ISSN: 1230-9265 vol. 130
DOI: 10.5604/01.3001.0014.5721 2020
Article citation information:
Skrobot, K. (2020). Passenger exchange point modification in the urban transport system as a response to COVID-19 threats, WUT Journal of Transportation Engineering, 130, 95-103, ISSN: 1230-9265, DOI:
10.5604/01.3001.0014.5721
*Corresponding author
E-mail address: skrobotkatarzyna@gmail.com (K. Skrobot)
Received 4 September 2020, Revised 23 October 2020, Accepted 27 November 2020, Available online 8 December 2020
Passenger exchange point modification in the urban
transport system as a response to COVID-19 threats
Katarzyna Skrobot
*Warsaw University of Technology, Faculty of Architecture
Abstract. The article attempts to solve the necessity to introduce changes to the public
transport system regarding passenger exchange points to increase the safety of people traveling with public transport. ZTM, which is servicing urban bus transport in Warsaw, needs to im-plement necessary elements very urgently to avoid the coronavirus pandemic's adverse effects. As the virus spreads rapidly, it is essential to propose solutions that will increase travelers' safety and increase public transport capacity. It is necessary to modify and extend the bus stop's functionality as a passenger exchange point with disinfection elements and ensure that people can only enter the bus after disinfection.
Keywords: passenger exchange point, urban transport, passenger safety, Covid-19
1. Wprowadzenie
Transport publiczny jest kręgosłupem gospodarki lokalnej i krajowej oraz ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania systemów miejskich. Bezpieczne i szybkie przemieszczanie staje się niezbędnym elementem życia codziennego. Na podstawie danych udostępnionych przez Zakład Transportu Miejskiego w Warszawie (ZTM) w rocznym raporcie za rok 2019, z Warszawskiego Transportu Publicznego skorzystało 1 mld 202 mln pasażerów. Stanowi to prawie 18 mln pasażerów więcej, niż w 2018 roku. Rok 2019 to także wzrost liczby sprze-danych biletów i większe wpływy z tego tytułu do budżetu miasta. Jak wskazano w wyżej wymienionym raporcie, zostało sprzedanych ponad 85 mln biletów, za prawie 994,6 mln zł [1], czyli o 1,2 mln biletów więcej niż w roku 2018. Według statystyki połowa społeczeń-stwa w Warszawie wybiera miejski transport autobusowy, co obrazuje rys. 1. Dane te opty-mistycznie przestawiają przemiany związane z coraz większym zainteresowaniem transpor-tem publicznym. Wiele uwagi poświęca się na rozwiązania, które pomagają ograniczyć ne-gatywny wpływ transportu na środowisko i promuje się korzystanie z transportu publicznego w miejsce prywatnego, jako elementu umożlwiającego zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do środowiska. Nowym problem ograniczającym korzystanie z miejskiej komunikacji auto-busowej jest rozprzestrzeniająca się pandemia COVID-19. Według danych pozyskanych z Biura Informacji Kredytowej, w marcu 2020 r. Warszawski ZTM sprzedał o 3,5 mln mniej
biletów niż w tym samym miesiącu ubiegłego roku, co stanowi spadek o 53 %. Ze sprzedaży biletów uzyskano o blisko 37 mln zł mniej niż w porównywalnym okresie roku ubiegłego. Oznacza to ponad 44 % straty [2]. Dlatego kluczowym zadaniem jest przekonanie pasażerów do ponownego korzystania z transportu publicznego autobusowego, co uratuje go przed de-gradacją. Wydaje się, że może w tym pomóc wprowadzenie zmian technologicznych w punktach przesiadkowych.
Rys. 1. Zestawienie szacunkowe liczby przewiezionych pasażerów komunikacji miejskiej w 2019 roku (źródło: [1])
Skalę problemu związanego z dużą liczbą zakażeń koronawirusem SARS-CoV-2 przed-stawiają dane Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), które na dzień 01.09.2020 r. wska-zują, że od 4 marca 2020 r. w Polsce uległo zakażeniu 67 922 osób, a liczba zgonów wynio-sła 2 058 osób [3]. Jednocześnie obserwuje się dalszy wzrost liczby zakażeń.
Według WHO, koronawirus SARS-CoV-2 atakuje układ oddechowy, rozprzestrzeniając się przede wszystkim poprzez kontakt z zakażoną osobą drogą kropelkową przez kaszel lub kichanie. Kropelki wydzieliny uwalnianej podczas kaszlu lub kataru mogą być wdychane, osiadać na rękach lub innych powierzchniach. Dlatego jednym z ważniejszych elementów zapobiegania rozprzestrzenianiu się wirusa jest dezynfekcja całego ubrania wierzchniego.
Transport publiczny według Międzynarodowego Stowarzyszenia Transportu Publicz-nego (UITP) jest uważany za środowisko o wysokim stopniu ryzyka zakażaniem ze względu na:
dużą liczbę osób znajdujących się w nieprzewietrzanej oraz zagęszczonej przestrzeni, brak elementów pomagających zidentyfikować potencjalnie chore osoby,
dużą ilość powierzchni, które są dotykane przez pasażerów [4].
Proponowana w ramach tej pracy modyfikacja punktu wymiany pasażerów stanowi próbę odpowiedzi na istniejące zagrożenie rozprzestrzeniania się choroby zakaźnej, poprzez uwzględnienie miejsca do dezynfekcji pasażerów. Wymaga to zmian konstrukcyjnych,
a w praktyce wymiany istniejących wiat przystankowych. Jest to doskonała okazja do roz-wiązania także innego problemu jakim jest stosunkowo długi czas wsiadania pasażerów (zwłaszcza o ograniczonej mobilności) do pojazdu. Kwestia ta może być szczególnie istotna w sytuacji, kiedy pasażerowie przed wejściem do pojazdu są poddawani dezynfekcji, co jeszcze wydłuża ten proces. Zatem proponowane rozwiązanie uwzględnia oba te kryteria, co może stanowić ważną przesłankę przy podejmowaniu decyzji o jego ewentualnym zasto-sowaniu.
2. Przykłady istniejących rozwiązań
2.1. Rozwiązania w zakresie zwiększenia ochrony przed zakażeniem
Międzynarodowe lotnisko w Hongkongu jest pierwszym portem lotniczym na świecie, w którym zastosowano kanał do dezynfekcji osób, kabinę „CleanTech”. Jest to zamknięty obiekt podobny do budki telefonicznej, w którym użytkownicy mogą wykonać procedury dezynfekcji i odkażania w kilka sekund (rys. 2). Firma produkująca „CleanTech” zapewnia, że osoby korzystające z kabin nie muszą się specjalnie przygotowywać czy obawiać nie-przyjemnych zapachów oraz doznań sensorycznych.
Rys. 2. Kabina do dezynfekcji na lotnisku międzynarodowym w Honkongu (źródło: [6])
Kolejnym przykładem rozwiązania wykorzystującego technologię dezynfekcji osób wchodzących do obiektu, w tym przypadku sportowego, jest kabina umieszczona przed wej-ściem do Tureckiego Klubu Sportowego Besiktas JK. Maszyna automatycznie rozprowadza płyn dezynfekujący, który niszczy wirusy (rys. 3).
Przedstawione przykłady wskazują, iż na całym świecie myśli się̨ o działaniach zmierza-jących do ograniczenia kanałów rozprzestrzeniania się̨ wirusa poprzez dezynfekcję odzieży. Podobne możliwości ograniczania rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2 ma instalo-wanie dedykowanych bramek do odkażania, wykorzystujących odpowiedni czynnik dezyn-fekcyjny.
2.2. Rozwiązania w zakresie czasu wsiadania do pojazdu komunikacji
miejskiej
Celem zwiększenia przepływu pasażerów i skrócenia czasu ich wymiany w punkcie prze-siadkowym, w proponowanej koncepcji zastosowano rozwiązanie polegające na wprowa-dzeniu jednego poziomu pomiędzy podłogą obiektu, a podłogą autobusu. Podkreślić należy, że aktualnie już występują w niektórych miastach w Polsce perony autobusowe podwyż-szone do poziomu podłogi wejścia do autobusu, umożliwiające szybsze wejścia i wyjście z autobusu (np. punkty przesiadkowe w miejscowości Środa Wielkopolska). Takie rozwią-zania zostały wprowadzone w komunikacji autobusowej m.in. w mieście Kurytyba w połu-dniowej Brazylii. Po wprowadzeniu m.in. wyżej opisanego rozwiązania, liczba prywatnych aut osobowych poruszających się po drogach spadła w mieście o jedną trzecią, przy jedno-cześnie dwukrotnym wzroście liczby mieszkańców. Postój autobusu na przystanku trwa przy tym od 15 do 19 sekund, co sprawia, że komunikacja publiczna jest najchętniej wybieranym sposobem transportu [5] (rys. 4).
Rys. 4. Rozwiazania zastosowane w Kurytybie (źródło: [7, 8])
Jak wykazały badania przeprowadzone w 1991 r. [12], 17 lat po wprowadzeniu w Kury-tybie (rys. 5) systemu Bus Rapid Transport (BRT) uwzgledniającego w swoim rozwiązaniu m.in. zrównanie platformy peronu z podłogą autobusu, pomimo jednego z najwyższych wskaźników zmotoryzowania mieszkańców na tle pozostałych miast brazylijskich, 75% mieszkańców miasta korzystało ze zbiorowego transportu miejskiego.
Rys. 5. Punkt przesiadkowy Kurytyba – idea (źródło: [10])
3. Proponowane rozwiązanie
Punkty przesiadkowe pełnią podstawową role w systemie miejskiego transportu publicz-nego. Opracowany schemat przystanku autobusowego (rys. 6) rozszerzonego o funkcję de-zynfekcji, z jednoczesnym podwyższeniem poziomu podłogi obiektu do poziomu podłogi autobusu, może być użyteczny dla organów zajmujących się wyposażeniem infrastruktury przystankowej w miejskim publicznym transporcie zbiorowym.
Rys. 6. Wizualizacja punktu przystankowego rozszerzonego o funkcję dezynfekcji (źródło: opracowanie własne)
Obiekt ten zapewnia dezynfekcję każdego pasażera przed wejściem do autobusu oraz po jego opuszczeniu. Dezynfekcja jest dostępna w wyznaczonych strefach na początku i na końcu projektowanego punktu przesiadkowego (rys. 7 i 8). W pierwszej fazie będzie prze-prowadzana dezynfekcja w wyznaczonej strefie przy bramce wejściowej. Przez bramkę pa-sażerowie przechodzą w swoich ubraniach. Urządzenie działa automatycznie. Po wejściu do komory następuje samoczynne zamgławianie ciała użytkownika. Dysze zamgławiające za-montowane są na całym obwodzie kabiny, co powoduje, iż dezynfekcji poddawana jest zarówno odzież jak i obuwie pasażerów. Czas dezynfekcji standardowo wynosi 5 sekund.
Rozwiązanie to zapewnia prostą i skuteczną dezynfekcję osób, a także przedmiotów należą-cych do pasażerów, takich jak np. wózki dla dzieci czy walizki.
Rys. 7. Rzut punktu przystankowego i autobusu ZTM (źródło: opracowanie własne)
Rys. 8. Przekrój punktu przystankowego z zaznaczonymi zbiornikami na płyn do dezynfekcji (źródło: opracowanie własne)
Do dezynfekcji powinien być używany certyfikowany środek, nieszkodliwy dla ludzi w postaci tzw. suchej mgły, która rozpylana jest poprzez atomizację ultradźwiękową. Takim certyfikowanym produktem, dostępnym obecnie na rynku jest np. polski produkt firmy Bio ActiW, który jest bezpieczny dla ludzi i zwierząt oraz wykazuje skuteczne działanie przeciwko wirusom, w tym COVID-19. Produkt BIO ActiW 500 inaczej „biobójcza woda elektrolizowana ECA” (kwas podchlorawy), jak podaje producent, poprzez wysoki REDOX ORP ok: 980–1050 mV, działa wyjątkowo szybko i skutecznie na wszelkie bakterie, zarod-niki, pleśnie, grzyby glony i inne patogeny. Badania międzynarodowe potwierdzają sku-teczne działania kwasu podchlorawego przeciwko wirusom w tym SARS. Pomimo dużej aktywności biobójczej, kwas podchlorawy nie jest cytotoksyczny dla komórek ludzkich i zwierzęcych [11].
Po przejściu przez strefę dezynfekcji za bramkami znajduje się przestrzeń do oczekiwania na autobus z miejscami do siedzenia. Pasażerowie oczekują na autobus na podniesionej plat-formie. Wsiadając lub wysiadając z autobusu nie pokonują żadnych schodów, co umożliwia szybkie wejście do pojazdu zwłaszcza osobom o starszym, a także poruszającym się na wóz-kach inwalidzkich. Punkt przesiadkowy i autobus wyposażone są w podwójne drzwi, któ-rych zwiększona szerokość dodatkowo przyspiesza wymianę pasażerów. Ze względu na podwyższenie punktu przesiadkowego względem terenu, konieczne są schody przed wej-ściem do obiektu oraz podnośnik na zewnątrz, który umożliwia wsiadanie osobom niepeł-nosprawnym lub niemogącym swobodnie poruszać się po schodach. Jest to o tyle istotne,
że niezbędny do tego czas nie jest bezpośrednio związany z czasem postoju autobusu na przystanku, a tym samym nie ogranicza prędkości komunikacyjnej autobusu.
Proponuje się, aby przystanek był przeszklony w części przedniej i tylnej, zaś otwarty z boku co umożliwi przewietrzanie punktu przesiadkowego. Płyny dezynfekujące mogą być dostarczane do zbiorników zlokalizowanych w strefach dezynfekcyjnych znajdujących się na początku i końcu punktu przesiadkowego i za pomocą dysz aktywowanych czujnikami ruchu rozpylane w przestrzeni komory wejściowej i wyjściowej. Działanie komory wyjścio-wej jest identyczne jak działanie komory wyjścio-wejściowyjścio-wej. Zbiorniki z płynem do dezynfekcji zostaną umieszczone poniżej terenu, aby dodatkowo zabezpieczyć je przed nadmiernym na-grzewaniem się (rys. 8).
Kabiny do dezynfekcji, które mogą być wykorzystane w punktach przesiadkowych są w chwili obecnej dostępne na rynku, produkowane przez polskich producentów np. firmę Celius. Jak wskazuje ten producent, dezynfekcja w kabinie dokonywana jest bardzo szybko, zajmuje 5–10 sekund. Według badań przeprowadzonych przez producenta, kabina taka może zdezynfekować nawet 300 osób na godzinę. Jest to specjalna, certyfikowana kabina do dezynfekcji suchej całego ciała/sylwetki. Parametry kabiny do dezynfekcji (wysokość, szerokość i długość), mogą być dostosowane do potrzeb pomieszczenia, w którym będą za-montowane. Są one już testowane w kilkunastu instytucjach w Polsce, między innymi w szpitalu w Starachowicach i w hotelu w Józefowie koło Warszawy, zaś stosowany środek do dezynfekcji nie powoduje osadzania na ubraniu, natomiast bardzo rozdrobniona czą-steczka dezynfekująca głęboko wnika w powierzchnię ubrania. Dzięki temu kabina jest w stanie zdezynfekować osobę wchodzącą w czasie nie dłuższym niż kilka sekund. Płyny do dezynfekcji są dopuszczone do tego, żeby je stosować dla człowieka i w kontakcie z żyw-nością. Omawiane kabiny do dezynfekcji zostały wprowadzone do testowania od czerwca 2020 r., co oznacza, że ostateczne wnioski dotyczące ich skuteczności, szybkości działania i braku szkodliwości powinny jeszcze zostać potwierdzone niezależnymi badaniami,
Celem zapewnienia bezpośredniego wejścia z punktu przesiadkowego do autobusu, kra-wędź peronu w miejscu zatrzymywania się autobusu winna wyraźnie wyróżniać się poprzez jej odpowiednie zaznaczenie, a także winno się wyróżniać miejsca zatrzymania drzwi auto-busu. Zabudowa przystanku jest przezroczysta, co pozwala obserwować nadjeżdżające po-jazdy, zaś na wysokości drzwi autobusu w zabudowie przystankowej winny znajdować się drzwi automatycznie otwierane, umożliwiające bezpośrednie wejście i wyjście z autobusu. Wskazać jednocześnie należy, iż wyżej opisany punkt przystankowy może być dostosowany także do istniejącej infrastruktury peronów przystankowych, tj. do peronów, które zostały podniesione do wysokości podłogi autobusu.
Budowa nowych punktów przesiadkowych wiąże się niewątpliwie z szeregiem ograni-czeń i uwarunkowań. Jednym z nich jest konieczność poniesienia znacznych kosztów przez organ zarządzający transportem miejskim. Wiąże się to bowiem z budową nowych punktów przesiadkowych wyposażonych w urządzenia dezynfekujące. Jednakże z uwagi na fakt, iż zachodzi konieczność modernizacji znacznej liczby punktów przesiadkowych, wydaje się, iż spowoduje to możliwość negocjacji ceny, która będzie zdecydowanie niższa od jednost-kowych cen detalicznych. Ważnym elementem w procesie modernizacji punktów przesiad-kowych, mającym wpływ na obniżenie kosztów modernizacji, będzie także wprowadzenie rozwiązań projektowych wykorzystujących istniejącą infrastrukturę. Dodatkowo rozwiąza-nie to, może być wprowadzane stopniowo, w pierwszej kolejności na liniach komunikacji miejskiej o największym natężeniu ruchu pasażerskiego, wg analiz z okresu przed pandemią.
Ważnym elementem, który należy także wziąć pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o modernizacji punktu przesiadkowego zgodnie z zaproponowanym rozwiązaniem, jest ko-nieczność zapewnienia obsługi punktów przesiadkowych, w tym uzupełnianie płynów de-zynfekujących.
Dla szczegółowego określenia kosztów realizacji tego przedsięwzięcia konieczne jest opracowanie projektu budowlanego budowy i modernizacji punktów przesiadkowych uwzględniającego analizę finansową. Jednak bardzo ważnym czynnikiem przemawiającym za wdrożeniem proponowanych rozwiązań technicznych jest możliwość przywrócenia nor-malnego ruchu pasażerskiego, a w konsekwencji zwiększenie dochodów ze sprzedaży bile-tów i ponowne zwiększenie zaufania do transportu miejskiego.
4. Wnioski
W artykule zaproponowano autorską koncepcję zmian technologicznych w punktach przesiadkowych w zakresie dezynfekcji osób wsiadających i wysiadających z autobusu ko-munikacji publicznej. Ma ona na celu zapobieżenie rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2, a jednocześnie może pomóc ograniczyć straty w transporcie publicznym wywołane przez negatywne oddziaływanie COVID-19.
Zaproponowane rozwiązanie pozwala na stworzenie nowoczesnego stanowiska sanitar-nego, które pomoże zabezpieczyć miasto przed rozprzestrzenianiem się̨ COVID-19. Prze-strzenie do dezynfekcji osób wydają się niezbędne w systemie komunikacji publicznej z uwagi na dużą liczbę pasażerów gromadzących się na niewielkiej powierzchni. Przy jed-noczesnym braku możliwości zachowania dostatecznych odległości między osobami, powo-duje to konieczność szczególnej dbałości o bezpieczeństwo sanitarne. Punkty przesiadkowe są miejscami, w których, w ocenie autorki tego artykułu, proponowane rozwiązania można w sposób skuteczny wdrożyć, osiągając zmniejszenia ryzyka rozprzestrzeniania się korona-wirusa SARS-CoV-2. Świadomość większego bezpieczeństwa sanitarnego powinna w kon-sekwencji doprowadzić do zmniejszenia obaw, a tym samym zwiększenia liczby pasażerów korzystających z publicznej komunikacji autobusowej.
Przedstawione rozwiązanie ogranicza możliwość przedostania się do autobusu komuni-kacji publicznej osób, które nie zostały poddane dezynfekcji. W tej koncepcji ruch pasaże-rów korzystających z komunikacji publicznej odbywa się wyłącznie poprzez obiekt przy-stankowy, w którym zamontowano kabiny do dezynfekcji osób. Dodatkowo także osoby opuszczające autobus poddawane są dezynfekcji. Dla większej skuteczności konieczne jest wprowadzenie proponowanych rozwiązań w punktach przesiadkowych na całej długości określonej linii komunikacyjnej.
Zmiany technologiczne dotyczące geometrii przystanku poprzez jego podniesienie do po-ziomu podłogi autobusu, znacząco skrócą czas postojów. Tym samym rozwiązania inspiro-wane sytuacją epidemiologiczne mogą pozwolić na jednoczesne osiągnięcie innego waż-nego celu jakim jest wysoka wydajność systemu komunikacji miejskiej.
Zauważyć należy, iż przebudowa punktów przesiadkowych oraz ich doposażenie w kabiny do dezynfekcji wiąże się z koniecznością poniesienia kosztów związanych z ich wdrożeniem, a także wprowadzenia stosownych rozwiązań organizacyjnych w zakresie ob-sługi autobusów. Analiza finansowa proponowanego rozwiązania nie była przedmiotem pracy, zatem stanowi to kierunek do dalszych badań. Należy w niej także uwzględnić koszty
Copyright © 2020 Skrobot K.
This is an open access article distributed under the Creative Commons Attribution License społeczne braku działań zmierzających do zapewnienia bezpieczeństwa pasażerom w aspek-cie zapobiegania zarażenia się COVID-19, koszty normalnej, okresowej wymiany lub remontu istniejących wiat przystankowych, a także koszty ponoszone wskutek zmniejszonej liczby pasażerów korzystających z komunikacji w czasie pandemii.
Bibliografia
1. Raport roczny ZTM Warszawa (2019). https://www.ztm.waw.pl/wp-content/uploads/2020/05/Raport-Roczny-ZTM-2019.pdf .
2. Biuro Informacji Kredytowej. https://media.bik.pl/informacje-prasowe/537492/pandemia-zatrzymala-podrozujacych-ale-nie-gapowiczow.
3. Światowej Organizacji
Zdrowia.https://www.gov.pl/web/koronawirus/wykaz-zarazen-koronawirusem-sars-cov-2.
4. Międzynarodowego Stowarzyszenia Transportu Publicznego
https://www.uitp.org/sites/default/files/cck-focus-papers-files/Corona%20Virus_PL.pdf
5. Kurytyba, transport-publiczny. https://www.transport-publiczny.pl/wiadomosci/kurytyba--najbardziej-in-nowacyjne-miasto-swiata-2140.html
6. LineToday.https://today.line.me/hk/article/Hong+Kong+airport+operates+full+body+disinfection+chan-nel+deploys+cleaning+robots+amid+COVID+19+epidemic-RXq0ww
7. Magazyn sportowy. https://gol24.pl/besiktas-kupil-niezwykla-maszyne-ma-uchronic-przed-wiru-sem/ga/c2-14961966/zd/43242912.
8. Światowy instytut zasobów. https://wrirosscities.org/our-work/project-city/curitiba-brazil.
9. Projektowanie uniwersalne. http://universaldesignaustralia.net.au/curitiba-bus-system-good-planning/.
10. Bus Rapid Transport, Raport: https://www.transit.dot.gov/sites/fta.dot.gov/files/issues.pdf.
11. Bielański, A. (2005). Podstawy chemii nieorganicznej, część 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN,
576. ISBN 83-01-13816-5.
12. Jagiełło, A. (2017). Rola Bus Rapid Transit w zbiorowym transporcie miejskim, Przegląd komunikacyjny,
2, 2–6.
Modyfikacja punktu wymiany pasażerów w systemie
transportu miejskiego w odpowiedzi na zagrożenia
- COVID-19
Streszczenie. Artykuł przedstawia próbę rozwiązania problemu dotyczącego konieczności
wprowadzenia zmian w systemie transportu publicznego w zakresie punktów wymiany pasa-żerów. Zwiększenie bezpieczeństwa osób podróżujących transportem publicznym, a w szcze-gólności transportem autobusowym ZTM, w dobie współczesnych zagrożeń jest elementem koniecznym, w celu przeciwstawiania się negatywnym wpływom pandemii koronawirusa. Biorąc pod uwagę sytuację i szybkie rozprzestrzenianie się wirusów niezbędne jest zapropo-nowanie rozwiązań, które podniosą poziom bezpieczeństwa podróżujących oraz zwiększą przepustowość transportu publicznego. Konieczna jest modyfikacja i rozszerzenie funkcji przystanku autobusowego jako punktu wymiany pasażerów o elementy służące do ich dezyn-fekcji oraz zapewnienie bezpośredniego wejścia do autobusu jedynie osób po dezyndezyn-fekcji.
Słowa kluczowe: punkt wymiany pasażerów, transport miejski, bezpieczeństwo
