Zarys wykształcenia litologicznego serii “ciechocińskiej” liasu w rejonie Przysuchej

ZBIGNIEW KOZYDRA J.m;tyttllt Geo1ogilczny

ZARYS

WYKSZTAŁCENIA

LITOLOGICZNEGO

SERII "CIECHOCIN"SKIEJ" LIASU W REJONIE PRZYSUCHEJ

Q

PRACOWANIE NINIEJSZE stanowi

pierwszą próbę przedstawienia w nieco szemzym ujęciu wykształcenia ldJtologicznego serii "ciechocińskiej" ("esteriowej") występu­ jącej w obrębie Uasu świętokrzyskiego, która

w

·rej-onie tym, podoibnd.e ;z~ą jak i parwstałe .

serie górnego i środkowego liasu, była dotych-czas bardzo słabo po:zm.ana.

Opra•cowan.ie to opieram rgłóW!Ilie na

materia-łach, jakie miałem możność ·zebrać w czasie prac geologirc:zmo-poszukiwawazyrch, prowadzo-nych w· ramach prac Zakładu Złóż Surowtców Skalnych IG na obszarne występującym

w obrębie a:rkusza- Przysucha.

Przy WYdzielaniu poszczególnych poziomów sedymentacyjnych wzorowałem Się na klasycz-nej pod tyrrn względem pracy S.Z. RóżyckiEgo

o liasie regionu rpołudn.i!awych Kujaw (4). Ro-zwala to na porównanie wykszta:łcend.a litolo-giocznego omawdane•j serii występującej w obu t)11Ch rejonach oddalOIIlych od siebire o około stoki:lkadziesi.ąrt; km.

Na!dmienić można, że pozycję .str.aty~aficzną

serii "ciechorcińskiej" w obrębie 1tiasu święto­

lmzyskiego sprecy:zowrał W. Karasoowskli (3) w styczniu 1959 r. na sesji naukoWej Instytutu Geologiow.ego. W przedstawionym nowym po-dziale str:atygra:llicznym lia1su śwdętokrzyskiE-go

W. Kalraszewski wydzJiela ponad serią

"ostlro-wiooką", której miąższość ooonia na ok. 9~

-110 m, serię ".1ragodnego" o miąrższrości 80 --90 m, ponad nią serię "giellliorwską" o miąż-szości 60-70 m z oha:Dakterystycznymi pozilo-mami małży morskich i dalej sedę "Drzewicy" o miąższości ok. 185 m, nad krtorą występuje seria "ciecho'cińska" (ok. 75 m) i seria "boru-ci-oka" (o:k. 140 m). Stratygratfiozni:e serię Ja-godnego wi~e on jeszcze z liasem ddlrnym,

se-rię gielniowską i -Dmewicy z liasem środko­ wym, a serię ciechocińską i bortliCieką z liasem górnym.

Występowanie seriri ciechocińskiej

w

obrębie

ar1kusza Przysuchej stwierdzono dotychczas w jego zachodnie·j i północn<>-'Zachodniej części. Pr.zypuszc:zać można1 ·że utrwory tej serii

prze-chodzą dalej, na SW na arkuszu Ptrlzedbóm: w stronę Maleńca, Fałkowa i W ąsosza, gdzie

występowanie ich zostało stwderchone przez I. Jul'lk:iewiczową (2) a udokumentOW.aJlloe ki:lkoma wiereeniami poszukiwarwczymli. Do chwi'li obecnej :występoWanie tej serii w obrę­

bie liasu świętokrzyskiego zostało stwieTdzone na odci!nku ok. 50 km. ·

WyJkształcenie liJtologiczne ·oraz zasięg

wy-stępowania omaw!iarnej serii w rejonie ft. zysu-chej :zostało poZJnane na podstawde wyniików z kilku otworów wierTt!niczyoh wykonanych

456

w okolicach Wólki Dobromirowej, Sielca, Mroczkowa Gościnnego, Dąbrówtki i Zakoście­

la k. Drzewicy. Ponadto występOwanie utrwo-rów te•j serli.i strwierdrzo.no w obrębie star:rych zrobów porudnych położonych . ok. l km na W od iKuraszkowa,

w

studniach w Wy.grnanowie (?) i Werówce oraz w łomach piaSikowca

w

oko-licy l{iuraszkowa i Strzyżowa k Drzewicy.

za:znac:zyć p~rzy tym należy, •że obsza::r wystę­

powanira wychodni tej serii, · poza dwoma wy-mienionymi łomami piaskowca, przykryty jest

płaszczem uiflwoców c7JW'al"torz,ędowyoh o miąż­ szości od kilku do około dwudziestu klilku me-trów.

Na podostawie zebramych ma•teriałów można zestawić następujący synctetyc:zmy profil lito-logiczmy dla omarwtianej serii w rejonie Przy-suchej.

Pierwszy poziom sedymentacyjny. Cykl se-dymentacyjny serii "ciechocińskiej"

roopocey-nają tu ok. 4 do 5-mertrowej (rzadZiej większej) miąższości piaskowce drobnoziarniste i średnio­

zi·arniste, białoszarre, miejscami o drobnym

prwkątnym warstewkorwaniu, zawierające

to-czeńce o rÓŻinej średnicy (do kiilkiu oi:n) iłowców

i mułowców szaTych i białoszarych.

Nad tymi piaskowcami występuje kompleks ok. 15 do 20 m piaskowców bardzo drobnoziar-ni!stych i drobnoziarnistych, białoszarych i jasnoszarych, ma ogół mniej lub więcej la-!Ill!IDowanych, najczęściej nieregularnie mułow­

cem luJb HOIWcem sZJary:m. Miejscami widoczme

są ślady rozmywania, hieroglify, zaburzenia

Dąbrówka • • Zakościele WerÓWfro • DRZEWICA 111Wygnańów . OPOCZNO X • G/Ellł/OW

• Nroczkr,;, Gościnny PRZYsUCHA

.sielec • • ŻARNÓW • Wólka Dobtotmrowa Kura!zków •GOWARCZÓW •Ludwtków •Adamów •KOŃSKIE •Kopalnia · Wqsosz x x Julianów •CZERI1NO •PnZEDBÓRZ • NaJenice

Ryc. 1 Szkic rozmieszczenia punktów,

w

których stwierdzono występowanie serii "esteriowej" w obrę­

bie liasu świętokrzyskiego. ·

Fig. 1. Sketch-rnap af situatian af poim,ts in Wh..Wh

the occurrernce orf "Estherria" series 'in the area orf the

spływowe oraz ślady niekiedy b. liczne kanali-ków po robakach o średnicy ·ok. 2 mm. Na ogół licznie występuje ,tu muskowtit i sporadycznie dekyt zwęglony,ch rośliln.

W części południ,owej omawianego rejonu,.

a więc w okolicach . Kuras2'lkowa i Sie'lca, bez-pośrednio nad piaskoWicami drobnaziarnistymi ,] średnioziarnistymi z toczeńcami iłowców. wy-stępuje kilkumetrowa warstwa mułowców i iłowców s:mrych z rzadkimi laminami i Wlkłaldkami piaSkowców. Od warstwy pia-skowców podstawowych oddzielona jeSt ona cienką, do ikilkrma:stu cm, wkłaldką mułowca siLnie zarelazionego (z1Jimonirtyzowanego).

Po-. nad tą Jd11rumetrową warstwą iłowoowo-mu­

łoweową występuje ok. 10

m.

1klompleks

pia-skowcowo-mułqwcowy · podobnie ja'k w otwo-ra,cth z północnej części omawianego rej'onu.

27,3/J ·~ _(J·

.g

_..

ł"'

o

J

·c: 51/5 ~ .,

~

...

_"

·o "' o "' .c: .!! _"

-

..

" _' o

..

"'

·~1~2 ~:::::.::.:··1 3 ~ 4

Ryc. 2. Schemci.tyczny profil litologiczny otworu geologicz-nego Zakościele k. Drzewicy.

Skala l : 500.

l - iłowce i ·mułowce, 2 -utwory laminowane, 3 - piaskow-ce drobnoziarniste, 4 - piaskowce różnoziarniste z toczeńcami iłów

Fig. 2. Schematic lithological column of the Zakościele

bore-hole. near Drzewica

l - claystones and .siltstones, 2 -lamlnated deposits, 3 -finegrained sandstones, 4 - variously grained sandstones with clay roll-balis

Drugi poziom sedymentacyjny omawianej serii, o ogólnej miąŻlS'ZOIŚci ok. 25 m, ~rozpoczy­

na się również kilkumetrową - 4 do 5 m

Wlal'Sibwą piaskowców drobnoziarnli.stych, biało­

szarych niekiedy z toczeńcami iłowców, ślada­

mi drobnego przek~ego IWalr'~ewikolwania,

rzadkimi nieregularnymi lam:illlami iłowców

i mu~owców szarych oraz hiierogl:i.fami i ślada­

mi zaburzeń spływowych. W otworze z okolic

MToozkowa Gościnnego, a więc w środkowej

części omawianego rejanu, miąższość tej

war-stwy jest mniejsza i wynosi ok. 1,5 ni.

Nad tymi piaskowcami występuje ok. 7-9 1met:rowy kompleks pia'Skowców drdbnoziar-nistych i b. drobnoziaxm.iStych mniej lub ·Więcej

~aminowaJllych mułowtcem a na1stępnie mułow­ ;ców li mułowców ilastych, szarJich, lamiiiiowa-IIlYCh mniej lub więcej nieregułarmie pia'skow-cem drobnoziarnistym. Mie1jscami spotyka się ttu śl'ady rozmycia, 'hieroglify 1i za:bW'Zellia spły­ twowe, cz,ęSto występują licw.e kanaliki po ro..; tba:ka·ch oraz skupienia. muskowirbu i·· detrytu

rzwęglonych roślin.

Wyżej występuje koropleiks mułowców i

mu-łowców ilastych, o .zabarwieniu SC?:arym i zie-lonawoszarym, · ze skupieniarmii muskowitu

t nierzadko detrytu ,zwęglonych roślin.

W komplekstie tym wyt.stępuje .. nie:regularnie

k4~ka wkładek o miąższości ~ <kill~u do kilku-.

nastu cm 'Syderyrtu. ilaSitego o zaharwtietniu bru-nartmoszarym lub skupienia drobnych, do paru

cm średnicy sferosyderytów. Mułowce o.raa:

mu-łowce Haste wykazują na ogół wy.raźne

tenden-cje łupkowe, miejscanrl laminowane są

pia-skowcem baa:dzo drobnoziarnistym. N a ogół

w azęśC'i gfunej spotyka się jedną lub dwie do

killkudzie~ęciu cm miąrższości wkładki

piaskow-ca drobnoziarnistego i bardzo

drabnorzia'rniste-go, 'Z 'l'eguły nieregularnlie lam'inowanego

mu-łowcem albo iłOWicem lub nawet z ·drobnymi

toczeńcami Howtców. Miejscami w kompleksie

tym spotyka się pojedyncze okazy Estheria Sp.

oraz często kanaliki po rob8!ka!dh.

Miąższość trzeciego · poziomu na podstavtie otworów wykonanych w okolicy Dmewicy

a czę§ciowo Mroczkowa Gościrme·go. ~ Wólki

Dobromirowej motińa o·cetn:ić również na ok. 25 m. Ro~oczyna się on podobnie jak ·i pozi,o-my poprzednie warstwą pia5kow,c6w dTobno-ziarnistych jednak o różnej miątżSZIOŚci (od ok.· l do ok. 4

m),

częSto ze ślladami drobne'go prze-k~nego warstewkowania d. toczeńcalmi ~łowców szarych i zielonoszarych jak również . lamin i nieregularmych wkładek mułowcowych.

Wy-stępują liczne skupienia muskowitu i cletrytu

zwęglonych :roślin.

Nad piaskowcami wyStępuje kompleks mu-łowców i iłowców o zdecydoWialllym zalbarwie-n\iu zie1onawoszarym. Miej,scami są one lam~­ nowane piaskowcem drobnoziarnistym ·i bardzo drobnoziatrn:iJI:tym białoszarym z licznym mus-kowitem i niekiedy detrytem zwęglonyCih rdŚillin. W kompleksie tym WyStwują nieregu-la:mie pojedyncze płaskury 'syderytu· ilastego brunatnoszarego lup niekiedy skupienia drob-nych sferosyderyrtów. Miej,scami skupienia, na ogół jednak rzadkie, fauny Estheria sp. W par-tili środkowej i częściowo dolnej tego komple-kStU występują na ogół dwa przejścia do utJWo-rów piaskowcow:o-mułO!Wcowych o miąiŻSZości od 1· do ok. kilku metrów. Nielciedy spotyka się hie:rogUfy, ślady rozmywania i zaibumenia

spły<Wiowe, 7JWł.asz,cza w partiach

pia\SkowcoWio-mułowcowych. .

· Chatrakterystyczne d1a tego kompleksu jest występotWanie w nim bardzo drobnycih, o śred­ pli.cy poni.żef l mm, jedriak bardzo li~nych

skl.ljpień sferolitów. Sliczególriie licinie

sferoli-ty występują w otw'orze odiwiel'lconym w

oko-licach Mroczkowa Gościnnego.

Ponad 3 poziomem sedymentacyjnym sexi.i est~eriowej występuje kompleks piaskowców

~ob:hoziarni'stych, miejscami bardzo

dTobno-ziamistytch, który został nawdereony w otwo-rach wyrkonanych w 'Dąbrówce (ok. 6 m) i

Za-ke1Śeielu (ok. 10 rh) w okolicy Drzewky.

Fias-kowce te rozpoczynałyby już nowy jakiś od-ręlbtny cykl sedymentacyjny, a więc cy'kl serii borudckiej l':Lasu, na co W!Ska.zuje ich stosun-koWo dU'ża ri.awi.·e!ł"cona mią12Jszość (ponad nimi

czwartorzęd).

·Na za'ląc2'XID.ym :profilu :przedstawiOilllo

wy-ksz,tałc€1tlli.e Utologicme 5el'lii esteriowej z

uwy-pukleniem ogólnych . rytmó.w sedymenta·cyj-nych dla: otworu w Zakoście-lu, w którym prze-wiei"CCDJi:> najobardziej kompletny pl'lofi'l oma-Wianej serii.

Jak to wynj!ka f.l przedstawionego opi~u,

główną cechą wyksztareenia littologicmego

se-rii ciechocińskiej liasu w Tej1onie Pmysuchej

jest n::iespokojny charakter sedymentacyjny,

jaki wykaJZuje cały profil litologdczny tej serii. Wskazuje na to występowanie zarówno toczeń­ ców Ha·stych, śladów drobnego prze!kątnego warSitewkowania, śladów rozmywama, . jak terl: liczne hiei'Ioglify i ślady zaburz,eń spływowych oraJZ licme partie na ogół niere-~ularnrie laminOiWane. Jednak godny uwagi jest

tu fakt pewnej regularności i ,równomierności

w występowaniu na stosunkiowo dużym

obsza-rze po.%czegó1nych poziomów (cykli) sedymen-tacyjnytch. Zaznac'Zyć należy, ,że podobne wy-~tabcenie litologliczne omawianej ·serii obser- ·

wuje się róWinież na obSzarach położonych

w obrębie arkusza Przedbórz. Moiina

powie-dzieć, ·że seria "eSiteriowa" w obr~bie liasu

świętokrzyskiego na całym dotY'chczas

pozna-nym klilkudziesięciJOkilometrowym odcinku ma

·zbliżone ce·chy litologi·cuie i co Się z tym wią­ że, ma je'dnarkowe warunki sedymentacyjne.

Na ·z-akonczenie celowe będzie porównanie

wykszta~cenia litologicznego serii ciechocińskiej

•omawianego rejOI!lu z wykształceniem jej na Kujawach, gdzie została dokładnie pomana

dzięki lpiracom S. Z. Różyelkiego (4), który

w se'l"ii tej w rejonie połudnliowyCih KujaiW wy-dziela na podstawie wyksmałcenia liltoldgicz-nego 3 głó<Wlne poziomy sedymootacyjne, a mianowicie poziomy VD, _ VE i VF. Poziomy

te zaczy!nają Sli.ę Wa!ł"stwami piaskowców od

1,5

do

5,5 m miąższości i prnechodzą ku górze

!W kompleksy ilasto-łupkowe o miąższości od oik. 11 do ok. 30 m, z warstewkami i wkładka­

mi piaskowców, wyk.a:rują.ce równierż niespo-kojny charakter waruników sedymentacji. Wśród tych kompleksów ila'Sto-'łupkiOIWych,

mających charakterystyczne zielonawoszare

Z.!l.ha!ł"Wienie, występują !I"ÓWIIlież cienkie wkład.,­

ki syderytów 'ilastych or:ruz fauna esteriowa.

Poni.'Żej tych 3 główtriych pOf.liomów

sedymen-ta(!yjnych S. Z. Rórl:ycki wy>dziela poziom 458.

przejściowy ::-- VC, któTego część górną o miąż­

szości ok.

5

'

'in łąozy stratygraJfiC2l!lie z serią

esteriową (ctiechocińską). Powy>żej tytch

poziomów wydziela jes7JC'ze pOf.liom piaskowcowy -VG o ogólnej miążsrJości ok. 7,5 m, który też, jednak już Wa!ł"llnikowo, skłQilny jest wiązać

z

omawiarią serią.

Otóż wydzielone t!ł"zy poziomy sedymenta-cyjne dla serii ciechocińskiej w rejonie Przy-: suCihej skłcmny byłbym paraleli~ować w ogól-nym zarysie z trzema głównymi poziomami z Kujaw (VD, VF i VF). Występujące nad ni-mi !PiaskOWJce stwierdzone !W otworach w

Za-kościelu i Dąbrówce mowa uważać za

ddpo-wliednik pOf.liomu VG. Natonrlast pozi1omowi VC z Kujaw, a więc pozidmowi prz;ejściaw·emu,

odpowiadałby kompleks piaskowcowy z wkład­ kami, zwłas2lćza w partii górnej, mułowców

nawieroony w otwor;ze

:w

Zakościtelu i Sielcu.

·· P'I'zemawiał)11by za tym następujące falkty:

l) bardzo zbliżone wyksmalcenie litologicz-ne 'zarówno podstawowych poziomów sedy-mentacyjnych, jak też poziomów wyrej i

ni-żej ległych;

2) bardzo zbliżone warunki sedymentacyjne

pozwalające na wydzielenie w obu tych bądź

co bądź odległych od siebie obszarach

podob-nych poziomów (cykli sedymentacyjnych,

.a zwłaszcza zbli!żone ich miąższości: ogólna

mią'ższor§ć głównych poziomów

sedymentacyj-ny>ch na Kujawach wynosi ok. 75 m, tyle co i w Tej. Przysuchej;

3) podobne wy~kształcenie niższych komplek-sów litologicznych od po(liomu pl'lzejścirowego

(VC), a wdęc kompleksów tworzących serię

,;słaJWęcińską gó.mą" Kujaw i serię Drzewicy

w rej. świętokrzyskim, otóż poni·żej pof.li.omu

przejściowego S.Z. Różycki wydziela poziom

sedyiillentacyjny VB o og61nej miąż1szości ok. 52,5 m, zbudowany z ok. 45-metrowego kom-pleksu piaskoWców d!robnoziarnistych z rzad-kimi i cienrzad-kimi przewarstwieniami łupków

ilastych, który ku gónze przechodzi w ok. 7,5 m

warstwę łupków ilastych z cienkimi z kolei

przewarstwieniami piaskowca. Porlobnie

i w rej. Przysuohej, w otworze w Sielcu i 2

oflwarach z olrol. KUTaBZikowa nawiercono

poniżej odpowiednika poziomu. prz;ejściowe~o

bardzo zbliżony pod wzgLędem wyksztabcema litologicznego i miąższości kompleks

piaskow-cowy zakończony ku górze ok. 8 m warst~ą

mulOWicowo-ilastą laminowaną i

przewarstwlO-ną piaskowcem - łączna miąższość tego kom-pleklsu wynosi ok. 58 m (głębokooć wyst-ępo­

wania w otworze w Sielcu 60,8 do 119,4 m).

LITERATURA

'

l. C i e ś l a E. K o z y d r a Z. ~ Próba mwego

po-dzilału .str~ty;gl'lafda~nego J:~:ISU śwdętakrzyskiego z m:aJWłią:r;a:niem do KiujaJW. "Ptrzegląd

Geologicz-ny" 1958, Illi" 6.

2. J u r k i e w i c z o w a I. - .,Stratygrafia kajpru

i reltyJkoliiasu rw !Oilrol. Zarnowa" (maszym.OIPis).

,3. K a.r a s z e w s ki W .. - Zarys stratygrafii liasu · w iPólmio·on:ym obrlzezeiliu Gór Swiętokrzyskich

(w druilw).

:4. Róży ck i S. Z. - Dolna jura południowych Ku-j;!l!W, lG. BiiUJl. 1~3 .. Wa<rsmwa 19.58,

SUMMAR Y.

The arbicle prooents a syntheltk dEŚCiription of the

lillbotLo~al develóprnent of the Ciechocinek series of

the,-~r liassac on the bas:is of the res;Uilits of core dril~ .. made

m

tłie area of Ptrzys'll!Cha (Świ~y :Kr.zyz reg!ilon). Wlithd:n this serlas whose thiok.ness ds

esti.-llllaited a:t 3/00ut 75 m, three main s.edirńen<tlacy hori-.zons hlave .1been mariked out. As a rule these bordozans begin 'Wii.th

a

bed of s.a.ndslbones of a fuw meters with s.illlica-argill1aceou;s ~ant, medium a;nd c:oaiDse-.grali.ned or :llimegramed clays:flones with 1'1001-iball.ls !iind they e:nxl Wliith a gjdty-~~aceous portliJon ,af several ten meta-s, The thilclkness of the i.m:Uv·idual separ!!lt.ed se-dimenltacy horhons fluctuates wit.'un albcxut 25 m. We

·obsea.:ve many run of{. dislocations, traces of outwas-bing and wavdng, as well as dry.inog out

m

the

mdi-vtilclual horlzons. Often there occur aJloo smail chan•

nels .of. worm.s and s.omeitimes aggreg!iA1liiOh'S of flne sphero1iltes. · These hOII."izons so~ . ~t resemblance

in·'Jitbóliógica'l · devel~ with similar horizons set apart in the area of these series by S. Z. Różycki

i,n the Kujruw'y region; In both 1lhes·e regi.ons,

separa-ted ·!lirom eaclJ. other by a'l>out 120-...150 km, sd:m.Uar

. sedimentati.on co.nd~s took IP}ace. · PE310ME

B cTaTbe rrpencTaBneHo cmaToe orrHcaHae JIHTOJI()·

rHqecKoro pa3BHTHH ·~exo~HHCKoA cepHH. BepxaerQ

. neAaca Ha ocHOBaHHH pe3yJihTaToB KepHo:Bor0

6ype-HfiH, IIpOH3Be~eHHoro B. paAoHe llWHcyxoit

(CBeHTD-RlliHCKHH pemoH). B npe~enax aToil: cepłnł, Mo~HoCTf>

!:{OTopoA o~eHHBaeTcH Ha oK. 75 .M, Bhi~eneHhi TPH

OCHOBHbiX · ce~HMeHTa~HOHHbiX ropH3QHTa. 8TH rOJlH·

30HTbi HaqHHaiOTCH,. KliK rrpaBHJIO, C HeCKOJibł(O Me'.l;·

poBoro CJIOH cpe~He- H KPYIIH03epHHCThiX, HJIH

MenKci-3epHHÓ'biX C raJibHOA aneBpOJIHTOB KBap~eBbiX

nec"'a-HHKOB C rJIHHHCTD-KpeMHHCTbiM ~el\ieHTOM, a

3aBepma-IOTCH r JiHHHCTO-aJieBpHTOBbiM KOMDJieKCOM, MO~Ho­

CTblO B HeCKOJibKO MeTpOB. Mo~HOCTb OT~eJibHbiX

Bbi~eJieHHbiX ce~HMCHTa~HOHHhiX ropH30HTOB . ·

KOJie6-neTCH B rrpe~eJiaX OK. 25. M. B OT~enhHbiX ropH30H·

Tax o6HapymHBaeTcH MHoro HapyweH:Hil: cTeKaHHn, CJie~bi pa3MhiBa, BOJIHOIIpH60H H BbiCbiXaHHH. qaCTO BC'l'peqaiOTCH. TaKme XO~bi 'iepBeH R, HHOr,Aa, ·

CKOIIJie-HHH MenKHX ccpeponHTOB. . B 3Tlłx ropH3oHTax

npomi-naeTCłl 60JibWOe CXO~CTBO B JIHTOJIOl~Ht,IeCKOM pa3Bił·

THH C ll0~06HblM.H · ropH30HTaMH 3TOH . me ćepHH, Bbi·

~eJieHHhiMH C. 3. PymH~KHM B penmHe KyHBHH, lł3

sToro cne~yeT, qTo B o6oHX paAoHax, OT~aneHHhlX

,IUJyr OT ~pyra Ha CTO C JIHWHHM KHJIOMeTpOB.,

CyJI\e-CTBOBaJIH CXO~Hbie YCJIOBHH OCa~K006pa30BaHHH. ·

ZBIIGNllEW ·F'~

Katedra Geofizyki Geologiemej AGH

ZASTOSOWANIE AUTOMATYCZNYCH MASZYN LICZĄCYCH

W INTERPRETACJI ZDJĘC GRAWIMETRYCZNYCH

I MAGNETYCZNYCH

W

JĘKSZOSC MiETOiD LUB SPIOSOIBÓW słuią­

. cycb do obliczania WY'ŻSzych prehodn'ytch, prneH-czania : ąh.Omałii :na poziomy W)>1żsre i ni·ższe ora~& słutiących do Obliczania pól regiJOinaJJn)'ICh i :reŻytduał­ ń'Ych opiera się na za:stosowan!Ju odpawiedinięgo wzo-ocu i diagrattnU! do mapyt anOinallii obsel'WIOW'anYJCh,

·'

Pt~~ <:rin-zymywani.a z ma;py anomalii ~wo­

wanYJCh tej czy .innej wieLkości polegający na ~sto­ sowaniu od{po'Wi.edniego wzoru i diagramu s;prow~adza

się do czterech działań aryrbmety!C2'Jil.YICh, a więc do

dodawania, odejmowania, mil:oż>enia i dzielenia. Po-nieważ . ka2Jde dobrze· · wylron:aine !Zdjęcie g~ra Wlilm.e-trYJC:zm.e' ·IJ.ub ·m.agne:tytcme . po'W'llnno być pod<l!alne

in-te!r,pretacH celem wysUI!lięcia WlltiOsków<

goologicz-nYich, w żwią:lllru• .. 21 tym W' miarę wzrostu hl ości obSe,rwąc]i polowych l'Ośnie i.Lo!Ść materiał>u interpre-towanego.

Nierzadko praoow:ni.e ·interpretacyj.ne o.trzymU'ją; do

opracowania tematy mająoe Od kilku do ldil:lrudZJie-sięcl:u. ·tysięcY' punktów. W ten sposób :iJl<Jiść qperacji

aJ:ytm.-etyc:zmYJCh >i:-ośnie do tego' stopnia, iż w pracow.

niach intei'1!ll"et31CyjnYJCh szereg osób ca'ły'nti dniami, miesiącami ZIIlluszona jest zajmawać się je!dyinie

od-czy;tytwaniean wa:rtości z kół diagramów', ich mn<OOe-niem, sUIIllOwła.ni.em itp.

WY'kO'nywanie tYICh 'ŻlmiU!dnych czynności: przy uży­

ciu jedytriie ll"'ęc'21Ilych czyt nawet el~tryc:zmych a~ryt­ momer:»tróW staje Się powOdem ha:mowania pOstępu prae· 2JW'iązany;ch· z. właJściwą :interprętacją . materiału obserwowanego; P.oin:a!dto . wy:k<my!Waiitie .!Pr.zez Uoząoego

jednostajnych czy111I110śei staj·e się powodiem. błędów w obUczenill('ll, .Icióre z kolei trudino uchwycić l. w za.;. sad·zf.e operat może być spraW:dzon.YI •pitrez PQW!tórzende ·Wszystkich czynności. oblic2'Je0lldowty;ch.

W ni:ndeiszej; pracy prag:nę .7$l"Ó<!i.Ć u~ na·

pew-ne możll.iwości W'y!korzystani.a w celu dlnterpretacji autoinmtYICZilYich maszyn: il.iczącY'Ch znajdujących się w k:ra'ju. Maan

tu

na my;śli masZytriy: tY:PUt iPAiRF-2,

P.A!RJC, XYIZ oraJ:z: ~staw maszyny rlatystY"CZZO'j typu

"Aritma". . : ~· ·

Dwie pierwsze :ni8szynyt są to a;utamaty pr.zekact:.; nikowe; XYZ jest uniwersalną cyfrowa maszyną eLek..i

tronową, zestaw "Aritma" jest przekaźnikową

ma-·

szyną statystyczną syst.ernu kart dziurkowanych. ·· iP-II!1MłlWISZĄ PIRACĘ N'A 'DEMIAfr ZJASTOSIOiWA .. ·

NlA aiU.tomaty<eZ!nyJCh .ma;szy,n ttilcZią!CYICh' dot :lnterpre-:tacji :zidjęć graw.imetr~ych i ~'ty!OZ'Ii.ych opu•

łilikowaili J.A .. Sha.rjpe i !P. W. Fuillerlon: (Q). Allltorży

teji pracy wskazują na mozl.hvoścl za·stesowania auto-'

matY~CmYICh maszy!n . UcZących ii.B.M. doi naistępUj:ą.: cyc h czy11100ści: interpretacji HościOW'ej, o'bliciahli pochoQ.nY'Ch, przeliczarua · wartości · a:namaJ.ii -na · PO-ziomy wyższe i niźsze ora'Z. do szeMgU; c7Jy'n:ąośd · ty:-: poW)'ICh ty1kio dla interpretacji :I'Jdjęć- magnetycznych;: a Więc np. do obJiicUIJ!lia nie parriienJocnych '$k:łado~.

wych IPOla ma:gnetyczneg:o IZielnlti na. poidstawie maPY;. alil.amali pomier2lcmeJ Sfk!ładowej.' ... ,

{Piodany j·est również Przykładi ~astQSOW'a!IlJa maszy.-. ny IJB.JM. w oelu oblicZieili.a llWJkłaodu anoma1ii di-1\ł,­

giej poohodnej piOI!OW'ej na podstaWie p<nnl~oriy<ih'