Medycyna Weterynaryjna - Summary Medycyna Wet. 67 (12), 843-846, 2011

Medycyna Wet. 2011, 67 (12) 843

Praca oryginalna Original paper

Produkcja ¿ywca drobiowego w Polsce w 2009 r. wynios³a 1783 tys. ton, natomiast spo¿ycie miêsa dro-biowego na osobê 24 kg (1). Ubojowi pod nadzorem weterynaryjnym poddano ok. 32 mln kur, 592 mln kurcz¹t, 24 mln indyków, 3 mln kaczek, 7 mln gêsi, 3 tys. strusi i 64 tys. innych gatunków ptaków. Za nie-zdatne do spo¿ycia uznano ok. 600 tys. kur (1,85%), 2 mln kurcz¹t (0,36%), 200 tys. indyków (0,78%), 7 tys. kaczek (0,20%) i 30 tys. gêsi (0,42%). Najwiê-cej gêsi ubito w województwach: wielkopolskim (po-nad 2,5 mln), œwiêtokrzyskim (po(po-nad 680 tys.), lubel-skim (prawie 619 tys.) i ma³opollubel-skim (ponad 601 tys.) (9). Wydajnoœæ poubojowa gêsi kszta³tuje siê na po-ziomie 60-72,2%. Zasadniczym surowcem pozyskiwa-nym po uboju s¹ tuszki. Miêso gêsie jest Ÿród³em wy-sokiej jakoœci bia³ka, charakteryzuje siê stosunkowo wysokim poziomem NNKT oraz ma³¹ zawartoœci¹ cholesterolu (52-76 mg/100 g) i kolagenu (0,39-0,73%) (2, 21, 24). Jest bogatym Ÿród³em witamin (B₁, B₂, nia-cyny, B₆, A) i sk³adników mineralnych (Ca, Fe, Mg, P, K, Na, Cu) (24).

Ubocznymi, jadalnymi surowcami rzeŸnymi otrzy-mywanymi po uboju gêsi s¹ podroby (w¹troba, serce, ¿o³¹dek miêœniowy) i t³uszcz (podskórny i sade³ko-wy). Zawartoœæ t³uszczu podskórnego wraz ze skór¹ w tuszce w zale¿noœci od p³ci kszta³tuje siê na pozio-mie 21-25,5% (24), natomiast t³uszczu sade³kowego 8,1-9,2% (19).

Zawartoœæ t³uszczu w tuszce jest zmienna w zale¿-noœci od wieku, p³ci i ¿ywienia ptaków (5, 6, 22). Ot³uszczenie tuszki wyraŸnie wzrasta od 12. tygodnia ¿ycia i jest wy¿sze u osobników ¿eñskich. ¯ywienie oparte na zielonce uzupe³nianej paszami gospodarski-mi w porównaniu z przemys³owym istotnie obni¿a ot³uszczenie. Natomiast wprowadzenie do karmy pod koniec tuczu wiêkszej iloœci owsa (tzw. tucz owsiany) powoduje przyrost tkanki t³uszczowej. Ograniczenie mieszanek treœciwych oraz poda¿ zielonki ad libitum w ¿ywieniu gêsi rzeŸnych powy¿ej 3 tygodni odcho-wu w porównaniu do ¿ywienia wy³¹cznie mieszanka-mi treœciwymieszanka-mi bez ograniczeñ wp³ywa na zmniejsze-nie ot³uszczenia tuszek.

Wp³yw wieku gêsi na cechy chemiczne

i organoleptyczne t³uszczu

ZBIGNIEW BE£KOT, RENATA PYZ-£UKASIK

Katedra Higieny ¯ywnoœci Zwierzêcego Pochodzenia Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UP, ul. Akademicka 12, 20-033 Lublin

Be³kot Z., Pyz-£ukasik R.

Influence of the age of geese on chemical and organoleptic properties of fat

Summary

The aim of the study was to describe the influence of the age of geese and type of fat on its chemical composition and selected sensory features. The research was conducted on depot and subcutaneous goose fat derived from 20 Bia³a Ko³udzka breed goose carcasses, which were crossbred from two stocks: W11 from the maternal side and W33 from the paternal side (the so called ’gêœ owsiana’). The investigated fat was derived from geese of two age groups. The first group were young fowl, slaughtered at the age of 16-18 weeks, the second group of 3-4-year-old fowl, slaughtered after their reproductive period. For the examined raw fat the basic composition was described (protein content, fat, water, ash and fatty acids), features that are useful for storage (percentage of free fatty acids, acid and peroxide count) as well as the sensory quality of the fat on the basis of the intensity and desirability of the smell. It has been affirmed that the age and type of fat are essential factors leading to varied chemical compositions, fatty acid profiles and smell of goose fat. In the case of chemical composition the influence of age is most pronounced on subcutaneous fat, which in young fowl contains more protein, water and ash and less fat. The fatty acid profile is also significantly varied. Fat from older geese scores higher regarding nutritional value for both types of fat. This fat contains less saturated fats and more single and multi-unsaturated fats in comparison with fat from younger geese. At the same time, both subcutaneous and depot fat of older geese is less favorably valued by consumers with regards to sensory features.

Medycyna Wet. 2011, 67 (12) 844

Wed³ug danych piœmiennictwa, czynnikami ró¿ni-cuj¹cymi sk³ad tkanki t³uszczowej s¹: genotyp, p³eæ i ¿ywienie.

W zale¿noœci od rodu gêsi poziom t³uszczu w t³usz-czu sade³kowym wynosi 97,4-99,4%, bia³ka 0,7-1,3% i wody 0,7-1,55. Wp³yw p³ci na poziom t³uszczu w t³uszczu sade³kowym wykazano u gêsi rodu W11. Samice posiada³y wiêcej t³uszczu w porównaniu do samców (22). Dodatek zielonki ad libitum do mieszan-ki paszowej zgodnej z normami ¿ywienia drobiu wodowa³ istotny wzrost w t³uszczu sade³kowym po-ziomu t³uszczu i wody (25). Dane dotycz¹ce wp³ywu wieku s¹ natomiast nieliczne i odnosz¹ siê g³ównie do profilu kwasów t³uszczowych w obu rodzajach t³usz-czu zapasowego (2, 8).

Celem badañ by³o okreœlenie wp³ywu wieku gêsi i rodzaju t³uszczu na jego cechy chemiczne oraz wy-brane cechy sensoryczne.

Materia³ i metody

Badania przeprowadzono na t³uszczu sade³kowym i pod-skórnym pochodz¹cym z 20 tuszek gêsi rasy bia³ej ko³udz-kiej, krzy¿ówek dwóch rodów – W11 matecznego i W33 ojcowskiego (tzw. gêœ owsiana). Badany t³uszcz pochodzi³ od gêsi z dwóch grup wiekowych. Grupê pierwsz¹ stano-wi³y osobniki m³ode, ubijane w wieku 16-18 tygodni, zaœ drug¹ gêsi w wieku 3-4 lat, ubijane po okresie reproduk-cyjnym.

Cechy chemiczne badanego t³uszczu surowego okreœlono wg PN (10, 12-18) na podstawie zawartoœci bia³ka, t³usz-czu, wody, popio³u, kwasów t³uszczowych i przydatnoœci t³uszczu do przechowywania (udzia³ wolnych kwasów t³usz-czowych, liczba kwasowa i nadtlenkowa). Jakoœæ senso-ryczn¹ t³uszczu oceniono na podstawie natê¿enia i po¿¹-dalnoœci zapachu – cechy najbardziej istotnej dla kon-sumentów w przypadku t³uszczu gêsi, zgodnie z PN (11). Ocenê przeprowadzi³a 6-osobowa komisja, pos³uguj¹ca siê kryteriami punktowymi (tab. 1).

Otrzymane wyniki poddano analizie statystycznej, wy-liczaj¹c wartoœci œrednie, odchylenia standardowe i wspó³-czynniki zmiennoœci. Istotnoœæ ró¿nic pomiêdzy œrednimi sprawdzono testem T-Tukeya na poziomie p £ 0,05.

Wyniki i omówienie

Poziom bia³ka, t³uszczu, wody i popio³u w zale¿no-œci od wieku i rodzaju t³uszczu przedstawiono w tab. 2. Wiek istotnie ró¿nicowa³ poziom sk³adników podsta-wowych w t³uszczu podskórnym. Wy¿szy poziom bia³-ka, wody i popio³u wykazano u gêsi 16-18-tygodnio-wych w porównaniu do 3-letnich. Jedynie zawartoœæ t³uszczu by³a istotnie wy¿sza u gêsi starszych w po-równaniu do m³odych. Nie stwierdzono istotnego wp³ywu wieku na zawartoœæ sk³adników podstawo-wych w t³uszczu sade³kowym.

T³uszcze sade³kowy i podskórny gêsi 16-18-tygod-niowych ró¿ni³y siê istotnie zawartoœci¹ bia³ka, t³usz-czu, wody i popio³u. Mniej t³uszczu a wiêcej bia³ka, wody i popio³u stwierdzono w t³uszczu podskórnym. U gêsi 3-letnich istotne ró¿nice wyst¹pi³y tylko w po-ziomie bia³ka; wiêksz¹ jego zawartoœæ wykazano w t³uszczu podskórnym. W porównaniu do danych piœmiennictwa (22) w badaniach w³asnych t³uszczu sade³kowego otrzymano nieco ni¿szy poziom bia³ka i t³uszczu oraz zdecydowanie wy¿szy poziom wody.

Zawartoœæ badanych kwasów t³uszczowych w t³usz-czu gêsi w zale¿noœci od wieku i rodzaju t³uszt³usz-czu po-dano w tab. 3. Wiek by³ czynnikiem istotnie ró¿nicu-j¹cym poziom kw. t³uszczowych nasyconych, jedno-i wjedno-ielonjedno-ienasyconych w t³uszczu podskórnym i sade³kowym gêsi. Wyj¹tkiem by³ kwas ner-wonowy (C24:1), którego zawartoœæ w t³usz-czu sade³kowym obu grup wiekowych gêsi by³a podobna.

Istotn¹ ró¿nicê w poziomie kwasów t³usz-czowych w zale¿noœci od rodzaju t³uszczu stwierdzono w poziomie kwasu laurynowego (C12:0) u obu grup gêsi. U gêsi m³odych wy¿-sz¹ zawartoœæ tego kwasu wykazano w t³usz-czu podskórnym, a u starszych – w sade³ko-wym. Istotne ró¿nice w poziomie pozosta³ych kwasów t³uszczowych pomiêdzy obu rodza-jami t³uszczu wyst¹pi³y tylko u m³odych gêsi. T³uszcz podskórny w porównaniu z sade³ko-wym zawiera³ mniej kwasu mirystynowego, stearynowego, arachidowego i oleinowego a wiêcej palmitynowego,

mirystynoolejowe-Tab. 1. Kryteria oceny zapachu (natê¿enie, po¿¹dalnoœæ)

u h c a p a z j a z d o R Kryteira e i n e ¿ ê t a n po¿¹dalnoœæ y n z c y t s y r e t k a r a h C u j a z d o r o g e n a d a l d , u z c z s u ³t , y n t ê j o b o , y n o ³ s , u z c z s u ³t o g e r a t s , y t a w o n a rt , y ³ a z c ³ e jz , y ³ a i n œ e l p s , y n œ a w k y w o p y t e i n y n n i y n a w o d y c e d z o z d r a b – 5 5–bardzopo¿¹dany y n a w o d y c e d z – 4 4–po¿¹dany y n a w o d y c e d z o b a ³ s – 3 3–obojêtny y n l a w u z c y w – 2 2–niepo¿¹dany y n l a w u z c y w e i n – 1 1–bardzoniepo¿¹dany

Tab. 2. Sk³ad chemiczny t³uszczu gêsi (%) (n = 10; –x ± s, V%)

Objaœnienia: a, b – œrednie oznaczone literami ró¿ni¹ siê istotnie w kierunku pionowym, * w kierunku poziomym przy p £ 0,05

i k i n d a ³ k S Wiek u z c z s u ³t j a z d o R y n r ó k s d o p sade³kowy s ± x V% x±s V% o k ³ a i B 16-18tyg. 2,60a 0,34 13,2 0,50a* 0,13 25,4 a t a l 3 1,20b _{0,26 21,9 0,77}a_{* 0,25 32,6} z c z s u ³ T 16-18tyg. 82,58 a _{2,54 3,1 90,85}a_{* 4,25 4,7} a t a l 3 91,48b _{2,36 2,6 91,00}a_{* 2,57 2,8} a d o W 16-18tyg. 15,28 a _{2,00 13,1 7,44}a_{* 1,71 22,9} a t a l 3 6,58b _{0,90 13,7 7,91}a_{* 1,68 21,3} ³ ó i p o P 16-18tyg. 0,14 a _{0,06 42,6 0,06}a_{* 0,03 57,4} a t a l 3 0,09b _{0,02 21,3 0,08}a_{* 0,02 21,6}

Medycyna Wet. 2011, 67 (12) 845

go, oleopalmitynowego, oleinowego, gadoleinowego, nerwonowego, linolo-wego i linolenolinolo-wego. W obu rodzajach t³uszczu w najwy¿szych iloœciach wy-stêpowa³y kwasy: palmitynowy, olei-nowy i linolowy, co wykaza³y tak¿e wyniki badañ innych autorów (3, 4).

W ogólnej ocenie otrzymanego pro-filu kwasów t³uszczowych nale¿y stwierdziæ, ¿e wiek gêsi by³ istotnym czynnikiem ró¿nicuj¹cym poziom kwa-sów t³uszczowych w obu rodzajach t³uszczu. Oba rodzaje t³uszczu gêsi star-szych zawiera³y wiêcej jedno- i wielo-nienasyconych kwasów t³uszczowych w porównaniu z t³uszczem m³odych gêsi. Wzrost wraz z wiekiem gêsi zawarto-œci kwasów nienasyconych w t³uszczu zapasowym potwierdzaj¹ tak¿e wyniki badañ innych autorów (6, 8). Ristic i wsp. (20) otrzymali wy¿sze poziomy kwasów nasyconych, jedno- i wielonie-nasyconych w t³uszczu sade³kowym gêsi w porównaniu do wyników niniej-szych badañ.

W przeprowadzonych badaniach istotny wp³yw rodzaju t³uszczu na kszta³towanie siê profilu kwasów t³usz-czowych zaznaczy³ siê jedynie w po-ziomie kwasów jednonienasyconych. T³uszcz podskórny m³odych gêsi zawie-ra³ ich wiêcej ni¿ t³uszcz sade³kowy, natomiast u gêsi starszych proporcje te by³y odwrotne. Wed³ug danych piœ-miennictwa (6, 7), profil kwasów t³usz-czowych t³uszczu sade³kowego jest mniej korzystny od tego profilu w t³usz-czu podskórnym, gdy¿ zawiera wiêcej nasyconych, a mniej nienasyconych kwasów t³uszczowych.

Wartoœci wskaŸników rozk³adu t³usz-czu gêsiego w zale¿noœci od wieku i ro-dzaju t³uszczu przedstawiono w tab. 4. Nie wykazano istotnych ró¿nic w po-ziomie WKT i liczby kwasowej zarów-no w t³uszczu sade³kowym, jak i pod-skórnym u obu badanych grup gêsi. Wp³yw obu czynników zaznaczy³ siê natomiast w odniesieniu do wartoœci liczby nadtlenkowej, która by³a istot-nie wy¿sza u osobników starszych i je-dynie w t³uszczu sade³kowym. Zgod-nie z rozporz¹dzeZgod-niem Komisji (WE) Nr 2073/2005 z dnia 15 listopada 2005 r. – w sprawie kryteriów mikrobiologicz-nych dotycz¹cych œrodków spo¿yw-czych Dz. Urz. WE L 338 z 22.12. 2005 r., 1-26. z póŸn. zm.,

maksymal-Tab. 3. Zawartoœæ kwasów t³uszczowych (%) w t³uszczu gêsi (n = 10; –x ± s, V%)

e w o z c z s u ³t y s a w K Wiek u z c z s u ³t j a z d o R y n r ó k s d o p sade³kowy s ± x V% x±s V% 0 : 2 1 C y w o n y r u a l . g y t 8 1 -6 1 0,03a _{0,01 21,1 0,02}a_{* 0,01 23,4} a t a l 3 0,02b _{0,01 28,7 0,04}b_{* 0,01 25,5} 0 : 4 1 C y w o n y t s y ri m . g y t 8 1 -6 1 0,30a _{0,05 15,0 0,32}a_{* 0,05 16,9} a t a l 3 0,28b _{0,05 19,4 0,29}b* _{0,07 23,8} 0 : 6 1 C y w o n y ti m l a p . g y t 8 1 -6 1 18,85a _{1,17 6,2 18,70}a_{* 1,33 17,1} a t a l 3 15,33b _{1,68 7,4 15,83}b* _{1,68 10,6} 0 : 8 1 C y w o n y r a e t s . g y t 8 1 -6 1 4,86a _{0,64 13,1 5,08}a_{* 0,75 14,7} a t a l 3 3,75b _{0,61 16,2 4,06}b* _{0,95 23,3} 0 : 0 2 C y w o d i h c a r a . g y t 8 1 -6 1 0,07a _{0,07 13,8 0,13}a_{* 0,11 22,8} a t a l 3 0,05b _{0,02 21,3 0,02}b* _{0,01 21,6} 1 : 4 1 C y w o j e l o o t s y ri m . g y t 8 1 -6 1 0,03a _{0,01 38,6 0,02}a_{* 0,01 41,8} a t a l 3 0,05b _{0,02 34,0 0,05}b* _{0,02 32,1} 1 : 6 1 C y w o n y ti m l a p o e l o . g y t 8 1 -6 1 2,35a _{0,43 18,2 2,12}a_{* 0,48 22,6} a t a l 3 2,54b _{0,35 13,7 2,40}b* _{0,53 22,1} 1 : 8 1 C y w o n i e l o s i c . g y t 8 1 -6 1 44,56a _{2,17 4,8 42,55}a_{* 1,21 2,8} a t a l 3 47,20b _{4,14 8,8 49,64}b* _{3,61 7,3} 1 : 0 2 C y w o n i e l o d a g . g y t 8 1 -6 1 0,29a _{0,06 21,3 0,27}a_{* 0,06 22,2} a t a l 3 0,05b _{0,02 26,2 0,09}b* _{0,02 25,6} 1 : 4 2 C y w o n o w r e n . g y t 8 1 -6 1 0,04a _{0,01 29,3 0,03}a_{* 0,01 20,5} a t a l 3 0,02b _{0,02 15,1 0,03}a* _{0,02 20,5} 2 : 8 1 C y w o l o n il . g y t 8 1 -6 1 10,80a _{1,39 12,9 9,85}a_{* 1,21 12,3} a t a l 3 12,20b _{1,23 10,0 12,43}b* _{1,44 11,6} 3 : 8 1 C y w o n e l o n il . g y t 8 1 -6 1 2,15a _{0,36 16,9 1,97}a_{* 0,69 35,1} a t a l 3 1,48b _{0,34 23,1 1,37}b* _{0,33 24,2} e n o c y s a N ) A F S ( . g y t 8 1 -6 1 24,11a _24,25a* a t a l 3 19,45b _20,24b* e n o c y s a n e i n o n d e J A F U M ( . g y t 8 1 -6 1 47,27a _44,99a_* a t a l 3 49,86b _52,21b_* e n o c y s a n e i n o l e i W ) A F U P ( . g y t 8 1 -6 1 12,95a _11,82a* a t a l 3 13,68b _13,80b*

Objaœnienia: jak w tab. 2.

Tab. 4. WskaŸniki rozk³adu t³uszczu gêsiego (n = 10; –x ± s, V%)

Objaœnienia: jak w tab. 2.

a k s W Ÿ inik Wiek u z c z s u ³t j a z d o R y n r ó k s d o p sade³kowy s ± x V% x±s V% % T K W 16-18tyg. 0,26 a _{0,06 22,5 0,21}a_{* 0,04 16,9} a t a l 3 0,23a _{0,05 19,4 0,28}a_{* 0,07 25,1} K L 16-18tyg. 0,53 a _{0,12 22,5 0,41}a_{* 0,07 16,8} a t a l 3 0,46a _{0,09 19,4 0,56}a_{* 0,14 25,2} N L 16-18tyg. 0,36a 0,12 34,9 0,29a* 0,10 33,4 a t a l 3 0,57a _{0,21 41,9 0,92}b_{* 0,38 21,3}

Medycyna Wet. 2011, 67 (12) 846

na zawartoœæ nadtlenków dla t³uszczów jadal-nych nie mo¿e przekraczaæ 4 meq/kg, nato-miast udzia³ procentowy WKT 1,25 (23). War-toœci wymienionych parametrów otrzymane w badaniach w³asnych nie przekraczaj¹ do-puszczalnych poziomów. W innych badaniach wykazano wy¿sze wartoœci liczby kwasowej u 17-tygodniowych gêsi (0,7-1,4%) (22).

Ocenê natê¿enia i po¿¹dalnoœci zapachu badanego t³uszczu podano w tab. 5. Rodzaj zapachu okreœlono jako typowy dla danego rodzaju t³uszczu. Jego natê¿enie by³o

wyczu-walne lub s³abo zdecydowane, natomiast po¿¹dalnoœæ oceniono jako obojêtn¹, ewentualnie po¿¹dan¹. Wiek ró¿nicowa³ istotnie natê¿enie i po¿¹dalnoœæ zapachu t³uszczu podskórnego. T³uszcz gêsi 3-letnich cecho-wa³ siê wy¿szym natê¿eniem i ni¿sz¹ po¿¹dalnoœci¹ zapachu. W t³uszczu sade³kowym nie stwierdzono istotnego zró¿nicowania natê¿enia zapachu w zale¿-noœci od wieku gêsi. Wp³yw tego czynnika zaznaczy³ siê natomiast w odniesieniu do po¿¹dalnoœci zapachu, która by³a wy¿sza u gêsi m³odych. Wysok¹ po¿¹dal-noœæ zapachu t³uszczu sade³kowego stwierdzili tak¿e Rosiñski i wsp. (22).

Podsumowanie

Wiek i rodzaj t³uszczu s¹ istotnymi czynnikami ró¿-nicuj¹cymi sk³ad chemiczny, profil kwasów t³uszczo-wych i zapach t³uszczu gêsi. W przypadku sk³adu che-micznego wp³yw wieku zaznacza siê g³ównie w tkan-ce t³uszczowej podskórnej, która u m³odych osobni-ków zawiera wiêcej bia³ka, wody i popio³u, a mniej t³uszczu. Istotnie zró¿nicowany jest tak¿e profil kwa-sów t³uszczowych. Pod wzglêdem wartoœci od¿ywczej jest on korzystniejszy w obu rodzajach t³uszczu gêsi starszych. Zawiera bowiem mniej kwasów nasyconych, a wiêcej jedno- i wielonienasyconych w porównaniu z t³uszczem gêsi m³odych. Równoczeœnie jednak za-równo t³uszcz podskórny, jak i sade³kowy gêsi star-szych jest gorzej oceniany przez konsumentów pod wzglêdem sensorycznym.

Piœmiennictwo

1.Anon.: Rocznik statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2010. G³ówny Urz¹d Statystyczny, Warszawa.

2.Bieliñski K., Bieliñska K., Skar¿yñski £., Traczykiewicz K.: Wp³yw wieku na produkcyjnoœæ, u¿ytkowoœæ rzeŸn¹ oraz jakoœæ miêsa i t³uszczu gêsi tzw. owsianych. Rocz. Nauk. Zoot. 1983, 10, 21-35.

3.Biesiada-Drzazga B.: Analiza wp³ywu ¿ywienia na sk³ad chemiczny wybra-nych miêœni oraz profil kwasów t³uszczowych skóry z t³uszczem podskór-nym i t³uszczu sade³kowego u brojlerów gêsich. Acta Sci. Pol., Zootechnica 2006, 5, 3-12.

4.Biesiada-Drzazga B.: Description of selected characteristics of muscle and fat tissue of 10-week white koluda W31 geese. Acta Sci. Pol., Technol. Ali-ment. 2006, 5, 47-54.

5.Biesiada-Drzazga B., Górski J.: Wp³yw ¿ywienia na sk³ad tkankowy tuszki m³odych gêsi rzeŸnych w okresie odchowu i tuczu. Zesz. Nauk. Pol. Tow. Zoot. Przegl. Hod. 1997, nr 32, 205-215.

6.Biesiada-Drzazga B., Janocha A., Koncerewicz A.: Walory od¿ywcze t³usz-czu gêsiego. Przegl. Hod. 2009, 77, 15-17.

7.Karpiñska M., Batura J.: Jakoœæ t³uszczów zapasowych czterech rodów doœwiadczalnych gêsi. Zesz. Nauk. Pol. Tow. Zoot. Przegl. Hod. 2000, nr 49, 235-245.

Objaœnienia: jak w tab. 2.

Tab. 5. Zapach t³uszczu gêsiego (punkty; n = 10; –x ± s, V%)

y h c e C Wiek u z c z s u ³t j a z d o R y n r ó k s d o p sade³kowy s ± x V% x±s V% e i n e ¿ ê t a N 16-18tyg. 2,31 a _{0,23 10,1 2,06}a_{* 0,05 2,5} a t a l 3 2,78b _{0,27 19,9 2,17}a_{* 0,27 12,51} æ œ o n l a d ¹ ¿ o P 16-18tyg. 3,60 a _{0,15 14,1 3,65}a_{* 0,05 1,4} a t a l 3 3,07b _{0,21 16,7 3,04}b_{* 0,18 3,9}

8.Karpiñska M., Batura J.: Wp³yw wieku, umiejscowienia w organizmie oraz p³ci na jakoœæ odk³adanego t³uszczu u gêsi bia³ych w³oskich. Zesz. Nauk. Pol. Tow. Zoot. Przegl. Hod. 1998, nr 36, 333-342.

9.Lis H., Górski K.: Wyniki badania sanitarno-weterynaryjnego drobiu rzeŸ-nego w Polsce w 2009. ¯ycie Wet. 2011, 85, 391-393.

10.PN-75/A- 04018 Produkty roœlinne i ¿ywnoœciowe. Oznaczanie azotu meto-d¹ Kjeldahla i przeliczanie na bia³ko.

11.PN-A-85803:1984 T³uszcze zwierzêce jadalne. Metody badañ.

12.PN-EN ISO 3960:2009 Oleje i t³uszcze roœlinne oraz zwierzêce. Oznaczanie liczby nadtlenkowej.

13.PN-EN ISO 5508:1996 Oleje i t³uszcze roœlinne oraz zwierzêce. Analiza estrów metylowych kwasów t³uszczowych.

14.PN-EN ISO 5509:2001 Oleje i t³uszcze roœlinne oraz zwierzêce. Przygoto-wanie estrów metylowych kwasów t³uszczowych.

15.PN-EN ISO 660:2009 Oleje i t³uszcze roœlinne oraz zwierzêce. Oznaczanie liczby kwasowej i kwasowoœci.

16.PN-EN ISO 662:2001 Oleje i t³uszcze roœlinne oraz zwierzêce. Oznaczanie zawartoœci wody i substancji lotnych.

17.PN-ISO 1444:2000 Miêso i przetwory miêsne. Oznaczanie zawartoœci t³usz-czu wolnego.

18.PN-ISO 936:2000 Miêso i przetwory miêsne. Oznaczanie popio³u ca³kowi-tego.

19.Ristic M., Damme K., Freudenreich P.: Schlachtkörperwert von Enten und Gänsen. Fleischwirtschaft 2006, 86, (2), 107-110.

20.Ristic V. M., Freudenreich P., Damme K.: Die chemische Zusammensetzung des Geflügelfleisches. Fleischwirtschaft 2008, 88, (9), 124-126.

21.Rosiñski A., Skrabka-B³otnicka T., Wo³oszyn J., Przysiê¿na E., Elminowska--Wenda G.: Wp³yw genotypu i p³ci na jakoœæ miêœni piersiowych gêsi bia-³ych ko³udzkich. Rocz. Nauk. Zoot. 1999, 26, 73-88.

22.Rosiñski A., Skrabka-B³otnicka T., Wo³oszyn J., Przysiê¿na E., Elminowska--Wenda G.: Wp³yw genotypu i p³ci na jakoœæ t³uszczu sade³kowego gêsi bia³ych ko³udzkich. Rocz. Nauk. Zoot. 1999, 26, 89-98.

23.Rozp. (WE) NR 853/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwiet-nia 2004 r. – ustanawiaj¹ce szczególne przepisy dotycz¹ce higieny w odnie-sieniu do ¿ywnoœci pochodzenia zwierzêcego.

24.Skrabka-B³otnicka T.: Update on Eastern Europe. Processing Ducks&Geese in Poland. Poultry Internat. 1992, 31, 62-66.

25.Skrabka-B³otnicka T., Rosiñski A., Przysiê¿na E., Wo³oszyn J., Elminowska--Wenda E.: Effect of dietary formulation supplemented with herbal mixture on goose abdominal fat quality. Arch. Geflügelk. 1999, 63, 122-128. Adres autora: dr Zbigniew Be³kot, ul. Akademicka 12, 20-033 Lublin; e-mail: zbigniew.belkot@up.lublin.pl