w 1957 r. miedź; dokumentacja złoża rud m iedzi Sieroszow ice-L ubin z 1959 r. w ykonana przez J. W yżykowskiego; mapa geologiczna n iecki śródsudeckiej ze znanym i w ystąpieniam i miedzi, wykonana przez J. W yżykow skiego w 1957 r. oraz zdjęcia i dyplom y zw iązane z osobą odkryw cy złoża — Jana W yżykow skie go. Ponadto w ystaw iono ciekaw e okazy geologiczne obrazujące okruszczowanie łupków i piaskow ców z kopalń „Lubin” i „Rudna”.
O statnie dw a stoiska ekspozycji poświęcone są polim etalicznym złożom rud żelaza w NE Polsce. Odkrycie w 1962 r. rud ilm enitow o-m agnetytow ych w rejo n ie Krzemianka przez zespół pracowników Instytutu Geologicznego pod kierun kiem Jerzego Znoski, otworzyło n o w e perspektyw y na zaspokojenie zapotrzebo w ania Polski na żelazo. Podstaw ą odkrycia b yły badania geofizyczne prowadzo n e w latach 50-tych przez Instytut Geologiczny, które ujaw niły charakterystycz n y zespół anom alii m agnetycznych i graw im etrycznych w NE Polsce. In ten syfi k ację prac geologicznych spowodow ało odw iercenie w 1962 r. w otworze K rze m ianka IG-1 kom pleksu norytowo-anortozytowego zaw ierającego w ysoko procento w ą rudę żelaza — m agnetyt wamado- i tytanośny. W latach 1963—73 na p odsta w ie uzyskanych m ateriałów w iertniczych została opracowana pod kierunkiem M a riana Subiety dokum entacja złoża Krzemianka. Rudy żelaza tworzą wśród norytów i anortozytów suwalskiej m akrostruktury m agm owej soczew y o grubości d ziesiąt k ów m etrów na głębokości poniżej 850 m. Złoża m ają charakter gniazdow y. Są
to rudy polim etaliczne, zaw ierające obok m agnetytu tytan, wanad oraz towarzyszące — miedź i n ikiel. G enetycznie złoże rud suw alskich związane jest z pierw otnym źródłem koncentracji m etali wśród skał prekam bryjskich platform y w schodnio- -europejskiej. Udokum entowane zasoby złoża K rzem ianka uzasadniają zaintereso w anie tym obiektem górnictw a i przemysłu. S uw alsk a m akrostruktura m agm owa jest dotychczas jedyną, zaw ierającą stw ierdzone przem ysłow e złoża rud żelaza. Istnieją realne szanse udokum entow ania podobnego typu rud na innych anom a liach tej struktury oraz na m akrostrukturze anortozytowej — m asyw ie kętrzyń skim .
Wśród w ystaw ionych m ateriałów szczególnie ciekaw e są m ateriały archiw alne, udostępnione przez Instytut Geologiczny: dokumentacja geologiczna pierw szego głębokiego w iercenia Suw ałki (Szlinokiem ie) IG-1, opracowana w 1956 r. przez J. Znoskę; projekt robót geologicznych dla obszaru NE Polski, opracow any przez J. Znoskę; regionalne zdjęcie m agnetyczne B iałostocczyzny i Mazur; mapa podło ża krystalicznego na obszarze NE Polski wg. A. Dąbrowskiego i K. Karaczuna, w ykonana przez J. Znoskę; raport J. Znoski z dnia 31.9.1964 r. o odkryciu złoża rudy tytano-m agnetytu Krzemianka oraz fragm ent rdzenia w iertniczego z otworu K rzem ianka IG-1.
Ekspozycja została przygotowana przez zespół pracow ników M uzeum Ziem i z Działów: H istorii Nauk G eologicznych i A rchiwum , Zbiorów, Popularyzacji. Jej celem zasadniczym jest zw rócenie uw agi zw iedzających na niektóre, rzadko pod noszone, aspekty historyczne rozwoju polskiej m yśli geologicznej w okresie po w ojennym , dzięki której dokonano tak istotnych nowych odkryć w zbogacających zasoby surow ców m ineralnych w Polsce Ludowej.
Jadwiga C a r b o w sk a (Warszawa) PROBLEMATYKA HISTORYCZNA N A X II NAUKOWYM ZJEZDZIE
POLSKIEGO TOWARZYSTWA FARMACEUTYCZNEGO
W ybranie K rakow a na m iejsce X II N aukow ego Zjazdu Polskiego T ow arzyst w a Farm aceutycznego, który odbył się w dniach 16—18 w rześnia 1983 r., n ie było przypadkowe. Miało u św ietnić 200-lecie studiów farm aceutycznych w K rakowie,
pierw szych w Polsce i na św iecie. D latego też oprócz prezentacji aktualnego do robku nauk farm aceutycznych Zjazd uw zględnił także problem atykę historyczną, przy czym jej zakres i rola w całokształcie zagadnień była w yjątkow a.
Przede w szystkim pierw szy referat, otw ierający obrady plenarne, był p ośw ię cony tem atyce historycznej. Opracował i w ygłosił go prof. dr W ojciech Roeske, dyrektor Muzeum Farm acji i kierow nik Zakładu H istorii Farm acji Akadem ii Me dycznej im. M ikołaja Kopernika w K rakow ie. W sw ym w ystąpieniu n aśw ietlił on początki i rozwój oraz rolę uniw ersyteckiego Studium Farm aceutycznego w Kra kow ie w latach 1783— 1983. Podkreślił rangę uczelni, która utorowała drogę do powszechnego później nauczania akadem ickiego aptekarzy i która nieprzerwanie kontynuow ała tę działalność przez 200 lat mimo licznych, nie sprzyjających oko liczności. Była też pierwszą w Europie, która już w 1824 r. w ręczyła kobietom dyplom y uniw ersyteckie z tytułem m agistra farm acji.
Zjazd, który odbył się pod protektoratem Ministra Zdrowia, Rektora U ni w ersytetu Jagiellońskiego oraz Rektora Akadem ii M edycznej w Krakowie, zgro m adził ok. 1400 uczestników z kraju i zagranicy. W ygłoszono na nim 5 referatów problem ow ych na posiedzeniach plenarnych oraz ok. 180 doniesień w 7 sekcjach: analizy farm aceutycznej, biofarmacji, farm okinetyki, leku roślinnego, leku syn te tycznego, technologii postaci leku oraz farm acji społecznej.
Ze w zględu na rocznicow y charakter XII Naukow ego Zjazdu Polskiego Tow a rzystw a Farm aceutycznego włączono doń również problem atykę historyczną. W sekcji Farmacja społeczna odbyły się sesje referatowe. Pierwszej przewodniczył doc. dr W ładysław M arkowski, drugiej — doc. dr H enryk Pankiewicz. Oto n ie które z w ygłoszonych tam referatów z zakresu historii farmacji: 1) doc. dr Bar bara Kuźnicka — Etnofarmacja jako prze dm iot badań historycznych; 2) doc. dr W. M arkowski — Działalność polskich farm aceutów na Węgrzech i w Rumunii w latach 1939— 1945; 3) dr Henryk Rom anowski — Ośrodek toksykologiczny l w o w ski na prze łomie X I X i X X wieku; 4) mgr Jadwiga Brzezińska — P otrzeba ochro ny apte cznych ob ie k tó w z a b y tk o w y c h na przy kładzie p lac ów e k apte cznych regionu Pomorza Środkowego; 5) mgr J. Brzezińska — P roble m y ekonomiczn e apte k z a chodnio-pomorskich w latach 1945—1950; 6) dr Bazyli L eszczyłow ski — K o m isje kontroli z a w o d o w e j jako sy ste m ochrony e ty k i p racow n ików z a w o d ó w m e dycznych ze szczególnym uwzględnien iem pionu farmacji; 7) mgr P. K orzeniow ski — Z dzie jó w apteki w Krośniewicach i „Muzeum Nad A pteką”; 8) doc. dr Henryk P ankie wicz, mgr J. Hołyński —■ C h a rakte rystyka i próba oceny p ie rw sz ych polskich dru kow an ych przepisów na leki polowe w dziele chirurgicznym L u d w ik a P erz yn y z 1792 r.; 9) doc. dr H. Pankiewicz, mgr K. Hanisz — A p te c z k i d om ow e (i d w o r skie) i rola w nich tzw . panien a p te czk o w yc h w przeszłości; 10) dr B. L eszczyłow ski — Wskazania deontologii farm aceutycznej w ośw ietleniu sformuło wań kodeksu karnego w PRL; 1 1) dr W acław Brzęk — Udział farm aceutów polskich w organi zow aniu i rozw o ju krym in alistyki; 12) dr B. L eszczyłow ski — Działania zaw odu na odcinku sform ułowania kodeksu elyczno-deon tologiczn ego polskiego farm aceuty w latach 1945— 1981, Calendarium działań i ich ocena; 13) mgr K. Hanisz — Tra d yc je h istoryczno-farm aceutyczne Łądzi do 1939 r.
(Referaty o charakterze historycznym spotkały się z ogrom nym zainteresow a niem uczestników zjazdu. Wyrażało się to zarówno w ożywionej dyskusji po refe ratach, jak i w bardzo dużej frekw encji słuchaczy, którzy — n ie m ogąc się po m ieścić w sali — tłum nie i cierpliw ie stali w przejściach i otw artych drzwiach, przysłuchując się obradom.
Form uła zjazdu: budowanie przyszłości nauk farm aceutycznych w oparciu o postępow e tradycje zawodu przew ijała się często i w w ieloraki sposób zarówno w toku obrad, jak i w imprezach tow arzyszących. Tw orzyła specyficzną atm osferę
Zjazdu, pozw alającą ocenić w spółczesne w yniki i trudy badaw cze w perspektyw ie historycznej.
Już w przeddzień Zjazdu delegacje złożyły k w iaty przed pom nikiem Ignacego Łukasiew icza oraz na grobach zasłużonych farm aceutów . Podczas uroczystości otw arcia uczczono pam ięć zm arłych ostatnio K olegów , w śród których wyróżniono specjalnie dra farm . Franciszka N ow aka, który p ośw ięcał się bez reszty historii farm acji.
W szyscy uczestnicy Zjazdu otrzym ali (specjalnie z tej okazji w ybity) m edal ku czci Jana Szastera, aptekarza i lekarza krakowskiego, profesora pierwszej w Polsce katedry farm acji i m aterii m edycznej.
W kuluarach w yśw ietlan o w trakcie obrad film y o zabytkach i tradycjach aptekarskich, m.in.: Godła aptek polskich; P rom eteusz Polski itd. Podwoje M uze um Farm acji w K rakow ie przy ul. Basztowej b yły bez przerw y otw arte, by udo stępnić zw iedzającym bezcenne zbiory, nagromadzone tam za sprawą dra S. P ro- nia, a n astępnie prof. W. Roeskego.
Istotną rolę w uświadom ieniu potrzeby utrwalania najnowszej historii zaw o du odegrała czynna przez cały czas trw ania Zjazdu w sali C ollegium Zoologicum przy ul. Karasia 6 w ystaw a pod nazwą: Opracowania doku m en tu jące w s p ó łc z e s ność farm acji polskiej, powiązana z konkursem kronik. W ystaw a odbyła się pod egidą Zespołu Sekcji Historii Farm acji. Jej inspiratorem i głów nym organizatorem był dr B azyli L eszezyłowski, który bardzo dużo trudu i serca w łożył w przygo tow anie tej imprezy. To dzięki jego ofiarności i staraniom w ystaw a osiągnęła efekt zamierzony: wzbudziła podziw i chęć naśladow ania.
W ystaw a obejm ow ała cztery grupy tem atyczne: kroniki apteczne i Oddziałów Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego; album y pam iątkowe; w ydaw n ictw a okolicznościow e i dokumentacja zjazdów naukowych; pokaz książek z zakresu historii farm acji, w ydanych w PRL. Ta ostatnia ekspozycja ujaw niła różnorodność tem atyczną w ydanych pozycji od historiografii, m uzealnictw a, historii nauk fa r m aceutycznych, zawodu, ruchu zw iązkow ego, po sylw etk i zasłużonych farm aceu tów. W grupie drugiej udostępniono różnorakie dyplom y, m edale, odznaki zjazdo w e, zaproszenia i inne w ydaw nictw a okolicznościow e ze w szystkich krajowych zjazdów PTFarm, z różnych sym pozjów i sesji naukow ych, jak rów nież z m ię dzynarodowego Zjazdu FIP (Fédération Internationale Pharm aceutique) w W arsza w ie, w zbogacające tę ekspozycję obszerną ikonografią.
W dziale kronik i album ów pam iątkow ych zgromadzono 97 prac, które zo stały w yłonione i zakw alifikow ane wcześniej drogą elim inacji w ojew ódzkich. B y ła to pierwsza w dziejach farm acji impreza tego typu. U jaw n iła n iezw yk łe boga ctwo koncepcyjne i w ykonaw cze wśród twórców kronik. Przyczyniła się ogrom nie do spopularyzow ania historii bieżącej poprzez św iadom e grom adzenie dokum en tacji.
Połączenie tej w ystaw y ze Zjazdem spowodow ało im ponującą frekw encję zwiedzających, pozwoliło na obejrzenie jej przez w ielką liczbę farm aceutów z te renu całej Polski. W ystawa m iała nie tylko w alor poznawczy i inspirujący, ale i em ocjonalny. Nazyw ano ją sercem Zjazdu. D aw ała bow iem uczestnikom św ia domość trw ałości i w ażności ich codziennego trudu oraz utrw alała w ięź z zaw o dem. Stąd chw alono pom ysł zorganizowania tego typu im prezy i połączenia jej ze zjazdem, co znalazło sw e odbicie w licznych w pisach do książki pam iątkowej. W ystawa kronik i album ów połączona była z konkursem . Komisja konkursowa w składzie: przew odniczący — doc. dr Henryk L udw icki (Warszawa); członkowie: mgr Alina Warzosek (Lublin) i dr farm. W ładysław Szczepański (Olsztyn), m iała n iezw yk le trudne zadanie, gdyż poziom przedstawionych prac był w ysoki, a for ma i treść różnorodna. Analizowano następujące elem en ty prac: długość okresu
objętego kroniką, zawartość źródłowych m ateriałów dokum entujących i ikonogra ficznych, w ieloaspektow ość ujęcia, oryginalność rozwiązań, poziom estetyczny
(elem enty plastyczne, liternictw o). W erdykt jury w yróżnił 8 prac w kategorii kro nik aptek otw artych i zakładow ych, 4 prace w kategorii kronik Oddziałów, Kół czy Sekcji PTFarm i 4 w klasie album ów pam iątkowych. Twórcy nagrodzonych prac otrzym ali nagrody pieniężne i dyplomy. Ponadto przyznano 5 nagród Za rządu Głównego w form ie m edali pam iątkowych z w izerunkiem Jana Szastera. W szyscy uczestnicy w ystaw y uzyskali pam iątkow y „w pis” w prezentowanych kro nikach.
Publiczność zw iedzająca w ystaw ę mogła się rów nież w ypow iedzieć na tem at prezentowanych prac za pomocą kartek do głosow ania. Pierw sze, bezapelacyjne m iejsce w ocenie publiczności uzyskał A lbu m X X V -le c ia farm acji lubuskiej, w iel- kopomna i nieporów nyw alna w swych w alorach dokum entacyjnych praca, w yk o nana pod kierunkiem dra B. Leszczyłowskiego.
P odsum owanie w ystaw y i ogłoszenie w yników konkursu nastąpiło podczas uroczystości zam knięcia zjazdu. Podkreślono w ów czas rangę w ystaw y, podzięko w ano organizatorowi i twórcom kronik za ich trud. N ależy m ieć nadzieję, że uda ny w ynik w ystaw y dokum entacji dnia bieżącego zachęci do kontynuow ania tego typu imprez podczas kolejnych zjazdów.
Jadwiga Brzezińska (Kołobrzeg)
KONFERENCJA HISTORYKÓW FARMACJI
W dniach 17—18 grudnia 1984 r. odbyła się w Bydgoszczy ogólnopolska kon- frencja historyków farm acji. Była ona poświęcona om ów ieniu potrzeby i m ożli w ościom opracowania Słow n ika Biograficznego Farmaceutó w Polskich. W k on fe rencji udział w zięli przedstaw iciele różnych regionów, Oddziałów Polskiego Tow a rzystw a Farm aceutycznego, W ydziałów Farm aceutycznych Akadem ii M edycznych oraz Zrzeszenia i Przedsiębiorstw Cefarm.
K onferencję zagaił w iceprzew odniczący Polskiego Tow arzystw a Farm eceutycz- nego — prof. dr L esław W ichliński, dyrektor Studium Farm aceutycznego CMKP. S tw ierdził on, że potrzebę takiego w ydaw nictw a środowisko farm aceutyczne od czuw ało od dawna, jednak ze w zględu na różnego rodzaju trudności n ie doczekało się dotąd jego realizacji. W yraził zadow olenie, że problem ten zostanie rozpatrzony w tak reprezentatyw nym gronie i że inicjator tego przedsięwzięcia, dr B azyli Leszczyłowski, potrafi je sfinalizow ać.
N astępnie zabrał głos dr B. Leszczyłowski, który w obszernym referacie przed staw ił sw oją koncepcję opracowania i w ydania S łownika Biograficznego Farma ce u tów Polskich, jego kształt, zasięg rzeczowy i czasowy. N aśw ietlił trudności or ganizacyjne i w ydaw nicze, jak rów nież propozycje ich przezw yciężenia. Według jego zam ierzenia, popartego następnie żarliw ie w dyskusji, słow nik ten będzie obejm ow ał w szystk ich farm aceutów zm arłych do 1984 r., a w ięc zarówno naukow ców, jednostki w ybitne, jak i szeregow ych pracowników. Poszczególne n oty będą składały się z haseł, w łaściw ego życiorysu, dokumentacji. Przew iduje się w stęp n ie ok. 30.000 biogram ów. Zebranie odpow iednich m ateriałów potrwa ok. 5 lat i b ę dzie przebiegać w dwóch etapach: w pierwszym zostanie zgrom adzany indeks naz w isk, w drugim — będą opracow ane noty biograficzne. W tym pierw szym etapie przewiduje się w spółdziałanie całego środowiska farm aceutycznego, a w drugim — tylko historyków farm acji. R edagow anie n ot biograficznych odbywać się b ę
