p r z y p a d a m o d litw ie (n r 28—30), k tó r a z a p e w n ia w e w n ę tr z n ą s p ó jn o ś ć ż y c ia i m isji.

W re s z c ie n a le ż y p o d k re ś lić tr z e c ią cech ę: e k le z ja ln o ś ć . Ż y cie z a k o n n e n ie je s t f o r m ą p o s ta w io n ą o b o k ży cia c h rz e ś c ija ń s k ie g o lu b d u c h o w ą e n k la w ą w K o ściele, lecz je s t u ja w n ie n ie m is to ty K o ścio ła, je s t z n a k ie m K o ścio ła i z b a w ie n ia . Z a ró w n o w e w n ę tr z n y w y m ia r ta je m n ic y K o ścio ła, j a k i je g o w i­ d z ia ln a s t r u k t u r a r z u t u ją n a is to tę ż y c ia z a k o n n e g o . „ P o ś w ię c e n ie się p rz e z p r o f e s ję r a d e w a n g e lic z n y c h ... n a le ż y do ży cia i do ś w ię to ś c i K o śc io ła ” (n r 8). I n s t y t u t e w a n g e lic z n y u c z e s tn ic z y po p r o s tu w s a m e j m is ji K o śc io ła (por. n r 25). Ż y c ie z a k o n n e je s t ś w ia d e c tw e m K o śc io ła w o b e c ś w ia ta i o d p o w ie d z ią n a a k tu a l n e w o ła n ie h is to r ii (por. n r 36).

Z a k o n y n ie s e p a r u ją się w ię c od K o śc io ła p o w sz e c h n e g o , lecz ż y ją w jeg o c e n tr u m , n ie ja k o w je g o s e rc u . N ie p o jm u ją s w o je j f o r m y ży cia ja k o „ o p u ­ sz c z e n ie ś w ia ta ” c e le m s z u k a n ia w ła s n e j d o sk o n a ło śc i, lecz ja k o o b ecn o ść i u o b e c n ie n ie E w a n g e lii w św ie c ie , u o b e c n ie n ie p r z e o b r a ż a ją c e j m o cy C h r y s tu ­ so w e j P a s c h y (por. n r 37).

T o w s z y s tk o r z u t u je n a sp o só b w id z e n ia szc z e g ó ło w y c h s p r a w ta k i c h j a k ś lu b y , m o d litw a , asc e z a , d y s c y p lin a o rg a n iz a c y jn a itd . W s u m ie je s t to d o ­ k u m e n t z d e c y d o w a n ie n o w o c z e sn y , ch o ć z a ra z e m a u te n ty c z n ie tr a d y c y jn y , tr a d y c j ą E w a n g e lii. k s. J e r z y B a jd a , W a r s z a w a II. S P R A W O Z D A N IA 1. C h rz e ś c ija ń s tw o a k u lt u r a p o ls k a X K o n g re s T e o lo g ó w P o ls k ic h W d n ia c h 14— 16 w rz e ś n ia 1983 o d b y ł się w L u b lin ie n a K U L -u K o n g re s T e o lo g ó w P o ls k ic h , w e d łu g o k re ś le n ia k s. p r y m a s a k a r d . J . G l e m p a , „ z g ro ­ m a d z e n ie K o śc io ła m y ś lą c e g o ”, n a te m a t: C h r z e ś c ija ń s tw o a k u ltu r a p o ls k a . U c z e stn ic z y ło w n im 550 p rz e d s ta w ic ie li w s z y s tk ic h ro d z im y c h o ś ro d k ó w te o ­

BIULETYN TEOLOGICZNOM ORALNY

₉₁

lo g iczn y ch , w ty m 21 b is k u p ó w o ra z 54 re k to ró w . P r a s ę k r a j o w ą r e p r e z e n to ­ w a ło 20 ty tu łó w , z a g ra n ic z n ą — 6. W e w p r o w a d z e n iu p ró b o w a n o o k re ś lić b liż e j te m a t k o n g re s u , u k a z u ją c z w ią z e k o rę d z ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o z k u lt u r ą . P o d k r e ś la ł to z a ró w n o p r z e ­ w o d n ic z ą c y K o m is ji E p is k o p a tu do S p r a w N a u k i K a to lic k ie j, k s. k a r d y n a ł F. M a c h a r s k i , j a k i r e k t o r P a p ie s k ie j A k a d e m ii T eo lo g iczn ej w K r a k o ­ w ie , ks. p ro f. d r M . J a w o r s k i . P y ta n ia , w ja k im s to p n iu o rę d z ie c h r z e ­ ś c ija ń s k ie p rz e n ik n ę ło d zieło k u lt u r y p o ls k ie j o ra z ja k ie je s t in te g r a ln e w i­ d z e n ie i k s z ta łt c z ło w ie k a w n a s z e j p o ls k ie j rz e c z y w is to śc i, w y z n a c z y ły m e ­ to d ę i p o le z a s ta n o w ie ń d la p o sz c z e g ó ln y c h p re le g e n tó w . O d p o w ie d z i n a te k w e s tie s z u k a li o n i ta m , g d z ie c z ło w ie k tw o r z y sie b ie : w w y tw o r a c h m y śli, w d e c y z ja c h w o li, w in s p ir a c ja c h se rc a .

P r o b le m a ty k a k o n g re s u s k u p ia ła się w o k ó ł z a g a d n ie ń , k tó r e w zn a c z n e j m ie rz e są w p r o s t p rz e d m io te m z a in te r e s o w a ń m o r a lis tó w . T a k ą te m a ty k ę p o d ­ j ą ł p rz e d e w s z y s tk im k s. d r B. I n 1 e n d e r z W a rs z a w y w r e f e r a c ie C h r z e ­

ś c ija ń s tw o a logos p o ls k i, ta k ż e ks. b p M. R e c h o w i c z w w y s tą p ie n iu

n a te m a t C h r z e ś c ija ń s tw o a eto s p o ls k i, p ro f. I. S ła w iń s k a w In s p ir a c ja c h

c h r z e ś c ija ń s k ic h w lite r a tu r z e p o ls k ie j i w re s z c ie ks. p ro f. d r J . T i s c h n e r

w o s ta tn im r e f e r a c ie S y tu a c ja k u ltu r o w a P o ls k i i z a d a n ia K o ścio ła .

K u ltu r a je s t w d z ię c z n y m te m a te m d la r e f le k s ji te o lo g ic z n e j. Log~s ja k o o rę d z ie z b a w c z e je s t w a r u n k im i p o d ło ż e m e to s u o ra z e k sjo lo g ic z n ie go w y ­ ja ś n ia . B a d a n ie lo g o su w p ła s z c z y ź n ie m o r a ln e j w s k a z u je n a r a c je o b ie k ty w ­ n e i u z a s a d n ia ją c e m o ra ln o ść . K s. B. I n l e n d e r , s c h a r a k te r y z o w a ł p o d s ta ­ w o w e c e c h y p o ls k ie g o lo g o su , w s k a z u ją c je d n o c z e ś n ie n a ic h im p lik a c je m o ­ ra ln e . L ogos p o ls k i u jm u je c z ło w ie k a i n a r ó d w c z a sie i h is to rii o ra z o p ty ­ m is ty c z n ie z w ra c a się k u p rz y sz ło śc i.

P e w n e w a rto ś c i, k tó r e w y k s z ta łc iły się w h is to rii p o d w p ły w e m c h rz e ś c i­ ja ń s tw a , s k ł a d a ją się n a eto s n a ro d o w y . K s. b p R e c h o w i c z p rz y p o m n ia ł k ilk a is to tn y c h c e c h te g o e to s u j a k w o ln o ść , w o ln o ść do s a m o rz u tn e g o o r g a ­ n iz o w a n ia się, p lu r a liz m r e lig ijn y i p o lity c z n y , z d ro w a , k a to lic k a ro d z in a .

O b e c n y czas ro d z i n o w e z a d a n ia d la K o ścio ła. P y ta n ie o to , ja k a b ę d z ie p rz y s z ło ść p o z w a la le p ie j p o z n a ć te ra ź n ie js z o ś ć . P o w y ż sz y p ro b le m p rz y b liż y ł s łu c h a c z o m k s. J. T i s c h n e r . W y c h o d z ą c od a n a liz y m y ś le n ia re lig ijn e g o w p o ls k im w y d a n iu , s c h a r a k te r y z o w a ł n a s z e c z a sy z p e r s p e k ty w y w a rto ś c i p ra w d y , g o d n o śc i c z ło w ie k a i p r a c y lu d z k ie j. M y ś le n ie r e lig ijn e w k w e s tii p ra c y p o sz e rz y ło się o w y m ia r sp o łeczn y . W ty m w z g lę d z ie w z ią ł on p od u w a g ę tr e ś ć e n c y k lik i L a b o r e m e x e r c e n s , z a u w a ż a ją c je d n a k ż e , iż te n w a ż n y d o k u m e n t je s t d o p ie ro p o c z ą tk ie m n o w y c h p rz e m y ś le ń n a d p ra c ą . N a d to p o d ­ k re ś lił, że z r a c j i s z u k a n ia d ró g w y jś c ia z d z is ie js z y c h im p a s ó w lu d z ie r z e ­ te ln e j, s o lid n e j p r a c y s t a j ą się n o s ic ie la m i n a ro d o w e j n a d z ie i.

W d y s k u s ji n a d r e f e r a ta m i p ró b o w a n o u sz czeg ó ło w ić n ie k tó r e z a g a d n ie ­ n ia p o d a n e p rz e z p re le g e n tó w . S ta r a n o się je s z c z e ra z u ś w ia d o m ić so b ie, o k re ś lić i z e b ra ć to w s z y stk o , co s k ła d a s ię n a n a s z ą to ż s a m o ść n a ro d o w ą , n ie p o m ija ją c z a g ro ż e ń i sła b o śc i w sp ó łc z e s n e g o św ia ta .

O p ró cz p o s ie d z e ń p le n a r n y c h w a u li, u c z e s tn ic y k o n g re s u z b ie r a li s ię n a p o s ie d z e n ia c h s e k c y jn y c h (je s t ic h o b e c n ie 20), k tó r e o b ra d o w a ły w o k ó ł t e ­ m a t u g łó w n eg o . S e k c ja te o lo g ii m o r a ln e j z g ro m a d z iła 39 w y k ła d o w c ó w te j d y s c y p lin y , w ś r ó d n ic h tr z e c h b is k u p ó w , k tó r z y ży w o in t e r e s u j ą się p r o b l e ­ m a ty k ą m o r a ln ą (ks. a r b p H . G u 1 b i n o w i с z, k s. b p S. B e r e ł a , k s. b p S m o l e ń s k i ) .

P ro b le m k u lt u r y c h rz e ś c ija ń s k ie j w k u lt u r z e p o ls k ie j z n a la z ł o d b icie w d w ó c h r e f e r a ta c h : k s. d r. J . K o w a l s k i e g o , K u ltu r a w in te g r a ln y m

p o w o ła n iu c z ło w ie k a w ś w ie tle n a u c z a n ia J a n a P a w ła I I o ra z k s. doc. d r.

J . B a j d y , Z n a c z e n ie r o d z in y w k s z ta łto w a n iu k u lt u r y . A u to r p ie rw s z e g o ze w z g lę d u n a b o g a c tw o n a u c z a n ia O jc a Św . w p rz e d m io c ie k u lt u r y o g r a n i­ czył s w o je w y s tą p ie n ie do r o z w a ż a ń n ie k tó r y c h ty lk o tr e ś c i te k s tó w p a p ie s k ic h s p r z ę g n ię ty c h z ty m te m a te m . P o d k re ś lił, że J a n P a w e ł I I m ó w i o k u

ł-BIULETYN TEOLOGICZNOMORALNY

tu r z e zaw sz e w z w ią z k u z c z ło w ie k ie m w jeg o in te g r a ln y m ro z w o ju . Z w ró c ił te ż u w a g ę i n a to, że p a p ie ż w s w y c h w y s tą p ie n ia c h w y ra ź n ie p o d k re ś la w ię z y , ja k ie is tn i e ją m ię d z y o rę d z ie m z b a w ie n ia a c z ło w ie k ie m i je g o u s y ­ tu o w a n ie m . U ż y w a p rz y ty m d w ó c h p o ję ć : o so b a lu d z k a i c zło w ie k , a le czło ­ w ie k ja k o o b ra z B oga i p o d m io t O d k u p ie n ia . T a k p o ję ty c z ło w ie k , p o d le g a ją c p r a w o m n ie u s ta n n e g o ro z w o ju , s ta je się p rz e d m io te m k u lt u r y w je j ró ż n o ­ r a k ic h p rz e ja w a c h . S tą d m ó w i się o w ie lk o ś c i k u l t u r ( in te le k tu a ln a , fiz y c z n a , te c h n ic z n a , re lig ijn o -m o ra ln a ), p rz y czy m p a p ie ż e k s p o n u je w sp o só b sz c z e ­ g ó ln y w a r to ś c i k u lt u r y d u c h a . P ie r w s z y m k r y t e r iu m k u ltu r y , u c z y on, je s t z d ro w a m o ra ln o ść . D la te g o c z ło w ie k p rz e z fo r m o w a n ie sie b ie i sw o je g o s u ­ m ie n ia w e d łu g n o rm m o r a ln y c h s p e łn ia is to tn ą , tw ó rc z ą ro lę w k s z ta łto w a n iu k u lt u r y w ogóle. P o w ra c a tu t a j żyw o p ro b le m w y c h o w a n ia do k u ltu r y , w czy m p o w a ż n a część o d p o w ie d z ia ln o śc i s p a d a n a sp o łe c z n o ść n a ro d u .

K s. J. B a j d a p o d ją ł w sw y m r e f e r a c ie z a g a d n ie n ie szczeg ó ło w e — r e ­ la c ji ro d z in y do k u ltu r y . O d ż e g n u ją c się od p sy c h o lo g ic z n y c h i so c jo lo g ic z ­ n y c h u ję ć p ro b le m u , a u to r u z n a ł, że ju ż z a n tro p o lo g ic z n e g o p u n k tu w id z e n ia tr u d n o m ó w ić o c z ło w ie k u bez o d n ie s ie n ia do ro d z in y . J e s t o n a z c a łą p e w ­ n o śc ią c z y n n ik ie m k u ltu ro tw ó rc z y m , tz n . że je s t je d n o c z e ś n ie ź ró d łe m i c e le m k u ltu r y .

N a jc e n n ie js z y m w r e f e r a c ie k s. B a jd y b y ło z w ró c e n ie u w a g i n a c z y n n ik e w a n g e liz a c y jn y . A u to r u c z y n ił to w o p a rc iu o a d h o r ta c ję J a n a P a w ł a II

F a m ilia r is co n so rtio . C z y ta m y ta m : „M iło w ać — to z n a c z y b y ć z n a k ie m ”.

Ż y cie m a łż e ń s k ie , ro d z in n e je s t w ła ś n ie ta k im z n a k ie m , u k a z u ją c k o n k r e tn e z a d a n ia i z m u s z a ją c do o d p o w ie d z ia ln o śc i. T y m b a rd z ie j to w y d a je się w a ż ­ n e, że ro d z i się p o tr z e b a s k u p ie n ia u w a g i n a ty p o w y m d la c h rz e ś c ija n s p o j­ r z e n iu n a m is ję r o d z in y d z is ia j. N a d z ie ją n a p a w a ły t e m ie js c a r e f e r a tu , w k tó ­ ry c h a u to r po g r u n to w n e j a n a liz ie p ro b le m u , w y d o b y ł w s k a z a n ia d ró g d la d o k ła d n ie js z e g o s p r e c y z o w a n ia z a d a ń w sp ó łc z e s n e j ro d z in y . P rz y p o m n ia ł o m i­ sji s tw ó r c z e j i z b a w c z e j m a łż o n k ó w . S a k r a m e n ta ln y eto s p o w in ie n m o b iliz o ­ w a ć ic h do p rz e p r o m ie n io w a n ia św ię to ś c ią c o d zie n n o ści, do n a d a w a n ia te j c o d z ie n n o śc i in n y c h , B ożych w y m ia r ó w . A u to r s tw ie rd z ił, że s t a n fa k ty c z n y w te j d z ie d z in ie ży cia je s t b a rd z o n is k i.

P o k a ż d y m z r e f e r a tó w m ia ła m ie js c e o ż y w io n a d y s k u s ja . G łos z a b ie ra li k się ż a b is k u p i o b e c n i n a p o s ie d z e n ia c h s e k c ji o raz, m ię d z y in n y m i, k s. p ro f, d r O l e j n i k , ks. doc. d r G r e n i u k, ks. doc. d r R o s i k , ks. d r I n l a n ­ d e r . W d y s k u s ji, n a w ią z u ją c p rz e d e w s z y s tk im do tr e ś c i w y g ło sz o n y c h r e ­ f e r a tó w , p o d k re ś lo n o is tn ie n ie ró ż n y c h e ta p ó w k u ltu r y , w ty m e ta p u d e k a ­ d e n c ji, p rz y p o m n ia n o , że k u l t u r a je s t p o s ta w ą p o z y ty w n ą i a k ty w n ą sam e g o c z ło w ie k a , a ta k ż e p o s ta w ą w s to s u n k u do o ta c z a ją c e j go rz e c z y w is to śc i. Z a ­ a k c e n to w a n o p rz y ty m , iż o b o w ią z e k k s z ta łto w a n ia k u lt u r y w y n ik a z k o n ie c z ­ n o śc i s a m o re a liz o w a n ia się c z ło w ie k a , co z k o le i ro d z i p o tr z e b ę tw o rz e n ia k u lt u r y i c y w iliz a c ji m iło ści. J e d e n z d y s k u ta n tó w u w y d a tn ił c h ry s to c e n - tr y c z n ą p o d s ta w ę w s p ó łc z e s n e j r e f le k s ji te o lo g ic z n e j n a d p ro b le m e m k u ltu r y . W tr a k c ie d y s k u s ji u ś w ia d o m io n o so b ie ró w n ie ż p o tr z e b ę d o b re g o p re c y z o w a ­ n ia p o ję ć , z w ła sz c z a p o ję c ia n a r o d u i p a ń s tw a . P o n a d to d y s k u ta n c i p o w ra c a li ró w n ie ż do r e f e r a tó w w y g ło sz o n y c h n a s e s ja c h p le n a r n y c h . Z a z n a c z y li, że is tn ie je s z e re g z a g ro ż e ń k u lt u r y w P o lsc e i w s k a li o g ó ln o ś w ia to w e j ja k u s ta w a o p r z e r y w a n iu ciąży , la ic y z a c ja , p o ­ s ta w a k o n s u m p c y jn a , m a te ria liz m . W s k a z y w a li ta k ż e n a n ie z b ę d n o ść p r z e ­ z w y c ię ż a n ia ic h p rz e z sz e rs z ą p o p u la r y z a c ję p o g łę b io n e j n a u k i k a to lic k ie j o m a łż e ń s tw ie i ro d z in ie . N a p o s ie d z e n iu se k c ji u s ta lo n o , że k o le jn e s p o tk a n ie te o lo g ó w m o r a lis tó w o d b ę d z ie się n a p o c z ą tk u c z e rw c a 1984 ro k u , z z a c h o w a n ie m w c z e ś n ie j u s t a ­ lo n e g o te m a tu : G rze c h w ś w ie tle a n tr o p o lo g ii te o lo g ic z n e j, k tó re g o n ie p o d ­ ję to w ty m r o k u ze w z g lę d u n a p rz e d m io t te g o ro c z n e g o k o n g re s u . N a m ie js c e s p o tk a n ia w y b r a n o a tr a k c y j n ą m ie js c o w o ść — N ałęczó w . K s. k a r d y n a ł F. M a c h a r s k i w p o d s u m o w a n iu o b ra d całe g o k o n g re s u

z a u w a ż y ł, że je g o te m a ty k a b y ła z ra z u z a s k o c z e n ie m d la n ie je d n y c h , p o d o b n ie j a k k ie d y ś z a sk o c z e n ie w y w o ła ło p o d ję c ie n a S o b o rz e s p r a w y o b ecn o ści K o ś­ c io ła w św ie c ie . P rz e b ie g o b r a d d o w o d z i je d n a k , że p ro b le m k u lt u r y n ie je s t w ogóle z a s k o c z e n ie m d la te o lo g ó w p r a c u ją c y c h w P o lsc e , p ró b o w a n o w s z a k —■ i z d o b ry m s k u tk ie m ■— w y jś ć p o z a d y w a g a c je c z y sto m e to d o lo g ic z n e , p oza o p is y z a s ta n e g o s t a n u rz e c z y , b y r o z p a trz y ć s p r a w y g łę b ie j, s z u k a ją c p r z y ­ c z y n je j w z lo tó w i k ry z y s ó w k u lt u r y o ra z p e r s p e k ty w n a p rz y sz ło ść . P r z y ­ p o m n ia ł z a ra z e m z n a c z e n ie i s p e c y fik ę m is ji te o lo g a w ty m w z g lę d z ie . U w y ­ d a tn i ł p rz e z to m ie js c e K o śc io ła w b u d o w a n iu k u l t u r y p o ls k ie j, o b o k m ie js c in n y c h sp o łeczn o ści, i w d ia lo g u z n im i.

K s. p r y m a s J . G l e m p , p r z e m a w ia ją c n a k o n g re s ie , w y r a z ił ży czen ie, b y z g ro m a d z e n i w L u b lin ie te o lo g o w ie z a b ie g a li, w ty m co n a le ż y do ich k o m p e te n c ji, o u k a z a n ie d ró g n a d z ie i n a p rz y s z o ść P o la k ó w . W ś w ie tle teg o ży c z e n ia n a le ż a ło b y c h y b a o ce n ia ć o sią g n ię c ia k o n g re s u .

k s. A n d r z e j S w ią tc z a k , Ł ó d ź 2. R ad yk alizm i k o m p ro m is w e ty c e c h rz e ś c ija ń s k ie i K on gres m o ra listó w o b s z a r u ję z y k a n ie m ie c k ie g o T re w ir. 18— 23 w rz e ś n ia 1S83 r. S ło w o „ k o m p r o m is ” n ie je s t je d n o z n a c z n e . N ie k ie d y , sz c zeg ó ln ie w k r ę ­ g a c h p o lity c z n y c h , k o m p ro m is u w a ż a n y je s t za t a k i sp o só b p o s tę p o w a n ia , w k tó r y m d a le k o w z ro c z n o ś ć i re a liz m p o z w a la ją n a sto p n io w e o sią g a n ie w ła s ­ n y c h c e ló w p rz y c z ę śc io w y m u w z g lę d n ie n iu r a c ji s tr o n y p r z e c iw n e j. W ta k im s p o jrz e n iu k o m p ro m is o c e n ia n y je s t p o z y ty w n ie , a zd o ln o ść do z a w ie ra n ia k o m p ro m is ó w tr a k to w a n a je s t ja k o z a le ta . Z n a c z n ie czę śc ie j je d n a k te r m in „ k o m p r o m is ” w y z w a la n e g a ty w n e s k o ja rz e n ia . P o tę g u je się to w ty c h p r z y ­ p a d k a c h , g d y u ż y w a n y j e s t on w z w ią z k u z m o ra ln o ś c ią . R o d zi się w te d y p o d e jr z e n ie o słab o ść, tc h ó rz o stw o , n ie k o n s e k w e n c ję , p a k to w a n ie ze złem , b r a k i e m p r y n c y p ia ln o ś c i i w ie lo m a in n y m i w a d a m i. M oże ró w n ie ż z ty c h r a c j i z a g a d n ie n ie k o m p ro m is u n ie b y ło te m a te m te o lo g ic z n y m . J e s z c z e w r. 1955, z d a n ie m H. T h i e l i c k e g o , n ie p o d e jm o ­ w a n o te j w a ż n e j p ro b le m a ty k i a n i w k a to lic k ie j, a n i w p ro te s ta n c k ie j te o lo ­ gii. W o s ta tn ic h la t a c h z a sz ły je d n a k w ty m z a k r e s ie p e w n e z m ia n y . I ta k n p. p ro f. H . W e b e r u w a ż a , że z a in te re s o w a n ie się te o lo g ii p ro b le m e m k o m p r o m is u z w ią z a n e je s t z d w o m a z ja w is k a m i: ze s ta ły m ro z s z e rz a n ie m się d e m o k r a c ji, k tó r a n ie m o że o b e jś ć się b ez k o m p ro m is ó w o ra z z ro z w o je m n a u k h u m a n is ty c z n y c h , sz c zeg ó ln ie p sy c h o lo g ii g łęb i, k tó r e p o z w o liły le p ie j w n ik n ą ć w is to tę lu d z k ą i o d sło n ić w ie le je j o g ra n ic z e ń . W y ra z e m z a in t e r e ­ s o w a n ia się te o lo g ii z a g a d n ie n ie m k o m p r o m is u b y ł o s ta tn i z ja z d m o r a lis tó w n ie m ie c k ic h . T e o lo g o w ie m o r a liś c i n ie m ie c k ie g o o b s z a r u ję z y k o w e g o s p o ty k a ją s ię co d w a la ta . S ą to o b ra d y g ro m a d z ą c e lic z n y c h u c z e s tn ik ó w ; w ty m r o k u u d z ia ł w z je ź d z ie w z ię ło o k o ło 90 osób. O b o k m o r a lis tó w i e ty k ó w s p o łe c z n y c h w y ­ k ła d a ją c y c h n a u n iw e r s y te ta c h R F N , A u s tr ii, S z w a jc a rii, z a p ra s z a n i są ta k ż e lic z n i g o ście z z a g ra n ic y . D o T r e w ir u p r z y je c h a ła k ilk u o s o b o w a g r u p a m o r a ­ lis tó w p o ls k ic h , a ta k ż e w y k ła d o w c y z R u m u n ii, W ę g ie r, C z e c h o sło w a c ji, N R D , B elg ii, H o la n d ii, F r a n c ji, W łoch. J e s t to z a te m f o r u m u m o ż liw ia ją c e s z e ro k ą w y m ia n ę p o g lą d ó w o ra z in f o r m a c ji n a t e m a t p o d e jm o w a n y c h p ra c . K o n g re s w T re w irz e z o s ta ł z o rg a n iz o w a n y p rz e z d r. H e lm u ta W e b e r a , p ro f e s o ra te o lo g ii m o r a ln e j n a ta m te js z y m u n iw e rs y te c ie . J e g o to ró w n ie ż p r o p o z y c ją b y ło z a ję c ie się te m a ty k ą k o m p ro m is u , z a a k c e p to w a n ą n a p o ­ p rz e d n im z je ź d z ie w H a m b u rg u p rz e d d w o m a la ty . W r a m a c h z ja z d u z o s ta ły w y g ło sz o n e c z te ry z a s a d n ic z e r e f e r a ty . O b o k s e s ji p le n a r n y c h p ra c o w a n o r ó w ­ n ie ż w g ru p a c h , g d z ie b y ły o m a w ia n e ta k ie k w e s tie , j a k m o d e le k o m p r o m is u w P iś m ie Ś w ię ty m , ro z u m ie n ie k o m p r o m is u w k o n te k ś c ie e k u m e n ic z n y m , r e

lac ja m ię d z y to le r a n c ją a k o m p ro m is e m , z w ią z e k m ię d z y ra d y k a liz m e m , r y ­ g o ry z m e m i fa n a ty z m e m , k o m p ro m is w ro z w ią z a n ia c h p o lity c z n y c h , n p . w k w e s tii d o ty c z ą c e j p o lity k i b e z p ie c z e ń s tw a o ra z r o la k o m p r o m is u w ro z ­ w ią z y w a n iu p ro b le m ó w e ty c z n y c h . P ie r w s z y m p r e le g e n te m b y ł p ro f. V o lk e r E i d z B a m b e rg u . M ó w ił o n n a te m a t b r a k u zg o d n o śc i w p o d e jś c iu do z a g a d n ie ń m o r a ln y c h w n o w o c z e sn y m s p o łe c z e ń s tw ie (Die g e stö re K o m m u n ik a t io n ü b e r d a s E th isc h e . F a k te n u n d

H in te r g r ü n d e ), m a ją c n a u w a d z e g łó w n ie R F N . W sp ó łc z e sn e s p o łe c z e ń s tw a są,

w e d łu g n ieg o , c o ra z b a r d z ie j z ró ż n ic o w a n e p rz e z s ta le p o w ię k s z a ją c y się p o ­ d z ia ł p ra c y . P o sz c z e g ó ln e g r u p y św ia to p o g lą d o w e i w y z n a n io w e p r z e s ta ły b y ć z w a r te i o d iz o lo w a n e o ra z n ie o k r e ś la ją c a łk o w ic ie sp o s o b u ży cia je d n o s te k . I c h c z ło n k o w ie p a r t y c y p u ją ró w n ie ż w ż y c iu in n y c h o śro d k ó w , a p rz e z to p o d le g a ją ró ż n y m , c zęsto w y k lu c z a ją c y m s ię n o rm o m , r o z m a ity m n ie z g o d n y m ze s o b ą s y s te m o m w a rto ś c i. L u d z ie ci n ie id e n t y f i k u ją s ię b e z r e s z ty z ż a d n ą z ty c h g ru p , do k tó r y c h p r z y n a le ż ą (K ościół, p a r t ia , z a k ła d p r a c y czy in n e z w ią z k i sp o łeczn e), a b y w te n sp o só b n ie u tr u d n ia ć so b ie k o n ta k t u z in n ą g r u p ą i n ie z a w ę ż a ć s w o ic h m o żliw o ści. W e fe k c ie p o w o d u je to u ty c h s a ­ m y c h osób ró ż n e , d ość c zęsto n ie z g o d n e ze s o b ą f o r m y z a c h o w a ń o ra z p o ­ g lą d ó w , z a c z e rp n ię ty c h z ró ż n y c h s y s te m ó w m o r a ln y c h , c z ę sto w e d łu g k r y ­ te r iu m o p ła c a ln o ś c i czy p rz y d a tn o ś c i w ży ciu . T y m c h y b a n a le ż y tłu m a c z y ć is tn ie n ie z a s a d n ic z y c h ró ż n ic i sp rz e c z n o śc i w o c e n a c h m o r a ln y c h , k tó r e m a j ą m ie js c e , w e d łu g p ro f . E id a , w s p o łe c z e ń s tw ie z a c h o d n io n ie m ie c k im . S p rz e c z ­ n o śc i te u ja w n ia j ą s ię w c a ły m s p o łe c z e ń s tw ie i n ie s ą o n e z a w ę ż o n e ty ik o do g r u p p o lity c z n y c h c z y k o n fe s y jn y c h . P rz y k ła d e m ta k ic h ró ż n ic m o że b y ć n ie je d n o lita o c e n a w s p r a w ie p r z e r y w a n ia cią ż y , ro z w o d ó w czy z a c h o w a ń w s f e rz e s e k s u a ln e j.

C h rz e ś c ija ń s k a w s p ó ln o ta z w ią z a n a e g z y s te n c ja ln ie z C h ry s tu s e m je s t ró w n ie ż o k r e ś la n a p rz e z o k o lic z n o śc i -i s y tu a c je ży cio w e. C h rz e ś c ija n ie m u s z ą z a c h o w a ć s w o ją w ia r ę b e z z a fa łs z o w a ń i m u s z ą j ą w y ra z ić w c z y n ie , z d ru g ie j j e d n a k s tr o n y n ie m o g ą p o z o sta ć e li ta r n ą g r u p ą n ie z d o ln ą do n a w ią z a n ia k o n ta k t u z in n y m i.

A b y c h rz e ś c ija ń s k ie w s p ó ln o ty w e w sp ó łc z e s n y c h z ró ż n ic o w a n y c h sp o łe ­ c z e ń s tw a c h m o g ły z a c h o w a ć w ła s n ą id e n ty c z n o ś ć i u m o ż liw ić sw o im c z ło n ­ k o m s c a lo n ą p o s ta w ę m o r a ln ą , te o lo g ia p o w in n a , z d a n ie m p re le g e n ta , w w ię k ­ sz y m s to p n iu b r a ć p o d u w a g ę p r z e m ia n y w fo r m a c h i s t r u k t u r a c h ży cia s p o ­ łecz n eg o . U w a ż a o n b o w ie m , że te o lo g ia m o r a ln a w c ią ż jesz c z e p r e f e r u je u ję c ie a b s t r a k c y j n e c z ę sto p rz y ró w n o c z e s n y m p o m ija n iu k o n te k s tu , w ja k im ż y ją d ziś c h rz e ś c ija n ie . N a s tę p n ie p r e le g e n t w y s u n ą ł p ro p o z y c ję , a b y r e f le k s ja te o lo g ic z n a w y p r a c o w a ła w s p ó ln ą p e r s p e k ty w ę w p o d e jś c iu do z a g a d n ie ń m o r a ln y c h z a ró w n o d la c h rz e ś c ija n , j a k te ż d la in n y c h g ru p sp o łe c z n y c h . J a k o k r y t e r iu m s łu sz n o śc i ro z w ią z a ń n a le ż a ło b y u z n a ć w ta k i m p r z y p a d k u siłę p rz e k o n y w a n ia . U n iw e r s a ln ą m oc p rz e k o n y w a n ia m a ją , z d a n ie m E id a , ty lk o te a r g u m e n ty , k tó r e n ie m a j ą c e c h o k re ś lo n e g o s y s te m u i n ie o g ra ­ n ic z a ją się w y łą c z n ie do s f e r y k o g n ity w n o - r a e jo n a ln e j. A rg u m e n ty te p o w in ­ n y w w ię k s z y m s to p n iu u w z g lę d n ia ć w a ż n ą s f e r ę e m o c jo n a ln ą . W y p ra c o w a n ie ta k ic h a r g u m e n tó w m o ż liw e je s t w o p a rc iu o d o św ia d c z e n ie . S tw o rz e n ie teg o r o d z a ju w sp ó ln y c h p o d s ta w m o r a ln o ś c i d la całe g o sp o łe c z e ń s tw a m o ż n a s łu s z ­ n ie n a z w a ć k o m p ro m is e m .

W y w o d y p r e le g e n ta s p o tk a ły s ię z n ie je d n o lity m p rz y ję c ie m w ś ró d u c z e s t­ n ik ó w k o n g re s u . U ja w n iło się to w d y s k u s ji b e z p o ś re d n io p o odczycie. S t a ­ n o w is k o n ie k tó r y c h m o r a lis tó w n ie m ie c k ic h u w a ż a ją c y c h d o ś w ia d c z e n ie za g łó w n e ź ró d ło o d n a jd y w a n ia n o r m m o r a ln y c h , a zd o ln o ść p rz e k o n y w a n ia za n a jw a ż n ie js z e k r y t e r iu m ic h słu sz n o śc i, n a p o ty k a n a k r y t y k ę ja k o n a w r ó t do m o r a ln o ś c i p r a w n o n a tu r a ln e j b ez w y s ta r c z a ją c e g o u w z g lę d n ie n ia s p e c y fik i c h rz ę ś c i j a ń s k ie j .

T a r ó ż n ic a w p o g lą d a c h d o sz ła do g ło su ró w n ie ż w n a s tę p n y m o d czy cie, k tó r y w y g ło sił d r G e r h a r d L o h f i n k, p ro f e s o r e g z eg ezy N o w eg o T e s ta m e n tu

BIULETYN TEOLOGICZNOM CRALNY

w T y b in d z e . T e m a te m je g o w y s tą p ie n ia b y ł r a d y k a liz m e ty c z n y w E w a n g e lii

(Die R a d ik a litä t d e s E th is c h e n im E v a n g e liu m ) i. P u n k te m w y jś c ia w y k ła d u

b y ło s tw ie rd z e n ie , że w sp ó łc z e ś n i b ib liś c i z u p o d o b a n ie m p o s łu g u ją się sło ­ w a m i „ r a d y k a l n y ” i „ r a d y k a liz m ” , słó w ty c h je d n a k u ż y w a ją n a jc z ę ś c ie j b e z ­ r e f le k s y jn ie , b e z n a d a w a n ia im ściśle o k re ś lo n e g o z n a c z e n ia . M ó w iąc o r a ­ d y k a liz m ie u c ie k a ją się o n i z w y k le do p r z y k ła d ó w , z a m ia s t p ró b o w a ć o k re ś lić , co ro z u m ie ją p o d ty m w y ra ż e n ie m . I t a k r a d y k a ln y m i s ą d la n ic h „ ry g o r y ­ s ty c z n e w y m a g a n ia K a z a n ia n a G ó rz e ”, „ s u r o w e w s k a z a n ia m o r a ln e J e z u s a ” , r a d y k a l n y m j e s t ró w n ie ż „ b e z w a ru n k o w e i b e z k o m p ro m is o w e n a ś la d o w a n ie ”. „ S u ro w y ”, „ s k r a jn y ”, „ a b s o lu tn y ”, „ b e z w a ru n k o w y ” i „ b e z k o m p ro m is o w y ” — s ą to p r z y m io tn ik i, k tó r e p o ja w ia ją się w k o n te k ś c ie w y r a ż e n ia „ r a d y k a liz m ” . J e d n a k do te j p o r y e g zeg eci n ie u s ta lili, co n a le ż y p o d ty m s ło w e m ściśle ro z u m ie ć .

Z d a n ie m p r e le g e n ta , p ie rw s z y m , k tó r y z a in ic jo w a ł b liż sz ą a n a liz ę teg o z a g a d n ie n ia , b y ł m o r a lis ta p ro f. B ru n o S c h ü l l e r . W y s u n ą ł on tw ie r d z e n ie , że sło w o „ r a d y k a l n y ” m a d e o n to lo g ic z n e tło i d la te g o m o g ło b y m ie ć n a s t ę ­ p u ją c e z n a c z e n ia : 1. k a te g o ry c z n e , to z n a c z y b e z w a ru n k o w e , k o n ie c z n e ż ą d a ­ n ie ; 2. w y m a g a n ie o sz czeg ó ln y m , e ty c z n y m z n a c z e n iu ; 3. w y m a g a n ie w s e n s ie n o r m y d e o n to lo g ic z n e j ; 4. w y m a g a n ie , k tó r e g o s p e łn ie n ie n ie s ie ze s o b ą sz c z e ­ g ó ln ą m ia r ę o s o b is te j o f ia r y i w y rz e c z e n ia ; 5. w y m a g a n ie d o s k o n a łe j m iło ści, do k tó r e j z d o ln y j e s t ty lk o c z ło w ie k u m o c n io n y p rz e z w ia r ę i c h rz e s t. S c h ü l­ l e r je d n a k n ie o p o w ia d a ł s ię za t a k ą in t e r p r e t a c j ą te g o te r m in u , n a jw y ż e j — je g o z d a n ie m — m o ż n a b r a ć p o d u w a g ę z n a c z e n ie p ie r w s z e i p ią te . A le i t u t a j m ia ł s w o je z a s trz e ż e n ia . G d y b y „ r a d y k a l n y ” m ia ło z n a c z y ć to sam o , co „ k a te g o ry c z n y ”, b y ło b y ta u to lo g ią , p o n ie w a ż p o c z ą w sz y o d K a n ta w ie lu e ty k ó w z g o d n y c h j e s t co do teg o , że m o r a ln e ż ą d a n ia s ą z a w sz e k o n ie c z n e , k a te g o r y c z n e i a b s o lu tn e . D la m iło ś c i z aś p o d n ie s io n e j p rz e z ła s k ę n ie is tn ie ją in n e n o r m y p o s tę p o w a n ia n iż d la m iło ś c i n a tu r a ln e j . D la te g o te ż , w e d łu g S c h ü lle r a , tr z e b a p rz y z n a ć , że n a o b e c n y m p o z io m ie u p ra ,w ia n ia te o lo g ii n ie m o ż e m y w p e łn i w y ja ś n ić w y p o w ie d z i J e z u s a d o ty c z ą c y c h je g o r a d y k a ln y c h w y m a g a ń m o ra ln y c h .

P r o f . L o h fin k s p r z e c iw ił s ię ta k ie m u p o d e jś c iu do z a g a d n ie n ia . U w a ż a on, że e g zeg eci u ż y w a ją w p ra w d z ie s ło w a „ r a d y k a ln y ” i „ r a d y k a liz m ” bez p o g łę b io n e j k r y ty k i, c z y n ią to je d n a k z a w sz e w o k re ś lo n y m k o n te k ś c ie i is tn ie je p e w n a s ta ło ś ć w p o s łu g iw a n iu się n im i. P rz y k ła d e m teg o je s t R . B u l t m a n n , k tó r y u w a ż a ł, że ż ą d a n ia J e z u s a s ą o ty le r a d y k a ln e , o ile d o m a g a ją s ię o n e r a d y k a ln e g o p o s łu s z e ń s tw a . Z a c h o d z i z aś ono w te d y , „g d y w p rz e c iw ie ń s tw ie do p o s łu s z e ń s tw a częścio w eg o lu b le g a lis ty c z n e g o , o b e jm u ­ j e c z ło w ie k a w e w s z y s tk ic h w y m ia r a c h jeg o e g z y s te n c ji” . Ż ą d a n ia C h ry s tu s a s ą z a te m r a d y k a l n e w ty m se n s ie , że w sp o só b p e łn y i c a ło ś c io w y a n g a ż u ją c z ło w ie k a .

Z a ta k i e r a d y k a l n e ż ą d a n ie m oże w ię c b y ć u w a ż a n e w e z w a n ie J e z u s a : „ B ą d ź c ie d o sk o n a li, j a k O jc ie c w a sz n ie b ie s k i d o s k o n a ły j e s t ” (M t 5,48). W sło ­ w a c h ty c h z a w a r te je s t ż ą d a n ie w o b ec u c z n ió w i n a ś la d o w c ó w C h ry s tu s a , „ a b y c a łk o w ic ie , n ie p o d z ie ln ie i w y łą c z n ie s k ie r o w a li się k u B ogu, t a k j a k B óg o d d a ł się b e z re s z ty lu d z io m w sw o im S y n u ”. R a d y k a liz m o z n acza w ty m

1 T rz e b a w z ią ć tu p o d u w a g ę tr u d n o ś ć , ja k a p o ja w ia się w tłu m a c z e n iu w y ra ż e ń R a d ik a litä t i R a d ik a lis m u s n a ję z y k p o lsk i. W y ra ż e n ia te ró ż n ią się z a sa d n ic z o . P ie r w s z y o z n acza p o s tę p o w a n ie z g o d n e z w ła s n y m p rz e k o ­ n a n ie m , w y s iłe k o a u te n ty c z n o ś ć i m o r a ln ą w ia ry g o d n o ś ć . D ru g i n a to m ia s t z a w ie ra w so b ie p e w n ą je d n o s tro n n o ś ć , z a h a c z a o fa n a ty z m , n ie u w z g lę d n ia n ie in n y c h s ta n o w is k . W y ra ż e n ia te n a le ż a ło b y c h y b a p r z e tłu m a c z y ć p rz e z „ r a - d y k a ln o ś ć ” i „ r a d y k a liz m ”. P o n ie w a ż je d n a k te r m in „ r a d y k a ln o ś ć ” n ie p r z y ­ j ą ł się w ję z y k u p o ls k im , d la te g o tr z e b a p o s łu g iw a ć się w o b u p r z y p a d k a c h ja k o o d p o w ie d n ik ie m sło w e m „ r a d y k a liz m ” . S tą d m ó w i s ię o ra d y k a liz m ie e w a n g e lic z n y m z a m ia s t o e w a n g e lic z n e j ra d y k a ln o ś c i.

BIULETYN TEOLOGICZNOMORALNY

te k ś c ie c a ło ś c io w e w y p e łn ie n ie p r a w a w p o s ta c i n a ś la d o w a n ia , k tó r e w y m a ­ g a n e je s t od c a łe g o L u d u B ożego. Z a ta k im ro z u m ie n ie m r a d y k a liz m u p r z e ­ m a w ia j ą ró w n ie ż in n e m ie js c a P is m a Ś w ię te g o j a k n p . M t 5,45; 19,16— 30.

R e a s u m u ją c , p ro f. L o h fin k s tw ie rd z ił, że u z a s a d n io n e je s t z a te m m ó w ie ­ n ie o ra d y k a liz m ie E w a n g e lii i s tą d w y n ik a ją o k re ś lo n e k o n s e k w e n c je . Je ż e li b o w ie m w y m a g a n ia J e z u s a s ą r a d y k a ln e , to ty m s a m y m w z y w a ją do c a ło ś c io ­ w e g o o d d a n ia się B o g u w n a ś la d o w a n iu i n ie m o że b y ć m o w y o k o m p r o ­ m isie. Z c a ło ś c io w e j o fia ry n ie w o ln o n ig d y u c z y n ić ty lk o częścio w eg o d a ru . T y m c z a s e m k o m p ro m is m o że b y ć ro z u m ia n y ja k o c z ę śc io w a ty lk o o d p o w ie d ź n a w e z w a n ie B oga, co m u s i ro d z ić z a s trz e ż e n ia .

S ło w o „ k o m p r o m is ” zo sta ło , z d a n ie m p re le g e n ta , p rz e n ie s io n e do te o lo g ii z te r e n u p r a w a . W n o w o c z e sn y m sp o łe c z e ń s tw ie is tn i e ją ró ż n e g ru p y i p o s ta ­ w y. Z ta k ic h g r u p m o że p o w s ta ć z d o ln e do f u n k c jo n o w a n ia p a ń s tw o ty lk o w te d y , g d y k a ż d a z g ru p o d s tą p i n ie c o ze sw o je g o s ta n o w is k a i z re z y g n u je z części w ła s n y c h ż ą d a ń . K o m p ro m is w te j s y tu a c ji je s t k o n ie c z n y . B ib lijn y o b ra z sp o łe c z e ń s tw a j e s t je d n a k in n y i sp rz e c z n o śc i w e w sp ó ln o c ie c h rz e ś c i­ ja ń s k ie j p o w in n y b y ć p rz e z w y c ię ż a n e in a c z e j. S k o n c e n tr o w a n ie się n a s p r a ­ w a c h B oga i tr o s k a o r e a liz a c ję J e g o w o li w in n y p ro w a d z ić do teg o , b y „ z a p o m n ie ć ” o części w ła s n y c h in te re s ó w i u c z y n ić s p r a w y in n y c h lu d z i w ła s ­ n y m i. K o m p ro m is o p a r ty n a z a s a d z ie do u t d es n ie je s t ro z w ią z a n ie m w p e łn i c h r z e ś c ija ń s k im . D la te g o słu s z n ie p o w s ta je p y ta n ie , czy sło w o „ k o m p r o m is ” je s t s ło w e m o d p o w ie d n im d la e ty k i c h rz e ś c ija ń s k ie j. D y sc y p lin a t a p o w in n a z a jm o w a ć się s p e c y fic z n y m e to s e m L u d u B ożego, k o m p ro m is n a to m ia s t o d ­ w o łu je się do e ty k i n a tu r a ln e j .

P ro c e s k s z ta łto w a n ia je d n o m y ś ln o ś c i w e w sp ó ln o c ie K o śc io ła (K o n s e n s b il­

d u n g in d e r k ir c h lic h e n G e m e in s c h a ft), to te m a t r e f e r a t u p r o f d r. W ilh e lm a

B r e u n i n g a , d o g m a ty k a z B o n n . W y sz e d ł o n od s tw ie rd z e n ia , że w e w s p ó ł­ c z e sn y m K o śc ie le is tn ie je sw o je g o r o d z a ju n a p ię c ie p o m ię d z y b is k u p a m i i te o lo g a m i m o r a lis ta m i. N a p ię c ie to , je g o z d a n ie m , m a c h a r a k t e r o g ó ln o - k o śc ie ln y , n a jw y r a ź n ie j je d n a k w id o c z n e j e s t ono w R F N . P o d o b n e je s t ono do ty c h d y s k u s ji, k tó r e k ie d y ś to c z y ły się m ię d z y U rz ę d e m N a u c z y c ie ls k im a b ib lis ta m i łu b U rz ę d e m N a u c z y c ie ls k im a te o lo g ią jako. n a u k ą . N ie m o ż n a j e d n a k p rze o c z y ć , że ch o d z i tu ró w n ie ż o z m a g a n ie się b a d a ń p o sz c z e g ó ln y c h sz k ó ł teo lo g ic z n y c h , w k tó r y m te n d e n c je n o w sz e tr u d n ie j z d o b y w a ją so b ie z a ­ u f a n ie h ie r a r c h ii n ie ty le z b r a k u a rg u m e n tó w , a le z te j r a c ji, że d o ty c h c z a ­ so w y ty p m y ś le n ia b a r d z ie j o d p o w ia d a p r z e d s ta w ic ie lo m U rz ę d u N a u c z y c ie l­ sk ieg o . W re s z c ie e le m e n te m w n o s z ą c y m n a p ię c ie do K o śc io ła je s t s a m a E w a n ­ g e lia , k tó r a zm u sz a do w y k ła d a n ia je j w sp o só b d o p a s o w a n y do k a ż d e j e p o k i, a to z a w sz e n a p o ty k a n a tr u d n o ś c i. M im o ty c h je d n a k m o ż n a m ó w ić o p e w n e j je d n o ś c i w K o ściele. I s tn ie j e b o w ie m z a s a d n ic z a z g o d a co do teg o , że p e w n e s p r a w y s ą n ie p o d w a ż a ln e ; is tn ie je te ż św ia d o m o ść , że to co z o sta ło n a m d a n e , m oże c z a se m b u d z ić n a s z ą w ą tp liw o ś ć , a le to z k o le i p o w in n o p ro w a d z ić do p e łn ie js z e g o w y ja ś n ie n ia p ro b le m u . M ia ło to ju ż n ie r a z m ie js c e w p rzeszło ści. M o żn a n a w e t, z d a n ie m B re u n in g a , z a ry z y k o w a ć tw ie r d z e n ie , że w K o śc ie le w c ią ż is tn ie je w y r a ź n a je d n o ś ć , k tó r a m o że się n a w e t n ie k ie d y w y d a w a ć z b y t d u ż a w n a s z y m p lu r a lis ty c z n y m św ie c ie . Z b y t m o cn o b o w ie m p rz y z w y c z a iliś ­ m y się u w a ż a ć , że k o n f lik t je s t czym ś, co n ie p o w in n o m ieć m ie js c a w K o ś­ ciele, d la te g o k o n f lik ty n ie k ie d y b y w a ją u k r y w a n e . J e ż e li zaś ju ż s t a j ą się ja w n y m i, b y w a ją c zęsto p e rs o n ifik o w a n e , k ie d y in d z ie j tr a k to w a n e s ą n ie ja k o w y ra z ro z b ie ż n o śc i w sa m y m z a g a d n ie n iu , a le ja k o z ło śliw o ść i g łu p o ta osób. D o te j p o r y n ie u d a ło się je s z c z e w y p ra c o w a ć m e to d y p o s tę p o w a n ia w w y p a d k u k o n flik tu , k tó r a u ła t w i a ła b y je g o ro z w ią z a n ie .

D a le j p ro f. B re u n in g p o d ją ł p ró b ę p r z e d s ta w ie n ia w a r u n k ó w d la b u d o ­ w a n ia k o n s e n s u w e w s p ó łc z e s n y m K o ściele. P r z e d e w s z y s tk im zg o d n o ść m oże b y ć b u d o w a n a ty lk o w o p a rc iu o w o ln o ść , a n ie p rz e z p rz y m u s , b o ty lk o w te d y j e s t o n a z g o d n o śc ią p ra w d z iw ą . W o ln o ść w z a k re s ie w ia r y je s t g w a ­ r a n t o w a n a n ie ty lk o p rz e z m o ż n o ść je j sw o b o d n e g o p r z e ję c ia lu b o d rz u c e n ia ,

BIULETYN TEOLOGICZNOM ORALNY

a le ta k ż e p rz e z p r a w o do o so b iste g o p rz e ż y w a n ia i w y r a ż a n ia w ia ry . T o le ­ r a n c j a w ty m w y p a d k u o z n a c z a p rz y z n a n ie k a ż d e m u p r a w a do w ła s n e j d ro g i d o c h o d z e n ia do p ra w d y . D a lsz y m w a r u n k ie m b u d o w a n ia z g o d y w K o ś­ c ie le je s t, w e d łu g p ro f. B re u n in g a , u w z g lę d n ie n ie s tr o n y s u b ie k ty w n e j k a ż d e g o c z ło w ie k a . A k t z ro z u m ie n ia b o w ie m to n ie ty lk o w n ik n ię c ie w s t a n rzeczy w e d łu g r e g u ł lo g ik i, a le ta k ż e u d z ia ł c a łe j osoby. S tą d p o d m io to w o ść je s t w a ż n y m f a k te m p ro c e s u p o ro z u m ie n ia się. N ie m u s i o n a z a w sz e b y ć ź ró d łe m z w ą tp ie n ia , a le p o w in n a ta k ż e b u d z ić n a d z ie ję , p o n ie w a ż ty lk o oso b y , k tó r e ja k o ta k ie p o s ia d a ją u m ie ję tn o ś ć w id z e n ia i o ce n y rz e c z y w is to śc i, z d o ln e są do b u d o w a n ia je d n o ś c i. R o z u m ie n ie i b u d o w a n ie je d n o ś c i w K o śc ie le u ła tw ia , w e d łu g d o g m a ty k a z B onn, e k le z jo lo g ia w z b o g a c o n a w o s ta tn ic h la ta c h p rz e z te o lo g ię t r y n i t a r n ą i p o g łę b io n ą p n e u m a to lo g ię . J e d n o ś ć J e z u s a z O jc e m z o s ta ła z a k o tw ic z o n a w św ie c ie n ie p rz e z k o m p ro m is , a le p rz e z k rz y ż i to w s k a z u je n a sp o só b k s z ta łto w a n ia je d n o ś c i w K o ściele. J e d n o ś ć p r a w d z iw a n ie z a is tn ie je p rz e z w y n e g o c jo w a n ą , p o tw ie r d z o n ą p e w n o ść sie b ie , a le z r a d y k a ln e j o fia ry B oga, z tr y n ita r n o - c h r y s to lo g ic z n e j fo r m y m iło ści.

S w o je r o z w a ż a n ia n a te m a t b u d o w a n ia k o n s e n s u w K o śc ie le z a m k n ą ł p ro f e s o r c y ta te m p rz e m ó w ie n ia , k tó r e o b e c n y p a p ie ż w y g ło sił do te o lo g ó w n ie ­ m ie c k ic h w A ltö ttin g p o d c z a s s w o je j d u s z p a s te rs k ie j p o d ró ż y do R F N . J a n P a w e ł II p o w ie d z ia ł w te d y : „ U rz ą d N a u c z y c ie ls k i i te o lo g ia m a ją ró ż n e z a d a n ia i d la te g o n ie p o w in n o się ic h u to ż s a m ia ć . Z a ró w n o je d n a k M a g is te ­ riu m , j a k te o lo g ia s łu ż ą c a łe m u K o śc io ło w i i z ty c h r a c j i m u s z ą p o z o s ta w a ć w d ia lo g u . N ie w o ln o z a te m z a c ie ra ć m ię d z y n im i ró ż n ic , n ie n a le ż y ic h j e d ­ n a k ta k ż e ro z d z ie la ć ” .

O s ta tn i o d c z y t w y g ło sił z n o w u m o r a lis ta , p ro f, d r D ie tm a r M i e t h z T y ­ b in g i. Z a ją ł s ię o n tr u d n y m p ro b le m e m w z a je m n e g o s to s u n k u p o m ię d z y c h rz e ś c ija ń s k im p rz e k o n a n ie m a k o m p ro m is e m sp o łe c z n y m (C h r is tlic h e Ü b e r­

z e u g u n g u n d G e s e lls c h a ftk o m p r o m is s ) . R o z ró ż n ił on p o m ię d z y k o m p ro m is e m

s p o łe c z n y m a k o m p r o m is e m e ty c z n y m . K o m p ro m is sp o łe c z n y , w e d łu g n ieg o , j e s t p o ro z u m ie n ie m w c e lu częścio w eg o u rz e c z y w is tn ie n ia n a w z a je m w y k lu ­ c z a ją c y c h się in te re s ó w . K o m p ro m is e ty c z n y n a to m ia s t d o ty c z y n o r m lu b in ­ s ta n c ji ta k ic h j a k s u m ie n ie , a u to r y te t lu b tr a d y c ja . W e d łu g p r e le g e n ta n ie m oże b y ć m o w y o k o m p r o m is ie n a p ła s z c z y ź n ie z a s a d e ty c z n y c h . M o żn a n a ­ to m ia s t i tr z e b a d o k o n y w a ć e ty c z n e j o c e n y k o m p r o m is u sp o łeczn eg o . K o m p ro m is sp o łe c z n y n ie d o ty c z y n o rm e ty c z n y c h , a le ty lk o ic h s to s o ­ w a n ia , p rz y cz y m b r a n e są p o d u w a g ę w y łą c z n ie n o rm y k o n k r e tn e . P r z e d ­ m io te m k o m p r o m is u m oże b y ć w ię c z e sp ó ł w a r u n k ó w i o k o liczn o ści, w k tó ­ r y c h k o n k r e tn e n o r m y e ty c z n e m a ją b y ć w p ro w a d z o n e w życie. D lateg o , w m y ś l p ro f. M ie th a , m o ż n a p o w ie d z ie ć , że c h rz e ś c ija ń s k ie p rz e k o n a n ie n ie s to i w c a łk o w ite j, a b s o lu tn e j o p o zy cji do k o m p ro m is u , a le sp rz e c z n o ść ta m a w y łą c z n ie c h a r a k t e r r e la ty w n y . P r e le g e n t w id z i z a te m m o ż liw o ść p o z y ty w n e j o c e n y sp o łe c z n e g o k o m p r o m is u z p u n k tu w id z e n ia e ty k i c h rz e ś c ija ń s k ie j, z g a ­ d za się je d n a k z tw ie r d z e n ie m , że w y m a g a to d a ls z y c h p rz e m y ś le ń , a p rz e d e w s z y s tk im u ś c iś le n ia p o jęć. T a o s ta tn ia u w a g a je s t w a ż n a . Z a ró w n o b o w ie m p re le g e n c i, j a k u c z e s tn ic y d y s k u s ji u jm o w a li k o m p ro m is ro z m a ic ie . B r a k b y ło ró w n ie ż z g o d n o ści co do teg o , o ile k o m p ro m is d a się w p ro w a d z ić do p o ję ć e ty k i c h rz e ś c ija ń s k ie j. Z ja z d u ja w n ił p e w n ą p o la r y z a c ję s ta n o w is k w ś ró d m o r a lis tó w n ie m ie c k ic h , z k tó r y c h część a k c e n t u je ro lę d o ś w ia d c z e n ia w te o lo g ii m o r a ln e j, p o d czas g d y in n i u w a ż a ją , że te o lo g ia m o r a ln a p o z o s ta n ie w ie r n a so b ie ty lk o w te d y , g d y d o c e n ia ją c k o n te k s t h is to ry c z n y d a p ie r w s z e ń s tw o n ie p r z e m ija ją c y m z a ­ s a d o m o b ja w io n y m . I c h y b a s łu s z n ą rz e c z ą b ę d z ie to o m ó w ie n ie z ja z d u m o ­ r a lis tó w z a m k n ą ć z n a m ie n n y m g ło s e m z d y s k u s ji p le n a r n e j: „T e o lo g ia m o ­ r a l n a ty lk o w te d y b ę d z ie m o g ła o d d z ia ły w a ć n a w s p ó łc z e s n e o b licze ś w ia ta , je ż e li z a c h o w a c h r z e ś c ija ń s k ą id e n ty c z n o ś ć i w y ra z i j ą w d z is ie js z y m ję z y k u ” .

k s. W o jc ie c h B o ło z, C S sR , A u g s b u r g 7 — C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a z. III

98

III. Z N O W S Z Y C H P U B L IK A C J I

BIULETY N TEOLOGICZNOM ORALNY

1. T r o s k a o p o w o ła n ia k a p ła ń s k ie i z a k o n n e

D n ia 10 m a ja 1981 r. w h o m ilii M szy św . o tw ie r a ją c e j o b ra d y II M ię ­ d z y n a ro d o w e g o K o n g re s u P o w o ła ń J a n P a w e ł II s tw ie rd z ił: „ S p ra w a p o ­ w o ła ń k a p ła ń s k ic h , a ta k ż e z a k o n n y c h , t a k m ę s k ic h j a k ż e ń sk ic h , je s t — p o w ie m w p r o s t — p o d s ta w o w ą s p r a w ą K o ścio ła. J e s t s p r a w d z ia n e m je g o d u c h o w e j ż y w o tn o śc i i w a r u n k ie m je g o m is ji i ro z w o ju ” (L’O s s e rv a to re R o ­ m a n o , w y d . p o ls k ie , 2, 1981, n r 5, s. 16).

O ty m , że p ro b le m p o w o ła ń je s t fu n d a m e n ta ln y m p ro b le m e m K o ścio ła, m o ż e m y się p r z e k o n a ć n a p o d s ta w ie le k t u r y c z a so p ism te o lo g ic z n y c h , k tó r e s p e c ja liz u ją się w te m a ty c e p o w o ła n io w e j. Do ty c h p e rio d y k ó w n a le ż ą : „V o­ c a tio n ” , „ B u lle tin d e S a in t- S u p lic e ”, „ S e m in a r iu m ”, „ P r ê tr e s D io c é s a in s ” . P rz e d m io te m n in ie js z e g o o m ó w ie n ia b ę d ą n u m e r y s p e c ja ln e d w ó c h c z a so ­ p is m : S e m in a r iu m 34 (1982) 499— 824, P r ê t r e s D io c é sa in s 1983, 99—271.

R e d a k c ja „ S e m in a r u m ” ju ż p o r a z trz e c i n a p r z e s tr z e n i o s ta tn ic h la t p o ś w ię c a c a ły n u m e r s p r a w ie p o w o ła ń . T a k w ię c n r 4 z 1980 r. d o ty c z y ł p la n ó w d z ia ła n ia n a rz e c z p o w o ła ń w o b rę b ie d ie c e z ji. N a to m ia s t n r 2 z 1981 r. z a w ie r a ł a k t a I I M ię d z y n a ro d o w e g o K o n g re s u P o w o ła ń . D o k u m e n t k o ń c o w y te g o ż k o n g re s u w r a z z k o m e n ta r z a m i je s t z a m ie sz c z o n y w n u m e r z e 3 i 4 z 1982 r.

O g ło szen ie d o k u m e n tu k o ń c o w e g o I I M ię d z y n a ro d o w e g o K o n g re s u P o ­ w o ła ń za k o ń c z y ło k ilk u le tn ie p ra c e , p o d e jm o w a n e p rz e z w ie lu k o m p e te n tn y c h lu d z i. Z in ic ja ty w y K o n g re g a c ji do S p r a w W y c h o w a n ia K a to lic k ie g o , p rz y w s p ó łp r a c y K o n g re g a c ji do S p r a w K o ścio łó w W sc h o d n ic h , do S p r a w Z a k o ­ n ó w i I n s ty tu t ó w Ś w ie c k ic h o ra z do S p r a w E w a n g e liz a c ji N a ro d ó w , od 1979 r. z b ie r a n o a n k ie ty z p o sz c z e g ó ln y c h d ie c e z ji c a łe g o ś w ia ta i od w y ż sz y c h p r z e ­ ło ż o n y c h z a k o n ó w . P o te m d o p ie ro o d b y ł się w z m ia n k o w a n y K o n g re s P o w o ła ń w R z y m ie . S z e ro k i z a się g p r a c w p rz y g o to w a n iu d o k u m e n tu k o ń c o w e g o teg o k o n g r e s u j e s t p r a k ty c z n ą re a liz a c ją p o s tu la tu so b o ro w e g o : „D zieło b u d z e n ia p o w o ła ń w in n o p r z e k r a c z a ć w s p a n ia ło m y ś ln ie g ra n ic e p o sz c z e g ó ln y c h d iece zji, n a ro d ó w , ro d z in z a k o n n y c h o ra z o b rz ą d k ó w i, u w z g lę d n ia ją c p o tr z e b y K o śc io ­ ła p o w sz e c h n e g o , u d z ie la ć p o m o c y sz c zeg ó ln ie ty m k r a jo m , w k tó r y c h is tn ie je b a r d z ie j n a g lą c a p o tr z e b a r o b o tn ik ó w do w in n ic y P a n a ” (D FK n r 2). T e k s t d o k u m e n tu k o ń c o w e g o I I M ię d z y n a ro d o w e g o K o n g re s u P o w o ła ń , o p u b lik o w a n y w c z a so p iśm ie S e m in a r iu m 34 (1982) 501— 551, d o ty c z y ro z w o ju d u s z p a s te r s tw a p o w o ła ń w K o śc io ła c h p a r t y k u la r n y c h i z a w ie r a d o ś w ia d ­ c z e n ia z p rz e s z ło ś c i o ra z w y ty c z a p r o g r a m n a p rz y sz ło ść . N a tr e ś ć te g o d o ­ k u m e n tu , o p ró cz w s tę p u (z a ty tu ło w a n e g o : W y z w a n ie r o k u 2000), s k ł a d a ją się d w ie części. W p ie r w s z e j u k a z a n o , że tr o s k a o p o w o ła n ia m a m o c n ą i s ta łą in s p ir a c ję w ia ry . D ru g a z a ś w y z n a c z a p r o g r a m d la a k c ji b u d z e n ia p o w o ła ń w m y ś l h a s ła „życie ro d z i ż y c ie ”.

Z e w z g lę d u n a to, że d o k u m e n t k o ń c o w y z a w ie r a s k o n d e n s o w a n ą tre ś ć , w y m a g a a n a liz i k o m e n ta rz y . Z a d a n ia teg o p o d ję ła się g r u p a osób o b e z n a ­ n y c h z z a g a d n ie n ie m : H . C a r r i e r — s e k r e ta r z P a p ie s k ie j R a d y do S p ra w K u ltu r y , I. C a s t e l l a n i — d y r e k to r W ło sk ieg o C e n tr u m P o w o ła ń , E. A n - c i 11 i — d z ie k a n P a p ie s k ie g o W y d z ia łu T e o lo g iczn eg o „ T e r e s ia n u m ” , k a rd . C. M a r t i n i — a rc y b p M e d io la n u , k a r d . J . M . L u s t i g e r — a rc y b p P a ­ ry ż a , G. M a n i — r e k t o r S e m in a r iu m R z y m sk ie g o , E. S p a t h — d y r e k to r O ś ro d k a I n f o rm a c y jn e g o P o w o ła ń w e F r y b u r g u , R . C u e l l a r —· s e k r e ta r z K o m is ji P o w o ła ń C E L A M , L. R . M o r a n — d y r e k to r I n s t y t u t u P o w o ła ń w S a la m a n c e , C. C i r a n n i — p rz e ło ż o n y g e n e r a ln y o jcó w ro g a c jo n is tó w i in n i. Ic h a r t y k u ły o p u b lik o w a n e w o m a w ia n y m c z a so p iśm ie s ta n o w ią k o ­ m e n t a r z do p o sz c z e g ó ln y c h n u m e r ó w d o k u m e n tu k o ń c o w e g o k o n g re s u . Z a

-BIULETYN TEOLOGICZNOM ORALNY

m ieszczo n o te ż s tu d ia o c h a r a k t e r z e s y n te ty c z n y m , w k tó r y c h s p r a w a p o w o ­ ła ń z o s ta ła n a ś w ie tlo n a w k o n te k ś c ie ró ż n y c h s y tu a c ji, w ja k ic h c h rz e ś c i­ ja ń s tw o się z n a jd u je : w K o śc io ła c h w s c h o d n ic h , K o śc io ła c h m is y jn y c h , w r e ­ g io n a c h z u rb a n iz o w a n y c h i z in d u s tria liz o w a n y c h .

N a s p e c ja ln e w y ró ż n ie n ie z a s łu g u ją a r t y k u ły E. A n c ilłe g o , I. C a s te lla n ie g o i k a r d . J . M. L u s tig e ra . D o ty c z ą b o w ie m w a ż n y c h p ro b le m ó w z z a k re s u te m a ty k i p o w o ła n io w e j : k o n ie c z n o śc i m o d litw y i r o li p a r a f ii w p ie lę g n o w a n iu p o w o ła ń k o ś c ie ln y c h o ra z o d p o w ie d z ia ln o śc i p a s te r z a d ie c e z ji za ic h b u d z e n ie i ro z w ó j. E. A n с i l l i z a ty tu ło w a ł sw ó j k o m e n ta r z do d o k u m e n tu k o ń co w eg o K o n g re s u P o w o ła ń P r e g h ie r a e v o c a z io n i (s. 583—597). O b ja ś n ia ją c n r 19—24 te g o ż d o k u m e n tu , a u to r n a jp i e r w s tw ie rd z a , że p o w o ła n ie j e s t d a r e m B oga. O n m a in ic ja ty w ę i je s t „ p ie r w s z y m ” w k a ż d e j h is to rii p o w o ła n ia . O n w z y w a p o im ie n iu . P o w o ła n ie je s t d ia lo g ie m m ię d z y B o g iem a c z ło w ie k ie m . S k o ro z a ś je s t d a re m , m o że by ć w y b ła g a n e p rz e z m o d litw ę . T o o n a u z d o ln ią do p o s łu c h u , o są d u , a k c e p ta c ji i r e a liz a c ji w e z w a n ia Bożego. P o n ie w a ż m ię d z y B o g ie m a c z ło w ie k ie m je d y n y m p o ś r e d n ik ie m je s t C h ry s tu s , w s z e lk ie p o w o ­ ła n ie m a z N im k o n ie c z n y z w ią z e k . Z d a n ie m a u to r a m o d litw a i c a łe życie w e w n ę tr z n e m a c h ry s to c e n try c z n e i e k le z ja ln e ry s y . S tą d w y p ro w a d z a w n io ­ s e k , że z b a w ie n ie je d n y c h za le ż y od m o d litw y i u m a r tw ie n i a in n y c h c z ło n ­ k ó w M isty c z n e g o C ia ła . S tą d te ż w b u d z e n iu p o w o ła ń m a s w o je z n a c z e n ie z a s a d a : n a jp ie r w b y ć, p o te m d z ia ła ć , tz n . p o s ia d a ć b o g a te ży cie w e w n ę trz n e , b y m o ż n a b y ło a p o s to ło w a ć i b y ć w e z w a n y m do s łu ż b y B ożej. D ą ż e n ie do d o sk o n a ło śc i c h r z e ś c ija ń s k ie j je s t n ie ty lk o ź ró d łe m , z k tó re g o K o śció ł c z e rp ie s w o je s iły d u c h o w e , a le i w ła ś c iw ą d ro g ą o w o cn eg o p r z y jm o w a n ia o św ie c e ń D u c h a C h ry s tu s o w e g o o ra z n a jp e w n ie js z ą o b ro n ą i p rz y c z y n ą u s ta w ic z n ie o d r a d z a ją c e j się m o cy p o ś r ó d tr u d n o ś c i z la ic y z o w a n e g o ś w ia ta . D u c h Ś w ię ty j e s t a u to r e m p o w o ła n ia . O n ro z d z ie la d a r y w sp o łe c z n o śc i k a to lic k ie j, w ty m ta k ż e ró ż n e d a r y p o w o ła ń . O tw a rc ie s ię n a J e g o d z ia ła n ie d o k o n u je sie. na m o d litw ie . K ie ro w n ic tw o d u c h o w e , z w ła sz c z a w s a k r a m e n c ie p o k u ty , m a w z g lę d e m p o w o ła ń p o tr ó jn ą f u n k c ję : w z b u d z a ć je , b a d a ć i p ie lę g n o w a ć .

A u to re m a r t y k u łu o p a r a f ii ja k o w sp ó ln o c ie , w k tó r e j r o z w ija ją się p o ­ w o ła n ia , j e s t Ï. C a s t e l l a n i (s. 633—645). P o d k r e ś la on, że p a r a f ia ja k o w s p ó ln o ta w sp ó ln o t, je s t ró w n o c z e ś n ie w s p ó ln o tą e w a n g e liz u ją c ą i słu ż e b n ą . M o żn a j ą ró w n ie ż o k re ś lić ja k o sp o łe c z n o ść p o w o ła n y c h , g d y ż w n ie j is tn ie ją p o w o ła n ia s łu ż e b n e (d ia k o n i i k a p ła n i), p o w o ła n ia o c h a r a k t e r z e ś w ia d e c tw a (życie k o n s e k r o w a n e — z a k o n y i in s ty t u ty św ie c k ie ) i p o w o ła n ia e w a n g e liz u ją ­ ce (m isjo n a rz e ). W r a m a c h p a r a f ii o b o w ią z e k b u d z e n ia p o w o ła ń sp o czy w a n a ro d z ic a c h , k a te c h e ta c h o ra z a n im a to r a c h g ru p , ru c h ó w i s to w a rz y s z e ń . D u s z p a s te rs tw o p o w o ła n io w e tk w i o rg a n ic z n ie w c a ło śc i d u s z p a s te r s tw a p a ­ ra f ia ln e g o . K a rd . J. M . L u s t i g e r w sw o im a r t y k u le (s. 612— 632), ju ż w ty tu le , s ta w ia te z ę , że p a s te r z d ie c e z ji je s t p ie r w s z y m o d p o w ie d z ia ln y m za p o w o ­ ła n ia . N a n im b o w ie m g łó w n ie sp o c z y w a o b o w ią z e k r e p r o d u k c ji w s p ó ln o ty i p rz e d łu ż a n ia w d z ię c z n o śc i w o b e c B oga. N ic d z iw n eg o , że s o b ó r n a k a z a ł, iż b is k u p i „ ja k n a jb a r d z ie j w in n i p o p ie r a ć p o w o ła n ia k a p ła ń s k ie i z a k o n n e o ta ­ c z a ją c sz c z e g ó ln ą tr o s k ą p o w o ła n ia m is y jn e ” (DB n r 15). T a k ż e w d ru g im z o m a w ia n y c h c z a so p ism (n u m e r s p e c ja ln y „ P r ê tr e s D io c é s a in s ” z m a r c a i k w ie tn ia 1983 r., z a ty tu ło w a n y L ’a p p e d a u m in is tè r e p r e s b y té r a l) je d n y m z a u to r ó w j e s t k a r d . J . M. L u s t i g e r . T u p o w o ła n ie do k a p ła ń s tw a u m ie sz c z a n a f u n d a m e n c ie p o w o ła n ia c h rz c ie ln e g o , tz n . p o ­ w o ła n ia do św ię to śc i. N a to m ia s t n a u k a m i p ły n ą c y m i z h is to r ii K o śc io ła , g d y c h o d z i o w e z w a n ie do s łu ż b y k a p ła ń s k ie j, z a ją ł się w ty m s a m y m n u m e r z e s p e c ja ln y m J. C. G u y. A u to r z a tr z y m u je u w a g ę c z y te ln ik a n a tr z e c h o k re s a c h : w ie k IV , ś r e d n io w ie ­ cze, d o b a S o b o ru T ry d e n c k ie g o . T a k n p . ju ż w c z w a r ty m s tu le c iu p ra w o