Porównanie skuteczności czeskiego, polskiego i węgierskiego systemu ubezpieczeń kredytów eksportowych

Pełen tekst

(1)2004. Henryk Czubek Katedra Handlu Zagranicznego. Porównanie skutecmości czeskiego, polskiego i węgierskiego systemu ubezpieczeń kredytów eksportowych I.. Wstęp. Jednym z podstawowych instrumentów wspierania eksportu są instytucje ubezpieczeń kredytów eksportowych. Wystarczy wspomnieć, że w niektórych krajach funkcjonują one nieprzerwanie już prawie od 100 lat. W tym czasie stały się one wzorcem do naśladowania dla państw podejmujących próby usprawnienia funkcjonowania sfery handlu zagranicznego'. Przykładowo, założony w 1917 r. niemiecki HERMES lub funkcjonujący od 1946 r. francuski COFACE określiły zarys pożądanej ścieżki rozwoju dla podobnych instytucji w trzech krajach Europy Środkowo-Wschodniej, tzn. w Czechach, Polsce i na Węgrzech. W każdym z tych krajów, na fali przemian społeczno-gospodarczy ch , na ' przelomie lat 80. i 90. powołano do życia nowe wyspecjalizowane instytucje odpowiedzialne za prowadzenie dzialałności w zakresie ubezpieczania kredytów eksportowych. Ich znamienną cech ą jest to, że oprócz prowadzenia dzialalności ubezpieczeniowej na własny rachunek posiad ają one upoważnienie, i właściwie monopol, do wystawiania na rachunek Skarbu Pm\stwa danego kraju polis ubezpieczeniowych dla kredytów eksportowych chroniących przed ryzykiem niehandlowym. .. I Por. T.H. Bcdnarczyk,/lIsfrumellt)' IVspierania eksporIII, Kredyty i ubezpieczenia. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2000..

(2) I. Helll)'k Czubek. 2. Ogólna charakterystyka ubezpieczycieli W Republice Czeskiej działa od 1992 r. spółka akcyjna zajmująca się ubezpieczeniami kredytów eksportowych o nazwie EGAP; jej kapital własny na koniec 2001 r. wynosił 7,5 mld koron (ok. 197,7 mln USD). Większościo wym akcjonariuszem posiadającym 40% głosów jest Ministerstwo Finansów, a pozostali trzej akcjonariusze są również centralnymi organami administracji pmlstwowej (Ministerswo Przemysłu i Handlu - 36%, Ministerstwo Rolnictwa - 12% i Ministerstwo Spraw Zagranicznych _12%)'. W Polsce powołano w 1991 r. do życia Korporację Ubezpieczei\ Kredytów Eksportowych SA, ajej kapitał własny na koniec 2001 r. wyniósł 113,1 mln zl (ok. 27,5 mln USD). Także w KUKE SA większościowym akcjonariuszem jest Ministerstwo Finansów będące w posiadaniu 87,85% kapitalu akcyjnego. Drugim znaczącym akcjonariuszem jest NBP (9,23%), a pozostali akcjonariusze reprezentujq prywatne instytucje finansowe związane z obsługą transakcji handlu zagranicznego'. Na Węgrzech z dzialającej od 1991 r. firmy Gwarancji Eksportowych SA, która zajmowała się głównie udzielaniem poręczel\ od ryzyka politycznego na rachunek skarbu pmlstwa, wydzielono w 1994 r. dwie firmy: Węgierską Ubezpieczalnię Kredytów Eksportowych SA (Magyar Exporthitel Biztositó Rt. - MEHIB) oraz Export-Import Bank SA (EXIMBANK). MEHIB, odpowiedzialny za sferę ubezpieczania kredytów eksportowych, rozpoczął pełną działalność z początkiem 1995 r. Na koniec 2001 r. kapital wlasny tej instytucji wynosił 6,1 mld I-lUF (ok. 21.4 mln USD). Organem zalożycielskim w stosunku do MEI-I1B, sprawującym nadzór i wykonującym prawa z akcji, jest Ministerstwo Finansów. Jednocześnie do rady nadzorczej (obecnie 4 osoby) i zarządu (obecnie 11 osób) MEI-IlB są wyznaczane osoby reprezentujące zarówno Urząd Premiera, jak i Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Regionalnego oraz Węgierski Bank Narodowy'.. 3. Uwagi metodologiczne Dane dotyczqce węgierskiego MEHIB pochoclzą z raportów rocznych, a informacjc na temat wysokości eksportu (zarówno w USD,jak i w HUF) w poszczególnych latach uzyskać można ze stron intel'l1ctowych węgierskiego miniPor. www.cgnp.cz. z dnia 27.0 1.2003. Por. KU KE SA Raport Roemy, 200 I. ·1 POI'. MEHIB Rt., 200 I AII/I//al Report: H. Czubek, Syste1ll gll'tll'w/c.ji kredyt(}\\' eksjJortowych 2 J. 1/(/ Węgrzech [w:] /-IaHdel zagrllniczny. Metody, problemy, tendellcje. Materia/y VIl Ogólnopol· skiej K01!ferel/c.ji Naukowej, rcd. K. Buclzowski, S. Wydymus, Katedra HumIlu Zagranicznego AE, Kraków 1999,cz. 2..

(3) Po/"ówl/llllie. .\'k/{feCZllo~:ci .... sterstwa gospodarki'. Co ciekawe , MEHIB w swych raportach za lata 2000 i 200 I nie podaje bezpośrednio wielkości wskaźnika pokrycia węgierskiego eksportu ubezpieczeniami swojej instytucji. Wartość eksportu podawana w raporcie określona jest w USD, a wielkości dotyczące efektów dzialalności tirmy podawane są w tys. lub mln HUF. Czytelnik raportu musi więc sam dokonać odpowiednich obliczeń. Z pewnością przyczyną tego jest relatywnie slaby rezultat kształtujący się na poziomie l % wartości eksportu, a nawet poniżej tego poziomu i w związku Z tym autorzy raportów rocznych uznali, że nie ma się czym chwalić. Najbardziej całościową informację można uzyskać na stronach internetowych czeskiego EGAP". Są tam pełne wersje rocznych raportów finansowych za lata 1997-200 I (również w formacie PDF, czyli gotowe do druku). EGAP bezpośrednio podaje, jaki procent czeskiego eksportu pokrywa jego ubezpieczenie. Dodatkowo, dane dotyczące wartości eksportu zarówno w koronach, jak i w USD można sprawdzić w trzech żródlach: na stronach Centralnego Urzę du Statystycznego' , Ministerstwa Przemysiu i Handlu' oraz Czeskiego Banku Centralnego' i są one ze sobą zgodne. Najmniej oficjalnych danych publikuje się na temat wyników KUKE. Podstawowy m żródlem informacji są tu raporty roczne, które jednak nie zachowują formatu umożliwiającego dokonywanie wiarygodnych porównań między okresowych. W raportach brakuje calościowej informacji na temat struktury pobranych skladek, wypłaconych odszkodowml i odzyskanych należności.. 4. Porównanie ubezpieczycieli z Czech, Polski I Węgier Dobrym wskaźnikiem ukazującym zdolność tych instytucji do poklycia potencjalnego zapotrzebowania na udzielanie gwarancji kredytów eksportowych jest relucja kapitału własnego do poziomu eksportu. Każda transakcja eksportowa stanowi część potencjalnego popytu jednostek gospodarczych na uslugi,jakimi są ubezpieczenia trunsakcji eksportowych. Aby móc zaspokoić ten popyt, konieczne jest posiadanie kapitalu whlsnego jako bazy prowadzonej dzialalności. Oczywiście, im wyższy kapitał, tym wjększajest możliwość spelnienia oczekiwaJl eksporterów. Porównanie kapitalu wlasnego, posiadanego przez EGAP, KUKE i MEHIB, z wielkością eksportu odpowiednio czeskiego, polskiego i wę gierskiego umożliwia wyznaczenie realnych możliwości tych trzech instytucji !i. www.gm.hu.. f, WWW.cg!lp.CZ.. 7 wwwczso.cz. II C). www.mpo.cz. www.cnb.cz..

(4) Czubek. w procesie kształtowania obrotów handlu zagranicznego tych krajów. Porównanie takie na koniec 2001 r. przedstawione jest na rys. l. Można łatwo stwierdzić, że potencjał czeskiego ubezpieczyciela jest znacznie wyższy niż potencjał dwóch pozostałych instytucji, a przewaga EGAP w tym zakresie jest prawie dziesięciokrotna.. 0.6. O,S. %. 0,3 0,2. 0,1 0,0. EGAP - Czechy. KUKE - Polska. MEHIB -. Węgry. Rys. I. Stosunek kapitału własnego EGAP, KUKE i MEHIB do eksportu w Czechach, Polsce i na Węgrzech w 200 I r. Źródlo: raporty roczne EGAP, KUKE i MEl-IIB z lat 1998-2001. Miarą rzeczywistego udziału danej instytucji ubezpieczeniowej w ułatwia niu warunków eksportu swojego kraju jest stosunek eksportu objętego gwarancjami do całości eksportu. Jest to podstawowy wskaźnik pokazujący skuteczność działania danej instytucji. Sytuację w tej dziedzinie w Czechach, Polsce i na Węgrzech, na przestrzeni łat 1998-2001, przedstawia rys. 2. Należy tu podkreślić wyraźną tendencję wzrostową odnotowanq w tym zakresie w przypadku działalności EGAP, podczas gdy KUKE po okresie dobrych lat 1998-2000 odnotowało mało satysFakcjonujący wynik w 2001 r. Jednak nawet wcześniejsze wyniki KUKE w latach 1998-2000 odznaczaly się mniejszą dynamik'l, niż miało to miejsce w odniesieniu do EGAP. Rezultaty węgierskiej instytucji MEHIB oscylują wokół poziomu ł %, a w ostatnim z rozpatrywanych lat nawet obniżyły się o prawie 50% w stosunku do 2000 r. Niezadowalające efekty w tej dziedzinie, jakie można zaobserwować zarówno w przypadku KUKE,jak i MEI-IlB, na tle pozytywnego trendu odnotowywanego w rozwoju działałności EGAP, sq przypuszczalnie spowodowane głównie niewystarczajqc'l bazą kapitałową oraz niewielkim uświadomieniem węgierskiego.

(5) Porównanie skllleL'znoJci ".. i polskiego grona przedsiębiorców w grupie małych i średnich podmiotów gospodarczych "'.. %. D. MEI'IIB - W~gry. _. KUKE - Polska. lii"\fl.~1 EGAP - Czechy. Rys. 2. Stosunek eksportu objętego gwarancjmni EGAP, KUKE i MEHIB do eksportu ogółem w Czechach, Połsce i na Węgrlech Żró<lIo: raporty roczne EGAP, KUKE i MEI'IIB z lat 199K-2001.. Wszystkie trzy instytucje: EGAP, KUKE i MEHIB mają wśród swoich statutowyc h celów prowadzenie ubezpiecze.\ kredytów eksportowych na rachunek skarbu pat\stwa. W każdym z trzech rozpatrywanych krajów na podstawie ustawy budżetowej corocznie określany jest poziom środków finansowych, jakie skarb par\stwa jest w stanie przezn ltczyć na gwarancje z tytułu ubezpieczen ia kredytów eks portowych od ryzyka politycznego. Zawsze istnieje sfera takich kontraktów eksportowych, gdzie ryzyko jest na tyle duże, że żadna komercyjna firma ubezpieczeniowa nie jest w stanie go reasek urować i wtedy niezbędna jest interwencja w postaci zaangażowania środków budżetowych. Jednocześnie prowizje pobierune od udzielania gwarancji z tytułu ryzyka politycznego są wyż Sle niż prowizje od gwarancji z ty tułu ryzyka handlowego, stanowią więc więk sze obcilłże nie dła eksporterów. Ten fakt oraz skomplikowane warunki, jakie. lU POI'. H . Czubek. PorciwlIclllie skutecl.fIo.Vc:; polskiego; w,';:iaskicKo sysle/lllll1bezpiecze/i krc· dYldw l·k.\1WI'IOII')'c.."h Iw: I Problemy /ulI/dlllll/i('dZ)'IIlI/'Odmt·('Ro. Materia/y VIII Kfmjt'l'l'ucji Nallkowcj. red. K. Ul1dzowl'iki, S. Wydymus. Katellrtt Handhl Zagnmia.llcgo AE, Kraków 20(X)..

(6) CZIIbek. trzeba spełnić , aby zostać objętym takimi gwarancjami, stanowią dosyć du że utrudnienie w dostępie do tego rodzaju uslugi oferowanej przez EGAP, MEHIB i KUKE. Być może jest to więc jedna z głównych przyczyn tego, że w przypadku wszystkich trzech instytucji limity ustalane corocznie na gwarancje z tytulu ryzyka politycznego nie są wykorzystywane, a czasem nawet ich utyłiza cja nie przckracza 50%. To, jak kształtował się pod zia ł ubezpieczeli EGAP, KUKE i MEHlB ze względu na ryzyko handlowe i polityczne w latach 1998-200 I , przedstawia rys. 3.. %. ~. c-. o. g: 8 8 N. --. cc-. '". EGAP - Czechy. D. gwamncjc Z tytlIlu ryzyka handlowego. ~. ~. cc~. o. ~. 8N 8N. KUKE - Pol ska. ~. ~ ~. ~. l ~jt~f{41 gWrlroncjc z Lylulu. rylykn politycznego. Rys. 3. Podział eksportu objętego gwarancjami EGAP, KUKE i MEHlB ryzyko handlowe i polityczne Ż,ódla:. ~. MEI·IID - W~gry. uwzględni ający. ",pony roczne EGAP. KUKE i MEHIB z lal 1998-2001.. Równiez w przypadku podziału na ubezpieczenia z tytu łu ryzyka handlowego i ryzyka politycznego możml stwierdzić, ze EGAP jest tą instytucją, która od poczqtku starała się być najbardziej zaangażowana w stymulowanie czeskiego eksporlu do krajów uznawanych za niepewne politycznie. Widoczny jest też jednak trend skierowany na obniżenie udzialu ubezpieczcli od ryzyka politycznego, gdyż od 1998 r. do 2001 r. udzial ten zmałal o 1/3. W wypadku KUKE i MEHIB.

(7) Porównanie sklltecZllo.\:ci .". I. trudno jest wyodrębnić wyraźne tendencje w tym zakresie. Widać, że najpierw obie instytucje odznaczały się dwoma przeciwstawnymi tendencjami. W strukturze ubezpieczel\ oferowanych przez KUKE dominowały na początku ubezpieczenia z tytułu ryzyka handlowego; dopiero w 1999 l'. udział gwarancji z tytułu ryzyka politycznego przekroczyI25%, ale w 200ł r. ponownie się obniżył. W MEI-UB natomiast główny punkt ciężkości położony był na pocz~ltku na gwarancje z tytułu ryzyka politycznego; dopiero po niekorzystnym rozwoju wydarzeó na rynkach eksportowych objętych tymi gwarancjami zaangażowanie MEHIB zmniejszyło się z niemal 60% w 1997 l'. do niecałych 20% w ł999 1'., ale w 200 I l'. osiągnęło znowu poziom 30%. Wszystko wskazuje na to, że po wstępnym okresie wahań wskaźniki te będą w przypadku wszystkich trzech ubezpieczycieli oscylowały na poziomie od 20% do 30%. Jest to związane ze zgromadzonym do tej pory doświadczeniem, pokazującym, że ekspOlt na kredyt wspierany ubezpieczeniem od ryzyka politycznego może rzeczywiście wykazać znaczl)cl) dynamikę wzrostu, ale też w przypadku materializacji ryzyka wielkość ponoszonych strat jest olbrzymia i może znacząco zaważyć na wynikach firmy, tak jak to miało miejsce w przypadku EGAP i MEHIB w ł999 l'. i KUKE w 200 I l'.. 5. Dyskusla nad realb:aclq priorytetów Nowe agencje ubezpieczania kredytów eksportowych,jakie powstaly w trzech analizowanych krajach, stały się przcdmiotem ożywionej dyskusji na temat roli, jaką mają do spełnienia w gospodarkach okresu transformacji; i priorytetów, którymi powinny się kierować w trakcie swojego działania. Trzeba podkreślić, że te trzy instytucje Sl) praktycznie rówieśnikami krajowych systemów ubezpieczeniowo-bankowych i wraz ze wzrostem rynków pieniężnych w tych krajach stawały się coraz bardziej dopasowanym ełementem struktury rynków. Główna oś dyskusji dotyczy kwestii tego, czy odpowiednie instytucje są we właściwy sposób ukierunkowane w ramach wykonywania swoich podstawowych funkcji oraz czy zasadnicze cele, które zostaly przed nimi postawione, Sl) realizowane poprzez prowadzenie normalnej dzialalności operacyjnej. Jednym z podstawowych argumentów, jakie podnoszone są w trakcie dyskusji, jest struktura przychodów z dzialalności operacyjnej. Pojawia się bowiem pytanie, jaki jest udział w przychodach wpływów otrzymywanych z tytułu udzielonych gwarancji i ubezpieczeIi, a jaki jest udział przychodów z lokat wolnych środ ków finansowych. Standardowym zarzutem pojawiającym się w trakcie dyskusji jest zakwestionowanie poprawności tej struktury. Powszechnie uważa się, że jeżeli dana instytucja zarabia więcej na działalności lokacyjnej niż na działałnośei ubezpieczeniowej, to fakt ten oznacza niepoprawne rozlożenie akcen-.

(8) I. Henryk CZ/lbek. tów dzialalności i niewlaściwe wykorzystanie powierzonych ś rodków publicznych . Należy jednak pamiętać, że wlaśnie takie określenie priorytetów działal ności bylo, jest i być może nadal będzie spowodowane określonym rodzajem struktury właścicielskiej akcjonariatu poszczególnych ubezpieczycieli. We wszystkich trzech przypadkach podmiotem dominującym jest centralny urząd administracji państwowej w postaci odpowiedniego ministerstwa finansów. Naczelna rola tego organu administracji rządowej zapewnia odpowiednią finansową dyscyplinę danych jednostek. Determinuje to też po części nastawienie na maksymalizację zysku,jaka może się dok o nywać wlaśnie poprzez lokowanie środków w instrumenty rynku pieniężnego . Natomiast nakazuje podchodzić z dużą dozą ostrożności do angażowania się w ryzyko ubezpieczania niepewnych transakcji handlu zagranicznego. Warto zatem przeanalizować s trukturę przychodów poszczególnych instytucji, by usto sunkować się do zarzutu dotyczącego niewiaściwego rozlożenia akcentów w dzialalności operacyjnej na rzecz zwiększa nia przychodów z lokat finan sowych kosztem zmniejszania przychodów z udzielanych gwarancji oraz ubezpieczeń ; warto zauważyć, czy odnosi się to tylko do sytuacji KUKE SA w Polsce, czy też ma miejsce w dwóch pozostalych krajach. Gdyby sytuacja wyglądala podobnie w pozostalych kraj ach, ni ewątpliwie istotne byloby określenie potencjalnych przyczyn takiego stanu rzeczy . Liczby mogące służyć za podstawę takiej analizy zawarte są w tabeli l. PogrujJowano w niej strukturę przychodów odpowiednich firm wg trzech zasadniczych podziałów. Do grupy pierwszej zaliczono przychody brutto z tytulu prowadzonej działalności ubezpieczeniowej. Są to wszystkie przypisy skladek z tytułu udzielonych gwarancji i wystawionych polis ubezpieczeniowych, nie są one pomniejszone o odpisy z tytulu reasekuracji ryzyka u innych ubezpieczycieli. Do drugiej grupy zaliczono przychody z tytułu lokat bankowych i na rynku pi e niężnym oraz kapitał owy m. Dotyczy to głównie inwestycji odpow iednich instytucji w bony i obligacje skarbo we. Do trzeciej grupy zaliczono lą cznie wszystkie przychody, które nie mogą zostać zakwalifikowane do dwóch pierwszych. Obliczenia zawarte w tabeli l zostaly przeprowadzone w oparciu o oficjalne dane finansowe trzech instytucji ubezpieczeń kredytów eksportowych zaprezentowane w postaci ogólnie dostępnych rachunków wyników. Ponieważ najbardziej istotny jest podzial ogólnej su my przychodów na poszczególne kategorie, dane zawarte w tabeli I przedstawione s ą w postaci udziałów procentowych, gdyż umożliwia to porównanie sytuacji w zakresie źródeł generowania przychodów, jaka miala miejsce pomiędzy poszczególnymi instytucjami. Wniosek nasuwający się z porównania danych liczbowych zawartych w tabeli J jest następujący: wszystkie trzy instytucje - EGAP, KUKE i MEHIB - dokonują powolnej, ale skutecznej transformacji stlUktUly swoich przychodów. Odchodzą one od udzialu wpływów z tytułu działalności w zakresie lokat i inwestycji finansowych na poziomie przekraczającym nawet 50% w łącznej sumie przycho-.

(9) Porównanie. skwecZl10ści. I. .". dów na rzecz bardziej zrównoważonego podziału pomiędzy trzy wyodrębnione kategorie. Liderem tych przekształceń stało się polskie KUKE, które z poziomu 41,2% udziału składki z tytułu działalności ubezpieczeniowej w całości przychodów w 1998 r. zwiększyło znaczenie tego segmentu działalności do wysokości 66,5% w 2001 l". Nastąpił więc wzrost o ponad 25 punktów procentowych. Jeśli chodzi o rozłożenie akcentów w dzialalności firm takich, jak: KUKE, EGAP czy MEHIB, na podstawie rezultatów ich działalności z jednego roku można dojść do blędnych wniosków. Należy je analizować w dłuższej perspektywie czasowej, wraz z odniesieniem tego procesu clo sytuacji w innych krajach. Tabela I. Struktura przychodów w firmach ube,-pieczel\ kredytów eksportowych Czechach , Polsce i na Węgrzech IV latach 1998-2001 w %. IV. Udział. w łącznej sumie przychodów. 1999. 1998. 2000. 2001. EGAP Składki bllllt~_.:~tulu dzialflll1 o~ci ubc~~~czcl1iow :j. 30,4 50,4 64,8 68,9 ._._-- ------ -- - -- "------ 31,4. -Przychody z lokat i inwcstycj.!!!.!~:.n3.?.:vx~:______,__ ---Pozostałe. prLYchody operacyjnc. 38,2. _. 40,3. _ _ _o. 9,2. 28.1 -- 26,8 - -- .--.-8,4. 3,0. KUKE Składki. b11ltlo z tytułu. działalności. -_. 49,8 58,8 66,5 41.2 .•.._------_. ------ - - -- ---_._-_._"--_._ -----"-"-- ---38,7 29,6 43,1 ..!.rzy: hody z lokat i inwestycji finan~~~ycl~ _ ___..._ 56,1 -- -- - - --- - --- - --2,7 7,1 2,5 llbczpicczcniowcj. _ _ __. o. 3,9. P()zostale przychody operacyjnc. MEJ-IIB 31,4 13,3 _~kIDdk~ brutto z ~~~:..~~ialałno~~l!.?_:~~~.:.:~.~"~~.~.:L - ------- --22,0 63,0 PrzY~10dy z lok~ł i in~cstycjj .!!.I~~~~:V1.~"I.!... _ __ ----"- 64,7 5,6 Pozostale przychody operacyjne. 43,1. 41,2. 19,4 37,S. 22,9 35 ,9. ------ ---. Żr6dlo: rachunki wyników odpowiednich firm.. Niemniej należy pamiętać, że odnotowana w przypadku wszystkich ubezpieczycieli stopniowa zmiana struktury przychodów ma związek z zauważalnym na przestrzeni analizowanego okresu obniżeniem średniego poziomu stóp procentowych. W wyniku tego lokowanie wołnych środków pieniężnych w instrumenty finansowe stalo się mniej atrakcyjne, niż miało to miejsce jeszcze w polawie dekady łat 90. XX w,. 6. Podsumowanie Jako bezsprzeczny lider wśród analizowanej trójki instytucji ubezpieczeti kredytów eksportowych w Czechach , Polsce i na Węgrzech jawi się czeski EGAP. Jego mocna i stosunkowo duża baza kapitałowa pozwolila na objęcie.

(10) I. Hem)'k CZI/bek. ubezpieczeniami już prawie 7% czeskiego eksportu. Jest to wynik 7-krotnie lepszy niż na W ęg rzech i prawie 3,5-krotnie lepszy niż w Polsce. Z posiadanych danych oraz in formacji wynika, że czeski system ubezpieczel\ kredytów eksportowych rozwija się popraw nie i stanowi istotny instrument wspomagania ekspOltu. Nie braklo w nim jednak momentów krytycznych, np. straty w 1999 r. Na podstawie dostępnych informacji można stwierdzić, że pod wzg l ęde m rentowności kapi tału własnego (wskaźnik ROE) do kOl\ca 2000 I'. KUKE radziła sobie z całej rozpatrywanej trójki najlepiej. Zmieniło się to oczywiście po zarejestrowaniu straty w 2001 r., która by la związana z koniecz ności'lutworzenia rezerw na zagrożone należności. W pokryciu eksportu ubezpieczeniami KUKE zajmuje środkowe miejsce, ale nie jest to wynik na miarę potrzeb polskiej gospodarki. W odniesieniu do wyników węgierskiego MEHIB należy podkreśłić , że do tej pory nie udało się tej instytucji osiąglHjć j akiegokołwi ek wymiemego wpływu na wiełkość i strukturę węgierskiego eksportu. Jest to spowodowane głównie realizowaniem ponad połowy węgiersk iego eksportu przez duże korporacje międzynarodowe, które - posiadając własne kanały dystrybucji - nie mu szą ubiegać się o gwarancje takiej instytucj i, jak MEHIB. Ró wnie:i. baza kapitalowa jest zupelnie niewys tarczaj ąca do rozwinięcia szerszej dzia łalności . MEHIB posiada tylko jeden oddział (centralę) w Budapeszcie, i mimo źe Węgry nie S[l dużym kraje m, nie jest ono w stanie zaprezentować swojej oferty wszystkim potencjalnym klientom. W przypadku dalszej kontynuacji owej stagnacji w rezultatach MEHIB można oczekiwać znllczących zmian kapitałowo-organizacyj nych, klóre doprowadzą do zdynami zowania działalno ści tej instytucji. Tabela 2. Wyniki czeskiego, pol skiego i węgierskieg o syslemu ubezpieczeli kred ytów eksportowych w wartościach bezwzg lędnyc h. I. Wyszczególnienie. 1998. 1999. 2000. 2001. 28996,0. 33397,0. Czechy Eksport: 25853,t. mln USD. 26424,0. 908756,0 I 121099,0 --_I....269634,0 _.•._._......'_._- -----_ __.---------- ....834226,0 __..._......_--.-_._----,._.,-------_.. koron---_._.... .. --_mln ..__..._.. _-_ .. _ _~. .... Wyniki EGAP (w mln koron): Warlosć. ubezpieczonych kredytów. W tym na rac hunek Skarbu Pallslwa Prowizje otrzymane Wyplacone odszkodowania. Odzyskane wicrzylclnoki .------......__ ...... _-----_..--_.-.- ..... _.'.-..'_._-. --Kapital wlasny ZyskharatlI nello. - . .... 34920,0. 48 t96 ,O. 70669,0. 86180.0. 206 t8.0. 26 t41.0. 33775.0. 35095.0. 456,0. 793.0. I 074,0. t 282,0. 86.0. 533,0. 633,0. 478 ,0. t 1,0. 99,0. 8,0 _.. - .... .._.'.... ..... . 6871.8 '. 97.n. ". .. __._-_.... .•..... _. -_._,~_.,. ... ~. ... _-'.. -. -__ -0_-. 233 ,0 -'- - --"-'."" '. 6961,1. 7243,8. 75 16,0. -364 .0. 273 ,0. 377,0. ...

(11) Porównanie. skuteczności. .". cd. tabe li 2 Węgry. Eksport:. 28091,9. 30497.8. 7942,8. 8748,2. 60660.0. 93 141,0. 6269 1,3. 23 088,0. 11468,0. 20802,0. 19193,9. Prowizje otrzymane. 771,0. 62 1,0. 1009 ,0. 948 ,3. Wyplacone odszkoclowania. 188.0. 2808,0. 1622,0. 1 150,1. mln USD mlnHUr ""._,.,-,'._, ... ~.. ............... _._._....... .. _._,_.. _..._,_._,._ .... ". 23005.3. 25012.5. _4934,5. 5938,5. 50 175.0. _... ........... ..... '.- ..",."," ,-_ . .__ .". ._,.". ,. '. _..... __ ..- ..... _----_. _._._-" ....... ..... _,---. Wyniki MEHIB (w mln HUF): Wmtość. ubezpieczonych kredytów. W tym na rachunck Skarbu PUllstwa. Odz.yskane. 427,0 428,0 330,0 1026.6 -_._..._-- -_._ ------_.-_. ----- - - ---------. wierzy t el n ości. --- ----------Kap i ta ł własny. 5422, 1. Zysk/strata neHo. 1056.0. 5067,0. 5943,3. 6 133,5. - 355,0. 126,3. 190,1. Polskn Eksp0l1:. 28229,0. mln USD mlnz ł. __. ._----_._..'.. ._--------_.. __......_.-. 98623.0 - -_._--~._ .. Wyniki KUK E (w mln zl): Wmtość. ubezpieczonych kredytów. W tym na rachunek Skarbu. Państwa. -- .... 27407,0. 31651,3. 36092,2. 108737,3. 137908 ,7. 148 114,5. _-_ ... ~. -. _ .. -- -- - ~-_ ... - -------,-'". 1862,7. 2825,9. 3 723,5. 2900,0. 297,6. 788 ,8. 1 156,3. 658 ,8. Prowizje otrzy mane. -_. Kapitn ł własny. Zysk/strata netto. .-. ... _._._---_... 11 1,0 9, 1. ~. __. _. wicrzytel n ości .. .. _ - ---_. ~--- ,._. .. __. Odzysknllc --._. ... odszkodowania _. Wypłaco n e. ----- ----. .. ~.~. ,- - _. _ . _ . -.. ----,_.-.. 120,0. 127 ,1. 1\3,1. 10,7. 9,2. - 10 ,2. Żródlo: \'al'orIy roczne EGA P, K UKE i Mal in, 1. 1 1998- 2001 .. Wszystkie trzy ins tytucje charakteryzują się podobnym procesem przestruktury swoich przyc hodów. powoli doko n ują przeorientowania ich na wp ływy pochodz<)ce z clziała l ności ubezp ieczen iowej " a zmn i ej szają udzia l innych pozycj i. Jest to jednak po części uwa runkowane zarówno sytuacją na ry nku pi eniężnym i wahaniami stopy procentowej. jak i okreś l o n ą strukturą właśc icielską tych in stytucji. gdzie odpowiednie ministerstwa fin ansów odg rywają kluczową rolę. kształcan i a.

(12) CZl/bek. Tabela 3. Wskaźniki wyników czeskiego, polskiego i węgierskiego systemu ubezpieczel\ kredytów eksportowych. I. 1999. 2000. 2001. 100.0. 101.5%. 110,5%. 115,2%. _. lOS 9% ' .... 123,4% ___ ,, ' _0. 113,2%. 1998. Wyszczególnienie. Czechy. Dynamika eksportu. (w %):. mln USD. mln koron. ~".. __ .., ..,'_.. _.. __ .". -"',.. ". ... _------~_.-. .... ----. 100,0 ..- .. _.. .... _.... _._.... ".,_.. _." " -"'-"""-' '''", ''. Wyniki EGAP: Wartuść. ubezpieczonych kredytów/eksport. Udział ubczpieczcll na racl1l1l1ck Skarbu Pmistwa .. .. ......... ...._--- ... ..... .._-,-_._-_.. .._-_.-,_. __ .-.. _'" _~-,. ... 4,2%. 5,3%. 6,3%. 6,8%. 59,0%. 54,2('/0. 47,8%. 40,7%. 3,8%. 5,0%. .... l. • • __ . 'm"._'_ ••••. -5,2%. 1,4%. ROE. .. .... Węgry. Dynamika eksportu (w %):. mln USD HUF ....mld _--_.. _....... __ .•._-_. __ . Wyniki MEHIB: ••• _. ••• _ _ _ •••• M __ . _ ••• _ _ _. . . _ . _ . _ _ .... ... 100.0. 108,7%. 112.3%. 108,6%. 100,0. 120,3%. 133,8%. 110,1%. ... __ '. o. • _. M. _. _ •• ___. .. _., ....._.- .... ~. .... --. ~~---. ...-"-' ... ....." . ----- _....... Wartosć. ubezpieczonych kredytów/eksport Udzial ubezpieczcl1 na rachunek Skarbu Patlstwa. I. ROE. 1,0%. 1,0%. 1,2%. 46,0%. 18,9%. 22,3%. . .. .. . .. .. ........--. .... . l · .. ·. ...... 19,5%. 0,7% 30,6%. .. ....... ...._-- .... . ...... -7,0%. 2,1%. 3,1%. 97,1%. 115,5%. 114.0%. Polska. Dynamika eksportu (w %): 100.0%. mlnUSD. _ __ ...__.. . . .._--- .._......_..... _.mlnzl _._ ....... _-_....... .. __..._. Wyniki KUKE:. -. .-. JQO,O%. .-.-,._----". -. 107,4% 110,3% 126,8% --_.-_._----_....__. ... ..._._" ....... . _" ...- _.. ..._--- .._" ". _.~---. Wartosć. ubezpieczonych kredytów/eksport Udział ubczpieczcl1 na raclmllck Skarbu Pmistwa. ROE. 1,9%. . ..... 2,6%. 16,0%. ..... --. .... .... 8,2%. 27.9% •.. ' 0 ' '' ' •• ''' '''' - ''''' ' ' - ' ' ' '' '. 8,9%. l ··. 2,7%. 2,0%. 31,1%. 23,6%. 7,2%. -9,0%. ... Żródlo: raporty roczne EGAP, KUKE i MEJ-llB z lal 1998-2001.. Okresowe porównanie wyników systemów ubezpieczel\ kredytów eksportowych w krajach o podobnym stopniu rozwoju gospodarczego oraz kandyclują· cych clo Unii Europejskiej, jak to ma miejsce w przypadku Czech, Polski iWę· gier, może przyczynić się clo określenia mocnych i slabych stron takiej.

(13) PorólVnanie. skutecznn.~ci. I. .... dzialalności.. W dalszej perspektywie będzie to pomocne w opracowaniu nowych, skuteczniejszych modeli dzialania.. A Comparlson ol the Czech, lor Export Credits. Polłsh. and Hungarian Insurance System. Onły rccently havc speciałised institutions responsible roI' insuring export credits been operat ing in the Czech Republic, Poland and Hungary. Apart from condueting insurance operntions on their own account, these instilllliolls ;\re uuthorized and essclltially enjoy a Illonopoly position with rcspecl lo the issuance - nn the Stnle Treasury's account - of insurance policies for ex port credils against 1101l-COllll1lercial risk. Thc arlicle discus,ses the following isslIcs: l) potcntial ability or appropriate instilllliollS to mcel Ihe demand for exporl credit guaranties (OWI1 capitallexport); 2) institutions' actual role in faciliulting ex por! conditiolls measlll'ed by the share of. insurcd exporl in tolal exporl (insured export/tolill exporl): 3) distribution of risk betwecl! cngaging budgetHry SOurces and conducIing insurancc aClivities On the inslilution's own nccoun. (I he share or non-colłlmercial risk insunmce in totill insurance). Periodic comparisan af the results af export credil insurnnce systems in countries of. a similar level ol' cconomic developmcnt nnd lhose on lhe thrcshald af Europciln Union llIembership lllay hclp detcnninc lhe strcnglhs anu weakncsses of sllch activitics. In the fl1lure. it will be helpflll in preparing new, more effcctive operating Illodels..

(14)