Eliza Goszczyńska
HEALTH PROMOTION IN WORKPLACES WITH A LARGE SHARE OF OLDER EMPLOYEES. THE SITUATION IN POLAND
Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera / Nofer Institute of Occupational Medicine, Łódź, Poland Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy / National Centre of Workplace Health Promotion
Streszczenie
Wstęp: W ciągu najbliższych dekad proces starzenia się ludności Polski znacznie się nasili. Spowoduje to kurczenie się zasobów pra-cy. Zwiększenie wśród personelu udziału starszych pracowników o gorszym zdrowiu może osłabić niektóre parametry funkcjonowa-nia zakładów pracy (np. doprowadzić do wzrostu absencji chorobowej). Jednym ze sposobów radzefunkcjonowa-nia sobie z takimi wyzwafunkcjonowa-niami jest promowanie zdrowia pracowników. W artykule sprawdzono, czy firmy o dużym odsetku starszych pracowników, tj. w wieku ≥55 lat, są bardziej świadome starzenia się ludności i zainteresowane promowaniem zdrowia załogi niż organizacje zatrudniające głównie młodszy personel. Materiał i metody: Próbę stanowiło 926 firm mających świadomość udziału osób ≥55 r.ż. wśród swo-jego personelu, wyłonionych z reprezentatywnej próby 1000 firm z Polski zatrudniających ≥50 pracowników. Analizy prowadzono w 4 grupach zakładów: niezatrudniających osób w tym wieku (N = 43), organizacjach, w których stanowią one <1/4 załogi (N = 493), 1/4–1/2 personelu (N = 335) i >1/2 pracowników (N = 55). Przeprowadzono standaryzowane wywiady osobiste (bezpośrednie) przy użyciu systemowego wspomagania komputerowego (computer-assisted personal interviews – CAPI) z reprezentantami zarządów (paź-dziernik–listopad 2017 r.). Wyniki: Organizacje z najwyższym udziałem starszych pracowników są najbardziej świadome procesu sta-rzenia się ludności i jego konsekwencji, mają duże poczucie sensu inwestowania w zdrowie podwładnych, chętniej od zakładów nieza-trudniających osób ≥55 r.ż. analizują potrzeby zdrowotne personelu w różnym wieku, zwiększają zaangażowanie w promowanie zdro-wia w ostatnich latach i powszechniej wdrażają takie działania. Problem polega na ich słabszym w stosunku do zakładów niezatrudnia-jących pracowników ≥55 r.ż. zainteresowaniu ewaluacją przedsięwzięć prozdrowotnych oraz rozeznaniu ich efektów. Wnioski: Mimo relatywnie najpowszechniejszej świadomości starzenia się ludności i realizacji promocji zdrowia duża grupa organizacji zatrudniających głównie starszych pracowników bagatelizuje omawiany proces demograficzny. Dodatkowo wiele firm promujących zdrowie załogi robi to z zupełnie innych pobudek niż ograniczanie następstw starzenia się ludności. Skłania to do wniosku o potrzebie uświadamiania pra-codawców o nieuchronności starzenia się ludności oraz wskazywania im promocji zdrowia jako narzędzia ograniczania skutków tego procesu. Ważne jest także zachęcanie kadry zarządzającej do ewaluowania przedsięwzięć prozdrowotnych. Med. Pr. 2020;71(2):153–176 Słowa kluczowe: starzenie się, promocja zdrowia, zarządzanie wiekiem, program wellness, zakład pracy, starsi pracownicy Abstract
Background: In the nearest decades, the ageing process in Poland is likely to intensify, leading to the shrinking of workforce. An increase in the share of older employees having worse health may deteriorate certain worksite parameters (i.e., resulting in increased sickness absence). Enterprises may face such challenges by promoting employees’ health. The paper aims at answering the question whether enterprises with a large share of older employees (aged ≥55) are more aware of the ageing process and more interested in promoting health of their personnel than organizations hiring mostly younger employees. Material and Methods: The survey cov-ered 926 companies selected from a representative sample of 1000 enterprises in Poland hiring ≥50 employees, which were aware of the share of employees aged ≥55 among their staff. The analyses were conducted in 4 groups of enterprises, depending on the share of ageing employees, i.e., enterprises not hiring such employees (N = 43), and enterprises with ageing employees accounting for less than one-fourth (N = 493), from one-fourth to a half (N = 335), or more than a half (N = 55) of their personnel. Standardized computer-assisted personal interviews (CAPI) with delegates of the boards were held in October–November 2017. Results: Organi-zations with the majority of older employees have the greatest awareness of population ageing, its consequences and the deepest sense of investing in employees’ health. They are also more willing than worksites not employing people aged ≥ 55 to analyze the health needs of their personnel of different age and to implement health promotion measures. The problem is that they are less interested in the evaluation of such activities. Conclusions: Although enterprises employing mostly people aged ≥ 55 are the most aware of population ageing and likely to implement many health promotion measures, many of them appear to neglect this demographic
pro-PROMOCJA ZDROWIA W ZAKŁADACH PRACY
O DUŻYM UDZIALE STARSZYCH PRACOWNIKÓW.
SYTUACJA W POLSCE
PRACA ORYGINALNA
Finansowanie / Funding: badanie sfinansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016–2020 (cel operacyjny 5: Promo-cja aktywnego i zdrowego starzenia, Zadanie 3: Działania edukacyjne: 5. EdukaPromo-cja pracodawców, menedżerów, spePromo-cjalistów zarządzania zasobami ludzkimi i ochrony zdrowia pracujących w zakresie tworzenia i realizacji w zakładach pracy programów zarządzania zdrowiem starzejących się pracowników; kierownik zadania: dr Elżbieta Korzeniowska).
WSTĘP
Chociaż obecnie w Polsce odsetek osób starszych w po-pulacji ogólnej jest stosunkowo niewielki w porów-naniu z innymi państwami europejskimi i Organiza-cji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), to w ciągu najbliższych dekad będzie szybko rósł [1]. Sza-cuje się, że w naszym kraju liczba 15–64-latków zmniej-szy się o 11% w latach 2015–2030 i o 28% w latach 2015– –2050. Odwrotna tendencja będzie obserwowana w star-szych grupach wiekowych. Populacja osób 65-letnich lub starszych wzrośnie o 43% w latach 2015–2030 i o 83% w latach 2015–2050 [2]. W latach 2012–2050 propor-cja osób w wieku ≥65 lat w stosunku do tych w wieku 20–64 lat ma się potroić (wzrosnąć z 21% do 63%, przy czym przewidywana średnia dla OECD w 2050 r. ma wynosić 51%) [1]. Omówiona sytuacja demograficzna spowoduje poważne konsekwencje dla zakładów pracy, tj. starzenie się i kurczenie zasobów pracy.
Pierwsze z wymienionych następstw wiąże się ze wzrostem odsetka starszych pracowników wśród per-sonelu firm. Tymczasem osoby te zazwyczaj charak-teryzują się słabszym zdrowiem fizycznym i psychicz-nym [3] i mniej korzystpsychicz-nymi sposobami postępowa-nia w sferze zdrowia, w tym także w kontekście miej-sca pracy [4]. Może to przekładać się na gorsze wybra-ne wskaźniki funkcjonowania zatrudniających je orga-nizacji (przykładowo dane Zakładu Ubezpieczeń Spo-łecznych wskazują na wyższą absencję chorobową w grupie ≥50 r.ż. w porównaniu ze średnią dla całej po-pulacji osób tam ubezpieczonych [5]).
Pracodawcy w większości dostrzegają słabsze zdro-wie starszych pracowników i jego wpływ na ich funk-cjonowanie zawodowe. Przykładowo w ogólnopolskim reprezentatywnym badaniu „Aktywizacja potencjału osób starszych w starzejącej się Europie” (ASPA), które objęło firmy zatrudniające przynajmniej 10 osób, tylko 17% pracodawców uważało, że dobre zdrowie fizycz-ne i wytrzymałość w kontekście wykonywafizycz-nej pra-cy w wysokim lub bardzo wysokim stopniu
charakte-ryzują personel w wieku >50 lat, podczas gdy pracow- nikom ≤35 r.ż. takie oceny przypisywało aż 77% re-spondentów [6]. W badaniu zakładów pracy przepro-wadzonym przez Kukulak-Dolatę zły stan zdrowia był najczęściej wskazywaną przyczyną trudności w wyko-nywaniu pracy przez osoby ≥45 r.ż. (wymieniało ją aż 56% pracodawców dostrzegających problemy w reali-zacji obowiązków zawodowych przez tę grupę pracow-ników) [7].
Wśród konkretnych następstw zatrudniania star-szego personelu pracodawcy podkreślają problem wy-sokiej absencji chorobowej. W analizach przeprowa-dzonych na zlecenie Centrum Monitoringu Społeczne-go i Kultury Obywatelskiej aż 24% pracodawców z Dol-nego Śląska zatrudniających pracowników w starszym wieku obawia się o zbyt częste korzystanie ze zwol-nień lekarskich przez tę grupę personelu. Inne oba-wy uwzględnione w kwestionariuszu (m.in. nieumie-jętność pracy z użyciem nowych technologii, niechęć do nauki, niska wydajność pracy, brak elastyczności, pozorowanie pracy w celu dotrwania do emerytury) są wyrażane zdecydowanie rzadziej [8]. Jednocześnie w badaniu ASPA aż 36% pracodawców z Polski uważa, że wzrost w ich firmach średniej wieku personelu o 5 lat spowoduje wzrost absencji chorobowej [6].
Drugie z wyzwań dla rynku pracy, będące następ-stwem starzenia się ludności, tj. kurczenie się zaso-bów pracy, polega na spadku liczebności siły roboczej i liczby kandydatów do pracy, zwłaszcza z młodszych grup wiekowych [2,9]. Jednym ze sposobów na ogra-niczenie tego zjawiska jest zapobieganie opuszczaniu rynku pracy przez osoby w wieku produkcyjnym. In-ny polega na tworzeniu warunków do kontynuowa-nia pracy po osiągnięciu wieku emerytalnego. Kolejna z opcji to umożliwianie powrotu na rynek pracy gru-pom społecznym charakteryzującym się stosunkowo niskimi współczynnikami aktywności zawodowej. Na-leżą do nich m.in. osoby ≥55 r.ż. [2]. W rankingu PwC pn. „Golden Age Index”, uwzględniającym głównie sto-pę zatrudnienia osób w wieku 55–64 lat i 65–69 lat, nasz
cess. Many companies promoting employees’ health do so for other reasons than to diminish the consequences of population ageing. Thus, employers should be made aware of the inevitability of ageing and health promotion as a tool in coping with the outcomes of that process. They should also be encouraged to evaluate their health promotion measures. Med Pr. 2020;71(2):153–76
Key words: ageing, health promotion, age management, wellness program, workplace, older employees
Autorka do korespondencji / Corresponding author: Eliza Goszczyńska, Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, Krajowe Centrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy, ul. św. Teresy 8, 91-348 Łódź, e-mail: eliza.goszczynska@imp.lodz.pl Nadesłano: 25 czerwca 2019, zatwierdzono: 20 września 2019
kraj zajmuje dopiero 30 miejsce spośród 35 państw OECD [10].
Ważną przeszkodą w podejmowaniu lub wykony-waniu pracy szczególnie przez osoby zbliżające się do wieku emerytalnego bądź go przekraczające mogą być szeroko rozumiane problemy zdrowotne. Kłopoty w tej sferze mogą obniżać indywidualną zdolność do pracy. Są one istotnym czynnikiem ryzyka przedwczesnego kończenia aktywności zawodowej, a także zaniechania pracy zarobkowej po uzyskaniu uprawnień emerytal-nych [11].
Sondaże wskazują na ważny aspekt problemów zdro-wotnych przy podejmowaniu decyzji o przerywaniu lub utrzymywaniu aktywności zawodowej przez osoby zbliżające się do wieku poprodukcyjnego bądź w nie-go wchodzące. W 6 edycji „Badania Zdrowia, Starze-nia się Populacji i Procesów Emerytalnych «SHARE: 50+ w Europie»” aż dwoje na troje 50–59-latków w Pol-sce (68% mężczyzn i 64% kobiet) obawia się, że nie bę-dzie mogło pracować do osiągnięcia wieku emerytal-nego właśnie z powodu problemów zdrowotnych [12]. Według sondażu przeprowadzonego w ramach projek-tu „Wyrównywanie szans na rynku pracy dla osób 50+” wśród pracujących w wieku ≥45 lat chcących odejść na emeryturę tak szybko, jak to tylko możliwe, aż 34% ja-ko powód planowanej dezaktywacji podaje zły stan zdrowia (tylko zmęczenie pracą i życiem oraz potrze-ba odpoczynku wskazywane są nieco częściej, bo przez 40% respondentów) [13].
Powyższe dane dotyczące relacji między zdrowiem człowieka a jego aktywnością zawodową i jakością funk-cjonowania zawodowego wskazują, jak ważnym aspek-tem działań pracodawców w radzeniu sobie ze starze-jącymi i kurczącymi się zasobami pracy powinna być troska o dobre zdrowie załogi. Służy temu m.in. pro-mocja zdrowia w miejscu pracy. Liczne badania dowo-dzą jej skuteczności w zakresie umacniania zdrowia fi-zycznego i psychicznego pracowników, a także prewen-cji lub łagodzenia problemów w tych 2 sferach zdrowia. Istnieją również doniesienia naukowe, które świadczą o potencjale tego rodzaju działań prozdrowotnych w za- kresie wzmacniania indywidualnej zdolności do pracy załogi, a także zmniejszania poziomu absencji choro-bowej w firmie [11].
W kontekście rychłej intensyfikacji procesu starze-nia się ludności ważne staje się pytanie o wpływ pro-mocji zdrowia w miejscu pracy na starszych pracowni-ków. Mimo istniejących badań pierwotnych dowodzą-cych jej skuteczności w tej grupie adresatów dotychcza-sowe nieliczne przeglądy literatury prowadziły do
uzy-skania niewystarczających bądź ograniczonych dowo-dów na korzystny wpływ omawianych przedsięwzięć prozdrowotnych na styl życia, indywidualną zdolność do pracy, przedwczesne kończenie aktywności zawodo-wej, absencję chorobową czy produktywność starszych pracowników. Taka luka w naukowej wiedzy wyni-ka z niedostatku badań pierwotnych (w tym szczegól-nie o wysokiej jakości naukowej), ich sprzecznych wy-ników, a także dużej różnorodności interwencji proz-drowotnych podejmowanych w analizowanych bada- niach, grup docelowych i stosowanych mierników suk-cesu [14–16].
Firmy w Polsce wciąż w niewystarczającym stopniu angażują się w promowanie zdrowia pracowników [17]. Bardzo rzadko analizują oczekiwania i potrzeby zdro-wotne personelu przez pryzmat jego wieku i dosto-sowują działania prozdrowotne do specyfiki młod-szych i starmłod-szych członków załogi [18]. Wydaje się, że jedną z istotnych determinant tego rodzaju podejścia jest wciąż stosunkowo niewielki wzrost udziału star-szych wiekiem pracowników wśród personelu firm w naszym kraju (badanie Krajowego Centrum Pro-mocji Zdrowia w Miejscu Pracy Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi [KCPZwMP] prze-prowadzone na reprezentatywnej próbie średnich i du-żych zakładów pracy dowodzi, że załoga składająca się w większości z osób ≥55 r.ż. dotyczy tylko 6% organiza-cji) [18]. Przekłada się to na nietraktowanie przez pra-codawców starzenia się ludności jako aktualnego pro-blemu, ale jako wyzwania na przyszłość. Można jed-nak podejrzewać, że wraz z intensyfikacją omawianego procesu demograficznego organizacje będą coraz bar-dziej zainteresowane dbaniem o zdrowie starzejącego się personelu.
Niniejszy artykuł służy odpowiedzi na następują-ce pytanie: Czy firmy o dużym udziale starszych pra-cowników są bardziej świadome problemu starzenia się ludności oraz bardziej zainteresowane promowaniem zdrowia swoich załóg niż organizacje zatrudniające głównie młodszy personel?
W tym celu w 4 grupach zakładów pracy w Pol-sce, wyróżnionych ze względu na udział osób w wieku ≥55 lat wśród ich personelu, przeanalizowano następu-jące problemy:
1. Jaka jest świadomość problemu starzenia się ludno-ści wśród zarządów firm?
2. Jaka jest skala doświadczanych przez organizacje symptomów starzenia się ludności?
3. Czy pracodawcy mają poczucie sensu inwestowania w zdrowie pracowników?
4. Czy zakłady pracy podejmują działania ogranicza-jące konsekwencje omawianego procesu demogra-ficznego?
5. Czy firmy analizują potrzeby i oczekiwania zdro-wotne swoich pracowników?
6. Czy zakłady pracy ewaluują działania na rzecz zdro-wia personelu?
7. Jakie efekty promocji zdrowia załogi dostrzegają firmy?
W niniejszym artykule pod pojęciem starszych pra-cowników rozumiane są osoby w wieku ≥55 lat. Taką granicę wieku przyjęto m.in. za Europejską Agencją Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy, Komisją Europej-ską, Eurostatem, Międzynarodową Organizacją Pracy czy OECD [19]. Uznano, że duży udział tej grupy wie-kowej wśród personelu oznacza, że stanowi on powyżej połowy załogi.
Promocję zdrowia w miejscu pracy zoperacjonali-zowano jako wszelkie niewymagane prawem inicja-tywy pracodawców na rzecz zdrowia zatrudnionych przez nich osób.
MATERIAŁ I METODY
Ogólnopolskim, reprezentatywnym badaniem objęto 1000 średnich i dużych zakładów pracy, tj. zatrudnia-jących ≥50 pracowników. W każdym z zakładów pracy przeprowadzono 1 wywiad z osobą odpowiedzialną za szeroko pojęte zarządzanie kwestiami zdrowia persone-lu, która reprezentowała zarząd/kierownictwo tej orga-nizacji. Zastosowano metodę standaryzowanych wywia-dów osobistych (bezpośrednich) z systemowym wspo-maganiem komputerowym (computer assisted personal interview – CAPI). Koncepcja badania i kwestionariusz wywiadu zostały opracowane przez zespół KCPZwMP. Dobór próby i wywiady przeprowadziła firma ASM – Centrum Badań i Analiz Rynku z Kutna od paździer-nika do listopada 2017 r. Szczegółowe informacje na temat próby badawczej (w tym o sposobie jej doboru), a także reprezentantach firm biorących udział w bada-niu przedstawiono w innych opracowaniach [17,18].
W analizach prezentowanych w niniejszym artykule uwzględniono tylko organizacje, których reprezentanci biorący udział w badaniu byli świadomi struktury wie-ku personelu swojej firmy, tj. znali choćby przybliżony udział pracowników w wieku ≥55 lat wśród ogółu trudnionych (N = 926). Z analiz wykluczono 7,4% za-kładów, których przedstawiciele nie mieli takich infor-macji. Organizacje opisywane w niniejszym artykule są bardzo podobne do całej próby firm biorących udział
w badaniu (N = 1000) pod względem liczby zatrudnia-nych pracowników, kondycji finansowej, sekcji działal-ności gospodarczej oraz formy własdziałal-ności.
Dane prezentowane poniżej przedstawiono w po-dziale na 4 grupy zakładów wyróżnione ze względu na udział osób ≥55 r.ż. wśród personelu. Oprócz firm mają-cych ponad połowę pracowników w tym wieku (N = 55) są to również organizacje w ogóle ich niezatrudniające (N = 43) i takie, w których stanowią oni <1/4 persone-lu (N = 493) persone-lub 1/4–1/2 całej załogi (N = 335). Łącznie organizacje niezatrudniające osób ≥55 r.ż. i takie, w któ-rych stanowią <1/4 zespołu, określane są w niniejszym artykule jako firmy z młodym personelem lub o stosun-kowo młodej strukturze wieku personelu. Firmy, któ-rych 1/4–1/2 lub >1/2 załogi stanowią osoby ≥55 r.ż., są nazywane organizacjami ze starszą załogą bądź o star-szej strukturze wieku załogi.
Strukturę wielkości zatrudnienia i kondycję ekono-miczną 4 grup organizacji wyróżnionych według udzia-łu starszego personelu wśród ogóudzia-łu zatrudnionych tam osób przedstawiają tabele 1 i 2.
Ilościowe wyniki badania prezentowane są w pro-centach, w zaokrągleniu do pełnych liczb. Wszystkie przywoływane analizy korelacyjne zostały wykonane w programie Statistica z użyciem testu χ2 Pearsona.
Przyjęto istotność statystyczną na poziomie p < 0,05.
WYNIKI
Świadomość starzenia się ludności
Tylko ok. co trzeci (35%) zakład pracy w Polsce, któ-rego ponad połowę załogi stanowią osoby ≥55 r.ż., de-klaruje dyskutowanie przez kadrę zarządzającą kwestii przemian demograficznych (w odpowiedzi na pytanie „Czy w minionych 2 latach na spotkaniach kadry P. fir-my/zakładu poruszany był problem aktualnych zmian demograficznych i starzenia się społeczeństwa?”). Zain-teresowanie tym zagadnieniem maleje w sposób istot-ny statystycznie wraz ze zmniejszaniem się w firmach udziału starszych pracowników. Wśród organizacji, w których osoby te stanowią 1/4–1/2 personelu, dotyczy to 27% podmiotów, wśród zakładów pracy z mniejszym ich udziałem – 15%, a wśród wcale ich niezatrudniają-cych – już tylko 9% (χ2 = 31,57, df = 6, p < 0,0001). Skala doświadczanych w firmach symptomów starzenia się ludności
Zaledwie 27% firm zatrudniających głównie starszych pracowników obserwuje u siebie jakiekolwiek następ-stwa starzenia się ludności (w odpowiedzi na pytanie
Ta be la 1 . W ie lk oś ć z ak ła dó w p ra cy ( N = 9 26 ) a u dz ia ł p ra co w ni kó w ≥ 55 r .ż . w s tr uk tu rz e z at ru dn ie ni a fi rm y Ta ble 1 . Th e e nt er pr ise s iz e ( N = 9 26 ) v s. t he s ha re o f e m pl oy ee s a ge d ≥ 55 i n t he e m pl oy me nt s tr uc tu re o f e nt er pr ise s W ie lk oś ć o rga nizac ji Or ga niza tio n size U dzi ał p raco w ni kó w ≥55 r .ż. w s tr uk turze za tr udnieni a fir m Sh ar e o f em plo ye es a ge d ≥55 in t he em plo ym en t s tr uc tur e o f en ter pr ises [%] og ółem total fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. w og óle nie s ą za tr udnieni en ter pr ises n ot hir in g em plo ye es a ge d ≥55 fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. sta no w ią <1/4 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or les s t ha n o ne-f our th of t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. sta no w ią 1/4–1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or o ne-f our th t o a h alf o f t he pe rs on nel fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. sta no w ią >1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or m or e t ha n a h alf o f the p er so nnel 50–99 p raco w ni kó w / em plo ye es 68 84 72 61 67 100–249 p raco w ni kó w / em plo ye es 18 14 16 23 22 ≥250 p raco w ni kó w / em plo ye es 10 2 9 11 9 500−999 p raco w ni kó w / em plo ye es 1 0 1 2 0 ≥1000 p raco w ni kó w / em plo ye es 2 0 2 3 2 χ 2 = 21,17, df = 12, p < 0,05 Ta be la 2 . K on dy cj a e ko no m ic zn a z ak ła dó w p ra cy ( N = 9 26 ) w c ią gu 2 l at p rz ed b ad an ie m a u dz ia ł p ra co w ni kó w ≥ 55 r .ż . w s tr uk tu rz e z at ru dn ie ni a fi rm y Ta ble 2 . Th e e nt er pr ise e co no m ic s ta tu s ( N = 9 26 ) d ur in g a 2 -y ea r p er io d b ef or e t he s ur ve y v s. t he s ha re o f e m pl oy ee s a ge d ≥ 55 i n e m pl oy me nt s tr uc tu re o f e nt er pr ise s Ko nd yc ja e ko no miczn a Eco no mic s ta tu s U dzi ał p raco w ni kó w ≥55 r .ż. w s tr uk turze za tr udnieni a fir m Sh ar e o f em plo ye es a ge d ≥55 in t he em plo ym en t s tr uc tur e o f en ter pr ises [%] og ółem total fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. w og óle nie s ą za tr udnieni en ter pr ises n ot hir in g em plo ye es a ge d ≥ 55 fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. sta no w ią <1/4 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or les s t ha n o ne-f our th of t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. sta no w ią 1/4–1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or o ne-f our th t o a h alf o f t he pe rs on nel fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. sta no w ią >1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or m or e t ha n a h alf o f the p er so nnel Ba rdzo do bra / V er y g oo d 12 23 13 11 9 Raczej do bra / R at her g oo d 55 49 55 53 60 Ró żnie b yło / V ar ie d 26 16 26 29 14 Raczej sła bo / R at her p oo r 2 7 1 2 13 Tr udn o p ow ie dzie ć / H ar d t o s ay 5 5 5 5 4 χ 2 = 51,22, df = 12, p < 00001
„Czy w P. firmie/zakładzie występują jakieś oznaki, pro-blemy wynikające ze zmian demograficznych i starzenia się społeczeństwa?”). W pytaniu otwartym o ich przy-kłady najczęściej wymieniano różne symptomy zmniej-szania i starzenia się zasobów pracy, tj. trudności w po-zyskaniu doświadczonych pracowników, niedobór mło-dych osób na rynku pracy, duży udział wśród ogółu za-trudnionych w firmie osób w wieku przedemerytalnym oraz – w konsekwencji – przechodzenie na emeryturę dużych grupy pracowników. Co zrozumiałe, wraz ze zmniejszaniem się udziału osób ≥55 r.ż. odczuwanie te-go rodzaju konsekwencji przez zakłady pracy jest coraz mniej powszechne. Dotyczy to bowiem już tylko 13% organizacji, których starsi pracownicy stanowią 1/4–1/2 załogi, i 4% firm z mniejszych ich udziałem. W zakła-dach pracy zatrudniających wyłącznie młodszy perso-nel symptomy starzenia się społeczeństwa w ogóle nie są obserwowane (χ2 = 54,99, df = 6, p < 0,00001). Poczucie sensu inwestowania w zdrowie swoich pracowników
Przychylność kadry menadżerskiej do promocji zdro-wia załogi weryfikowano w badaniu przez ocenę roz-powszechnienia przekonań na 3 tematy, zadając pyta-nie: „Przy każdym ze stwierdzeń proszę powiedzieć, czy wyraża ono stanowisko kadry zarządzającej P. firmy, czy nie”. Pierwszy temat dotyczył skuteczności dbania przez personel o swoje zdrowie i wspierania go przez firmy w tego rodzaju działaniach. Drugi obejmował uzasad-nienia angażowania się zakładów pracy w niewymaga-ne przepisami prawa działania na rzecz zdrowia załogi. Trzeci odnosił się do usprawiedliwień dla braku troski o zdrowie pracowników. Tabele 3–5 prezentują te spo-śród uwzględnionych w kwestionariuszu opinii na wy-mienione tematy, których rozkłady są zróżnicowane w zależności od udziału osób ≥55 r.ż. wśród persone-lu firm.
Aż 3/4 zakładów pracy zatrudniających głównie starszych pracowników wierzy, że dzięki trosce o wła-sne zdrowie personel ten może być równie sprawny jak młodsza część załogi. Dodatkowo 2/3 uważa, że firma może skutecznie wspierać swoich podwładnych w re-alizacji sprzyjających zdrowiu zachowań. Im mniejsze udziały pracowników ≥55 r.ż. w zakładach pracy, tym istotnie rzadziej pracodawcy podzielają tego rodzaju opinie. Jednocześnie tylko co czwarty menadżer z zakła-dów pracy o największym udziale osób ≥55 r.ż. twierdzi, że przestrzeganie przepisów BHP jest na tyle skuteczne, że firma nie musi się już angażować w ponadobligato-ryjne przedsięwzięcia prozdrowotne. Istotnie częściej Tabe
la 3 . P rz ek on an ia k ad ry z ak ła dó w p ra cy ( N = 9 26 ) d ot yc zą ce s ku te cz no śc i d ba ni a p rz ez p ra co w ni kó w o s w oj e z dr ow ie o ra z w sp ie ra ni a i ch w t yc h d zi ał an ia ch p rz ez fi rm y a u dz ia ł o só b ≥ 55 r .ż . w s tr uk tu rz e z at ru dn ie ni a fi rm y Ta ble 3 . B el ie fs o f t he m an ag in g s ta ff ( N = 9 26 ) c on ce rn in g t he e ffe ct iv en es s o f t he e m pl oy ee s t ak in g c ar e o f t he ir o w n h ea lth a nd s up po rt t he y r ec ei ve i n s uc h a ct iv iti es f ro m en te rp ri se s v s. t he s ha re o f e m pl oy ee s a ge d ≥ 55 i n t he e m pl oy me nt s tr uc tu re o f e nt er pr ise s Prze ko na ni a kadr y za kładó w p rac y Be liefs o f t he m an ag in g s ta ff U dzi ał p raco w ni kó w ≥55 r .ż. w s tr uk turze za tr udnieni a fir m Sh ar e o f em plo ye es a ge d ≥55 in t he em plo ym en t s tr uc tur e o f en ter pr ises [%] og ółem total fir m y, w k tó ry ch praco w nic y ≥55 r .ż. w og óle nie s ą za tr udnieni en ter pr ises n ot hir in g em plo ye es a ge d ≥55 fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią <1/4 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es ag ed ≥55 acco un t f or les s t ha n on e-f our th o f t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią 1/4–1/2 pe rs on elu en ter pr ises w her e em plo ye es ag ed ≥55 acco un t f or o ne-fo ur th t o a h alf o f t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią >1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or m or e t ha n a h alf of t he p er so nn el St ar si p raco w nic y, k tó rzy d ba ją o sw oj e zdr ow ie , m ogą by ć r ów nie s pra w ni j ak mło dsi / O lder em plo ye es w ho t ak e c ar e o f t heir o w n h ea lth m ay b e a s a gi le/fi t as t he y oun ger o nes 56 49 52 60 78 χ 2 = 26,91, df = 6, p < 0,001 Fir m a, k tó ra p om aga p raco w ni ko m zdr ow o się odży w iać, a kt yw nie s pę dzać cza s, radzić s ob ie ze str es em i tp ., m oże s ku te cznie zmienić ic h s ty l 50 58 52 43 64 ży ci a n a zdr owszy / Th e en ter pr ise w hic h h elps i ts em plo ye es h av e a h ea lth y diet, b e ac tiv e, co pe w ith str es s, et c. m ay eff ec tiv ely c ha ng e t heir lif es ty les in to m or e h ea lth y on es χ 2 = 15,65, df = 6, p < 0,05 By do brze zad bać o zdr ow ie p raco w ni kó w, w ys ta rczy przes trzegać p rzep isó w B HP / I t i s en oug h t o o be y he al th a nd s af et y r egu la tio ns t o eff ec tiv ely t ak e c ar e of em plo ye es ’ h ea lth 37 40 42 30 25 χ 2 = 17,81, df = 6, p < 0,01
Ta be la 4 . U za sa dn ie ni a k ad ry z ak ła dó w p ra cy ( N = 9 26 ) d la t ro sk i o z dr ow ie p er so ne lu w fi rm ac h a u dz ia ł p ra co w ni kó w ≥ 55 r .ż . w s tr uk tu rz e z at ru dn ie ni a fi rm y Ta ble 4 . R ea so ns g iv en b y t he m an ag in g s ta ff ( N = 9 26 ) f or t ak in g c ar e o f e m pl oy ee s’ h ea lth i n e nt er pr ise s v s. t he s ha re o f e m pl oy ee s a ge d ≥ 55 i n t he e m pl oy me nt s tr uc tu re of en ter pr ise s U za sadnieni a kadr y za kładó w p rac y Re as on s g iv en b y t he m an ag in g s ta ff U dzi ał p raco w ni kó w ≥55 r .ż. w s tr uk turze za tr udnieni a fir m Sh ar e o f em plo ye es a ge d ≥ 55 in t he em plo ym en t s tr uc tur e o f en ter pr ises [%] og ółem total fir m y, w k tó ry ch praco w nic y ≥55 r .ż. w og óle nie s ą za tr udnieni en ter pr ises n ot hir in g em plo ye es a ge d ≥55 fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią <1/4 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es ag ed ≥55 acco un t f or les s t ha n on e-f our th o f t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r.ż. s ta no w ią 1/4–1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or o ne-f our th to a h alf o f t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. p raco w nic y >1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or m or e t ha n a h alf o f the p er so nnel Tr os ka o zdr ow ie p er so ne lu w fir mie zn acząco po m aga j ej w zdo by wa ni u wa rt oś cio w yc h praco w ni kó w / T ak in g c ar e o f em plo ye es ’ he al th in t he en ter pr ise sig nific an tly co nt rib ut es to r ecr ui tin g va lu ab le em plo ye es 49 56 53 44 44 χ 2 = 19,24, df = 6, p < 0,01 Fir m a p ow inn a zdo by wać cer ty fika ty po tw ier dza jące j ak oś ć t ros ki o zdr ow ie i b ezp ie czeń stw o / Th e en ter pr ise s ho uld s ee k to o bt ain cer tific at es co nfir min g t he q ua lit y o f ta kin g c ar e o f em plo ye es ’ h ea lth a nd s af et y 45 60 49 38 44 χ 2 = 20,42, df = 6, p < 0,01 Fir m a p ow inn a d bać o zdr ow ie p er so ne lu , b o po lska o chr on a zdr ow ia sła bo t o r ob i / Th e en ter pr ise s ho uld t ak e c ar e o f em plo ye es ’ he al th sin ce t he P oli sh h ea lth ca re sys tem do es it p oor ly 44 37 46 42 51 n.s. n. s.− z al eż no ść n ie is to tn a s ta ty st yc zn ie / t he r el at io ns hi p i s n ot s ta tis tic al ly s ig ni fic an t. Ta be la 3 . P rz ek on an ia k ad ry z ak ła dó w p ra cy ( N = 9 26 ) d ot yc zą ce s ku te cz no śc i d ba ni a p rz ez p ra co w ni kó w o s w oj e z dr ow ie o ra z w sp ie ra ni a i ch w t yc h d zi ał an ia ch p rz ez fi rm y a u dz ia ł o só b ≥ 55 r .ż . w s tr uk tu rz e z at ru dn ie ni a fi rm y Ta ble 3 . B el ie fs o f t he m an ag in g s ta ff ( N = 9 26 ) c on ce rn in g t he e ffe ct iv en es s o f t he e m pl oy ee s t ak in g c ar e o f t he ir o w n h ea lth a nd s up po rt t he y r ec ei ve i n s uc h a ct iv iti es f ro m en te rp ri se s v s. t he s ha re o f e m pl oy ee s a ge d ≥ 55 i n t he e m pl oy me nt s tr uc tu re o f e nt er pr ise s Prze ko na ni a kadr y za kładó w p rac y Be liefs o f t he m an ag in g s ta ff U dzi ał p raco w ni kó w ≥55 r .ż. w s tr uk turze za tr udnieni a fir m Sh ar e o f em plo ye es a ge d ≥55 in t he em plo ym en t s tr uc tur e o f en ter pr ises [%] og ółem total fir m y, w k tó ry ch praco w nic y ≥55 r .ż. w og óle nie s ą za tr udnieni en ter pr ises n ot hir in g em plo ye es a ge d ≥55 fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią <1/4 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es ag ed ≥55 acco un t f or les s t ha n on e-f our th o f t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią 1/4–1/2 pe rs on elu en ter pr ises w her e em plo ye es ag ed ≥55 acco un t f or o ne-fo ur th t o a h alf o f t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią >1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or m or e t ha n a h alf of t he p er so nn el St ar si p raco w nic y, k tó rzy d ba ją o sw oj e zdr ow ie , m ogą by ć r ów nie s pra w ni j ak mło dsi / O lder em plo ye es w ho t ak e c ar e o f t heir o w n h ea lth m ay b e a s a gi le/fi t as t he y oun ger o nes 56 49 52 60 78 χ 2 = 26,91, df = 6, p < 0,001 Fir m a, k tó ra p om aga p raco w ni ko m zdr ow o się odży w iać, a kt yw nie s pę dzać cza s, radzić s ob ie ze str es em i tp ., m oże s ku te cznie zmienić ic h s ty l 50 58 52 43 64 ży ci a n a zdr owszy / Th e en ter pr ise w hic h h elps i ts em plo ye es h av e a h ea lth y diet, b e ac tiv e, co pe w ith str es s, et c. m ay eff ec tiv ely c ha ng e t heir lif es ty les in to m or e h ea lth y on es χ 2 = 15,65, df = 6, p < 0,05 By do brze zad bać o zdr ow ie p raco w ni kó w, w ys ta rczy przes trzegać p rzep isó w B HP / I t i s en oug h t o o be y he al th a nd s af et y r egu la tio ns t o eff ec tiv ely t ak e c ar e of em plo ye es ’ h ea lth 37 40 42 30 25 χ 2 = 17,81, df = 6, p < 0,01
Ta be la 5 . U sp ra w ie dl iw ie ni a k ad ry z ak ła dó w p ra cy ( N = 9 26 ) d la b ra ku t ro sk i o z dr ow ie p ra co w ni kó w a u dz ia ł p ra co w ni kó w ≥ 55 r .ż . w s tr uk tu rz e z at ru dn ie ni a fi rm y Ta ble 5 . E xc us es g iv en b y t he m an ag in g s ta ff ( N = 9 26 ) f or n ot t ak in g c ar e o f e m pl oy ee s’ h ea lth v s. t he s ha re o f e m pl oy ee s a ge d ≥ 55 i n t he e m pl oy me nt s tr uc tu re o f e nt er pr ise s U sp ra w ie dli w ieni a kadr y za kładó w prac y Ex cu ses g iv en b y t he m an ag in g s ta ff U dzi ał p raco w ni kó w ≥55 r .ż. w s tr uk turze za tr udnieni a fir m Sh ar e o f em plo ye es a ge d ≥55 in t he em plo ym en t s tr uc tur e o f en ter pr ises [%] og ółem total fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. w og óle nie s ą za tr udnieni en ter pr ises n ot hir in g em plo ye es ag ed ≥55 fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią <1/4 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or les s t ha n on e-f our th o f t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią 1/4–1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or o ne-f our th t o a h alf of t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią >1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or m or e t ha n a h alf of t he p er so nn el Zdr ow ie t o p ry wa tn a s pra wa praco w ni ka i fir m a nie p ow inn a się w t o wt rąc ać / H ea lth i s a p riva te m at ter o f a n em plo ye e a nd t he en ter pr ise s ho uld n ot in ter fer e w ith i t 34 47 36 30 33 n.s. Fir m a j es t p o t o, b y g en er ować zys ki , a nie za jm ować się zdr ow iem praco w ni kó w / Th e en ter pr ise ’s g oa l is t o m ak e m on ey , n ot t o t ak e c ar e o f em plo ye es ’ h ea lth 31 37 33 29 20 n.s. Fir m a m oże mniej d bać o zdr ow ie per so ne lu , j eś li n a miejs ce c ho reg o praco w ni ka m oże za tr udnić inn eg o / / Th e en ter pr ise m ay b e les s en ga ge d in t ak in g c ar e o f em plo ye es ’ h ea lth if it c an e asi ly r ep lace t he i ll o ne w ith ano the r o ne 22 28 25 16 15 χ 2 = 25,39, df = 6, p < 0,001 Fir mie b ar dziej o płac a się za tr udni ać mło dy ch p raco w ni kó w, niż d bać o ut rzy m anie s pra w noś ci s ta rszy ch / / I t i s m or e p ro fit ab le f or t he en ter pr ise t o hir e y oun g em plo ye es th an t o m ak e eff or ts t o k eep t he o lder on es a gi le/fi t 20 40 23 14 5 χ 2 = 29,89, df = 6, p < 0,0001 n. s. − z al eż no ść n ie is to tn a s ta ty st yc zn ie / t he r el at io ns hi p i s n ot s ta tis tic al ly s ig ni fic an t.
(bo na poziomie blisko 2/5 organizacji) taki brak przy-chylności dla promowania zdrowia podwładnych wyra-żają pracodawcy z firm o stosunkowo młodym perso-nelu (tabela 3).
Jeśli chodzi o rozpowszechnienie przekonań uza-sadniających angażowanie się zakładów pracy w niewy-magane prawem przedsięwzięcia prozdrowotne, to na uwagę zasługują 2 kwestie.
Po pierwsze, organizacje ze stosunkowo starszym personelem (tj. takie, w których osoby ≥55 r.ż. stano-wią ≥1/4 załogi) istotnie rzadziej niż firmy zatrudnia-jące wyłącznie młodszych pracowników postrzegają promocję zdrowia jako ważne narzędzie realizacji ce-lów biznesowych organizacji (tj. uważają, że poma-ga im ona w rekrutacji wartościowych pracowników czy zdobywaniu certyfikatów potwierdzających jakość troski o zdrowie i bezpieczeństwo, które można wy-korzystać w działaniach marketingowych). Takie biz-nesowe podejście do omawianych przedsięwzięć doty-czy tylko ok. 2/5 zakładów, w których co najmniej co czwarty pracownik ma ≥55 lat, ale już ok. 3/5 firm w ogóle ich niezatrudniających.
Po drugie, organizacje o największym udziale perso-nelu ≥55 r.ż. nieco częściej niż pozostałe zakłady (choć brak tu zależności istotnej statystycznej) wskazują na motyw o charakterze altruistycznym, tj. powinność firm promowania zdrowia personelu w celu uzupełnia-nia niedostatków źle funkcjonującej ochrony zdrowia w Polsce. Uważa tak co drugi pracodawca zatrudniający głównie osoby ≥55 r.ż., przy średniej dla całej próby na poziomie 44% (tabela 4).
Firmy ze stosunkowo starszym personelem rzadziej stosują wiele usprawiedliwień braku dbałości o zdrowie swoich pracowników. Wraz ze zmniejszaniem się udzia-łu osób ≥55 r.ż. wśród personelu pracodawcy coraz czę-ściej zasłaniają się względami ekonomicznymi (częczę-ściej uważają, że firma jest przede wszystkim po to, by gene-rować zyski, a nie promować zdrowie, oraz że zatrud-nianie młodszych osób jest tańsze niż troska o zdro-wie starszych). Dodatkowo są bardziej skłonni tłuma-czyć niechęć do promowania zdrowia podwładnych do-stępnością na rynku pracy zdrowych pracowników czy traktowaniem interwencji prozdrowotnych jako nie-uzasadnionego wkraczania w prywatną sferę życia per-sonelu (tabela 5).
Rozpowszechnienie działań ograniczających w firmach konsekwencje starzenia się ludności
W badaniu pytano pracodawców zarówno o działania wykraczające poza promocję zdrowia pracowników
organizowane z myślą o minimalizowaniu konsekwen-cji starzenia się ludności, jak i przedsięwzięcia na rzecz zdrowia personelu – mające według doniesień nauko-wych potencjał łagodzenia w firmach skutków oma-wianego procesu demograficznego – nawet jeśli zakła-dy pracy realizowały je w innym celu niż radzenie sobie z następstwami tego procesu demograficznego.
Tylko 11% przedsiębiorstw z największym udziałem starszych pracowników, gdzie obserwowane są proble-my wynikające ze starzenia się ludności, deklaruje po-dejmowanie jakichkolwiek działań ograniczających te następstwa (zadawano pytanie: „Czy P. firma podej-muje jakieś działania, by ograniczać u siebie problemy związane ze zmianami demograficznymi i starzeniem się społeczeństwa?”). Najczęściej polegają one na za-trudnianiu młodych osób i inwestycjach w starszy wie-kiem personel. Co znamienne, wynik uzyskany wśród organizacji zatrudniających głównie starszych pracow-ników wynosi znacznie poniżej średniej dla ogółu za-kładów pracy (25%). Spośród podmiotów dostrzegają-cych problemy wynikające ze starzenia się społeczeń-stwa najpowszechniej przedsięwzięcia zaradcze realizu-ją firmy, w których osoby ≥55 r.ż. stanowią 1/4–1/2 zało- gi (35%), następnie te z najmniejszym ich udziałem (16%). Zależności te nie są statystycznie istotne.
Jeżeli chodzi o łagodzenie skutków starzenia się za-łogi poprzez wdrażanie promocji zdrowia, to taka mo-tywacja przyświeca 43% organizacji angażujących się w ponadobligatoryjne działania na rzecz zdrowia per-sonelu. W największym stopniu pobudką tą kierują się firmy, w których osoby ≥55 r.ż. stanowią 1/4–1/2 zało-gi (47%), następnie te o mniejszym ich udziale (41%) i dopiero te zatrudniające głównie starszy personel (39%). Wśród zakładów pracy zatrudniających wyłącz-nie młodszych pracowników taka przyczyna realizacji ponadobligatoryjnych działań na rzecz zdrowia załogi dotyczy 34% podmiotów. Zależności te są statystycznie nieistotne.
Jakie jest zaangażowanie przedsiębiorstw w przed-sięwzięcia prozdrowotne dla personelu? Zatrudnia-nie osób ≥55 r.ż. sprzyja w sposób istotny statystyczZatrudnia-nie zwiększaniu aktywności zakładów pracy na tym polu w trakcie ostatnich kilku lat (oceniano to, pytając: „Czy zaangażowanie P. firmy/zakładu w sprawy zdrowia per-sonelu zmieniło się w kilku minionych latach?”; staty-styki prezentowane w niniejszym artykule dotyczą wy-łącznie odpowiedzi „Tak, obecne zaangażowanie jest większe”). Wzrost ten obserwuje się wśród ok. co trze-ciej–czwartej organizacji zatrudniającej pracowników w tym wieku (w 27% firm, w których stanowią oni ponad
połowę załogi, 28% – w których ich udział wynosi 1/4– –1/2 personelu oraz 32% z najmniejszym ich udziałem). Tymczasem odsetek zakładów pracy dysponujących wyłącznie załogą <55 r.ż., coraz bardziej angażujących się w promocję zdrowia załogi, to zaledwie 14% (χ2 =
= 19,24, df = 9, p < 0,05).
Zatrudnianie osób ≥55 r.ż. (a szczególnie duży ich udział) sprzyja również implementacji większości uwzględ-nionych w badaniu ponadobligatoryjnych działań na rzecz zdrowia załogi (przy czym nie zawsze obserwuje się tu zależności statystycznie istotne) (oceniano to, pytając: „Które z wymienionych niżej aktywności na rzecz zdro-wia są lub były w minionych 2 latach realizowane w P. fir- mie/zakładzie? Przy każdym działaniu proszę powie-dzieć, czy jest lub było realizowane, czy nie”) (tabela 6).
Analiza częstości wdrożeń tego rodzaju pokazuje, że w porównaniu z organizacjami niezatrudniającymi starszych pracowników zakłady, których personel skła-da się głównie z osób ≥55-letnich, mają tendencję do podejmowania interwencji prozdrowotnych wymagają-cych znacznego nakładu czasu i pracy. Duża część tych przedsięwzięć jest implementowana na ich terenie. Do-tyczy to (tabela 6):
1) poprawy infrastruktury, tj.:
■
polepszania materialnego środowiska pracy po-nad wymagania przepisów BHP (odpowiednio co ok. czwarta–piąta firma w stosunku do ok. co drugiej),■
zapewniania w zakładzie pracy przychodni me-dycznej (odpowiednio, 21% i 36%),■
wyposażenia firmy w alkomaty umożliwiające personelowi sprawdzenie stanu trzeźwości przed podjęciem pracy (16% i 38%),■
zaopatrzenia przedsiębiorstwa w stojaki na ro-wery, prysznice itp. dla pokonujących drogę do/z pracy w sposób wymagający aktywności fizycz-nej (35% i 51%),2) wprowadzania działań kontrolnych, tj. wyrywkowe-go sprawdzania stanu trzeźwości pracowników na terenie firmy (14% i 38%),
3) wdrażania rozwiązań organizacyjnych służących:
■
redukcji stresu zawodowego (14% i 49%),■
godzeniu życia zawodowego z prywatnym (19% i 27%),■
wsparciu pracowników uzależnionych od alko-holu w podjęciu leczenia poprzez zawieranie z ni-mi kontraktu (7% i 20%),4) organizowania edukacji zdrowotnej wykraczającej poza tematykę BHP, tj. dotyczącej:
■
chorób cywilizacyjnych lub stylu życia (5% i 35%),■
radzenia sobie ze stresem (16% i 31%),■
miejsc, gdzie osoby z problemem alkoholowym mogą uzyskać pomoc (12% i 24%),5) przygotowywania akcji profilaktycznych:
■
szczepień ochronnych (9% i 45%),■
badań przesiewowych (26% i 38%).Z kolei po przedsięwzięcia zlecane na zewnątrz firm, wymagające relatywnie mniejszego zaangażowania or-ganizatorów, chętniej sięgają zakłady pracy ze stosun-kowo młodym personelem (tj. niezatrudniające star-szych pracowników oraz te z najmniejszym ich udzia-łem). Nieco częściej wykupują one abonamenty do pla-cówek medycznych i obiektów sportowych (choć tro-chę rzadziej – karty na posiłki do wybranych barów czy restauracji). Takie formy zwiększania dostępu do opie-ki zdrowotnej i aktywności fizycznej charakteryzują po-nad połowę organizacji o stosunkowo młodszej struk-turze wieku personelu i ok. 2/5, w których osoby ≥55 r.ż. stanowią ponad połowę załogi (tabela 6).
Pozostałe działania prozdrowotne organizowane są przez zakłady pracy na podobnym poziomie niezależ-nie od odsetka starszych pracowników (tabela 6).
Jeżeli chodzi o wykorzystywane w firmach formy edu-kacji zdrowotnej, to większość jej narzędzi, o które py-tano w trakcie wywiadu, jest stosowana na podobnym poziomie, niezależnie od udziału starszych pracowni-ków (zadawano pytanie: „W jaki sposób P. firma uczy, informuje pracowników, jak dbać o zdrowie – gdy idzie o inne sprawy niż bhp? Przy każdym działaniu proszę powiedzieć, czy było ono realizowane w minionych 2 la-tach, czy nie.”). Mowa tu o organizacji:
■
szkoleń, wykładów, warsztatów,■
pikników, spotkań w plenerze poświęconych zdro-wiu,■
indywidualnych porad coachów, psychologów, die-tetyków itp.,■
zamieszczaniu tekstów w biuletynach, gazetkach firmowych.Różnica wśród przedsiębiorstw wyróżnionych ze względu na udział starszych pracowników polega na częstości posiłkowania się w edukacji zdrowotnej narzę-dziami internetowymi: intranetem, e-mailem, aplika-cjami pomagającymi dbać o zdrowie (przy czym związ-ki te nie są statystycznie istotne). Najchętniej wymie-nione formy wykorzystują zakłady pracy nieposiadają-ce osób ≥55 r.ż. w swoich zespołach. Rozsyłanie infor-macji na temat dbania o zdrowie poprzez firmową sieć internetową lub pocztę elektroniczną charakteryzuje co trzecią z nich (32%). Tymczasem tego rodzaju narzędzia edukacji zdrowotnej wykorzystuje już tylko co ok. czwarta
Ta be la 6 . Ro dz aj e p on ad ob lig at or yj ny ch d zi ał ań n a r ze cz z dr ow ia p er so ne lu p od ję ty ch p rz ez z ak ła dy p ra cy ( N = 9 26 ) w c ią gu 2 l at p rz ed b ad an ie m a u dz ia ł p ra co w ni kó w ≥5 5 r .ż . w s tr uk tu rz e z at ru dn ie ni a fi rm y Ta ble 6 . N on -o bl ig at or y a ct iv iti es f or e m pl oy ee s’ h ea lth , u nd er ta ke n b y e nt er pr ise s ( N = 9 26 ) i n a 2 -y ea r p er io d b ef or e t he s ur ve y v s. t he s ha re o f e m pl oy ee s a ge d ≥ 55 in t he e m pl oy me nt s tr uc tu re o f e nt er pr ise s D zi ała ni a p ro zdr ow ot ne fir m H ea lth ac tiv ities o f en ter pr ises U dzi ał p raco w ni kó w ≥55 r .ż. w s tr uk turze za tr udnieni a fir m Sh ar e o f em plo ye es a ge d ≥55 in t he em plo ym en t s tr uc tur e o f en ter pr ises [%] og ółem total fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. w og óle nie s ą za tr udnieni en ter pr ises n ot hir in g em plo ye es a ge d ≥55 fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią <1/4 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es ag ed ≥55 acco un t f or les s t ha n on e-f our th o f t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią 1/4–1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or o ne-f our th t o a h alf o f t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią >1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or m or e t ha n a h alf of t he p er so nn el D zi ała ni a s przyj aj ące a kt yw noś ci fizy czn ej praco w ni kó w / M ea sur es co nd uci ve t o em plo ye es ’ ph ysic al ac tiv ity do fin an so wa nie a bo na m en tó w do o bie kt ów sp or to w yc h (ka rt y t yp u Fi tP ro fit, M ul tiS po rt itp .) / fin an cin g s ubs cr ip tio ns t o s po rt faci lit ies (Fi tP ro ft, M ul tiS po rt c ar ds, et c.) 53 53 55 52 44 n.s. za pe w nienie s to ja kó w n a r ow er y, p rysznicó w itp . d la p ok on uj ąc yc h dr og ę do p rac y b ieg iem, ro w er em, n a r ol kac h i tp . / p ro vidin g b ik e rac ks, ba thr oo m s w ith s ho w er s, et c. f or em plo ye es get tin g t o w or k b y b ik e, r unnin g, r ol lerb ladin g, et c. 50 35 48 56 51 χ 2 = 9,54, df = 3, p < 0,05 or ga nizo wa nie d la p raco w ni kó w p o p rac y za w odó w s po rt ow yc h, t renin gó w, ws piera nie gr up/s ek cji r ek re ac yjn yc h (n p. n or dic wa lk in g, aer ob ic) / o rga nizin g s po rt t our na m en ts o r w or ko uts f or em plo ye es in t heir lei sur e t im e, su pp or tin g g ro ups o f em plo ye es un der ta kin g re cr ea tio na l ac tiv ities (i .e., N or dic wa lk in g, aer ob ic) 29 28 28 30 29 n.s. udos tęp nienie w fir mie miejs c i p rzy rządó w do a kt yw noś ci fizy czn ej (n p. siło w ni , p iłe k do sie dzeni a, drążk ów , ś ci skaczy), o rga nizo wa nie ćw iczeń w cza sie p rac y / m ak in g faci lit ies/ /e qui pm en t f or un der ta kin g p hysic al ac tiv ities ava ila ble in t he en ter pr ise (i .e., a g ym, b al ls f or sit tin g, ex er ci se b ar s, h an d g rip per s), o rga nizin g ex er ci ses in t he w or kin g t im e 16 14 16 16 11 n.s.
Ta be la 6 . Ro dz aj e p on ad ob lig at or yj ny ch d zi ał ań n a r ze cz z dr ow ia p er so ne lu p od ję ty ch p rz ez z ak ła dy p ra cy ( N = 9 26 ) w c ią gu 2 l at p rz ed b ad an ie m a u dz ia ł p ra co w ni kó w ≥5 5 r .ż . w s tr uk tu rz e z at ru dn ie ni a fi rm y – c d. Ta ble 6 . N on -o bl ig at or y a ct iv iti es f or e m pl oy ee s’ h ea lth , u nd er ta ke n b y e nt er pr ise s ( N = 9 26 ) i n a 2 -y ea r p er io d b ef or e t he s ur ve y v s. t he s ha re o f e m pl oy ee s a ge d ≥ 55 in t he e m pl oy me nt s tr uc tu re o f e nt er pr ise s – c on t. D zi ała ni a p ro zdr ow ot ne fir m H ea lth ac tiv ities o f en ter pr ises U dzi ał p raco w ni kó w ≥55 r .ż. w s tr uk turze za tr udnieni a fir m Sh ar e o f em plo ye es a ge d ≥55 in t he em plo ym en t s tr uc tur e o f en ter pr ises [%] og ółem total fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. w og óle nie s ą za tr udnieni en ter pr ises n ot hir in g em plo ye es a ge d ≥55 fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią <1/4 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es ag ed ≥55 acco un t f or les s t ha n on e-f our th o f t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią 1/4–1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or o ne-f our th t o a h alf o f t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią >1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or m or e t ha n a h alf of t he p er so nn el Uła tw ienie dos tęp u do o pie ki m ed yczn ej (p ro fil ak ty czn ej, le czniczej , r eh ab ili tac yjn ej) / / F aci lit at in g acces s t o p ro ph yl ac tic, t re at m en t a nd re ha bi lit at io n s er vices do fin an so wa nie s tałeg o dos tęp u do u sług m ed yczn yc h w f or mie a bo na m en tó w do p lacó w ek Luxm ed , M edico ver i tp . / p ro vidin g p er m an en t acces s t o h ea lth c ar e s er vices b y fin an cin g su bs cr ip tio ns t o L uxm ed , M edico ver , et c. 51 53 58 45 42 χ 2 = 12,05, df = 3, p < 0,01 do raźn e a kc je b ad ań p ro fil ak ty czn yc h (n p. m amm og ra fia, b ad ani a p ros ta ty , ci śnieni a tęt niczeg o), o rga nizo wa ne p rze z fir m ę (inn e niż bad ani a ws tęp ne i o kr es ow e) / ad ho c p ro ph yl ac tic ch ec k-u ps (e .g ., m amm og ra ph y, p ros ta te g la nd or b lo od p res sur e exa min at io n) o rga nize d b y t he en ter pr ise (o th er t ha n t he ini tia l a nd p er io dic ch ec k-u ps r eq uir ed b y t he l ab or l aw) 31 26 32 30 38 n.s. szczep ieni a p ro fil ak ty czn e / p ro ph yl ac tic vaccin es 25 9 23 28 45 χ 2 = 20,47, df = 3, p < 0,001 za pe w nienie p raco w ni ko m dos tęp u do przy ch odni m ed yczn ej w fir mie / p ro vidin g em plo ye es w ith acces s t o a m edic al faci lit y in t he en ter pr ise 24 21 24 22 36 n.s. za bieg i fizy ko tera peu ty czn e, r eh ab ili tac yjn e n a ter enie fir m y / p hysic al t hera py a nd r eh ab ili ta tio n ser vices in t he en ter pr ise 11 9 13 9 9 n.s. Po pra wa m at er ia ln eg o śr odo w iska p rac y / / I m pr ov em en ts in t he w or k en vir onm en t ist ot na p op ra wa wa run kó w n a s ta no w iskac h prac y – p on ad w ym aga ni a p rzep isó w B HP (n p. r ed uk cj a h ała su zn acząco p oniżej n or m y, po pra wa er go no mii) / sig nific an t h ea lth-o rien te d jo b m odific at io ns t ha t g o b ey on d h ea lth a nd sa fet y r egu la tio ns (e .g ., r ed ucin g t he le ve l o f no ise t o t ha t co nsidera bl y b elo w t he a pp lic ab le sta nd ar d, im pr ov in g er go no mics) 43 21 44 44 55 χ 2 = 11,63, df = 3, p < 0,01 db ałoś ć o es tet yk ę, w yg odę i dos tęp noś ć po mieszczeń s oc ja ln yc h (j ad alni , łazien ek) zn acząco w yk racza jąc a p on ad o bo w iązu jące no rm y / c ar e f or v isu al a pp ea ra nce , co mf or t an d acces s t o s oci al a re as (c an te en s, t oi lets) sig nific an tly a bo ve t he a pp lic ab le s ta nd ar ds 43 23 44 42 47 n.s. D zi ała ni a a nt ys tres ow e / A ct iv ities t o co un terac t str ess zmi an y w o rga nizac ji i za rządza ni u, b y p rac a b yła mniej s tres uj ąc a / c ha ng es in t he o rga niza tio n a nd m an ag em en t t o r ed uce w or k-r el at ed s tres s 36 14 34 39 49 χ 2 = 15,83, df = 3, p < 0,01 szk oleni a/t renin gi uczące , j ak radzić s ob ie ze str es em / s tres s-co pin g t ra inin g 25 16 26 25 31 n.s. Zw ię ksza ni a dos tęp u p raco w ni kó w do zdr ow ej ży w noś ci / I ncr ea sin g em plo ye es ’ acces s t o he al th y f oo d za pe w nienie , b y w fir m ow yc h b uf et ac h, stołó w kac h, a ut om at ac h, u sługac h c at er in go w yc h itp . b yły s ta le o fer owa ne zdr ow e p ro du kt y / / p er m an en t o ffer in g o f h ea lth y p ro duc ts in t he en ter pr ise c an te en s, b uff ets, v en din g m ac hin es, ca ter in g s er vices, et c. 26 16 27 25 20 n.s. be zpła tn e o fer owa nie p raco w ni ko m o w ocó w, wa rzy w i inn yc h zdr ow yc h p ro du kt ów / p ro vidin g em plo ye es w ith f re e o f c ha rg e acces s t o f rui t, veg et ab les a nd o th er h ea lth y p ro duc ts 18 14 15 21 20 n.s.
Ta be la 6 . Ro dz aj e p on ad ob lig at or yj ny ch d zi ał ań n a r ze cz z dr ow ia p er so ne lu p od ję ty ch p rz ez z ak ła dy p ra cy ( N = 9 26 ) w c ią gu 2 l at p rz ed b ad an ie m a u dz ia ł p ra co w ni kó w ≥5 5 r .ż . w s tr uk tu rz e z at ru dn ie ni a fi rm y – c d. Ta ble 6 . N on -o bl ig at or y a ct iv iti es f or e m pl oy ee s’ h ea lth , u nd er ta ke n b y e nt er pr ise s ( N = 9 26 ) i n a 2 -y ea r p er io d b ef or e t he s ur ve y v s. t he s ha re o f e m pl oy ee s a ge d ≥ 55 in t he e m pl oy me nt s tr uc tu re o f e nt er pr ise s – c on t. D zi ała ni a p ro zdr ow ot ne fir m H ea lth ac tiv ities o f en ter pr ises U dzi ał p raco w ni kó w ≥55 r .ż. w s tr uk turze za tr udnieni a fir m Sh ar e o f em plo ye es a ge d ≥55 in t he em plo ym en t s tr uc tur e o f en ter pr ises [%] og ółem total fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. w og óle nie s ą za tr udnieni en ter pr ises n ot hir in g em plo ye es a ge d ≥55 fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią <1/4 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es ag ed ≥55 acco un t f or les s t ha n on e-f our th o f t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią 1/4–1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or o ne-f our th t o a h alf o f t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią >1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or m or e t ha n a h alf of t he p er so nn el Uła tw ienie dos tęp u do o pie ki m ed yczn ej (p ro fil ak ty czn ej, le czniczej , r eh ab ili tac yjn ej) / / F aci lit at in g acces s t o p ro ph yl ac tic, t re at m en t a nd re ha bi lit at io n s er vices do fin an so wa nie s tałeg o dos tęp u do u sług m ed yczn yc h w f or mie a bo na m en tó w do p lacó w ek Luxm ed , M edico ver i tp . / p ro vidin g p er m an en t acces s t o h ea lth c ar e s er vices b y fin an cin g su bs cr ip tio ns t o L uxm ed , M edico ver , et c. 51 53 58 45 42 χ 2 = 12,05, df = 3, p < 0,01 do raźn e a kc je b ad ań p ro fil ak ty czn yc h (n p. m amm og ra fia, b ad ani a p ros ta ty , ci śnieni a tęt niczeg o), o rga nizo wa ne p rze z fir m ę (inn e niż bad ani a ws tęp ne i o kr es ow e) / ad ho c p ro ph yl ac tic ch ec k-u ps (e .g ., m amm og ra ph y, p ros ta te g la nd or b lo od p res sur e exa min at io n) o rga nize d b y t he en ter pr ise (o th er t ha n t he ini tia l a nd p er io dic ch ec k-u ps r eq uir ed b y t he l ab or l aw) 31 26 32 30 38 n.s. szczep ieni a p ro fil ak ty czn e / p ro ph yl ac tic vaccin es 25 9 23 28 45 χ 2 = 20,47, df = 3, p < 0,001 za pe w nienie p raco w ni ko m dos tęp u do przy ch odni m ed yczn ej w fir mie / p ro vidin g em plo ye es w ith acces s t o a m edic al faci lit y in t he en ter pr ise 24 21 24 22 36 n.s. za bieg i fizy ko tera peu ty czn e, r eh ab ili tac yjn e n a ter enie fir m y / p hysic al t hera py a nd r eh ab ili ta tio n ser vices in t he en ter pr ise 11 9 13 9 9 n.s. Po pra wa m at er ia ln eg o śr odo w iska p rac y / / I m pr ov em en ts in t he w or k en vir onm en t ist ot na p op ra wa wa run kó w n a s ta no w iskac h prac y – p on ad w ym aga ni a p rzep isó w B HP (n p. r ed uk cj a h ała su zn acząco p oniżej n or m y, po pra wa er go no mii) / sig nific an t h ea lth-o rien te d jo b m odific at io ns t ha t g o b ey on d h ea lth a nd sa fet y r egu la tio ns (e .g ., r ed ucin g t he le ve l o f no ise t o t ha t co nsidera bl y b elo w t he a pp lic ab le sta nd ar d, im pr ov in g er go no mics) 43 21 44 44 55 χ 2 = 11,63, df = 3, p < 0,01 db ałoś ć o es tet yk ę, w yg odę i dos tęp noś ć po mieszczeń s oc ja ln yc h (j ad alni , łazien ek) zn acząco w yk racza jąc a p on ad o bo w iązu jące no rm y / c ar e f or v isu al a pp ea ra nce , co mf or t an d acces s t o s oci al a re as (c an te en s, t oi lets) sig nific an tly a bo ve t he a pp lic ab le s ta nd ar ds 43 23 44 42 47 n.s. D zi ała ni a a nt ys tres ow e / A ct iv ities t o co un terac t str ess zmi an y w o rga nizac ji i za rządza ni u, b y p rac a b yła mniej s tres uj ąc a / c ha ng es in t he o rga niza tio n a nd m an ag em en t t o r ed uce w or k-r el at ed s tres s 36 14 34 39 49 χ 2 = 15,83, df = 3, p < 0,01 szk oleni a/t renin gi uczące , j ak radzić s ob ie ze str es em / s tres s-co pin g t ra inin g 25 16 26 25 31 n.s. Zw ię ksza ni a dos tęp u p raco w ni kó w do zdr ow ej ży w noś ci / I ncr ea sin g em plo ye es ’ acces s t o he al th y f oo d za pe w nienie , b y w fir m ow yc h b uf et ac h, stołó w kac h, a ut om at ac h, u sługac h c at er in go w yc h itp . b yły s ta le o fer owa ne zdr ow e p ro du kt y / / p er m an en t o ffer in g o f h ea lth y p ro duc ts in t he en ter pr ise c an te en s, b uff ets, v en din g m ac hin es, ca ter in g s er vices, et c. 26 16 27 25 20 n.s. be zpła tn e o fer owa nie p raco w ni ko m o w ocó w, wa rzy w i inn yc h zdr ow yc h p ro du kt ów / p ro vidin g em plo ye es w ith f re e o f c ha rg e acces s t o f rui t, veg et ab les a nd o th er h ea lth y p ro duc ts 18 14 15 21 20 n.s.
Ta be la 6 . Ro dz aj e p on ad ob lig at or yj ny ch d zi ał ań n a r ze cz z dr ow ia p er so ne lu p od ję ty ch p rz ez z ak ła dy p ra cy ( N = 9 26 ) w c ią gu 2 l at p rz ed b ad an ie m a u dz ia ł p ra co w ni kó w ≥5 5 r .ż . w s tr uk tu rz e z at ru dn ie ni a fi rm y – c d. Ta ble 6 . N on -o bl ig at or y a ct iv iti es f or e m pl oy ee s’ h ea lth , u nd er ta ke n b y e nt er pr ise s ( N = 9 26 ) i n a 2 -y ea r p er io d b ef or e t he s ur ve y v s. t he s ha re o f e m pl oy ee s a ge d ≥ 55 in t he e m pl oy me nt s tr uc tu re o f e nt er pr ise s – c on t. D zi ała ni a p ro zdr ow ot ne fir m H ea lth ac tiv ities o f en ter pr ises U dzi ał p raco w ni kó w ≥55 r .ż. w s tr uk turze za tr udnieni a fir m Sh ar e o f em plo ye es a ge d ≥55 in t he em plo ym en t s tr uc tur e o f en ter pr ises [%] og ółem total fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. w og óle nie s ą za tr udnieni en ter pr ises n ot hir in g em plo ye es a ge d ≥55 fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią <1/4 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es ag ed ≥55 acco un t f or les s t ha n on e-f our th o f t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią 1/4–1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or o ne-f our th t o a h alf o f t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią >1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or m or e t ha n a h alf of t he p er so nn el Zw ię ksza ni a dos tęp u p raco w ni kó w do zdr ow ej ży w noś ci – cd . / I ncr ea sin g em plo ye es ’ acces s t o he al th y f oo d – co nt. do fin an so wa nie a bo na m en tó w/ka rt n a p osiłk i do w yb ra ny ch b ar ów/r es ta urac ji / fin an cin g su bs cr ip tio ns t o s ele ct ed b ar s/r es ta ura nts 17 14 16 17 25 n.s. Ed ukac ja zdr ow ot na / H ea lth e duc at io n ed ukac ja zdr ow ot na do ty cząc a inn yc h za gadnień niż b hp (n p. c ho ró b c yw ilizac yjn yc h, s ty lu ży cia) / / h ea lth e duc at io n n ot r el at ed t o h ea lth a nd s af et y regu la tio ns (co ncer nin g, e .g ., ci vi liza tio n di se as es, lif es ty le) 20 5 21 18 35 χ 2 = 14,98, df = 3, p < 0,01 Ws pa rcie w g odzeni u ży ci a za w odo w eg o z p ry wa tn ym / S up po rt in ga inin g w or k-lif e b ala nce dzi ała ni a p om aga jące g odzić ży cie za w odo w e z p ry wa tn ym (n p. p om oc psy ch olog iczn a, ro zw iąza ni a o rga nizac yjn e, za pe w nienie o pie ki nad dzie ćmi) / ac tiv ities t o m ain ta in w or k-lif e ba la nce (e .g ., psy ch olog ic al s up po rt, c ha ng es in t he w or k o rga niza tio n, c hi ldc ar e) 17 19 14 19 27 χ 2 = 8,00, df = 3, p < 0,05 D zi ała ni a a nt ya lk oh olo w e / A nt i-a lco ho l ac tiv ities w yr yw ko w e k on tro le s ta nu t rze źw oś ci praco w ni kó w n a t er enie fir m y / ra ndo m ver ific at io n o f em plo ye es ’ s ob riet y in t he en ter pr ise 29 14 25 34 38 χ 2 = 15,19, df = 3, p < 0,01 za pe w nienie p raco w ni ko m m ożli woś ci sk orzys ta ni a z a lk om at u p rze d p rzys tą pieniem do prac y / p ro vidin g em plo ye es w ith t he p os sib ili ty o f m ak in g u se o f a b re at ha lyzer b ef or e s ta rtin g w or k 27 16 26 28 38 n.s. inf or m owa nie p raco w ni kó w, g dzie os ob y z p ro blem em a lk oh olo w ym m ogą uzys kać po m oc / inf or min g em plo ye es a bo ut t he p laces w her e p eo ple h av in g p ro blem s w ith a lco ho l co ns um pt io n m ay g et h elp 20 12 20 21 24 n.s. za pe w nienie p raco w ni ko m uza le żnio ny m o d al ko ho lu m ożli w oś ci u trzy m ani a p rac y w za mi an za p od ję cie le czeni a / p ro vidin g em plo ye es addic te d t o a lco ho l w ith t he p os sib ili ty o f k eep in g th eir j ob w hi le s ta rt in g t re at m en t 16 7 18 15 20 n.s. D zi ała ni a a nt yt yt onio w e / A nt i-t ob acco ac tiv ities gra ty fikac je fin an so w e d la p raco w ni kó w za niep alenie t yt oni u / fin an ci al g ra tific at io ns f or n ot sm ok in g 9 5 9 10 5 n.s. sp on so ro wa nie p raco w ni ko m k ur só w/t renin gó w/ /p orad l ub za ku pu le kó w uła tw ia jąc yc h rzucenie pa leni a / p ro vidin g em plo ye es w ith s po ns or ed co ur ses/t ra inin g/ad vice o r p ha rm aco th era py t o en ab le q ui ttin g sm ok in g 6 2 7 5 7 n.s. D zi ała ni a p ro fil ak ty czn e do ty czące inn yc h su bs ta nc ji psy ch oa kt yw ny ch / P ro ph yl ac tic m ea sur es co ncer nin g o th er psy ch oac tiv e su bs ta nces dzi ała ni a s kier owa ne p rze ci w ko uży wa ni u na rk ot yk ów i „ do pa laczy” p rze z p raco w ni kó w / / ac tiv ities a ga in st t ak in g dr ugs/desig ner dr ugs b y em plo ye es 7 9 6 8 7 n.s. Fir m a nie a ngażu je się w w w. dzi ała ni a / / Th e en ter pr ise do es n ot en ga ge in t he ab ov e-m en tio ne d ac tiv ities 6 12 7 5 2 n.s. W t ab el i u m ie sz cz on o p on ad ob lig at or yj ne d zi ał an ia n a r ze cz z dr ow ia p ra co w ni kó w, k tó re b ył y r ea liz ow an e p rz ez m in im um 1 % z ak ła dó w p ra cy / Th e t ab le p re se nt s n on -o bl ig at or y a ct iv iti es f or e m pl oy ee s’ h ea lth w hi ch w er e un de rt ak en b y a t l ea st 1 % o f e nt er pr is es . n. s. − z al eż no ść n ie is to tn a s ta ty st yc zn ie / t he r el at io ns hi p i s n ot s ta tis tic al ly s ig ni fic an t.
Ta be la 6 . Ro dz aj e p on ad ob lig at or yj ny ch d zi ał ań n a r ze cz z dr ow ia p er so ne lu p od ję ty ch p rz ez z ak ła dy p ra cy ( N = 9 26 ) w c ią gu 2 l at p rz ed b ad an ie m a u dz ia ł p ra co w ni kó w ≥5 5 r .ż . w s tr uk tu rz e z at ru dn ie ni a fi rm y – c d. Ta ble 6 . N on -o bl ig at or y a ct iv iti es f or e m pl oy ee s’ h ea lth , u nd er ta ke n b y e nt er pr ise s ( N = 9 26 ) i n a 2 -y ea r p er io d b ef or e t he s ur ve y v s. t he s ha re o f e m pl oy ee s a ge d ≥ 55 in t he e m pl oy me nt s tr uc tu re o f e nt er pr ise s – c on t. D zi ała ni a p ro zdr ow ot ne fir m H ea lth ac tiv ities o f en ter pr ises U dzi ał p raco w ni kó w ≥55 r .ż. w s tr uk turze za tr udnieni a fir m Sh ar e o f em plo ye es a ge d ≥55 in t he em plo ym en t s tr uc tur e o f en ter pr ises [%] og ółem total fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. w og óle nie s ą za tr udnieni en ter pr ises n ot hir in g em plo ye es a ge d ≥55 fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią <1/4 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es ag ed ≥55 acco un t f or les s t ha n on e-f our th o f t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią 1/4–1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or o ne-f our th t o a h alf o f t he p er so nn el fir m y, w k tó ry ch p raco w nic y ≥55 r .ż. s ta no w ią >1/2 p er so ne lu en ter pr ises w her e em plo ye es a ge d ≥55 acco un t f or m or e t ha n a h alf of t he p er so nn el Zw ię ksza ni a dos tęp u p raco w ni kó w do zdr ow ej ży w noś ci – cd . / I ncr ea sin g em plo ye es ’ acces s t o he al th y f oo d – co nt. do fin an so wa nie a bo na m en tó w/ka rt n a p osiłk i do w yb ra ny ch b ar ów/r es ta urac ji / fin an cin g su bs cr ip tio ns t o s ele ct ed b ar s/r es ta ura nts 17 14 16 17 25 n.s. Ed ukac ja zdr ow ot na / H ea lth e duc at io n ed ukac ja zdr ow ot na do ty cząc a inn yc h za gadnień niż b hp (n p. c ho ró b c yw ilizac yjn yc h, s ty lu ży cia) / / h ea lth e duc at io n n ot r el at ed t o h ea lth a nd s af et y regu la tio ns (co ncer nin g, e .g ., ci vi liza tio n di se as es, lif es ty le) 20 5 21 18 35 χ 2 = 14,98, df = 3, p < 0,01 Ws pa rcie w g odzeni u ży ci a za w odo w eg o z p ry wa tn ym / S up po rt in ga inin g w or k-lif e b ala nce dzi ała ni a p om aga jące g odzić ży cie za w odo w e z p ry wa tn ym (n p. p om oc psy ch olog iczn a, ro zw iąza ni a o rga nizac yjn e, za pe w nienie o pie ki nad dzie ćmi) / ac tiv ities t o m ain ta in w or k-lif e ba la nce (e .g ., psy ch olog ic al s up po rt, c ha ng es in t he w or k o rga niza tio n, c hi ldc ar e) 17 19 14 19 27 χ 2 = 8,00, df = 3, p < 0,05 D zi ała ni a a nt ya lk oh olo w e / A nt i-a lco ho l ac tiv ities w yr yw ko w e k on tro le s ta nu t rze źw oś ci praco w ni kó w n a t er enie fir m y / ra ndo m ver ific at io n o f em plo ye es ’ s ob riet y in t he en ter pr ise 29 14 25 34 38 χ 2 = 15,19, df = 3, p < 0,01 za pe w nienie p raco w ni ko m m ożli woś ci sk orzys ta ni a z a lk om at u p rze d p rzys tą pieniem do prac y / p ro vidin g em plo ye es w ith t he p os sib ili ty o f m ak in g u se o f a b re at ha lyzer b ef or e s ta rtin g w or k 27 16 26 28 38 n.s. inf or m owa nie p raco w ni kó w, g dzie os ob y z p ro blem em a lk oh olo w ym m ogą uzys kać po m oc / inf or min g em plo ye es a bo ut t he p laces w her e p eo ple h av in g p ro blem s w ith a lco ho l co ns um pt io n m ay g et h elp 20 12 20 21 24 n.s. za pe w nienie p raco w ni ko m uza le żnio ny m o d al ko ho lu m ożli w oś ci u trzy m ani a p rac y w za mi an za p od ję cie le czeni a / p ro vidin g em plo ye es addic te d t o a lco ho l w ith t he p os sib ili ty o f k eep in g th eir j ob w hi le s ta rt in g t re at m en t 16 7 18 15 20 n.s. D zi ała ni a a nt yt yt onio w e / A nt i-t ob acco ac tiv ities gra ty fikac je fin an so w e d la p raco w ni kó w za niep alenie t yt oni u / fin an ci al g ra tific at io ns f or n ot sm ok in g 9 5 9 10 5 n.s. sp on so ro wa nie p raco w ni ko m k ur só w/t renin gó w/ /p orad l ub za ku pu le kó w uła tw ia jąc yc h rzucenie pa leni a / p ro vidin g em plo ye es w ith s po ns or ed co ur ses/t ra inin g/ad vice o r p ha rm aco th era py t o en ab le q ui ttin g sm ok in g 6 2 7 5 7 n.s. D zi ała ni a p ro fil ak ty czn e do ty czące inn yc h su bs ta nc ji psy ch oa kt yw ny ch / P ro ph yl ac tic m ea sur es co ncer nin g o th er psy ch oac tiv e su bs ta nces dzi ała ni a s kier owa ne p rze ci w ko uży wa ni u na rk ot yk ów i „ do pa laczy” p rze z p raco w ni kó w / / ac tiv ities a ga in st t ak in g dr ugs/desig ner dr ugs b y em plo ye es 7 9 6 8 7 n.s. Fir m a nie a ngażu je się w w w. dzi ała ni a / / Th e en ter pr ise do es n ot en ga ge in t he ab ov e-m en tio ne d ac tiv ities 6 12 7 5 2 n.s. W t ab el i u m ie sz cz on o p on ad ob lig at or yj ne d zi ał an ia n a r ze cz z dr ow ia p ra co w ni kó w, k tó re b ył y r ea liz ow an e p rz ez m in im um 1 % z ak ła dó w p ra cy / Th e t ab le p re se nt s n on -o bl ig at or y a ct iv iti es f or e m pl oy ee s’ h ea lth w hi ch w er e un de rt ak en b y a t l ea st 1 % o f e nt er pr is es . n. s. − z al eż no ść n ie is to tn a s ta ty st yc zn ie / t he r el at io ns hi p i s n ot s ta tis tic al ly s ig ni fic an t.
