200 Kronika
X. W. C z u r n i n e j z ZSRR Obszczestwiennyje, naucznyje i kultumyje swiazi awstrij-skich sławjan i Rossii w 60-yje goda XIX w., E. Dominerta z NRD К razwitiju niemieckogo sławjanowiedienija w rannieje sriedniewiekowyje, I. K o n e w a z B u ł -garii Wyprosi na bylgarskata wyzrożdenska literatura w ruskata slawistika do 60 godnini na XIX w., I. N. Mielnikowej1, P. Kaleniczenki, P. 'S. Soch an a i I. M. K u -linicza z ZSRR Hromads'ki naukowi i kulturni zwjazky Ukrajiny z zarubieżnimy slowjans'kymy krainamy w XIX — pocz. XX st., G. N. M o i s i e j e w e j z ZSRR Litieraturno-obszczestwiennyje i naucznyje swiazi Rossii i Polszi końca XVII — sieriediny XVIII ww., I. M o k u t e r a z Węgier Charaktier russko-sierbskich kul-turnych, litieraturnych i naucznych swiaziej w XVIII wiekie, H. P o h r t a z NRD Die nationale Wiedergeburt bei den slawischen Völkern und ihrer Bedeutung für die Entfaltung der Slawistik in Deutschland 1800—1850, R. Poplazorowa z J u -gosławii Makedonsko-czeszki i makedonsko-Słowaczki kulturni i nauczni wrski wo XIX wek, A. I. Rogowa z ZSRR Rossija w polskich istoriczeskich i gieografi-czeskich opisanijach XVII w., J. Tibenskego z Czechosłowacji Pociatky slavistickej vedy na Slovensku (16.—18.stor.) i S. A. T o k a r i e w a z ZSRR Naczalnyj pieriod etnograficzeskogo sławianowiedienija
Zygmunt Brockt
E K S P O Z Y C J A MUZEALNA H I S T O R I I MEDYCYNY
W szpitalu wolskim w Warszawie, p r z y ul. K a s p r z a k a 7, w s u t e r e n a c h p a w i -lonu III, na dużych oszklonych drzwiach umieszczono tablicę z n a p i s e m : M u z e u m i A r c h i w u m F t y z j a t r i i Polskiej. J e s t to niepodzielne królestwo prof. Zbigniewa Garnuszewskiego, o r d y n a t o r a Oddziału Chorób Płucnych, który będąc n i e d a w n o przeniesiony służbowo d o Warszawy, zabrał ze sobą rówinież zbiory, gromadzone od p r a w i e dwudziestu lat. Muzeum powstało bowiem w 1962 r. w Szczecinie przy Zakładzie Historii Medycyny Akademii Medycznej. Większość eksponatów sta-nowią p a m i ą t k i uzyskane od rodzin nieżyjących już, wybitnych f t y z j a t r ó w , od szpitali i sanatoriów, od lekarzyspołeczników — zaangażowanych w walce z g r u ź -licą, a n a w e t od c h o r y c h - p a c j e n t ó w i ludzi okresowo i n t e r e s u j ą c y c h się zagad-n i e zagad-n i a m i związazagad-nymi z chorobami płuc. Ekspozagad-naty muzealzagad-ne są bardzo różzagad-no- różno-rodne, choć zdecydowaną przewagę m a j ą materiały i l u s t r a c y j n e (portrety, zdjęcia grupowe, f o t o g r a f i e sanatoriów, szpitali) i druki. Okazale są z a p r e z e n t o w a n e d y -plomy lekarskie z różnych ośrodków akademickich i z różnych epok historycznych oraz legitymacje, d a w n e świadectwa, oznaczenia, pisma g r a t u l a c y j n e , nagrody itp. Oprócz d a w n y c h a p a r a t ó w odmowych polskiej k o n s t r u k c j i (Drobrowolskiego, Ł a b ę -dzińskiego), mikroskopów, stetoskopów, ergometru, są również t e r m o f o r y m e t a l o w e z końca X I X w., zestawy do przepalania zrostów opłucnej, zestawy igieł do w y -t w a r z a n i a odmy w e w n ą -t r z p ł u c n e j , d a w n e s -t r z y k a w k i (m.in. pomysłu J. Zawadz-kiego, założyciela Pogotowia R a t u n k o w e g o w Warszawie) oraz p r z y r z ą d do cięcia ziół z połowy X I X w. Wśród zbiorów są też p a m i ą t k i osobiste po zasłużonych lekarzach, którzy brali udział i zginęli w Powstaniu W a r s z a w s k i m lub na poste-r u n k u pełniąc służbę w szpitalach, a także p a m i ą t k i po lekaposte-rzach walczących poza granicami k r a j u . Dla eksponatów związanych z o k u p a c j ą hitlerowską i P o
-3 Zob. też: VII Międzynarodowy Kongres Slawistów. Warszawa, 21—27 VIII 1973. Streszczenia referatów i komunikatów. W a r s z a w a 1973 P a ń s t w o w e W y d a w -nictwo N a u k o w e (księga w y d a n a pod a u s p i c j a m i Międzynarodowego K o m i t e t u Sla-wistów, Polskiej Akademii N a u k i Polskiego Komitetu Slawistów). Niemal każde streszczenie opublikowane jest t u w języku i n n y m niż ten, w k t ó r y m wygłaszany był dany r e f e r a t czy k o m u n i k a t .
Kronika 201 w s t a n i e m W a r s z a w s k i m p r z e z n a c z o n e są s p e c j a l n e gabloty, z n a j d u j ą się w n i c h m.in.: s t e t o s k o p ze szpitala w i ę z i e n n e g o n a P a w i a k u , c h u s t a ze z n a k i e m P o l s k i W a l c z ą c e j , p o c h o d z ą c a ze s p a d o c h r o n o w y c h z r z u t ó w a m u n i c j i , h e ł m b o j o w y A K , s a n i t a r n e o p a s k i p o w s t a ń c z e , n a s z y w k i , l e g i t y m a c j e w o j s k o w e , r e l i k t y p o w s t a ń c z e j poczty l e k a r s k i e j , k a r t y w e z w a ń l e k a r z y n a r o b o t y p r z y m y s o w e . W y o d r ę b n i o n y f r a g m e n t s t a n o w i ą p a m i ą t k i p o dr K a r o l i U n i e c h o w s k i e j , siostrze A n t o n i e -go U n i e c h o w s k i e g o , u c z e s t n i c z c e w a l k pod M o n t e Casino. W ś r ó d n i c h n a u w a g ę z a s ł u g u j e a l b u m z f o t o g r a f i a m i , k t ó r e d o k u m e n t u j ą s z l a k A r m i i P o l s k i e j n a B l i s k i m Wschodzie. O s o b n e m i e j s c e p r z e z n a c z o n o dla uczczenia p a m i ę c i p r o f . J . M i -siewicz, d y r e k t o r a I n s t y t u t u G r u ź l i c y , gdzie z g r o m a d z o n o m a t e r i a ł i l u s t r a c y j n y z r ó ż n y c h o k r e s ó w j e j życia o r a z o d z n a c z e n i a , d y p l o m y , d o k u m e n t y i r ę k o p i s y : p a m i ę t n i k a z P o w s t a n i a W a r s z a w s k i e g o i p i e r w s z e g o w y k ł a d u z f t y z j a t r i i d l a s t u -d e n t ó w . C h a r a k t e r t y c h g a b l o t i -dobór z n a j -d u j ą c y c h się w n i c h e k s p o n a t ó w j e s t b a r d z o r ó ż n o r o d n y a z a r a z e m f r a g m e n t a r y c z n y . Dla p r z y k ł a d u : g a b l o t a n a d k t ó r ą w i d n i e j e n a p i s Pięć wieków istnienia miejskiego szpitala wolskiego i l u s t r u j e p e w i e n odcinek s z p i t a l n i c t w a polskiego, d a l e j d r u g a i t r z e c i a g a b l o t a z a s k a k u j ą s w ą t r e ś c i ą : Leki chińskie, oparte na dawnej farmakopei {igły do a k u p u n k t u r y , b a l s a m tygrysi, w ę ż e s u s z o n e do s p o r z ą d z a n i a leczniczych n a l e w e k i maści) o r a z Amulety i różne środki lecznicze stosowane głównie w chorobach płuc przez cza-rowników i uzdrawiaczy w Afryce Zachodniej.
N a h o n o r o w y m m i e j s c u u m i e s z c z o n o p o r t r e t J a n a Radlicy (zm. 1391), p r e k u r -s o r a f t y z j a t r i i w Pol-sce. Z j e g o p o r a d l e k a r -s k i c h k o r z y -s t a l i m . i n . -s u ł t a n S o l i m a n , c e s a r z K a r o l IV i L u d w i k W ę g i e r s k i , k t ó r y został w y l e c z o n y przez R a d l i c ę z s u c h o t , dzięki z a s t o s o w a n i u k u r a c j i k l i m a t y c z n e j . Dalszy poczet l e k a r z y w y z n a c z a j ą n a z w i s k a o k r e s u R e n e s a n s u , p r z e d s t a w i c i e l i m e d y c y n y O ś w i e c e n i a i X I X w . S p e -c j a l n i e w y o d r ę b n i o n o f t y z j o p e d i a t r i ę , m i k r o b i o l o g i ę f t y z j a t r y -c z n ą i -c h i r u r g i ę p ł u -c .
B o g a t ą t r a d y c j ę n a z i e m i a c h polskich m a l e c z n i c t w o s a n a t o r y j n e . N a p o d -s t a w i e e k -s p o z y c j i m u z e a l n e j m o ż n a u-stalić, że n a j -s t a r -s z y m n a świecie z a k ł a d e m l e c z e n i a gruźlicy, b y ł założony w 1854 r . o ś r o d e k w S o k o ł o w s k u n a Ś l ą s k u , k o ł o W a ł b r z y c h a ( d a w n y G ö r b e r s d o r f ) , gdzie p r a c o w a ł p r o f . A l f r e d S o k o ł o w s k i , u c z e ń s ł a w n e g o B r e h m e r a . Za t w ó r c ę p i e r w s z e g o w E u r o p i e s a n a t o r i u m dla u b o g i c h , c h o r y c h n a s u c h o t y , u z n a w a n y j e s t H e n r y k D o b r z y c k i , o r g a n i z a t o r o ś r o d k a w M i e n i (1879), p i o n i e r w a l k i s p o ł e c z n e j z gruźlicą w Polsce, a n a j s t a r s z y m p o l s k i m s a -n a t o r i u m p r z e c i w g r u ź l i c z y m w O t w o c k u koło W a r s z a w y b y ł z a k ł a d d r a J ó z e f a M a r i a n a G e i s l e r a , k t ó r e g o j e d e n z b u d y n k ó w c z y n n y j e s t jeszcze d o d n i a d z i s i e j szego. W d u ż y m s k r ó c i e z a p r e z e n t o w a n o r o l ę Z a k o p a n e g o d l a f t y z j a t r i i : od T y -t u s a C h a ł u b i ń s k i e g o — o d k r y w c y i p r o p a g a -t o r a w a r -t o ś c i k l i m a -t y c z n y c h -tego o ś r o d k a , poprzez działalność leczniczą i społeczną m a ł ż o n k ó w B r o n i s ł a w y i K a z i m i e r z a Dłuskich, k t ó r z y z o r g a n i z o w a l i t a m p i e r w s z e s a n a t o r i u m p r z e c i w g r u ź l i cze (1902), i n i c j u j ą c leczenie płuc o d m ą s z t u c z n ą , s t o s o w a n ą aż do c z a s ó w w s p ó ł czesnych. Dla h i s t o r y k ó w i n t e r e s u j ą c e są f r a g m e n t y e k s p o z y c j i i l u s t r u j ą c e z a -g r a n i c z n e k o n t a k t y polskich l e k a r z y - f t y z j a t r ó w (zwłaszcza p o l s k o - f r a n c u s k i e ) . W M u z e u m z n a j d u j ą się r ó w n i e ż — d y s k r e t n i e u m i e s z c z o n e w e w n ę c e — z b i o r y szczególnie a t r a k c y j n e dla n a j m ł o d s z y c h z w i e d z a j ą c y c h , a w i ę c : k o l e k c j a p u d e ł e k od z a p a ł e k z e t y k i e t a m i p r o p a g u j ą c y m i w a l k ę z gruźlicą, f i l a t e l i s t y k a , i l u s t r a c j e k o l o r o w e i k a r t y p o c z t o w e w y d a w a n e z o k a z j i t z w . dni p r z e c i w g r u ź l i czych, e m b l e m a t y o g ó l n o p o l s k i c h z j a z d ó w p r z e c i w g r u ź l i c z y c h i t p . R y s u n k i F. K o -strzewskiegO', K. Sichulskiego, k a r y k a t u r y z p i s m d z i e w i ę t n a s t o w i e c z n y c h („Kolce", „ K u r i e r Ś w i ą t e c z n y " ) z d o w c i p n y m i c z t e r o w i e r s z a m i n a t e m a t h u m o r u w m e d y -cynie.
-202 Kronika
rający się na drobnych pomysłach racjonalizatorskich, zmierzających do maksy-malnego wykorzystania każdego metra powierzchni i pozwalający udostępnić w każdej chwili zbiory, dla których zabrakło miejsca w ekspozycji.
Obecnie placówka ta korzysta z opieki Zarządu Głównego Polskiego Towa-rzystwa Ftyzjopneumologicznego oraz ze skromnych dotacji Społecznego Komitetu do Walki z Gruźlicą. Wydaje się jednak, że należałoby wzbudzić szersze dla niej zainteresowanie i dopomóc jej do uzyskania odpowiedniego lokalu, by zgroma-dzone już zbiory mogły być w sposób metodyczny eksponowane oraz udzielenie jej niezbędnych funduszów dla prawidłowego funkcjonowania Muzeum jako pla-cówki dydaktycznej i naukowej.
Oglądając ten zbiór różnych interesujących drobiazgów i curiosów, stano-wiący przegląd dziejów polskiej ftyzjatrii, uprzytamniamy sobie quantum est, quod nescimus.
cd.
OTWARCIE MUZEUM KOLEJNICTWA W WARSZAWIE
11 września 1973 г., na dworcu Warszawa Główna nastąpiło w obecności wice-ministra komunikacji Stanisława Mroczka — uroczyste otwarcie Muzeum Kolej-nictwa. Pierwszą, prezentowaną tam ekspozycję zatytułowano Droga Żelazna Warszawsko-Wiedeńska i koleje dziś.
Wystawiono blisko 100 eksponatów, w tym około 40 modeli lokomotyw, po-czynając od najstarsizych aż do używanych obecnie. Z modeli starszych pokazano m.in.: wagon kolei konnej Budziejowice-Linz z 1824 г.; pierwszy parowóz szy-nowy wybudowany w 1804 r. przez L. Trevithicka; parowóz z podwójnym kotłem budowany dla kolei górskich w końcu X I X w.; lokomotywę „Adler" zbudowaną w fabryce Stephensona w 1834 r. (prowadziła ona pierwszy pociąg w Niemczech); parowóz amerykański z 1944 r. typu Malleta opalany mazutem. Większość tych pięknych modeli wykonali uczniowie Zasadniczej Szkoły Zawodowej przy Od-dziale Trakcji w Jeleniej Górze. Na wystawie znajduje się także model dworca Kolei Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, sztandary niektórych związków zawo-dowych kolejarzy Cnp, Związku Zawodowego Zwrotniczych Kolejowych Okręgu Toruń z 1939 г., czy Związku Zawodowego Pracowników Kolejowych RP z 1938 г.), medale, stare bilety kolejowe oraz dokumenty historyczne, wśród których naj-starszy jest akt erekcyjny pod1 budowę warsztatów dla Kolei Warszawsko-Wie-deńskiej z 3 IX 1852. Wystawione są także poświęcone kolejnictwu wydawnictwa, пр.: Instrukcja dla maszynisty parowozowego (1923 г.), Przepisy dla zwrotniczych na kolejach dojazdowych (1919 г.), Słowniczek parowozowy (1924 r.) czy też Hu-morystyczny poradnik dla kolejarzy (1890 г.).
Druga część muzeum znajduje się na — przeznaczanych na ten cel — pero-nach Dworca Głównego. Prezentowanych tam jest 9 lokomotyw, w tym 5 starych i 4 nowoczesne. Oglądać więc możemy np. lokomotywę parową do pociągów osobowych pochodzenia niemieckiego z lat 1898—1912, lokomotywę parową do pociągów pośpiesznych produkcji pierwszej fabryki lokomotyw w Polsce oraz parowóz wąskotorowy z 1924 г., popularnie zwany ciuchcią. W najbliższej przy-szłości zbiory muzeum powiększyć się mają o dalsze trzy stare lokomotywy, w tym dwie austriackie (z 1909 i 1926 г.), za kilka lat natomiast cały teren dworca Warszawa Główna ma zostać przekazany tej instytucji.
