Medycyna Weterynaryjna - Summary Med. Weter. 69 (9), 572-573, 2013

Med. Weter. 2013, 69 (9) 572

Opis przypadku Case report

Ci¹¿a ektopowa (graviditas ectopica) oznacza obec-noœæ p³odu poza fizjologicznym miejscem jego roz-woju. Mo¿e byæ to nietypowa lokalizacja wewn¹trz macicy, np. w jej szyjce (u ludzi) lub trzonie (u zwie-rz¹t z macic¹ dwuro¿n¹) b¹dŸ poza macic¹ i wtedy jest nazywana ci¹¿¹ pozamaciczn¹ (graviditas extra-uterina). Jest to najczêœciej spotykana forma, w której usytuowanie p³odu mo¿e byæ ró¿ne, np. w jajowodzie – ci¹¿a jajowodowa (graviditas tubaria) lub w jamie brzusznej – ci¹¿a brzuszna (graviditas abdominalis). Ta ostatnia mo¿e byæ pierwotna (graviditas abdomi-nalis primaria), gdy zarodek rozwija siê od pocz¹tku wewn¹trz jamy otrzewnej lub wtórna (graviditas abdo-minalis secundaria), bêd¹ca skutkiem pêkniêcia jajo-wodu lub macicy i przedostania siê zarodka/p³odu do jamy brzusznej. Ci¹¿a pozamaciczna wystêpuje u ludzi i zwierz¹t. Stwierdzano j¹ u zwierz¹t gospo-darskich, laboratoryjnych i domowych (1, 5). O ile w okresie zarodkowym, który u psów i kotów obej-muje pierwsze 28-30 dni po zap³odnieniu, czêœciowa redukcja lub ca³kowita utrata ci¹¿y jest zwi¹zana z re-sorpcj¹ p³ynów i tkanek w ca³oœci, to w póŸniejszym okresie ci¹¿y œmieræ p³odów powoduje zazwyczaj ich ronienie. Niekiedy jednak obumar³e, zazwyczaj zmu-mifikowane p³ody pozostaj¹ w organizmie matki do czasu porodu lub d³u¿ej. Rzadko dochodzi do pêkniê-cia macicy i wydostania siê ¿ywych lub martwych p³odów do jamy otrzewnej. Wœród ma³ych zwierz¹t ci¹¿a pozamaciczna by³a opisywana czêœciej u kotów

ni¿ u psów (1), jednak zjawisko to jest bardzo rzadkie i brak jest w tym zakresie studiów epidemiologicznych. Wiedza jest pozyskiwana na podstawie prac kazu-istycznych, dlatego te¿ ka¿dy nowy przypadek stano-wi przyczynek do bardziej wnikliwego rozpoznania tego stanu patologicznego.

Opis przypadku

Pacjentk¹ by³a kotka w wieku oko³o 1-2 lat, przygar-niêta przez w³aœciciela, a dostarczona do kliniki w zwi¹zku z przed³u¿aj¹c¹ siê ci¹¿¹. Stan ogólny zwierzêcia by³ do-bry. Wywiadem ustalono, ¿e miesi¹c wczeœniej przepro-wadzono u niej badanie USG, które wykaza³o obecnoœæ dwóch ¿ywych p³odów. Ich wiek oceniono wówczas na oko³o 6 tygodni. Badaniem klinicznym stwierdzono w ja-mie brzusznej twarde struktury, mog¹ce byæ zamar³ymi p³o-dami i przeprowadzono laparotomiê. W jamie otrzewnej znaleziono dwa martwe p³ody o cechach niedorozwoju, otoczone w³óknist¹ b³on¹, które usuniêto (ryc. 1). W maci-cy nie by³o widocznych œladów uszkodzenia. Wykonano owariohisterektomiê, a macicê utrwalono w 10% roztwo-rze formaldehydu. Okres pooperacyjny proztwo-rzebieg³ bez po-wik³añ. Z uwagi na brak widocznych zmian w œcianie ma-cicy zdecydowano siê na przeprowadzenie badania histo-logicznego w celu stwierdzenia ewentualnych znamion przebytego pêkniêcia. Pobrano wycinki pod³u¿ne (z jedne-go rogu macicy) oraz poprzeczne z trzech ró¿nych miejsc zlokalizowanych w jednocentymetrowych odstêpach (z cen-tralnej czêœci drugiego rogu). £¹cznie sporz¹dzono 8 blocz-ków parafinowych, z których wykonano skrawki i

zabar-Ci¹¿a pozamaciczna u kotki

ANDRZEJ MAX, CEZARY WAWRYKA, PAWE£ SYSA*

Katedra Chorób Ma³ych Zwierz¹t z Klinik¹, Wydzia³ Medycyny Weterynaryjnej,

Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, ul. Nowoursynowska 159c, 02-776 Warszawa *Katedra Nauk Morfologicznych, Wydzia³ Medycyny Weterynaryjnej, Szko³a

G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa

Max A., Wawryka C., Sysa P. Ectopic pregnancy in a cat

Summary

Ectopic pregnancy is an abnormal embryonic/fetal location. In animals this pathology occurs mostly as an extrauterine abdominal pregnancy. This paper describes a case of an abdominal pregnancy in a cat. Initially, two live fetuses were diagnosed. One month later, explorative laparotomy revealed dead encapsulated, underdeveloped fetuses in the peritoneal cavity. The uterus seemed intact. Histological examination of eight longitudinal and transverse uterine samples did not reveal connective tissue as a remnant of the scar. However, this finding does not exclude the possibility of a previous uterine rupture, since uterine tissues may have regenerated without a visible trace of an earlier trauma.

Med. Weter. 2013, 69 (9) 573

wiono hematoksylin¹ i eozyn¹ oraz AZAN. W ¿adnym z preparatów nie znaleziono fragmentów tkanki ³¹cznej od-powiadaj¹cych bliŸnie, która by³aby dowodem wczeœniej-szego uszkodzenia narz¹du.

Omówienie

Nie zosta³o ustalone, jak dosz³o do ci¹¿y pozama-cicznej w przedstawionym przypadku. Przed kilkoma tygodniami p³ody by³y ¿ywe, brak by³o natomiast wie-dzy odnoœnie do ich lokalizacji. Gdyby dosz³o do pêk-niêcia macicy dopiero po pierwszym badaniu (USG), czyli stosunkowo niedawno, mo¿na by siê spodziewaæ widocznej blizny lub przynajmniej jej œladów na po-ziomie tkankowym. Negatywny wynik badania his-tologicznego móg³by wskazywaæ na ewentualnoœæ rozwoju ci¹¿y brzusznej pierwotnej, jednak przeciw takiej mo¿liwoœci przemawia budowa ³o¿yska zwie-rz¹t miêso¿ernych (pierœcieniowe, œródb³onkowo--kosmówkowe), którego ukszta³towanie siê poza jam¹ macicy jest bardzo ma³o prawdopodobne, jeœli nie wy-kluczone (1). Fakt, ¿e nie znaleziono tkanki ³¹cznej (blizny) nie wyklucza jednak mo¿liwoœci pêkniêcia macicy, które doprowadzi³o do wypadniêcia p³odów do jamy otrzewnej. Podobne sytuacje opisywano wcze-œniej (3). Ci¹¿a ekotopowa bywa dok³adniej okreœlana w zale¿noœci od lokalizacji jako: jajowodowa, jajni-kowa, brzuszna, œródœcienna (w obrêbie b³ony miêœ-niowej macicy) lub szyjkowa. U zwierz¹t stwierdzano dotychczas ci¹¿ê brzuszn¹. Prawdopodobnie wystêpuje ona wy³¹cznie jako wtórna, aczkolwiek istniej¹ przy-puszczenia, ¿e nie mo¿na wykluczyæ formy pierwot-nej, a przes³ank¹ do tego domniemania mia³yby byæ stwierdzone przypadki ci¹¿y pozamacicznej u kotek po histerektomii (1), brak jest jednak na to w pe³ni wiarygodnych dowodów. U ludzi ci¹¿a brzuszna mo¿e byæ czasem donoszona (2). Jest to prawdopodobnie uwarunkowane budow¹ ³o¿yska, a zw³aszcza jego znaczn¹ inwazyjnoœci¹, co umo¿liwia dostateczne za-opatrywanie p³odu w substancje od¿ywcze, wymianê gazow¹ i usuwanie produktów przemiany materii. U zwierz¹t jest to niespotykane. Opisano dotychczas tylko pojedyncze przypadki obecnoœci ¿ywych p³odów

w jamie brzusznej, pozyskanych operacyjnie od kotki i owcy (1). Z zasady ektopowe p³ody u kotów s¹ znaj-dowane jako martwe, nieraz w d³ugim czasie po za-p³odnieniu, zwykle przypadkowo, gdy¿ w wiêkszoœci przypadków nie powoduj¹ wyraŸnych objawów (6). Niekiedy martwe p³ody zalegaj¹ w jamie otrzewnej d³ugo, jak np. u suki, u której znaleziono taki p³ód 5 miesiêcy po porodzie (4). Innym przyk³adem jest przypadek opisany przez WoŸniak (8), gdzie znalezio-no poza macic¹ cztery zmumifikowane p³ody w ró¿-nych stadiach rozwojowych u kotki, która przez ostat-nie dwa lata ostat-nie mia³a kontaktu z samcem. Dopiero jej z³e samopoczucie, najprawdopodobniej spowo-dowane ropomaciczem, sk³oni³o do wykonania lapa-rotomii. Opisano jednak tak¿e ci¹¿ê pozamaciczn¹ u kotki, która wykazywa³a objawy ogólne, podwy¿-szon¹ temperaturê i wyraŸn¹ leukocytozê, podczas gdy w jamie brzusznej by³ otorbiony martwy p³ód zaka¿o-ny E. coli (7). Przyleganie b³on p³odowych do macicy mo¿e sugerowaæ, ¿e w przesz³oœci wydosta³y siê one z jej jamy, nie stanowi to jednak jednoznacznego do-wodu. Inn¹ okolicznoœci¹ mo¿e byæ znaczny uraz pro-wadz¹cy do pêkniêcia ciê¿arnej macicy. Pojawiaj¹ce siê wtedy ostre objawy zmuszaj¹ do szybkiego postê-powania i wówczas uszkodzenie macicy pozostaje widoczne w momencie interwencji chirurgicznej (3). Je¿eli natomiast pêkniêcie macicy nie jest wynikiem gwa³townego urazu, nie dochodzi do zaka¿enia lub jest ono opanowane przez mechanizmy obronne, to czas up³ywaj¹cy miêdzy zdarzeniem a rozpoznaniem sprzy-ja regeneracji macicy bez œladu w postaci widocznej blizny. Trudnoœci w ustaleniu, kiedy dochodzi do wy-dostania siê p³odu poza jamê macicy, wynikaj¹ miê-dzy innymi z braku monitorowania przebiegu ci¹¿y u zwierz¹t, w odró¿nieniu od ludzi, u których prowa-dzone s¹ systematyczne okresowe kontrole pozwala-j¹ce na bie¿¹c¹ diagnostykê oraz pozyskiwanie danych populacyjnych.

Piœmiennictwo

1.Corpa J. M.: Ectopic pregnancy in animals and humans. Reproduction 2006, 131, 631-640.

2.Dahab A. A., Aburass R., Shawkat W., Babgi R., Essa O., Mujallid R. H.: Full-term extrauterine abdominal pregnancy: a case report. J. Med. Case Rep. 2011, 5, 531.

3.Dziêcio³ M., Ni¿añski W., Ochota M., B³asiak K., Kozdrowski R., Stañczyk E., Twardoñ J.: Two separate cases of extrauterine pregnancy in queens. EJPAU 2012, 15, 08.

4.Eddey Ph. D.: Ectopic Pregnancy in an Apparently Healthy Bitch. J. Am. Anim. Hosp. Assoc. 2012, 48, 194-197.

5.Gitlin G., Adler J. H.: Coexisting intrauterine and abdominal (intraperitoneal) pregnancy with possible superfoetation (superfecundation) and with adhe-sion of placenta to foetus in a Chinchilla (Chinchilla laniger). Acta Zool. Pathol. Antverp. 1969, 49, 65-76.

6.Rosset E., Galet C., Buff S.: A case report of an ectopic fetus in a cat. J. Feline Med. Surg. 2011, 13, 610-613.

7.Ryœ A.: Powik³ana ci¹¿a pozamaciczna – opis przypadku. Magazyn Wet. 2010, 19, 1146-1146.

8.WoŸniak P.: Przypadek ci¹¿y pozamacicznej u kotki. Wet. w Prakt. 2009, 6, 50-52.

Adres autora: dr hab. Andrzej Max prof. nadzw., ul. Nowoursynowska 159c, 02-776 Warszawa; e-mail: andrzej_max@sggw.pl