"Maria nei sermoni di San Massimo Vescovo di Torino", Lino M. Spinelli, Vicenza 1983 : [recenzja]

Kazimierz Obrycki

"Maria nei sermoni di San Massimo

Vescovo di Torino", Lino M. Spinelli,

Vicenza 1983 : [recenzja]

Collectanea Theologica 55/2, 177-179

4. Z a ró w n o p s a lm y j a k i r e la c je N T o c u d a c h p r z e j a w i a ją c h a r a k t e r m o d e lo w y — ja k o w y ra z k o n k r e tn y c h d o z n a ń b ez f o r m u ło w a n ia u p r a w n ie ń czy s c h e m a tó w p ra w n y c h , k tó r e m o ż n a z a p ro g ra m o w a ć . P o z o s ta je n i e n a r u ­ sz o n a w o ln o ść i sw o b o d a d e c y z ji w y s łu c h u ją c e g o p ro ś b y . T e o p o w ia d a n ia z b liż a ją się f o r m ą do p a re n e z y m o d lite w n e j.

5. P o d s ta w o w y m im p u ls e m d la o p o w ieści o c u d a c h j e s t ra d o ś ć i p o d z ię ­ k o w a n ie ty c h , k tó r z y d o z n a li p o m o c y . P d o b n ie , ja k w p ie ś n ia c h d z ię k c z y n n y c h i h y m n a c h p s a łte r z a , w y r a ż a się ra d o ś ć , u w ie lb ie n ie i p o d z ię k a w p o d w ó jn y m n u r c ie : k ie r u je się p rz e d e w s z y s tk im do s p r a w c y szczęścia (B oga, J e z u s a ), n a s tę p n ie do in n y c h lu d z i („ w y s ła w ia jc ie w r a z ze m n ą !”), b y p u b lic z n ie z a ­ ś w ia d c z y ć o d o z n a n y m d o b ru .

Z a te m S it z im L e b e n o p o w ia d a ń o c u d a c h m o ż n a o k re ś lić ja k o „p o b o żn e g ło s z e n ie ”, p r z y c z y m n ie m a ż a d n e g o w s k a ź n ik a w te k s ta c h , ż e b y o n o m ia ło się d o k o n y w a ć n a z e b ra n ia c h k u lto w y c h . R aczej g ło szo n o w ie lk ie d z ie ła B oże p rz y k a ż d e j sp o so b n o śc i i w szęd zie.

6

. T eg o ro d z a ju p o b o ż n a p r o k la m a c ja c u d ó w n ie p rz e s z k a d z a ła p r z e p o ­ w ia d a n iu m is y jn e m u , o w sz e m b y w a ła d o n ie g o w łą c z a n a ja k o m o ty w u m a c ­ n ia ją c y u f n ą w ia r ę w Je z u s a .

7. C h o ciaż k o n k r e t n e h is to ry c z n e w y d a r z e n ia s to ją c e u p o c z ą tk u o p o w ie ­ śc i o c u d a c h n ie d a d z ą s ię o b e c n ie u s ta lić z k ry ty c z n o h is to r y c z n ą p e w n o śc ią ,

d o z n a ły b o w ie m w ie lo r a k ie j in t e r p r e t a c j i te o lo g ic z n e j, n ie s k o s tn ia ły w sz a k ż e w sz a b lo n y , lecz z a c h o w a ły sw ój c h a r a k t e r in d y w id u a ln e g o p rz e ż y c ia z o d ­ rę b n y m i w ła s n y m i szczeg ó łam i s y tu a c y jn y m i, co w s k a z u je , że n ie b y ły p r o ­ d u k te m w io d ą c e j id e i a n i p ó ź n ie js z y m i w a r ia n t a m i p ie r w o tn e g o s c h e m a tu „ o p o w ie śc i o c u d a c h ” . M u s ia ły u ic h ź ró d ła z a is tn ie ć w y d a r z e n ia w p r o w a ­ d z a ją c e lu d z i w b e z p o ś re d n i k o n ta k t z J e z u s e m .

8

. P r z y ty m J e g o w z b u d z a ją c e z d u m ie n ie czy n y o ż y w ia ły w s p o m n ie n ie 0 c u d o w n y c h d z ie ła c h B o g a o p o w ie d z ia n y c h w p s a łte rz u . W n im w ię c o d ­ n a jd y w a n o s k u te c z n ą p o m o c ję z y k o w ą i te o lo g ic z n ą d la w ła ś c iw e j o ce n y 1 p r z e k a z y w a n ia w ła s n y c h d o św ia d c z e ń z o so b ą Je z u s a . W ta b lic a c h s y n o p ty c z n y c h z e s ta w ił a u to r n a s tę p u ją c e m ie js c a w te k ś c ie n ie m ie c k im i g re c k im : M k 4,35—41 = P s 18(17); 44(43); 69(68); 74(73); 77(76); 89(88); 107(106); W j 15,8— 18. M k 5,1—20 = P s 9; 18(17); 22(21); 88(87); 66(65); 116(114—115); 30(29); 107(106). Ł k 13,10—17 = P s 25(24); 31(30); 34(33); 35(34); 40(39); 70(69); 44(43); 102(101); 107(106); 113(112); Iz 41,8— 17; 1 S m 1,1—2,11 (L X X ). Ł k 17,11—19 = P s 9—10 (9); 22(21); 66(65); 86(85); 95(94); 106(105). L it e r a tu r a p rz e d m io tu d o p ro w a d z o n a do o s ta tn ic h la t , p rz e d s ta w io n a t y l ­ k o w u k ła d z ie a lf a b e ty c z n y m w e d łu g a u to r ó w , o b e jm u je 138 p o z y c ji w ję z y ­ k u n ie m ie c k im , a n g ie ls k im i fr a n c u s k im . K s ią ż k a in t e r e s u ją c a n ie ty lk o z u w a g i n a n o w e p o d e jś c ie d o c u d ó w w r e ­ la c ja c h n o w o te s ta m e n to w y c h . G o d n e u w a g i są ta k ż e a n a liz y filo lo g ic z n e s ło w n ic tw a g re c k ie g o L X X i N o w eg o T e s ta m e n tu . o. J ó z e f W ie s ła w R o s ło n O F M C o n v., W a r s z a w a L in o M . S P IN E L L I O SM , M a ria пег S e r m o n i d i S a n M a s sim o V e s c o v o d i T o r in o , V ic e n z a 1983, E d iz io n i P a tr is t ic h e , s. 118. P o s ta ć M a k s y m a , b is k u p a T u r y n u , s p r a w u ją c e g o r z ą d y w ty m m ie śc ie n a p rz e ło m ie c z w a rte g o i p ią te g o w ie k u , n ie j e s t p rz e d m io te m s tu d ió w sz e ­ ro k ie g o k r ę g u b a d a c z y li te r a t u r y p a tr y s ty c z n e j. J e g o s p u ś c iz n ę l i te r a c k ą s t a ­ n o w ią k a z a n ia k ie r o w a n e do p o w ie rz o n e j m u g m in y tu r y ń s k ie j , p o ru s z a ją c e p ro b le m y a k tu a l n e w ży c iu ó w c z e sn y c h w ie r n y c h te g o m ia s ta , a n a d to s t a ­ n o w ią c e ź ró d ło do p o z n a n ia m y ś li te o lo g ic z n e j te g o św ię te g o , k tó r y c h o ć n ie z a jm o w a ł się d o c ie k a n ia m i n a u k o w y m i e x p r o fe s s o , to je d n a k w y p o w ia d a ł w sw y c h k a z a n ia c h n ie r z a d k o m y ś li g łę b o k ie i p o s ia d a ją c e w y so k ie w a lo r y d y d a k ty c z n e .

P o s ta ć B ożej R o d z ic ie lk i z n a jd o w a ła się ju ż od s z e re g u l a t w c e n tr u m z a in te r e s o w a n ia te o lo g ó w n a W sch o d zie i Z a c h o d z ie , m ię d z y in n y m i ze w z g lę d u n a p o w s ta ją c e s p o ry c h ry s to lo g ic z n e , a o k re s d z ia ła ln o ś c i M a k s y m a ja k o b is k u p a T u r y n u p r z y p a d a n a l a t a b e z p o ś re d n io p o p rz e d z a ją c e z w o ła ­ n ie S o b o ru E fe sk ie g o w r o k u 431. N ie je s t z a te m d z iw n e , że i M a k s y m często o b ra c a się w k r ę g u te m a ty k i m a r y jn e j i c h ę tn ie p o s łu g u je się p r z y k ła d a m i z ż y c ia N a jś w ię ts z e j M a ry i P a n n y , a b y z a c h ę c ić w ie r n y c h do J e j n a ś la d o ­ w a n ia .

R o z p ra w a p o p rz e d z o n a je s t o b s z e rn ą in f o r m a c ją b io g r a fic z n ą o d n o szącą się do p o s ta c i a u to r a k a z a ń , s z k ic e m s y tu a c ji sp o łe c z n e j i e k o n o m ic z n e j m ie s z k a ń c ó w T u r y n u i o k o lic o ra z c h a r a k t e r y s ty k ą śro d o w is k a , w ja k im d z ia ła ł M a k s y m , a w re s z c ie k r ó t k im z a ry s e m je g o d z ia ła ln o ś c i lite r a c k ie j. P ro p o r c jo n a ln ie do całe j p r a c y s ta n o w ią o n e w ra z z b ib lio g r a fią je j p o ło w ę, a le n ie j e s t to w ty m w y p a d k u ta k ra ż ą c e , g d y ż s a m a p o s ta ć M a k s y m a i o k o lic z n o śc i je g o d z ia ła ln o ś c i ja k o b is k u p a s ą m im o w sz y stk o n ie z b y t d o ­ k ła d n ie z n a n e sz e rsz e m u o g ó ło w i c z y te ln ik ó w n a w e t z a z n a jo m io n y c h z p i­ ś m ie n n ic tw e m o k re s u p a tr y s ty k i; w ty m w z g lę d z ie z a te m o b s z e rn y w s tę p u z u p e łn ia tę lu k ę .

S a m a r o z p r a w a d z ie li się n a d w a ro z d z ia ły : 1. E le m e n ty m a r y jn e w te o ­

lo g ii ś w ię te g o M a k s y m a ; 2. O cen a n a u k i m a r y jn e j ś w ię te g o M a k s y m a .

W p ie r w s z y m z n ic h ro z p a tr y w a n e są tr z y k w e s tie : n a jp i e r w a u to r p r a g ­ n ie p rz e d s ta w ić p o sta ć M a r y i w k a z a n ia c h M a k s y m a ja k o P a n n y i M a tk i, w d ru g im — u k a z a ć J e j r o lę w ż y c iu K o śc io ła , w re s z c ie p o d e jm u je p ró b ę s y n te z y m y ś li b is k u p a tu r y ń s k ie g o w o d n ie s ie n iu do o soby N a jś w ię ts z e j M a ­ ry i P a n n y . K w e s tia p ie r w s z a je s t ta k s k o n s tr u o w a n a , że a u to r z e s ta w ia w y p o w ie d z i M a k s y m a w tr z y g r u p y te m a ty c z n e : je d n a o d n o si się do o k o liczn o ści n a r o ­ d z in i ż y c ia J a n a C h rz c ic ie la , d r u g a — n a ro d z in C h r y s tu s a i J e g o u ja w n ie n ia się ś w ia tu , tr z e c ia o b e jm u je f r a g m e n t y z w ią z a n e z J e g o m ę k ą i ś m ie rc ią (te m a t p a s c h a ln y ). P o r ó w n u ją c ze s o b ą w p ie r w s z e j g r u p ie s f o rm u ło w a n ia d o ty c z ą c e J a n a C h rz c ic ie la i C h ry s tu s a , w d ru g ie j — o p is s y tu a c ji z w ią z a n e j z J e g o n a r o ­ d z in a m i i c h rz te m w J o r d a n ie , a w tr z e c ie j r o z w a ż a ją c w p o d o b n y sp o só b p rz y jś c ie n a ś w ia t C h r y s tu s a i J e g o m ę k ę i z m a r tw y c h w s ta n ie , u w y p u k la a u t o r r o z p r a w y z n a c z e n ie i g o d n o ść M a tk i B o żej o ra z J e j szczeg ó ln e d a ry , ja k i e o tr z y m a ła od S tw ó rc y , a k tó r e p r a g n ie w o b e c sw o ic h s łu c h a c z y w y ­ e k s p o n o w a ć M a k s y m . J e s t to z a b ie g s k u te c z n y , n ie ty lk o b o w ie m p o d k r e ś la ją c y c e c h y J e j o so b o w o ści, a le u ła tw ia ją c y p o c z y n ie n ie c ie k a w y c h s p o s trz e ż e ń . U w a g ę n a ­ sz ą z w ra c a ró w n ie ż f a k t , że m ó w ią c o w o ln o śc i M a r y i od g rz e c h u u c z y n k o ­ w e g o M a k s y m n ie w s p o m in a n ic o g rz e c h u p ie r w o r o d n y m .

K w e s tia d r u g a to r o la M a r y i w ży c iu K o śc io ła . P o s łu g u ją c s ię s to s o w a n ą ju ż w y ż e j m e to d ą p a r a le li w y ra ż e ń , u k a z u je J ą ja k o A r k ę N o w eg o P r z y m ie ­

r z a , w k tó r e j ło n ie o d b y ły s ię m is ty c z n e z a ś lu b in y C h r y s tu s a z J e g o K o śc io ­ łe m . C zy sto ść i n ie s k a z ite ln o ś ć B ożej M a tk i są p rz y m io ta m i, k tó r e M a k s y m e k s p o n u je w sp o só b szczeg ó ln y . W in ie n je n a ś la d o w a ć w sw y m ży c iu k a ż d y c h r z e ś c ija n in : je g o b o w ie m d u sz a m a b y ć n ie s k a la n a p rz e z g rz e c h j a k b y ła n ie s k a la n a M a r y ja ; m a p r z y ją ć i w y d a ć n a ś w ia t Z b a w ic ie la , k ie d y O n g ło ­

si s w o je p o s ła n n ic tw o , j a k O n a G o p r z y ję ła i n a ś w ia t w y d a ła ; m a te ż Go s trz e c w y k o n u ją c J e g o n a k a z y , j a k O n a s trz e g ła G o w ż y c iu p rz e z sw ą m iło ść. W re sz c ie p o d a je a u to r p ró b ę s y n te z y m y ś li m a rio lo g ic z n e j M a k s y m a . Z d a ją c so b ie s p r a w ę , że je g o k a z a n ia w y p ły w a ją z d u s z p a s te rs k ie j tr o s k i o p o w ie rz o n y c h so b ie w ie r n y c h M a k s y m p o d k r e ś la p rz e d e w s z y s tk im p o tr ó j­ n e n a r o d z in y C h ry s tu s a : p rz e d w ie c z n e z O jc a , c ie le sn e z M a r y i i s a k r a m e n ­ ta ln e w c zasie c h rz tu u d z ie lo n e g o M u n a d J o r d a n e m ; k a ż d e z ty c h n a ro d z in n o si n a so b ie z n a m ię n ie s k a z ite ln o ś c i i k a ż d e s ta n o w i o k a z ję do p o d k re ś lę -1 7 8 R E C E N Z JE

R E C E N Z JE

₁₇₉

n ia n ie s k a z ite ln o ś c i M a tk i B ożej, z k tó r e j C h ry s tu s n a ro d z ił się w ciele. Z e ­ s t a w ia ją c te k s ty b ib lijn e , p r z e d s ta w ia M a r y ję ja k o T ę, p rz e z k t ó r ą p rz y sz ło z b a w ie n ie i k tó r a p rz e z sw e sz c zeg ó ln e p rz y m io ty s ta ła się g o d n ą z o sta ć M a tk ą C h ry s tu s a .

D ru g i ro z d z ia ł m a za z a d a n ie p rz e d s ta w ić w a rto ś ć n a u k i g ło szo n ej p rz e z M a k s y m a . J e ż e li c h o d zi o u s ta le n ie w p ły w u in n y c h p is a rz y k o ś c ie ln y c h n a g ło szo n e p rz e z e ń te z y , m o ż n a te n w p ły w s tw ie rd z ić w y ra ź n ie ty lk o w o d n ie ­ s ie n iu do A m b ro ż e g o ; w y k a z a n iu w ła ś n ie teg o w p ły w u słu ż y te ż z n a c z n a część ro z d z ia łu .

O ry g in a ln o ś ć M a k s y m a , k tó r e g o w y p o w ie d z i, ja k słu sz n ie z a u w a ż a a u to r ro z p r a w y , n ie tw o rz ą b y n a jm n ie j m a rio lo g ii ja k o o k re ś lo n e j d z is ie js z y m i p o ­ ję c ia m i d z ie d z in y te o lo g ii, d a je się z a u w a ż y ć w s f o rm u ło w a n ia c h i p a ra le liz - m a c h b ib lijn y c h . P o w tó re z w ra c a on ró w n ie ż u w a g ę n a f a k t , że tu r y ń s k i b is k u p łą c z y p o sta ć N a jś w ię ts z e j M a r y i P a n n y z p o w s ta n ie m i ro z w o je m K o śc io ła .

S ta le p o d k re ś la ją c , że c e le m k a z a ń b y ło p rz e d e w s z y s tk im u k a z a n ie w ie r ­ n y m T u r y n u M a ry i ja k o w z o ru do n a ś la d o w a n ia w ży c iu c o d z ie n n y m , w k tó ­ ry m , j a k m o ż n a w y w n io sk o w a ć , c zęsto n ie szli oni za w s k a z a n ia m i ś w ią to ­ b liw e g o b is k u p a , d o s trz e g a a u to r ro z p r a w y w a lo ry je g o m y ś li z a ró w n o d la p r a k t y k i d u s z p a s te rs k ie j, j a k i p o tw ie r d z e n ie n ie k tó r y c h u z n a n y c h ju ż w ó w ­ czas te z d o k tr y n y K o śc io ła o M a tc e B ożej. M a k s y m d a le k i od o o le m ik i i s p e k u l a c ji a b s tr a k c y jn y c h w y r a ź n ie u k a z u je c n o ty B o żej R o d z ic ie lk i, sz c z e g ó ln ie J e j w o ln o ść od g rz e c h u (por. w y ż e j) i n ie s k a z ite ln o ś ć . L. M . S p i- n e lli u p a t r u j e g łó w n ą z a le tę k a z a ń M a k s y m a w p rz e d s ta w ie n iu w z a je m n y c h r e l a c ji c h ry s to lo g ii, e le m e n tó w m a rio lo g ic z n y c h i e k le z jo lo g ic z n y c h . Z teg o te ż p u n k tu w id z e n ia d y s e r ta c ja w n o si n ie m a ło do p o z n a n ia k s z ta łto w a n ia się m y ś li o c h ry s to c e n try c z n y m k u lc ie B ożej M a tk i i J e j ro li w p o w s ta n iu K o ­ śc io ła . S a m o z aś p rz e d s ta w ie n ie J e j p o s ta c i w sp o só b , w ja k i to cz y n i M a k ­ sy m , j e s t d la n a s, b y u ż y ć sło w a a u to r a ro z p r a w y , u n e s e m p io s e m p r e v a lid o e a ttu a le . k s . K a z im ie r z O b r y c k i, W a r s z a w a E u g e n J . C O O P E R , G r u n d k u r s S e x u a lm o r a l, to m II : L e b e n in L ie b e , F r e i ­ b u r g im B re is g a u 1983, V e rla g H e r d e r , s. 159. J e s t to d ru g i to m p r a c y p o m y ś la n e j ja k o p o m o c d la n a u c z y c ie li, d u s z p a ­ s te rz y , ro d z ic ó w i in s tr u k t o r ó w p o r a d n ic tw m a łż e ń s k ic h , o m a w ia ją c e j g łó w ­ n e z a g a d n ie n ia d o ty c z ą c e p lc io w o śc i c z ło w ie k a . T o m p ie rw s z y p o d ty tu łe m G r u n d k u r s S e x u a lm o r a l, I: G e s c h le c h tlic h k e it u n d L ie b e u k a z a ł się w r o k u 1982, w o p ra c o w a n iu A. K . R u f a i E . J. C o o p e r a (zob. C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 53, 1983, z. 4, 184—185). A u to r u jm u je p ro c e s ż y c ia lu d z k ie g o w a s p e k c ie d o jr z e w a n ia c z ło w ie k a w zd o ln o śc i do m iło ści ja k o p o d s ta w o w e g o f a k t o r a je g o so c ja liz a c ji (L ie b e

in L e b e n ). S o c ja liz a c ja c z ło w ie k a u z a le ż n io n a je s t od tr z e c h c z y n n ik ó w : od

zd o ln o ści do tw ó rc z o ś c i (K r e a tiv it ä t), od z d o ln o śc i do m iło ś c i (L ie b e sfä h ig k e it) i od z d o ln o śc i do d ia lo g u (D ia lo g fä h ig k e it). W ty m k o n te k ś c ie C o o p e r u m ie sz c z a p rz e ż y w a n ie m iło ści p rz e z c z ło w ie k a ja k o je g o p o w o ła n ie (L e b e n

i n L ie b e ). W t e n sp o só b o k re ś lo n a id e a p rz e w o d n ia d z ie ła w y z n a c z a jeg o

s t r u k t u r ę tr e ś c io w ą , z a w a r tą w sz e śc iu ro z d z ia ła c h .

R o z d z ia ł p ie rw s z y s p e łn ia f u n k c ję p o m o c n ic z ą w z g lę d e m p o z o s ta ły c h p ię ­ c iu i w z a ry s ie f o r m u łu je n a jw a ż n ie js z e te z y a n tr o p o lo g ii filo z o fic z n e j i te o ­ lo g ic z n e j, ze sz czeg ó ln y m z w ró c e n ie m u w a g i n a d a n e s k r y p tu r y s ty c z n e o d ­ n o ś n ie b ib lijn e g o o b ra z u c z ło w ie k a . A n a liz y z a w a r te w k o le jn y c h ro z d z ia ła c h d o ty c z ą p lc io w o śc i c z ło w ie k a w p o sz c z e g ó ln y c h fa z a c h je g o p sy c h o -b io lo g ic z - n e g o ro z w o ju . A u to r o m a w ia p łc io w o ść o k re s u d ziec ięceg o , h e te r o s e k s u a ln y o k re s m ło d z ie ń c z y , m iło ś ć p a r t n e r s k ą w m a łż e ń s tw ie . O s ta tn ie d w a ro z d z ia ły