Medycyna Weterynaryjna - Summary Medycyna Wet. 64 (12), 1434-1435, 2008

Medycyna Wet. 2008, 64 (12) 1434

Praca oryginalna Original paper

Wczeœniejsze badania autorki (8) wykaza³y, ¿e pszczo³y z rodzin zara¿onych warroz¹ i wolnych od tej inwazji, oblatuj¹c roœliny entomofilne na obszarach o intensywnej uprawie, gromadzi³y w swoim organizmie znacznie wiêksze iloœci HCH i DDT ni¿ w rejonach, gdzie pól uprawnych by³o niewiele, a g³ówny po¿ytek stanowi³y roœliny na nieu¿ytkach i ugorach. Fakt zró¿-nicowania poziomu HCH i DDT u pszczó³ mo¿e zale-¿eæ nie tylko od stopnia pora¿enia ich Varroa destruc-tor, ale i iloœci pobranego py³ku (7).

Py³ek kwiatowy stanowi Ÿród³o pe³nowartoœciowego bia³ka, a tak¿e innych sk³adników niezbêdnych do pra-wid³owego funkcjonowania organizmu pszczo³y (2, 9). Zawartoœæ w nim bia³ka zale¿y od roœliny, z jakiej po-chodzi i miejsca, gdzie roœnie. Na przyk³ad w py³ku z kwiatów brzoskwini znajduje siê 26% bia³ka, z wierz-by 22%, z kukurydzy 20% i mniszka lekarskiego 11%. Œrednia zawartoœæ bia³ka w py³ku krajowych roœlin en-tomofilnych wynosi oko³o 22% (12). Istnieje równie¿ œcis³a zale¿noœæ pomiêdzy iloœci¹ spo¿ywanego py³ku a d³ugoœci¹ ¿ycia pszczó³ i ich aktywnoœci¹. Badania Konopackiej (3) wykaza³y, ¿e wszystkie pszczo³y kar-mione tylko syropem cukrowym zamiera³y do 28. dnia

doœwiadczenia, a w przypadku otrzymuj¹cych py³ek – 46% osobników osi¹gnê³o wiek 54 dni.

Celem badañ by³a ocena wp³ywu iloœci zjadanego py³-ku w rodzinach dotkniêtych warroz¹, na zawartoœæ chlo-rowanych wêglowodorów u pszczó³.

Materia³ i metody

Badania przeprowadzono we wrzeœniu 2007 r. w 4 pasie-kach w okolicy Olsztyna. W ka¿dej pasiece od losowo wybra-nych rodzin pobrano z ostatniego plastra po oko³o 300 pszczó³. Po dostarczeniu do laboratorium uœpiono je chloroformem, póŸ-niej z 10 pszczó³ wyjmowano jelito œrodkowe i wk³adano do ma-³ego moŸdzierza, dodawano 2 ml wody i rozcierano, nastêpnie pobierano pipet¹ materia³. Pierwsz¹ kroplê materia³u spusz-czano na bibu³ê, a drug¹ przenoszono na szkie³ko podstawowe i przykrywano ma³ym szkie³kiem nakrywkowym (1 × 1 cm). Tak przygotowany z ka¿dej rodziny preparat przegl¹dano pod mik-roskopem (pow. 800 ×) i liczono ziarna py³ku w 5 polach. Otrzy-mane wartoœci, dzielone przez 10, pos³u¿y³y do wyliczenia u jednej pszczo³y liczby ziaren py³ku w polu widzenia mikro-skopu. Pozosta³e pszczo³y wykorzystano do oceny pora¿enia rodzin warroz¹ oraz zawartoœci HCH i DDT. Badania pozosta-³oœci chlorowanych wêglowodorów wykonano w laboratorium Katedry Towaroznawstwa i Badañ ¯ywnoœci Wydzia³u Nauki o ¯ywnoœci UWM metod¹ Amarowicza i wsp. (1).

Wp³yw py³ku kwiatowego na poziom HCH i DDT

u pszczó³ z rodzin zara¿onych Varroa destructor

ANNA SPODNIEWSKA

Zespó³ Toksykologii Weterynaryjnej i Œrodowiskowej Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UWM, ul. Oczapowskiego 14, 10-957 Olsztyn

Spodniewska A.

Influence of pollen on HCH and DDT level in bees from colonies infected with Varroa destructor

The aim of investigations was to estimate the influence of consumed pollen in colonies infected with Varroa on the concentration of chlorinated hydrocarbons in bees. Studies were carried out in September in 4 apiaries, from which approximately 300 bees were collected from the randomly chosen colonies. The midgut from 10 insects was isolated and pollen grains were counted. The remaining insects served for the estimation of the level of chlorinated hydrocarbons and Varroa infection. In bee samples only residues of HCH and DDE were found. In the presence of 3.1-3.2 pollen grains in the microscope eyeshot, the HCH and DDE content was the lowest, and it was the highest in the presence of 22.8-37.5 pollen grains. In the other colonies with similar numbers of pollen grains and considerable differences in bee infection with Varroa (about 8 times), the HCH and DDE concentration was respectively: 25 and 13 units higher than in bees with a lesser extensiveness of invasion. In the next apiary, where the number of pollen grains fluctuated between 4.4-4.8 and the invasion extensiveness was 5.95% and 15.4%, the concentration of both pesticides was lower than in the previous one. Similar differences in HCH and DDE levels occurred in bees in which in the ground abdomens were found 10.4 and 22.8 pollen grains. In bees with marginal Varroa infection (0.7%) and the greatest number of pollen (37.5), the concentration of HCH and DDE was respectively: 0.00293 µg/g l.m. and 0.00312 µg/g l.m, and it was the highest in comparison to bees from previous apiaries.

The results indicate that bees from highly infected with Varroa destructor colonies consume less protein food than from faintly infected ones.

Medycyna Wet. 2008, 64 (12) 1435

Wyniki i omówienie

Si³a rodzin bêd¹cych przedmiotem badañ by³a zado-walaj¹ca. Liczba ziaren py³ku roœlin entomofilnych w je-licie pszczo³y waha³a siê od 3,1 do 37,5 w jednym polu widzenia mikroskopu. W próbkach pszczó³ wykryto tyl-ko pozosta³oœci HCH i DDE, brak by³o DDD i macierzy-stego pestycydu DDT (tab. 1). Brak u pszczó³ niektórych pestycydów i produktów ich rozpadu œwiadczy o zanika-niu ich w œrodowisku. U pszczó³ w badanych pasiekach poziom HCH i DDE by³ najni¿szy przy obecnoœci 3,1 i 3,2 ziaren py³ku w jednym polu widzenia mikroskopu. Znacznie wiêksza zawartoœæ pestycydów wystêpowa³a u pszczó³, u których liczba ziaren py³ku wynosi³a 22,8--37,5. Tak znaczn¹ ró¿nicê poziomu chlorowanych wêg-lowodorów nale¿y t³umaczyæ wiêksz¹ iloœci¹ py³ku, któ-ra wydaje siê g³ównym ich magazynem. Dodatkowym czynnikiem, który wp³ywa na

zró¿ni-cowanie liczby ziaren py³ku u pszczó³ by³a inwazja V. destructor. Na przyk³ad w pasiece TK-2, w rodzinach przy zbli-¿onej liczbie ziaren py³ku, a du¿ej ró¿-nicy zara¿enia warroz¹ (oko³o 8 razy), zawartoœæ HCH by³a o oko³o 25 jed-nostek wy¿sza ni¿ u pszczó³ o ni¿szej ekstensywnoœci inwazji, a DDE o 13 jednostek wy¿sza. W innej pasiece (TK-1), gdzie liczba ziaren py³ku w je-licie waha³a siê od 4,3 do 4,8, a zara-¿enie warroz¹ wynosi³o od 5,86% do 15,4%, stwierdzono u pszczó³ z wy¿-szym pora¿eniem warroz¹, ni¿sz¹ za-wartoœæ obydwu pestycydów. Podob-ne ró¿nice poziomu chlorowanych

wêglowodorów wyst¹pi³y u pszczó³ w rodzinach z pasie-ki N, u których w roztartych jelitach znajdowa³o siê od 10,4 do 22,8 ziaren py³ku w polu widzenia mikroskopu. Natomiast u pszczó³ w pasiece P przy nieznacznym pora-¿eniu rodzin warroz¹ (0,7%), a najwiêkszej liczbie ziaren py³ku (37,5), zawartoœæ chlorowanych wêglowodorów wy-nosi³a dla HCH 0,00293 µg/g substancji lipidowej, a dla DDE – 0,00312 µg/g s.l. i by³a najwy¿sza w porównaniu do poprzednich pasiek (tab. 2).

Wyniki przedstawionych badañ wskazuj¹, ¿e pszczo³y z rodzin silnie os³abionych warroz¹ zjadaj¹ mniej pokar-mu bia³kowego (py³ku) ni¿ robotnice z rodzin opadniê-tych w nieznacznym stopniu t¹ inwazj¹. Ró¿nice pozio-mu chlorowanych wêglowodorów u pszczó³, a szczegól-nie DDE, zwi¹zane s¹ z obecnoœci¹ py³ku w ich przewo-dzie pokarmowym. Im jest go wiêcej, tym poziom chlo-rowanych wêglowodorów jest wy¿szy. Fakt zwiêkszonej obecnoœci HCH i DDT u tych owadów potwierdzaj¹ badania Witkiewicza i wsp. (10, 11). Wymienieni auto-rzy, oceniaj¹c pozosta³oœci chlorowanych wêglowodorów w œrodowisku Puszczy Piskiej, wykazali, ¿e spoœród ba-danych czêœci roœlin entomofilnych najwiêksz¹ iloœæ HCH i DDT gromadzi³ py³ek. Dodatkowo na iloœæ zjadanego py³ku wydaje siê wp³ywaæ wiek pszczó³ i rodzaj wyko-nywanej pracy (4, 5). Zdrowe pszczo³y karmi¹ce czerw zjadaj¹ znacznie wiêksze iloœci py³ku ni¿ lotne, a owady chore potrzebuj¹ mniej bia³ka. Podobne obserwacje po-czyni³ Sokó³ (6) u pszczó³ z rodzin wolnych od inwazji Nosema apis i zara¿onych tym paso¿ytem. Pszczo³y

z rodzin z nosemoz¹ przed zazimowaniem zjada³y o 39% mniej py³ku ni¿ pszczo³y z rodzin wolnych od tego paso-¿yta. Zatem iloœæ py³ku w przewodzie pokarmowym pszczo³y skorelowana jest z poziomem obcych substan-cji w jej organizmie. St¹d owady gromadz¹ce wiêcej py³-ku py³-kumuluj¹ wiêksze iloœci pestycydów. U pszczó³ silnie zara¿onych warroz¹ poziom chlorowanych wêglowodo-rów jest ni¿szy ni¿ u dotkniêtych t¹ inwazj¹ w nieznacz-nym stopniu.

Piœmiennictwo

1.Amarowicz R., Smoczyñski S., Borejszo Z.: Szybka metoda wyodrêbnienia chloro-wanych wêglowodorów z t³uszczu. Roczniki PZH 1986, 37, 542-545. 2.Howell J., Chample Ch.: Pollen collection, storage and clearning. Am. Bee J.

1981, 121, 524-525.

3.Konopacka A.: Znaczenie py³ku dla pszczó³. Pszczelarstwo 1979, 30, 12-14. 4.Pidek A.: Wp³yw pozyskiwania py³ku na rozwój i produkcyjnoœæ rodzin

pszcze-lich oraz efekty ekonomiczne pasiek. Pszczeln. Zesz. Nauk. 1988, 28, 33-100. 5.Roman A.: Gromadzenie py³ku kwiatowego w okresie póŸnoletnim przez rodziny

pszczo³y miodnej (Apis mellifera mellifera.). J. Apicult. Sci. 2004, 48, 37-45. 6.Sokó³ R.: Wp³yw inwazji Nosema apis na zawartoœæ py³ku w jelicie pszczó³ lotnych.

Mat. 45. Naukowej Konferencji Pszczelarskiej, Pu³awy 11-12.03.2008, s. 88-89. 7.Spodniewska A., Romaniuk K.: Pozosta³oœci chlorowanych wêglowodorów u pszczó³

w zale¿noœci od lokalizacji pasieki. Medycyna Wet. 2006, 62, 1200-1201. 8.Spodniewska A., Romaniuk K.: Wp³yw inwazji Varroa destructor na zawartoœæ

chlorowanych wêglowodorów u pszczó³. Medycyna Wet. 2008, 64, 359-360. 9.Szczêsna T., Rybak-Chmielewska H.: Sk³ad aminokwasowy py³ku kwiatowego

z ró¿nych gatunków roœlin. Pszczeln. Zesz. Nauk. 1999, 43, 100-101. 10.Witkiewicz W., Romaniuk K., Witkiewicz A.: Chlorowane wêglowodory w

roœli-nach entomofilnych i produktach pszczelich. Medycyna Wet. 2000, 56, 782-784. 11.Witkiewicz W., Romaniuk K., Witkiewicz A.: Chlorowane wêglowodory w

œrodo-wisku. ¯ycie Wet. 2000, 75, 579-581.

12.Wojtacki M.: Co pszczelarz o py³ku powinien wiedzieæ. Pszczelarstwo, 1979, 30 (4), 19-24.

Adres autora: dr Anna Spodniewska, ul. S³owackiego 1, 10-373 Olsztyn--Wad¹g; e-mail: anna.spodniewska@uwm.edu.pl

Tab. 1. Wp³yw iloœci py³ku w jelicie pszczo³y na zawartoœæ w jej organizmie HCH i DDT n e r a iz a b z c i L u l o p w u k ³ y p a i n e z d i w u p o k s o r k i m 0 0 8 . w o p ( ×) g / g µ w ó r o d o w o l g ê w h c y n a w o r o l h c æ œ o tr a w a Z j e w o d i p il ij c n a t s b u s H C H DDE DDD DDT SumaDDT 1 , 3 0,00139 0,00123 0 0 0,00123 2 , 3 0,00114 0,00136 0 0 0,00136 3 , 4 0,00195 0,00117 0 0 0,00117 8 , 4 0,00283 0,00186 0 0 0,00186 4 , 0 1 0,00236 0,00311 0 0 0,00311 8 , 2 2 0,00172 0,00167 0 0 0,00167 7 , 7 3 0,00293 0,00312 0 0 0,00312

Tab. 2. Zale¿noœæ poziomu HCH i DDT u pszczó³ od inwazji Varroa destructor i zawartoœci py³ku a k e i s a P æ œ o n w y s n e t s k E ij z a w n i r o t c u rt s e d . V ) % ( n e r a iz a b z c i L u l o p w u k ³ y p a i n e z d i w u p o k s o r k i m 0 0 8 . w o p ( ×) g / g µ w ó r o d o w o l g ê w h c y n a w o r o l h c m o iz o P j e w o d i p il ij c n a t s b u s H C H DDE DDD DDT SumaDDT 2 -K T ₂3₅,_,2₆2_{8 3}3_,,₂1 ₀0,_,00₀0₁1₁39₄ 0_0,,₀0₀01₁2₃₆3 0₀ 0₀ 0_0,,0₀₀01₁2₃3₆ 1 -K T ₁5₅,_,8₄6₀ 4_4,,8_{3 0}0,_,00₀0₁2₉84₅ 0_0,,₀0₀01₁8₁₇6 0₀ 0₀ 0_0,,0₀₀01₁8₁6₇ N ₁5₆,_,9₂5_{0 2}10_2,,₈4 ₀0,_,00₀0₁2₇3₂6 ₀0_,,₀0₀0₁31₆₇1 0₀ 0_{0 0}0_,,₀0₀0₁31₆₇1 P 0,70 37,5 0,00293 0,00312 0 0 0,00312