MARIA .DANUTA· poMOSŁAWSKA-BARANIECKA, JÓZEF EDWARD MOJSKI
Instytut Geologiczny
Z PROBLEMATYKI GEOLOGII
CZWARTORZĘDUMAZOWSZA I KUJAW
p
RACE ZAKŁADU ZDJĘĆGEOLOGICZ-NYCH IG nad SZ1czegółową Mapą
Geolo-giiczną Polski koncellltrwją się w Katlinie War-szawskilej, Kotlinie Płlookiej i na obszarach
przyległYICh (ryc. 1). Oś geomorfologiczną
ca-łości stanow~ oolma Wisły. Najharoziej zaawan-ro.wa:no badarua w okolkach GÓiry Kal-waria i Garw;olina (Z. Sarnaoka, S. Gadomska), Warszawy (M. D. Do:qJJosławskia-Barr.amiecka i S. Gadomska), północnej ~C~Lęści KQt.liny W ar-szawslciej wraz z .przy legają.cym odcinki€!lll do-loiny Bugu {Jadwiga Nowak), dalej na obs.m~~
.zachodnie'j części Kotłiny WarsZiawskied (E. Rwt-kowski) i wresz;cie wschodniej (S. Slrompsk:i, W. Słonina) oraz .zachodniej oZięści Kotliny Płoc
kiej (J. E. MojskJi). Poeryferyczme położenie
zaj-mują obszary: Łęczycy, Kłodawy, ChodcZ?
(M. D. DomosŁawska-Baraniecka) i Ostrowi Ma-row:ieckiej ·(J. E. Mojski). Dla Zakładu Zdjęć
Geologiczmych pO!lladto prneprowadrono
rów-nież :praoo w rejon1e Wysrogrodu i Czerwińska
(H. RUSZC!lyńska, K. Kopczyńska), w północnej części Wysoczyzny Ciechanowskiej (Z. Michal-ska) or.a!Z Rawy MazOIWieckJ.ej i Skiernie:wic (K. Wuttke).
Artykuł niniejszy jest .próbą podsumowania niektórYICh wyników tY~Ch pooc.
Dla prac nad ~ządzeniem Szcze~gółowej
Mapy Geo1og,iczn€j Polski przyjęto podział C2JW'a:rtom:ędu na dwa oddziały: holocen i plej-stocen, w krt;óryrn wyróżniono cztery zlodowa-cenia (najstcm-sze, południowopolskie, środko
WQpOlskie i bałtyckie). Podzdlał ten w zasad2'lie
potwierdzają wyniki · badań ter>-..O[}J()Wy·ch, które
pozwoLiły rre swej strony na sreroką
dokumen-tację i nowe naświeU.enie iWielu istotnYICh pro-blemów .geoJ.ogi•i czwartorzędu Kujaw oi Ma-ZIOWsza.
Wyniki prac zdjęciowych llrie dostarczyły
dotychcZias istotnych danych !I)OZWalających na rozpoziomowani·e osadów OZJWartarzędowych
starszych od linterglacjału 1Wie1kiego. S.
SkJomp-ski .stwierrdz.a oo ')?lfawda d'Wia 1pozliomy glacjalne
w otwol'Zie wiertniczym w Troszyllrie koło Gą
bina, jednak nie jest pewne, czy dzielące te poziomy ~aski z nieozmacz.alnymi szc.zą.tkiami roślin są r.reczywiście, jak to sugeruje autor, odpowiedinikiem in.te:r.stadiału w obrębie zlod· o-waoonia południowopolskiego i nie pl'lzynależą
do okreS-u-. młodszego,
,
tzn.
do·inter.glacjałw wiel-kiego ,(tab.):~
Na
~bsz.arze
północnego
Ma.Zlowsz.a ooane jest jedoo stal:!OW!islm torfów i gytii zęlicZlonych doi.ntęrgla.Ćjahi wielkieg,o na. podstawie pa.l€01bo-t.anicznej.:.-(M. Gołąbowa). Osady
.
te,
występu jące ·w
-·
dooć · ;zaskakującej pozycji stra-tygraficznej i hipsome,~yCf?nej (ok. 95 m npm),Ryc. l. Szkic obszarów badanych
1 - obszary badań, 2 - linie rresta•1.vdeń wa:tnlejszych profili
czwartora:ędu (1, 2, 3).
Fig. l. Sketch
ot
investigated areas:1 - dnvestigaJted areas, 2 - lines of more im,poa"tant Qua-ter-nary sections (1, 2, 3).
powstały w ·zamkniętym zbiorniku beZIOdpły
wowym położonym IIlJa ówczesnym obszarze
po-za-dolinnym. Osady oi'Iga:niCZille tego
stano-·wiska .pokryte są jednym pozJ.omem gliny
rz;wa-łowej zlodowacenia środlrowopolskiego. Ponad nim, nieco dalej na N .rejestruje Z. MichaLska
występowanie jeszcze jednego poziomu ·gliny
zwałowej .tego zlodowacenia.
POŁO~ENIE I MIĄ~SZOŚĆ SERII ZASYP ANIA Spąg serii Strop serii Miąższość Obszary i miejscowości zasypania zasypania serii zasy-w metrach zasy-winetrach pania zasy-w
npm npm metrach Okolice Łęczycy -
Kło-da wy Ambrożew +45 +BO 35 Siedlec +20 +65 45 Sobótka + 5 +SO 45 Kłodawa <+16 +BS >69 Izbica Kujawska <+36 +48 >12 Kubłowo +45 +96 51 Włocławek ?
-o•
--;w-Okolice Gąbina Troszyn +12** +31 11 Okolice Modlina Brzozówka -17 -2* 15 Debla -33 +2* 35 Ostrów Mazowiecka -BS +30 115 Garwolin <+lO +90 >BO*
Erozyjnie obniżony.**
Wg S. Skompskiego jestto
seria starsza od wielkiego interglacjału.Intergla-cjał wieLki .oochuje peliWstanie głębo kich dolin erozyjnych (tab.) i intensywna denu-dacja na obszarach międzydolia:m)llCh (E. Ri.ih-le). Dna dolin leżały miejscami znacznie 1 poni-żej dzisiejszego .poziomu morza (.tab.). DoHny
te
rozcięły nie tylko osady sta~rszego plejsto-cenu, ale często także utwory pHocenu, ana-0
wet całego trzeciorzędu (Siedlec, Ambrożew, okolice Łęczycy, Włocławek). Panująca .zaś na ówczesnych obszarach pozadolinnych denuda-cja nie tylko całkowicie miejscami zndszozyła
osady starszego plejstocenu (Włocławek, Gą bin, Błonie, Nasielsk), lecz sięgnęła ;także .
gdZii.e-niegdzie aż po osady miooonu (K.rośniewice,
\-ł Y S O C Z Y Z N A K U J A W S K A K O T L l N A 'WVSOCZVZNA PŁOCKA DOBRZVIłSKA moreny kutnr.wskte Kubłowo
:
g.
X KroSmewtce ~~ Kaliski c:~
M~tlee<n kraw,dt Bacho·
·T•Iazm rzowo-Szpelol Umsła1.11Ct Kowal ~.a
""'
r.; .,_,,
l'
®
lofloclaweł WARSZAWSKA taras kampinosk1 WYSOCZYZNA X Sw1ercze.Debla BrzozcioJka /Guuń Brody, Golebi • K? (MaluOslrowM•z rowoSil)
Nasleisic Karmił/O X P\ l l l ~1 Q l - 1\ Q) ~ 1\
\
\ \®
'
\'
WYSOCZYZNA DOLINA WYSOCZYZNA
MSZtZ<NWJWSKA WIStY SIEDLECKA
120
\f, 8
6 9 X 10
o
Ryc. 2. Zestawienie ważniejszych profili czwartorzędu między Łęczycą a Włoclawkiem l, Błoniem i
Mako-wem 2 oraz Górą KaLwarią i GarwoLinem 3 1 - torfy t! gytie, 2 - iły wstęgowe, 3 - mułki, 4 - piaski, 5 - żwiory, 6 - głazy, 7 - · gliny zwałowe, 8 - srŁCzątki
roślin, 9 - szczątki ślimaków, l~ - profilie zbiorcze, Qh -holocen, ·Q, - zl.odowaoenle bałtyckie, Q•-• - int<."''gla·cjał eemskl, Q• - zlodowacenie środkowopolskie, 9Z - seria zasypania (schyłek Q•-• 1 początek Q•), Q•-• - interglacjał·
wielki, Qt - zlodowacenie południowopolskie, Pl - pliocen,
p1Q- pliocen w krach, M - miocen, MQ - miocen w krach,
K - kreda, ;f - jura.
K
Fig. 2. Computation tabLe of Quaternary sections inve-stigated between Łęczyca and Wlocławek 1, B~onie
and Maków 2 and Góra KaLwaria and GarwoLin 3
1 - peats nad gytl.as, 2 - va.rved clays, 3 - sllts, 4
-sands, 5 - gravels, 6 - boulders, 7 - booulder clays, 8
-plant remains, 9 - fragments of gastropoda, 10 - syntetlc
sections, Qh - Holocene, Q4 Baltle glacńatlon, Q3_ł - Eemian lnterglacial, Q3 - Mlddle Pollsh .glaclation, sz - depos!.tlon serie, (end of Q2_ 3 and beginning of Q3), Q2_ 3 - Great
lnterglaclal, Q2 - South-Pollsh gLaclatlon, Pl - Pllocene,
Plo - Pllocene dn dce transported blooks, M - Ml.ocene, MQ - Mlocene wlthln ice transported blocks, K -
ł.ęczyca), a nawet jury (Łęczyca). Tę
denuda-cję dokumentuje - poza brakiem lub zredu-kowaniem miąższooci pos2X!zególm.ych. ogniw w profilu obszaru- znaczna domieszka
mate-riału trzeciorzędowego rw osadach należących
do schyłku inter.glacjału wielkiego i początku
zlodowac€'Ilia środ:kowopolskiego ..
Dol-iny wielkiego interglacjału :wstały za-Nakonowo 100 50 Grabie 100 50
lesz no Taras kampinoski
100 90 50 Góra Kalwaria
100
g-h
50o
5kmRyc, 3. Osady zlodowacenia bałtyckiego i holoceńskie-go w dolinie Wisły
l - osady starsze niż bałtyckie; 2 - osady bałtyckie: 2a -lodowcowe, wodnolod<JfW'Cowe l zastodslrowe, 2b - w~olo
dow~owe, zasbodsk.owe l rzeczne, 2c - rzeczne; 3 - osady
młodszego dryasu; 4 - osady holoceńskie; 5 - wydmy pa -raboliczne; 6 - torfy plejstoceńskie.
sypane przez osady rzeczne, wodnolodowcowe, !Zastoiskowe i ,zboczowe powstałe prawdOlpodob-nie w warunkach perY'glliacja:lnych. Osady .te
łącznie określO!no na~ą: seria zasypania
(M. D. Domosławska-Ba:r.anie•cka). Położenie
i miąższość osadów serii zasypania ilustruje
tabela. StaTszą część serii reprezentują osady rzeczne zarwierające obfite domieszki skał
Szpefa/ -100 100 50 Traszyn 11iszewo -105 100 50
:Jabronna Nowy Dwór Kazuń •
700
50
100
50
700, 88 wysokości w m n.p.m
Fig. 3. Baltic and Holocene glaciation deposits in the ·Vistula valley
l - deposits older than that of the Baltle glaciation: 2 -deposits of the BaJ•ti~ gbaciallion; 2a - glacial, fluviogLaclal and dam.med lacs, 2b - fluvioglacilal, cbammed Lacs and flu -vilal; 2c - fluvial; 3 - deposits of yaunger diryas; 4 -Holocene deposHs; 5 - pa!l'abolic dunes; 6 - Pleistocene peats.
pr.zedczwartorzędowych (Ostrów Maoowiecka,
Debla, Brzozówka), młodszą -stanowią osady
. zastoiskowe
z
pr.zewarstwieniami osadów wódpłynących i osadów zboczowych (Siedlec,
Sv-bótk.a koło Kłodawy) lub wyłącznie
7.astoisko-we (Ostrów Maoowiecka, Garwolin, Jag.odne).
Te ostatnie należą już niewątpliwie do począt
kowych faz zlodowacenia środkowopolskiieg.o.
W tej c.zęści serii uwidocznia się cyldicznooć
akumulacji i pTZejścia od osadów zboczowych
(ZSUJW'Owo-spływowych) związanych
z
okresaminasilenia erOZJji {głównie bocznej) popr~ez
osa-dy rzecme i wodnolodQWICOWe do zasto.islro-wyoh. W pnypadku Ostrowi Mazowieckiej oraz Garwolina i JagodnE!Igo mamy do czynienia z wytraźnie cydcliczmą sedymentacją ooadów
m-sbojslrowych, tLZalaną za wskaźnik oscylacji
czoła nasuwającego się lądolodu.
Osady serid. zasy;pania stanOlWią waż111e ~bior
niki wód ;podziemnych występujących często
pod ciśnieniem. Z serii ·tej !pOChodzą wody
arte-zyjskie (Debla, Kłodawa, I~bica Kujaw.ska).
Na wschodnim i połudn~owo-wschodnim
Ma-wwszu oraz między Mszczonowem a Błoniem
wody te Irontalktują bezpośrednio z wodami
miooońskńego i pośrednio również o1i•gooeń
skiego :poziomu wodonośnego. Być może dalsze
badania wykażą, że miejsc ·takich bęcWie na
obsżarze Marowsza znacznie więcej, 111i~ l1;o do-t~hczas stwierdzono. Fakt ten może mieć l
pod-sta:Wowe .znaczenie dla rozważań nad
stosun-kami hydrogeologicznymi osadów keno
zoicz-nych na obszarze :Mazowsza i Kujaw (~·da~~
rozpoczęte w rejonie Ostrowi Maz.ow1eckieJ
przez Zakład Hydrogeologii IG).
Podział ,z1odowaoon:ia Środkowopolskiego na
trzy stadiały: najstarszy, mazoWiieck<HPOd.Laski
(Warty) i półnoonomazowiecki, przyjęto na
PO<łstawie dawniejszych opracowań. Podział
ten potwierdzają wyniki sre.regółowych badań
zakładu. Interstadiał sta:rszy charaktery;zują
śladv el'IOZji na powierzchni nai.starsz.e.i gl·ill1Y
zwałowej zlodowacenia środkowooots.kioego
i powszechnie wy·stępujące znacznej miażsrości
osady międzymorenowe, głównie .zastoi,9kowe
i wodnolodoWIOOWe. Po::id:me osady jednak
mniejszej miaiszości dzielą glinę ~wałowa
sta-diału ma<WWiecl«>-,POdlaskiego i gJmę zwałowa
stadiału północnomazowieckieg,o. Ten ostatni
dokumentuje ponadto występujący na N o::i
moren Wierzbicy i Kobyłnik .poziom girlny
ZlWa-łowej niewde1kiej miąższości. Na N od
Wierrz-bicy z gliną .tego poziomu zazębi~ją się se~y
mentacy;jnie osady lokalnych ~stoiSk oraz ozow
i kemów, których obecność decyduje o
stosun-kowo młodej r.zeźbie tego obszaru.
Strefa moren owłowych :m,aiksymal!nego za_.
sięgu stadiału mazowiecko-podlaskiego (Warty)
leży w ,zasadzie na S od szewgólowo badanego
obszaru. Z okresu recesjd stadiału marrowde
ako-podlaskiego wyróżniano faizy transg:resywne.
I tak na Kujawach np. występuje faza
kut-nowska, wyrażająca się zmacznym zwiększe
niem miąższości gliny zwałowej oraz osadami
198
moren CŻlOtłOIWych · w strefie·· marginaJnej
(ryc. 2, m 1), które uległy lokalnie zabur·
z,e-niom glacitekt<micznym świadczącym .o
trans-gresji. Moreny kutnowskie uWlaŻalilo daWilliej
za odpow.iednik stadi1ału a nawet odrębnego
zlo-dowacenia. Pogląd ten jed.nak nie da się
w świetle badań szczegółoWych utrzymać
(M. D. Domosławska-Batranieckia) ..
Ślady podobnej fazy mająoe.j miejsce na N
od Garwolina i Góry Kalwarii, nazwa111ej ;przez
S. Gadomską fazą puznowską (ryc. · 2, m 3),
s~nowi nieciągły ,poziom glriny zwałowej,
pod-ścielanej osadami zastoiskowymi i
wodnolo-dowcowymi. Rozi<liin ten rponadto na E od Wisły
zamyka od południa 9ttrefę mocen czołowych.
W gLinach ·zwałowych zlodowacenia środko
WD_Polskiego, S2'JC.Zoególnie zaś w glinie stadiału
na_Jstars.zego cz~o wystęuują kry osadów
;pod-ł.ooa: pl·~ocenu, m1ocenu, oli.gocenu i jury
(Deb-ła. Nas1elsk, Wys:oogród, Osieck, obszar na S
od . Krośniewk). Na półinocnym Mawwszu
stwterd.zono ponadto występowanie strefy
wy-piętrzeń ooadów plioceńskich na linii znanych
wychodni w PiHtowie koło Płońskia ·i rw
Nasiel-sku. Międ·zy tymi wychodniami stwierdzano
pliocen nad Wkrą (M. D. Domosławska-Bara
niecka) w Barkowie (na 2 m .głębokiości) i w
Ko-łozębiu (·na 9 m głębokości). Ku E od NasieJska
strefa wypiętrzeń pliocenu ciąrgnie się n.a N o::l
Serocka, gd~e w okolicy Bud Obręb$kich
stwierdZO!Ilo lila powierzchni ok. 12 km2
nie-znane poprzednio wychodnie iłów plioceńskich
(J. Nowak) nie prwwieroonych do 50 m głę
bokOOci. Obecność tej strefy wypiętrzeń świad
czy o intensywnej działalności ~lacitektonicz
nej lądolodu obu młodszych stadiałów.
Dynamika ,procesów .prowadzących do
two-ro:enia się kier i struktur im podobnych
(gla-citektonika) iilia inll1V1Ch obszarach zajmują się:
E. Rutkowski (Konin) i Z. Sam.aekia (Góll"a
Kal-waria). Ostatnio E. Rutlrowski dynamikę tę
przedstawił w nowym -i oryginalnym ujęciu.
Na Kujawach widoczne jest intelfesujące
za-chowanie się IJ)Oz:iomów glin zwałOIWych
zlodo-wacenia środkowopoLskiego przy ~jściu z S
ku N (ryc. 2, m 1). Z trzech istnieją<Cych w
re-jooie ŁęcozY!Cy ~10mów gHn zwałowvch tego
zlodowacenia stwte<rdz.amy w okolicy Sławęci
:'a. (gdzie występuje pas moren k.utnowskich)
JU'Z tyLko dwa, a na N o:l Krośniewic (no.
Kub-łowo) wvstęouie już tylko jeden poziom ~linY
zwałowe;. Jes't om przykryty (w Kaliskiej)
w obrębie zasięgu zlod·owaoenia baŁtyokiego
p!rZeiZ osady int€'l"g1aocjału oomskiego i ~~linę
zwałową zlodowacenia b.ałtyoc~ego. Fakty te
świadcza, że na Kuiaw.ach a z.apewne d. na
in-nvch obszarach gl·iny zwałorwe .7lodow.acenia
środkowQpolskiego tracą rozrlzielen:ie o~adami międzymorenO'Wymi w pewnej odległości na N
od mor€10. crołOIWych stadialny-ch a SZJC7Jególnie
fazowych. . . ·· .
Iły wstęgowe jako poziom stratY'grafkzny rozdzielający gliny zwałowe są szczególnie waŻille 11:1a obszarze Kotliny Warszawskiej
W okolicach Gąbi·na S. S~ki stwierdza
występowanie pod przykryciem gLiny :zJWałowej
środkowopolskiej dwu środJrowQpQ}skich
po-ziomów iłów wstęgowych, rozdzielonych gHną
zwałową. Starszy z nich występuje na
po-w.ierZJChni terenu w obrebie tzw. tarasu
How-skiego i .pochodzić ma z transgresji
najstarsze-go stadiału zlodowacenia środkowQpOlskiego. Jeżeli jednak uznać, że piaski międzymoreno
we nawiercone w Troszynie n.a głęboklości ok.
41 m i dzielące dwa p<YLi.omy .gHn zwałow)"qh
zlodowacenia potudniowopolskiego nie są
inter-stadialne, jak przyjmuje S. Skompski, lecz
przynależą do wielkiego interglacjału,
·
to
w konsekwenJCji Hy poziomu iłowskiego wdązać
należałoby z nasuwaniem się stadiału ma·
zo-wieclro-podlaskiego (Warty). oDalej ku E te
sa-me iły poziomu iłowski.ego, powiązane
straty-graficznie z iłami poziomu błońskiego, na N od
Sochaczewa występują pod residu.ami co
naj-,mniej jednego poz-iomu gliny ':z!Wałowej (E.
Rut-kowski). Odmienne stanowisko zajmuje H.
Ruszczyńsk.a, która na iłach wstęgowych
!tara-su iławskiego nie stwierdza przykrycia gliną
zwałową i wiąże je z iłanń .wystE;Jpującymi na
prawym brzegu Wisły
lroro
Wyszogrodu, .gdzieznajduje dOWIOdy :na to, że osadziły się one po
akumulacji moren c.zołowych kobylnickich
za-liczonych do stadiału północnoma2lcmieckiego.
Nad Bugo-Narwią i Narwią występują iły wstęgowe .przykryte w Wiel'~bky residuami
gliny :zJWałowej stadiału półJliOCnomarowieckie
go. Iły te J. Nowak wiąże straty·graficznie
z iłami pooiomu :radzy.mińskiego, oo jednak nie
może być dostatecznie udokumentowane
wo-bec oddalenia obu obszarów i ich rozdzielenia
doliną Bugo-Narwi. Na południiOwym
Mazow-szu S. Gadomska i Z. Samacka ~ążą główny
pooiom iłów i mułków wstęgowych z .
trans-gresją lądolo1u stadiału mazowiecklc-;podlas-kiego.
Wobec tak różnych ,poglądów pozycja
stra-ty.graficzna wymienionych poziomów ił&w
wstęgowych ocz,ekuje nadal rozwiąmnia. Iły wstęgowe niektórych omówionych poziomów
mogą być różmow:iekowe.
Osady inter,gl.aiCjału eems.kiego - ,gytie i
tor-fy - stwierdzono w Gó!l"ze Kalwarii (ryc. 2,
nr 3), w Kalisldej na KujawaiCh (il'yc. 2, nr l)
i
w
Bylicach w południowej części Wy.&X::zy:z-ny Ciechanowskiej. Leżą ,tam one poza
obsza-rem s~i doli.nlnej powstałej w inter.gla,cjale
eemskim. Wiek osad&w oznaczono na
podsta-wie ·,paleobotankznej (Góra Kalwaria - M.
So-bolew~, Kraków: Kaliska -
z.
Janc:zy:k,IG; Bylice - Z. Bo.rówilro-Dłuż.a .. "<m~<~a, IG).
W Górze Kalwarii torfy przykryte są -orzez
piaski pokrywowe ·oowstałe podczas zlod·
owa-oenia bałJtyckiego. W Kaliskiej nad gvtią i
tor-fami z odłamkami sklorup mięczaków leżą
oi.as-ki wodnolodOWiCOWe d iły wstęgowe z
trans-gresji zlodowacenia bałtyokiego i w końcu
gli-na zwałowa tegoż zlodowacenia. W Bylicach
gytie linterglacjalne przykryte są przez
delu-wia powstałe w okresie .zlodowacenia bałtyc
kiego.
Na obsza!l",ze dzisiejszej doliny Wisły ~ dolin
jej dopływów stwierdzono
w
zasadzie jędru>zasypanie z okresu zlodowacenia bałtyclciego.
Osady tego zasypania wyklsz;tał.cone są
powy-żej Modlina w facji rzecznej, między
Modhl-nem a Płockiem w facji rz,ec.z.nei i
wodnolo-doWICowej (ewentualnie zastoi.slrowej), a
poni-żej Płocka głównie w facji WIOdnolodowcowej
i lodowcowej. Na !J)Irzekroju e - f rw dolnej
części osadów wsypania wyi"óżniono (J. Nó-wak) dwa cykle akumulacji :rzeczno-zastOisko-wej, przedzielone piaskami :rzecznymi z
detry-tusem roślinnym ~ poziomem torfu. ·Miąższość
osadów ~sypania poza obszarem zlodowacenia
bałtyckiego dochodzi miejscami do 50 'm
(Brro-zówka, ryc. 2, nr 2). ·
Rómym facjom osadów zasy.pan.ia
odpowia-da różne nachylenie powiel'zchni zasypania
w
promu podłużnym doliny. Zasypanieto
two-rzy na przedpolu zlodowacenia 'bałtyokie.go
ta-ras akumula·cvjny (wydmowy). PowierozchniA
zasypania opada ZJgodnie z biegiem Wisły,
tyl-ko do zadrodniej części KOltliny W arsz:awskiej.
Niżej, w Kotlinie Płockiej opowierzcłutia
zasy-·p.ania nie wykazuje tego nachyJenia (na
wy-sokości Płocka 64-68 m Illpm, a Włocławka
68-70 m n;pm). Jest to uwarunlro.wa.ne loclow-cowym i wodnolodowloclow-cowym cha'l'akterem aku-mulacji.
Omawiany taras akumulacyjny ma . dwa
spłaszczeni•a erozyjne. WyżS"I.e
w
postaci ~:rasuerozyjnego, leżące w bezpośrednim sąsied~e
dzisiejsrego koryta rzeki, odd2lieJon.e jest od
powierz-chni tarasu akumulacyjnego sropniem
do 5
m
wysokości względnej. Spłasl'Jczenieto
znall1.e jest z okoldc Góry Kalwarii, Modlina
ł z zachodnioej części Kotlinv Płockiej. Taras
erozyjny jest efektem późnQplejstoceńskiej
erozji Wisłv (ryc. 3, pr'Z€ikrój a - b: między
fazą :pornQ!nską a młodszym dryasem).
S,::>łaszcrenie ni,ższ,e poc}rod,zi z erozji Wisły
w starszym holocenie, bezpośrednio prred
po-czątkiem tworzenia się tarasów zalewowych'
Na powierzchni późnoplejstoceńskiego tarasu
erozy.jnego ·ZOl'llaljduje się :n.a ohsza:rze Mazowsza
denka IPOkrywa piasz.czvsto-madowa. w dół
rzeki przechod:zaca w piaszczystą. Wiek
tei
pokrywy jest bliri'.ej sprecvrowany w
zachod-niej częśd Kotliny Płockiej (głównie młodszy
drv.a.s). W Kotlinie Warszawskiej uznana jest
ia
holoceńską (J. Nowak), choć IP'fawdOipOdoibnie
dolna jej część morże być starsza.
W zachodniej częśd Kotliny Płockiej wyróż
Illiorro {J. E. Mojsld) jeszcze jeden, starszy od
wymienionych, okres erozji po zasy:paniu
Lo-dowoowym. Przy recesji lądolodu na l.irrię
mo-ren pol'll()lrskich utwO!rzyła się na omawianym
obszarze dolina z odpływem pradoliną
N:o-teci (-?) ku zachod!Qwi. Dolina ta miała srwój
początek zapewne we wschodniej części KOltli-ny Płockiej, w strefie maT1ginalnej ~lodowace
stano-wić dział iWodny. Dolina ta została zasypana piaSkami :rzeczny:Ini i rzeczno-jeziornymi w
fa-zie ipO.lllOfskiej (ryc. 3, przekrój a-b). ·
Staroholoceńskie wcięcie erozyjne w taras
akumulacyjny wypełniają w poludniowej
i środkowej części Kotliny Warszawskiej osady
piaszczysto-madOtWe. Nirżej z ·biegiem Wisły;
przechodzą one •w piaski. Osady te tworzą dwa
. tarasy zalewowe.
SUMMARY
Quaternary depos.ilts oocupying vast areas of Milddłe a111d Nol'them Pol:and are broadly talren in the acoo-unt in the publications of thte Geolog:i:al Institute.
Quatern:ary resteaTclles oonoont11ate chiefly in the W:al1SatW and Płoclk depre!S!S'itons als'O itn adj·aloent ar·eas. The Vistul:a valley may be regardteld as a
,,geomoo:pbological ax.its" of tbese areas. TMs artitcle
deals wd.th the res·ulrtls of StOme of thesę inve'Stiga:tiloos.
PE310ME
qeTBepTH'łHbie o6pa30BaHHfl, rrpe,llCTaBJifliO~He
OCHOBHYIO reOJIOrH'łeCKYIO cpopMa~HIO IlOJibiiiH, 3aHH-MaiOT MHOrO MeCTa B pa60TaX reoJIOrH'łeCKoro HHCTli-TyTa, 'ITO Bbipa3HJIOCb, MelK.QY 11p0'1HM, B H3,llaHHH ,!lO HbiHeiiiHero BpeMeHH 9 TOMOB ny6JIHKa~HH ITO,ll 3arJI.
<<113 HCCJie,lloBaHHH 'łeTBepTH'łHbiX o6pa30BaHHH B IlOJibiiie>>. HecMoTpSI Ha KpynHbre .QOCTHlKeHHfl pa6o-Tbi 3TH 11pO,llOJilKaiOTCfl, H B HaCTOfl~ee BpeMH
CKOH-~eHTpHpOBaHbi OHH Ha TeppHTOpmr BapiiiaBCKOH
H 11JIO~KOH KOTJIOBHH H Ha rrpHJieraiO~HX y'łaCTKaX.
reoMopcpOJIOrH'łeCKOH OCbiO BCeH TeppHTOpHH
flBJilieT-CH .QOJIHHa BHCJibi. HacTOR~aSI cTaTbH rrpe.QcTaBmreT 11011biTKY ITO,llBe,QeHHfl HTOrOB HeKOTOpbiX pe3yJibTaTOB ::lTHX pa6oT.
