polidim etylosiloksanów oraz nie mniej niż 4% i nie więcej niż 7% ditlenku krzemu) [17]. D im etykony o lepkości dynam icznej równej lub niższej od 50cST m ogą być stosow ane tylko do użytku zew nętrznego [2].
O bow iązującym lim item stosow ania PD M S w żywności je st ustalone przez F A O /W H O Joint Expert Com m ittee on Food Additives (JE C F A ) Acceptable Daily Intake (A D I, akceptow ane dzienne p obranie) PD M S, wynoszące do 1,5 mg/kg masy ciała [6]. W zaleceniach tych, opublikow anych także w języku polskim [16], przynajm niej do 1974 roku [18] pow tarzany jest poważny błąd, odnoszący podany limit p o brania do PDMS o m asach cząsteczkowych 200-300 Da. Tym czasem siloksany o m asie cząsteczkowej 200-300 D a są niskocząsteczkowymi związkami dosyć silnie toksycznymi [7, 19], stanow iącym i m onom ery lub oligom ery PD M S. Z astosow anie ich w edług zaleceń JE C F A jak o d o d atk u do żywności, przy dosyć pow szechnym stosow aniu siloksanów [8, 9] m ogłoby wywołać nieobliczalne skutki. Lim it ten dotyczyć pow inien PDM S o lepkości 200-300 cSt, co odpow iada ich m asom cząsteczkowym ok. 5000-15000 Da i średniej liczbie jed n o stek w polim erze równej ok. 120 [4, 13]. M ieszaniny polimerów siloksanowych charakteryzuje się głównie za pom ocą oznaczenia lepkości, przeliczając ją n astępnie na średnią m asę cząsteczkową, posługując się odpow iednim i normo- gram am i.
Z godnie z posiadanym i inform acjam i, polskie ustaw odaw stw o nie odnosi się zupełnie do problem u ograniczeń stosow ania PD M S ) (oznaczanych jak o E-900) czy cPDMS [8] (np. zarządzenie M inistra Z drow ia i O pieki Społecznej dotyczące substancji do datkowych do żywności [12]).
W ysokocząsteczkow e polidim etylosiloksany uznaw ane są za substancje praktycznie nietoksyczne. Jednym z głównych czynników decydujących o toksyczności doustnej różnych substancji je st ich zdolność do w chłaniania się z przew odu pokarmowego. Pow szechnie p odaje się, że polisiloksany nie w chłaniają się z przew odu pokarm owego (inform acja tak a zaw arta jest m.in. w ulotkach reklam owych większości firm pro dukujących dou stn e p rep araty zaw ierające polidim etylosiloksany, w tym sprzedających je w Polsce, znalazła się także w artykułach na ten tem at [3] i w pow szechnie dostępnych opracow aniach, jak opisy leków zam ieszczone w Lekach współczesnej terapii [15] czy Pharm index C om pendium 97 [14]). Chcielibyśmy zwrócić uwagę, że są to informacje niepraw dziw e. W 1996 roku Calandra i wsp. udow odnili, że oleje siloksanow e o lepkości 350 cSt i 1000 cSt w chłaniają się w przew odu pokarm ow ego m ałp Rhesus, przy czym im niższa je s t lepkość silikonu lub wyższa zaw artość form cyklicznych, tym lepiej je st ab sorbow any [1]. W yniki tych b a d ań stały się m iędzy innym i p o d staw ą oceny toksykologicznej stosow ania cPD M S [5] i są pow szechnie znane, je d n a k ignorowane przez większość producentów , niedoceniających skutków zdrow otnych wynikających z w chłanialności siloksanów. Podobne badania zostały w ykonane przez Łukasiaka i in- [10, 11]. W ykazały o ne w chłanianie z przew odu pokarm ow ego zdrowych szczurów zarów no liniowych (o lepkości 300 cSt), jak i cyklicznych PD M S. Przeprow adzone b ad an ia dow odzą, że podaw anych doustnie PD M S nie m ożna traktow ać jako nie w chłaniających się z przew odu pokarm ow ego.
PO LID IM ETH Y LO SILO X AN ES AS FO O D A D D IT IV E - IM PR O PE R RECOM M END A TIO N S
Nr 3
j . Ł u k a s i a k , В. F a l k i e w i c z
331
Summary
The paper signaled a mistake in JECFA recommendations on molecular masses of polidi- methylosiloxanes used as food additive and reviewed published data on intestinal absorption of siloxanes.
PIŚM IENNICTW O
1. Calandra J.C., Keplinger M .L ., Hobbs E.J., Tyler L.J.: H ealth and environmental aspects of polydimethylosiloxane fluids. A. Chem. Soc. Polymer Prepr., 1976, 17, 12-16.
2. Dimethicone. G reat Britain Medicines Commission British Pharm acopeia 1993, London. H er Majesty’s Stationary Office, 1993, 229.
3. Dyderski S.: Symetykon - działanie i zastosowanie kliniczne. Nowiny Lek., 1999, 68,332-336. 4. Fendinger N.J., Lehm ann R.G., Mihaich E M .: Polydimethylosiloxane; w: The handbook of Environmental Chemistry, vol. 3 pary H. Organosilicon materials, ed. G. Chandra, Sprin- ger-Verlag, Berlin Heidelberg, 1997, 182-223.
5. Final report on the safety assessment o f Cyclomethicone. J. Am. Coll. Toxicol., 1991, 10, 9-19.
6. Food and Agriculture Organization of the U nited Nations, Rom e & World H ealth O rgani zation, Geneva: Summary of the Evaluations Performed by the Joint FA O /W H O Expert Committee on Food Additives (JECFA), W HO, Geneva 1996, P-9.
7. Lieberman M.W., Lykissa E.D., Barrios R., Ou C.N., Kala G., Kala 5 .К : Cyclosiloxanes produce fatal liver and lung damage in mice. Environ. H ealth Perspect., 1999, 107, 161-165. 8. Łukasiak J., Falkiewicz В., Dąbrowska E., Stołyhwo М.: Е900 - polidimetylosiloksany jako
problem toksykologiczny. Bromat. Chem. Toksykol., 1996, 29, 199-204.
9. Łukasiak /.., Licznerski P., Ziętkiewicz S., Falkiewicz B.: Leki doustne zawierające polidi metylosiloksany (simethicone, dimethicone) jako substancję czynną - nowe aspekty. Farm. Pol., 1999, 55, 631-633.
10. Łukasiak J., Jamrógiewicz Z ., Czarnowski W., Krechniak J., Falkiewicz B .: Badanie wchłani ania polidimetylosiloksanów i cyklolipidodimetylosiloksanów z przewodu pokarmowego szczurów z oznaczeniem we krwi metodą 'H NMR. Bromat Chem. Toksykol., 1999, 32, 99-101.
11. Łukasiak J., Jamrógiewicz Z ., Falkiewicz B.: Cyclopolydimethylosiloxanes and polidimethy- losiloxanes are intestinally absorbed. Environ. Health Perspect., 1999, 107, (w druku). 12. Monitor Polski, Nr 22, Poz. 233. Warszawa 11.05.1993.
13. Oleje metylosilikonowe Polsil OM. Zakłady Chemiczne Sarzyna” w Nowej Sarzynie. Biuro Wydawnicze C hem ia”. Warszawa, 1975.
Pharmindex Kompendium 97. Wyd. M ediM edia International Sp. z o.o., Warszawa, 1997. 15. Podlewski J .K , Chwalibogowska-Podlewska A.: Leki Współczesnej Terapii, Split Trading,
Wydawnictwa Fundacji PB Buchnera, 1998.
16. Rutkowski A ., Gwiazda S., Dąbrowski К : E-900. W: Dodatki funkcjonalne do żywności. Agro and Food Technology, Katowice, 1993, 160.
17. Simethicone. The U nited States Pharm acopeia 22nd revision. Rockville, MD: U nited States Pharmacopeial Convention, 1990, 1248.
18. World H ealth Organization: Eighteen R eport of the Joint FAO /W H O Expert C om m ittee on Food Additives, W HO, Geneva, 24, 1974.
