Stanisław Celestyn Napiórkowski
"Chrześcijaństwo żywe", Apoloniusz
Żynel, Warszawa 1985 : [recenzja]
Collectanea Theologica 56/4, 178-180
n eg o p o d z ia łu , a ta k ż e n a w y o d rę b n ie n ie tego, co p o ch o d zi z tr a d y c ji od tego, co w y p ra c o w a ł s a m a u to r b ib lijn y .
O czy w iście, f o r m u łu ją c te n z a r z u t i w s k a z u ją c m o ż liw o śc i in n e g o — w e d łu g m n ie — lo g iczn eg o u ję c ia , z d a ję so b ie s p ra w ę , że k s. B a r tn ic k i w s z y s t k ie a n a liz y u z a s a d n ia ją c e w p ro w a d z o n y p o d z ia ł p rz e p r o w a d z ił sa m o d z ie ln ie i s a m s tw o r z y ł sy n te z y p o z w a la ją c e n a u w y p u k le n ie tr e ś c i te o lo g ic z n y c h . U w a ż a m je d n a k , że e ta p y b a d a ń , c a ła c h ro n o lo g ia p o c z y n a ń n a u k o w y c h , w in n a b y ć u w z g lę d n io n a w u ję c ia c h fo r m a ln y c h . T a k i sp.osób p rz e d s ta w ie n ia z a g a d n ie n ia s k ło n iłb y ta k ż e a u to r a ro z p r a w y do b a rd z ie j je d n o ro d n e g o u ję c ia te m a tu p ra c y . M ó g łb y o n b rz m ie ć : U c ze ń J e z u s a ja k o g ło sic ie l E w a n g e lii
w ś w ie tle tr a d y c ji i r e d a k c ji M t 9,35— 11,1. S u g e ro w a n a — ju ż w sa m y m
ty tu le —■ k o le jn o ś ć p ro w a d z o n y c h b a d a ń m o g ła b y p rz y c z y n ić się do w ię k sz e j z w a rto ś c i p ra c y i u w z g lę d n ie n ia w eg zeg ezie ty lk o ty c h e le m e n tó w , k tó r e c h a r a k te r y z u ją u c z n ia Je z u so w e g o .
Z a s tr z e ż e n ia b u d z i z a m ie sz c z e n ie n a k o ń c u ro z p r a w y z a g a d n ie n ia M a te
ria ł tr a d y c ji w r e d a k c ji M a te u sza . J e ś li je s t to p o d s u m o w a n ie (a t a k je s t
rze c z y w iśc ie ) p rz e p r o w a d z o n y c h b a d a ń lite r a c k ic h , to n a je ż a ło , a n a lo g ic z n ie do niego, z a m ieścić w k o le jn y m ro z d z ia le (?) p o d s u m o w a n ia id e i te o lo g ic z n y c h . A m oże n a je ż a ło w ogóle p o m in ą ć te n ro z d z ia ł, a w z a k o ń c z e n iu w y k o rz y s ta ć w a ż n y , m o im z d a n ie m , w y w ó d s y n te ty z u ją c y , b ę d ą c y z e b ra n ie m w y n ik ó w w ła sn y c h , b a rd z o d o k ła d n y c h a n a liz , d o k o n a n y c h z p o c z u c ie m w ie lk ie j n a u k o w e j o d p o w ie d z ia ln o śc i.
S tr o n a te c h n ic z n a o p ra c o w a n ia , ja k o w y k o n a n a b a rd z o s ta r a n n ie , n ie d a je p o d s ta w do z a rz u tó w . L iczn e d o d a tk o w e w y ja ś n ie n ia w p rz y p is a c h , o d n o ś n ik i do fa c h o w e j l i te r a tu r y , t r a n s k r y p c j a w y ra z ó w języ k a, o r y g in a ln e go B ib lii, ta b e le i z e s ta w ie n ia m ie js c sy n o p ty c z n y c h , o d n ie s ie n ia do ró ż n y c h te k s tó w b ib lijn y c h p o d a w a n y c h w n a w ia s a c h , z o sta ły w y k o n a n e — p o d o b n ie ja k sa,mo o p ra c o w a n ie — z w ie lk im n a k ła d e m cz a su i e n e rg ii. S u m ie n n o ś ć a u to r a w te c h n ic z n y m p rz y g o to w a n iu ro z p r a w y p o d n o si w ia ry g o d n o ś ć s a m y c h jeg o w y w o d ó w .
S a m o r e f le k s ja k a p ła n ó w i w s z y s tk ic h g ło sic ie li E w a n g e lii B ożej d o k o n y w a n a by ć m oże w o p a rc iu o p o u c z e n ia i p o le c e n ia Jezu sa, C h ry s tu s a . Z a m ieszczo n e p rz e z M a te u s z a p o u c z e n ie s k ie ro w a n e do u c z n ió w J e z u s o w y c h (M t 9 ,3 5 — 11,1) n ie m o że b y ć p rz e to n ie z n a n e ta k w ie lu w P o ls c e n a u c z y c ie lo m P r a w d y i n a u k i B ożej. N a u k o w a r e f le k s ja n a d n ie z m ie r n ie w a ż n y m i a k tu a ln y m , ta k ż e d z is ia j, w y w o d e m w Je z u s o w y m s e m in a r iu m , z a p is a n y m prz e z M a te u sz a , p rz e p r o w a d z o n a p rz e z k s . R om a,na B a rtn ic k ie g o , a o p u b lik o w a n a d r u k ie m p rz e z A k a d e m ię T e o lo g ii K a to lic k ie j, a d r e s o w a n a je s t, w b re w po zo ro m , do s z e ro k ie j rz e sz y c z y te ln ik ó w , a n ie ty lk o do w ą s k ie g o g ro n a sp e c ja lis tó w . k s . J a n Ł a c h , W a r sza w a o. A p o lo n iu s z 2 Y N E L O F M C o n v , C h r z e ś c ija ń s tw o ż y w e , W a rs z a w a 1985, A k a d e m ia T eo lo g ii K a to lic k ie j, s. 276. 4
N a z w isk o Z y n e la p o ja w iło się n a p o ls k ie j sc e n ie te o lo g ic z n e j w 1969 r., k ie d y to o p u b lik o w a ł w „ Z n a k u ” a ,rty k u ł o z n a k a c h c zasu . S y p n ą ł p o te m in te r e s u ją c y m i a r t y k u ła m i o b l. M a k s y m ilia n ie i św . F r a n c is z k u . N ie s tr o n ił od te m a tó w tr a d y c y jn y c h , k tó r e p o d jeg o p ió re m w y ra ź n ie m ło d n ia ły .
R e g e sty s tu d e n tó w W y d z ia łó w T e o lo g ic z n y c h n ie z a p is a ły teg o n a z w is k a . S tu d io w a ł te o lo g ię u fr a n c is z k a n ó w w K ra k o w ie . Z m u sz o n y b y ł czy n ić to w te m p ie p rz y ś p ie s z o n y m z r a c j i w y b u c h u II w o jn y św ia to w e j. P o w o jn ie s tu d io w a ł filo z o fię i so c jo lo g ię w U n iw e rs y te c ie P o z n a ń s k im . M a g is te r iu m z ro b ił z p sy c h o lo g ii e k s p e r y m e n ta ln e j. P rz e ło ż e n i n ie z g o d zili się n a jeg o z a a n g a ż o w a n ie ja k o a s y s te n ta p rz y k a te d r z e p ro f e s o ra Ja,n a C z e k a n o w s k ie g o n a ro d z ą c e j się A T K . P sy c h o lo g ia s ta ła się g łó w n y m p rz e d m io te m w ie lo le t
R E C E N Z J E
n ic h w y k ła d ó w w s e m in a r ia c h f r a n c is z k a ń s k ic h w Ł a g ie w n ik a c h (Łódź) i K ra k o w ie . N a jp e w n ie j n ig d y n ie o b u d z iłb y się w n im teo lo g , g d y b y n ie in s p ir u ją c e śro d o w isk o k ra k o w s k ie g o „ Z n a k u ” .
D u ch o w o ść, p o w o ła n ie , Bóg i c zło w ie k , re lig ijn o ś ć i asceza, m o d litw a i e w a n g e liz a c ja — to te m a ty , k tó r e w y p e łn ia ją n o w ą k s ią ż k ę A. Ź y n e la . S ta re j a k c h rz e ś c ija ń s tw o , n ie k ie d y je szcze d a w n ie js z e . Z re s z tą , n a jc z ę ś c ie j n ie a u to r k s ią ż k i b y ł a u to r e m te m a tó w . F o rm u ło w a ła je n a s z a p o ls k a i c h rz e ś c i ja ń s k a e g z y s te n c ja o d c z y ty w a n a p rz e z ró ż n e re d a k c je . „ S u g e stie i z a m ó w ie n ia p o d s u w a ły r e d a k c je c z aso p ism , k tó r e p o te m d r u k o w a ły ro z w ią z a n ia . J e s t to r a c z e j zb ió r a k tu a ln y c h z a g a d n ie ń n iż s y s te m a ty c z n a p r a c a ” — ns,pisał a u to r w e W s tę p ie (s. 5). M o żn a u z u p e łn ić to w y z n a n ie u w a g ą , że te m a ty k ę o k re ś la ły n ie ty lk o r e d a k c je c zaso p ism , a le ró w n ie ż r e d a k to r z y s e r ii w y d a w n ic z y c h (bp B. B ejze i k s ię ż a p a llo ty n i). K s ią ż k a w y ro s ła w ię c z k o n k r e t n e go z a p o tr z e b o w a n ia , z p y ta ń , k tó r e o c z e k u ją n a o d p o w ied ź, i z p o trz e b , k t ó ry m c h c ia n o z a ra d z ić . J e ś li o tr z y m u je m y n ie k ie d y p u b lik a c je św ia d c z ą c e r a czej o z a in te re s o w a n ia c h ic h a u to r a n iż c z y te ln ik ó w , to ż a d n ą m ia r ą n ie m o ż n a teg o p o w ie d z ie ć o k sią ż c e t u t a j o m a w ia n e j. N ie a u to r w y c h o d z i w n ie j do c z y te ln ik a ze sw o im i p ro b le m a m i, b y sz u k a ć z a in te re s o w a n ia , a le z a p o tr z e b o w a n ie sp o łe c z n e w y d a rło tę k s ią ż k ę z a u to r a .
S ą to ra c z e j p o s z u k iw a n ia n iż p ro f e s o rs k ie w y k ła d y , b a rd z ie j m o c o w a n ie się z p ro b le m a m i n iż g o to w e re c e p ty . U w ra ż liw io n y n a c z ło w ie k a , n a sposób d o c h o d z e n ia do w ła s n e j, u w e w n ę trz n io n e j p ra w d y , n a w a rto ś ć o so b isteg o p rz e ż y c ia i s p o tk a n ia , p r z y s tę p u ję a u to r do te o lo g ic z n y c h te m a tó w o raz do p ro b le m ó w ży cia w e w n ę trz n e g o n io s ą c św ia tło p sy c h o lo g ii: „ M ia łe m n a o k u p rz e d e w s z y s tk im s tr o n ę p rz e ż y c io w ą i p sy c h o lo g ic z n ą , b o ta k ie p o d e j ście w y d a w a ło m i się n a jb a r d z ie j n a czasie. C zło w iek w sp ó łc z e s n y , w y c h o w a n y n a o b s e r w a c ji i e k s p e r y m e n c ie , n ie u fa je j ś w ia tły m a u to r y te to m czy m is te r n y m k o n s tr u k c jo m te o r e ty c z n y m . O n w o li o so b iste p rz e ż y c ie i d o św ia d c z e n ie teg o w sz y stk ie g o , co m oże w jeg o ż y c iu o d e g ra ć ja k ą ś ro lę i z czy m tr z e b a sie liczy ć n a co d zień . W oli p rz e ż y w a ć n ie c a ły s y s te m , lecz p o szczeg ó ln e p r a w d y ta k , j a k b ie g n ie zvcie. T e s tro n ę p rz e ż y c io w a m ia łe m n a o k u p isz ą c a r t y k u ły ” (ta m ż e ). Z te j te ż r a c ji k s ią ż k a o tr z y m a ła ty t u ł C h r z e
ś c ija ń s tw o ż y w e .
P sy c h o lo g p r z y s tę p u ją c y do r o z w ija n ia te m a tó w te o lo g ic z n y c h n ie d y s- p o n u ie g o to w y m i te c h n ik a m i b a d a w c z y m i. S k a z a n y je s t n a ry z y k o i k r y t y k ę. N ie w ą tp liw ie , o p ró cz p sy c h o lo g ii, m u s i z n a ć teo lo g ię. J e ś li n ie p rz e s z e d ł
w n ie j a k a d e m ic k ie g o tr e n in g u . z o b o w ią z a n y je s t po a m a to r s k u u z u p e łn ia ć sw o ie b r a k i w sc ie n c ia s a c r a . P u b lik a c je Ż y n e la o d s ła n ia ją w ie lk ą p a s ję , z ja k ą d ra ż y o n d o k u m e n ty V a tic a n u m II, śle d z i n a jn o w s z e p u b lik a c je te o
lo g iczn e. s ie s a w g łab h is to rii te o lo g ii i sw o b o d n ie p o ru s z a sie po k o le jn o n a s tę p u ją c y c h p o sobie d o k u m e n ta c h M a q is te r iu m E cclesia e. F o r m a c ja p s y
ch o lo g a p o z w a la m u d o s trz e g a ć n o w e a s p e k ty tr a d y c y jn y c h i n o w sz y c h te z te o lo g ic z n y c h , a b a d a w c z a d o c ie k liw o ść p o łą c z o n a z o d w a g a w s ta w ia n iu p y ta ń i h ip o te z p o tr a fi n ie o d p a r c ie w c ia e a ć c z y te ln ik a w o rb ite w e k n e i te o
lo g ic z n e j p rz v - o d v . W eźm y n a p r z y k ła d a r t v k u l o m o d litw ie n ie u s ta n n e j. A u to r w y c h o d z i od czegoś, co w v d a ie sie b lis k ie i d o b rz e zn a n e · „ P a n J e z u s p o w ie d z ia ł w y ra ź n ie do u c z n ió w , że «zaw sze p o w in n i sie m o d lić i n ie u s ta w a ć » (I.к 1Я 11... Sw . P a w e ł zaś w z ią ł to n a p o m n ie n ie e łe b o k o do s e r c a i z a c h ę c a ł T e sa lo n ic z a n · « N ie u s ta n n ie sio m ó d lcie» U T es 5.17). R z y m ia n zn ó w n a n o m in a ł: «MóHlcie sie n i e u s t a n n i e » (17. 71” Cs. 1901. 'Zvnel z a u w a ż a , iż te o lo g o w ie u w a ż a ją te sło w a za n a k a z , a n ie ty lk o za r a d e czy z a le c e n ie , z c z e go w y n ik a , że n ie z a c h o w a n ie te j w o li C h ry s tu s a p o c ią g a za so b ą g rzech (s. 191). N a s tę p n ie p rz y w o łu je p sy c h o lo g ię , k tó r a z d a je się w y k lu c z a ć s p e ł n ie n ie ta k ie g o n a k a z u : „N ie m a ta k ie j p s y c h ik i, k tó r a b y ła b y w s ta n ie z a j m o w a ć się je d n y m p rz e d m io te m b e z p rz e r w y p rz e z c a łe życie. (...) D o z a c h o w a n ia z d ro w ia p sy c h ic z n e g o k o n ie c z n e są p rz e r w y w k o n c e n tr a c ji w celu w y p o c z y n k u i r e g e n e r a c ji b io lo g ic z n y c h sił. L e c z w ta k im w y p a d k u n ie b ę
180
R E C E N Z J Ed zie to ju ż lite r a ln ie m o d litw a n ie u s ta n n a ” (ta m że). P sy c h o lo g ia , ja k w i d zim y , p e łn i tu f u n k c ją n e g a ty w n e j n o rm y p o p r a w n e j eg zeg ezy słó w C h r y s tu s a . D a le j Ż y n e l o d w o łu je się do p r z y k ła d u C h ry s tu s a , k tó r y d zielił sw ó j c zas n a p ra c ę , n a u c z a n ie i m o d litw ę , do w z o ru a p o s to łó w i p ó ź n ie jsz e g o d o ś w ia d c z e n ia K ościoła, („an i je d e n s ta r o ż y tn y p is a rz c h rz e ś c ija ń s k i, ch o ćb y n a jb a r d z ie j h e re ty c k i, n ie p ró b o w a ł in te r p r e to w a ć o w y ch n a k a z ó w m o d le n ia się zaw sz e w s e n s ie ty lk o m e ta fo r y c z n y m ” — s. 215); p r z y s tę p u je w re sz c ie do f o r m u ło w a n ia o s ta te c z n e j o d p o w ied zi.
N ie k tó r e s f o rm u ło w a n ia p ro w o k u ją do d y s k u s ji (np. że m o d litw a J e z u sa n ig d y n ie p r z y b ie r a ła fo r m y k o n te m p la c y jn e j w n a s z y m z n a c z e n iu — s. 217), w s u m ie je d n a k to , co p isze, w c ią g a , in s p ir u je , p o b u d z a re f le k s ję , b u r z v czy p o sz e rz a s ta r e s c h e m a ty m y ś le n ia , n ie w ą tp liw ie u b o g a c a .
C h r z e ś c ija ń s tw o ż y w e p r z y jm ą z w d z ię c z n o śc ią n ie ty lk o d u c h o w n i. S k o
r z y s ta ją z n ieg o w szy scy , k tó r z y p o s z u k u ją p o g łę b io n e g o z ro z u m ie n ia ży cia z B o g iem i c h r z e ś c ija ń s k ie j dro g i.
o. S ta n is ła w C e le s ty n N a p ió r k o w s k i O F M C o n v., L u b lin k s. W o jc ie c h T A B A C Z Y N S K I. G e n e za m a r io fa n ii z L o u r d e s w ś w ie tle źr ó d e ł
h is to r y c z n y c h . P ró b a o c e n y h ip o te z y p sy c h o g e n n e j, W a rs z a w a 1984, A k a d e
m ia T eo lo g ii K a to lic k ie j, s. 130.
F e n o m e n L o u rd e s od p o n a d 120 l a t b u d z i żyw e z a in te re s o w a n ie w c a ły m c h rz e ś c ija ń s tw ie , ch o c ia ż w ró ż n y m n a s ile n iu i z a k re s ie w ró ż n y c h k r a ja c h . S tw ie r d z e n ie z a w a r te w p ie r w s z y m czło n ie p o w y ższeg o s tw ie rd z e n ia d o ty czy z a ró w n o życia re lig ijn e g o , ja k i te o lo g ii k a to lic k ie j r e f le k t u ją c e j ta k ż e n a d z d a rz e n ia m i m a r io f a n ijn v m i i ich k o n s e k w e n c ja m i.
O b ja w ie n ia m a r y jn e w L o u rd e s i c u d a d z ie ją c e sie w ty m m ie js c u , p o s ia d a ją ju ż w li te r a tu r z e ś w i a t o w e j — zw ła sz c z a fr a n c u s k ie j — o lb rz y m ią l i t e r a tu r ę ; d o c z e k a ły się b o w ie m w ie lu o p ra c o w a ń n a u k o w y c h , n ie m ó w ią c o l i t e r a tu r z e p o p u la r n e j. W p o ls k ie j zaś li te r a tu r z e od dość d a w n a p a n u je m ilczen ie n a te n te m a t czy te m a ty o rg a n ic z n ie zw iaza,ne ze so b ą. O ile p rz e d i z a ra z po w o jn ie s p o ty k a ło się tr o c h ę a rty k u łó w , g łó w n ie o c h a r a k te r z e dew ocyjn.ym , o tv le w c z a sa c h n a jn o w s z y c h „ s p r a w a ” L o u rd e s ja k b y p rzestała· is tn ie ć . K ró tk ie , n a jc z ę ś c ie j ro c z n ic o w e , ch o c ia ż te ż n ie z b y t czeste, p rz y p o m n ie n ia L o u rd e s n ie m o g a z m ie n ić te g o o są d u . B vć m oże z a c ią ż y ła n a ty m n a d k r y - tv c z n a św ia,dom ość teo lo g ó w , w o c e n ie k tó r y c h tzw . „ o b ja w ie n ia p r y w a tn e ” n ie sa g o d n e sz e rsz e j r e f le k s j i te o lo g ic z n e j, z w łaszcza w k o n te k ś c ie w ie lu n s e u d o o b ja w ie ń . N a d to , g d y u w z g lę d n i sie tr u d n o ś c i i k ło p o ty z ic h ro z p o z n a n ie m o ra z ogó ln e p rz e ś w ia d c z e n ie , że „ p o ż y tk ó w ” z n ic h m a ło (!?). a ta k ż e , że n ie n a le ż y ro z b u d z a ć z a d n v c h n ie z d ro w y c h s e n s a c ji „ m a lu c z k ic h ” „r ,,-ίρΓΖρ to p o z o rn ie w y d a w a ć m o ° ło b v sie. iż t a k a p o s ta w a w o b e c o b ja w ień . n r v m a tn v e h ” i ś r o d k ó w je u w ie rz v te ln ia ia c y c h je s t na,der w ła śc iw a . J e d n a k ż e ta k a p o s ta w a w o b ec n ic h je s t ty lk o p o z o rn ie s łu sz n a . O g ó ln ie rzecz b io r ą c ic h r a n g a w y n ik a c h o ć b v z teg o — ja k s łu s z n ie zauw a.żył K. R a h n e r — że n r z v s lu s u i e im p r e d y k a t „ o b ja w ie n ia ” i je ś li B óg p r z e - .(· m'a-z-ia. o b o ie tn ie w ja k im m o m e n c ie h is to rii, o so b iście czv te ż p rz e z sw o ic h "•vs}p,nników . tn n ie m o ż n a teg o u z n a ć za coś a k c v d e n ta ln e g o i n ie w a ż n e g o , b o w ie m .Teeo słow o d z ia ła z aw sze w je d n a k o w y sp o só b w d z ie ja c h , a w ięc tw ó rc z o i yhaw ezo.
D la tpologów . zw ła sz c z a f u n d a m e n ta ln y c h , k lu c z o w ą spra.w ą w in n o być u s ta le n ie h is to ry c z n e j w ia ro g o d n o ś c i o b ja w ie ń „ p r y w a tn y c h ” o ra z ic h te o lo gicznego z n a c z e n ia .
W k o n te k ś c ie tego, có p o w ie d z ia n o d o ty c h c z a s, n a le ż y z ra d o ś c ią p o w i ta ć ro z p r a w ę z te g o z a k r e s u k s. W. T a b a c z y ń sk ie g o n a t e m a t g e n e z y m a r io f a n ii z L o u rd e s , k tó r a s ta n o w iła p o d s ta w ę p rz e w o d u h a b ilita c y jn e g o je j a u to ra . K s. W. T a b a c z y ń s k i n a le ż y do tzw . W a rs z a w s k ie j S zk o ły A p o lo g e ty c z n e j
