Wprowadzenie
Podstawowym warunkiem przemian zmierzaj.:tcych do wdraZal1ia zasad gospodarki rynkowej jest racjonalny przebieg proces6w transformacji cato~ci gospodarki narodowej oraz poszczeg61nych jej sektor6w, w tym przedsi~biorstw przemyslowych i zwi¥8nych z nimi przestrzennych struktur przemystowych. Efektywne sterowanie tymi procesami wymaga coraz precyzyjniejszego poznania zwi¥80ycb z nimi mechanizm6w, co umo:tliwi wypracowywanie coraz precyzyjniejszych instrument6w steruj~tcych. tym procesem. Moz-na wi~c przyj~c. iz procesy te przez nast~pne lata b«i!d~t nalezec do wiod~cych problem6w badawczych nauk ckonomicznych a taki:e geografii przemystu. Maj~c na uwadze ch~ciwt~czenia si~ do rozwi~tzywania tych aktualnych problem6w badawczych, w ramach dzia-lalnosci Komisji Geografii Przemystu Polskiego Towarzystwa GeograficL.nego prezentuje-my kolejne prace badawcze zwi~zane z transformacj~ przedsit;bior~tw przemyslowych
1 zwi~zanych z nimi struktur przestrzennych. Zdajemy sobie sprawt;. ii: badania z tego za-kresu natrafiajct obecnie na bardzo du~ barier~ informacyjn~ ale nie oznacza to. iz majct zostac zaniedbane.
Do tej idei nawi~zuje czwany tom Prac Komisj i Geografii Prz~:myslu PTG, po~wit;co ny problemom transformacji struktur przemyslowych w procesie wdrazania regut gospo-darki rynkowej. Chcemy w ten spos6b whtczyc si~ do szerokiej dyskusji nad przebudow~
polskiej gospodarki, kt6ra winna bye konkurencyjna i zdobywac cora.r. powai:niejsZ<t pozy-cj~ w jednocZ<tcej si~ Europie a taki:e w ukladzie gospodarki globalnej. Mamy r6wniez nadziej~ zwi~kszyc w ten spos6b zainteresowanie problematyk<l badawcZ<t z zakresu geo-grafii przemyslu mtodszych pracownik6w, co jak widac ze sktadu autorskiego obecnego tomu zaczyna nam si«i! udawac. Wdzi~czni bt;dziemy za wszystkic uwagi i nowe propozycje
odno~nie przysztych tom6w prac komisji.
Niniejszy tom otwieraj11. rozwazania B. Domanskiego (Uniwersytet Jagielloftski Kra-k6w) poswi~cone wplywowi zagranicznych inwestycji zagranicznych na obszary
metro-poltame w Polsce. Autor szczeg61nct uwag~ zwraca na skalcc koncentracji przestrzennej zagranicznych inwestycji, rozmieszczenie ich w strukturze obszar6w metropolitamych oraz na czynniki Jokalizacji nowych zaktad6w przez kapitat zagraniczny.
A. Wieloftski i A. Bazydto (Uniwersytet Warszawski Warszawa) podejmujct proble
-matyk~ roli procesu integracji z Uni~ Europejskct w przemianach strukturalnych polskiego
przemyslu. Akcentujil_ rol~ kapitalu zagranicznego w proeksportowej restrukturyzacji
prze-myslu oraz okre~laj<l konkurencyjno~c produkt6w na rynku.
Z. Zioto (Akademia Pedagogiczna Krak6w) i S. Pirog (UTZ<td Marszalkowski Kra-k6w) analizuj~ lokalizacj~ i koncentracji przestrzennct centr6w decyzyjnych (zaTZ<td6w) wiodctcych firm europejskich, kt6re traktujct jako szczeg6lnie wai:ne elementy sterujctce tymi zlot.onymi, c~sto ponadnarodowymi strukturami produkcyjnymi. Zwracaj~ takt.e
d
KAPITAllUDZKI ~ flr..ooo-."""'-QltfQ!oOkoUNIAEUIIOPEJSKA
CJ•
• •
•
EUROPEJSt<J • •
6
uwag~ na ich struktur~ braniow~t i rozmiary potencjatu produkcyJnego w swietle wartosci
kapitalu i poziomu zatrudnienia.
Przestrzenne struktury przemyslowe w podstawowym stopniu ksztahuj~t uklady osad-nicze oraz wplywaj~t na ich trwalosc w przestrzeni spoleczno-gospodarczej. ldentyfikacj~
tej interesuj~tcej problematyki zawiera praca J. Rajmana (Akademia Pedagogiczna Kra-k6w), analizuj~tca trwalosc uklad6w przemyslowo-osadniczych na obszarze dorzecza Malej Panwi w okresie ponad 200 lat.
Procesy transformacji przedsi~biorsrw przemyslowych przebiegaj~t odmiennie zarow-no w ukladach przestrzennych jak i w poszczeg61nych brantach. Wskazuje na to analiza E. Rydza i W. Szymanskiej (Pomorska Akademia Pedagogiczna Slupsk) poswi~cona funk-cjonowaniu przemyslu obuwniczego w rejonie Slupska oraz P. Czaplinskiego (Pomorska /\kademia Pedagogiczna Slupsk) wskazuj~tca na rol~ w tym zakresie polityki regionalnej R6zne tendencje proces6w restrukturyzacji przedsi~biorstw przemyslowych na wybranych przykladach z obszaru Polski PohJdniowo-Wschodniej prezentuje T. Rachwal (Akademia Pedagogiczna Krakow) a K. Widermann (UJ Krak6w) analizuje dzialania na rzecz restruk-turyzacji polskiego hutnictwa. P. Sleszynski (Jnstytut Geografii i Przestrzennego Zagospo-darowania PAN Warszawa) przedstawia analiz~ koncentracji siedzib wai:niejszych
przed-si~biorstw okreslaj~tc w ten spos6b atrakcyjnosc przestrzeni miasta Warszawy dla ich J
oka-lizacji.
W. Kaminska {Akademia Swi~tokrzyska Kielce) przedstawia instrumenty prawne po-lityki pansrwa na rzecz rozwoju sektora malych i srednich firm a na tym tie D. Resko (Pro-fex Krynica) prezentuje ksztahowanie si~ przedsi~biorstwa uslugowo-handlowego naleZ~t cego do tego sektora.
Procesy restrukturyzacji, jak podkresla L. Luchter ( Uniwersytet Jagiellonski K.rak6w),
wplywaj~t takie na poswi~caniu wi~kszej uwagi zagadnieniom ekologicznym. llustruje to
zmiana skali zanieczyszczen gazowych w krajowych elektrowniach zawodowych. Proccsy transformacji gospodarki krajowej, w tym przemyslu wptywaj~t r6wniei: na inne dziedziny zycia. Wskazuje nato praca J. Majewskiego (Uniwersytet Warszawski Warszawa) podcj-mujctcego wplyw zmian strukturalnych przemyslu na przewozy kolejowe oraz M. Borowiec (Akademia Pedagogiczna Krak6w), zajmuj~tca si~ zmianami kierunk6w studi6w w Akade-mii Ekonomicznej w nawi1tZ3niu do zmian systemu gospodarowania
Procesy transformacji gospodarki w innych rozmiarach dokonuj~t si~ w skali wielkich panstw. Nawii\Zllje do tego interesuj~tce studium Z. Szota (Akademia Pedagogiczna, Kra-kow) poswi~one problematyce transformacji przemyslu w Federacji Rosyjskiej.
Zbigniew Ziolo
