Wybrane elementy modelu zarządzania transformacją SBN RP

ISSN:1896Ǧ382X|www.wnus.edu.pl/epu DOI:10.18276/epu.2018.131/1Ǧ27|strony:271–282

TomaszProtasowicki

Wybraneelementy

modeluzarz¦dzaniatransformacj¦SBNRP

_

Sáowa kluczowe: system bezpieczeĔstwa narodowego, inĪynieria systemów bezpieczeĔstwa, transformacja organizacji

Streszczenie. W artykule przedstawiono problem doboru i zastosowania odpowiednich metod, narzĊdzi i technik w odniesieniu do sterowania procesem transformacji SBN RP. Ich integracja w postaci jednolitego modelu zarządzania tym procesem pozwoli na osiągniĊcie moĪliwie najlep-szej wartoĞci oczekiwanych cech systemowych nowej postaci SBN RP poprzez skoordynowanie dziaáaĔ prowadzonych w warstwie: prawnej, organizacyjnej, informacyjnej, technicznej i fizycz-nej. Zastosowanie proponowanego podejĞcia pozwala skonstruowaü program transformacji po-zwalający na skuteczne zarządzanie realizacją záoĪonych zmian SBN w warunkach wystĊpowania w tym procesie sytuacji nowych, trudnych i niepowtarzalnych oraz niepewnych.

Wprowadzenie

Niniejsza praca ma na celu przedstawienie wybranych elementów opracowanego autorskiego modelu procesu doskonalenia SBN, umoĪliwiającego zarządzanie trans-formacją tego systemu w warstwie prawnej, organizacyjnej, informacyjnej, technicznej i fizycznej. Celem niniejszej pracy jest udzielanie odpowiedzi na problem badawczy sformuáowany w postaci pytania: jaki model procesu doskonalenia SBN RP zapewni sprawną realizacjĊ transformacji oraz umoĪliwi wspóádziaáanie podmiotów

1

dzialnych za jej przeprowadzenie na wszystkich szczeblach funkcjonowania tego sys-temu?

OkreĞlonemu powyĪej celowi odpowiada struktura pracy. Przedstawiono w niej zrĊby opracowanej przez autora koncepcji racjonalnego modelu zarządzania transfor-macją SBN RP. W poszczególnych punktach zaprezentowano: 1) ogólną istotĊ wsparcia zarządzania transformacją SBN RP; 2) rolĊ inĪynierii architektury w procesie transfor-macji SBN RP; 3) makroalgorytm wyboru optymalnej architektury SBN RP; 4) sformu-áowany model identyfikacyjny modelu zarządzania transformacją SBN RP. PracĊ za-koĔczono wnioskami zawartymi w podsumowaniu.

1.Wsparciezarz¦dzaniatransformacj¦SBN

SBN RP stanowi caáoĞü siá, Ğrodków i zasobów przeznaczonych przez paĔstwo do realizacji zadaĔ w dziedzinie bezpieczeĔstwa, odpowiednio do tych zadaĔ zorganizo-waną, utrzymywaną i przygotowywaną. Skáada siĊ z podsystemu kierowania i wielu podsystemów wykonawczych, w tym podsystemów operacyjnych i podsystemów wsparcia (BBN, 2013).

Transformacja SBN RP ma na celu osiągniĊcie znaczącej zmiany tego systemu jako caáoĞci. W zaáoĪeniu jej przeprowadzenie ma umoĪliwiü wzrost potencjaáu wyma-ganego do jego efektywnego funkcjonowania. WiąĪe siĊ to m.in. z oczekiwaną poprawą wspóápracy miĊdzy podsystemami wykonawczymi SBN oraz wzmocnieniem odpowie-dzialnoĞci poszczególnych organów paĔstwa i innych podmiotów za osiągane rezultaty w dziedzinie bezpieczeĔstwa narodowego RP. Wymaga to zintegrowania wielu orga-nów paĔstwa i duĪej liczby niezaleĪnie zarządzanych podmiotów, wchodzących w skáad poszczególnych podsystemów wykonawczych SBN. Dziaáanie to musi zostaü zrealizo-wane w sposób, jaki zapewni spójnoĞü celów strategicznych, procesów, przepáywu informacji i wykorzystania zasobów w ramach tego systemu.

Istotą zarządzania transformacją SBN jest w szczególnoĞci dostarczenie meto-dycznych podstaw racjonalnego dziaáania. Muszą one umoĪliwiaü osobom odpowie-dzialnym za planowanie i przeprowadzenie tego procesu okreĞlenie cech, jakimi powi-nien siĊ charakteryzowaü SBN, aby speániaü ustalone na wstĊpie oczekiwania. Ko-nieczne jest równieĪ zdefiniowanie sposobu postĊpowania, dziĊki któremu moĪna prze-ksztaáciü SBN ze stanu obecnego do docelowego.

SBN RP z caáą pewnoĞcią przejawia (jako obiekt teoretyczny) lub jest zdolny przejawiaü w przyszáoĞci (jako obiekt rzeczywisty) wszystkie cechy charakteryzujące organizacjĊ w ujĊciu systemowym. Otwiera to drogĊ do zastosowania w badaniach nad SBN RP wspóáczesnych osiągniĊü nauk o organizacji i zarządzaniu (Protasowicki, 2017). Wyniki badaĔ wáasnych, doĞwiadczenia z udziaáu w pracach licznych zespoáów badawczo-rozwojowych oraz páynące z pozaakademickiej praktyki zawodowej skáoniáy autora niniejszej pracy do zastosowania koncepcji architektury korporacyjnej jako fun-damentu stworzonego modelu zarządzania transformacją SBN RP.

Cechy architektury korporacyjnej otwierają perspektywĊ wykorzystania jej ele-mentów bazowych do opracowania autorskiego modelu zarządzania transformacją or-ganizacji sektora bezpieczeĔstwa narodowego. Elementy te moĪna zakwalifikowaü do szeroko pojĊtej dziedziny inĪynierii systemów. Teza ta wydaje siĊ uzasadniona, ponie-waĪ w szczególnoĞci umoĪliwiają one projektowanie, wytwarzanie i eksploatacjĊ sys-temów (technicznych i spoáecznych) optymalnych w sensie kryterium zaspokojenia okreĞlonych potrzeb spoáecznych (Sienkiewicz, 1988). Ponadto architektura korpora-cyjna dostarcza zdefiniowanych, efektywnych, racjonalnych i sprawdzonych empirycz-nie metod organizowania procesów na poszczególnych etapach transformacji organiza-cji. Instrumentarium to pozwala równieĪ rozwiązywaü problemy oceny alternatywnych architektur organizacji (obejmujących m.in. skáad, struktury, cechy, procesy, systemy oprogramowania, systemy techniczne) oraz wyboru spoĞród nich rozwiązania najlep-szego w odniesieniu do przyjĊtych kryteriów.

Architektura korporacyjna inkorporuje w sobie metody i procedury nagromadzone przez róĪne dyscypliny naukowe oraz opracowane na podstawie praktycznego dziaáania. UmoĪliwia to holistyczno-systemowe ujĊcie SBN w zakresie modelowania i badania jego obecnej formy oraz w celu zaprojektowania jego stanu (modelu) docelowego i oceny jego wáaĞciwoĞci. NaleĪy zauwaĪyü, Īe architektura korporacyjna moĪe byü stosowana zarówno w odniesieniu do transformacji caáego SBN, jak równieĪ jego wy-branych podsystemów lub organizacji elementarnych stanowiących ich skáadowe.

Architektura korporacyjna dostarcza równieĪ niezbĊdnej wiedzy i zaleceĔ metodo-logicznych w zakresie zarządzania zmianą záoĪonych organizacji w warstwie prawnej, biznesowej (organizacyjnej), informacyjnej, technicznej i fizycznej. DziĊki temu moĪ-liwe bĊdzie dopasowanie obszaru biznesowego i technologicznego SBN na poziomie strategicznym i operacyjnym. Skutkiem tego bĊdzie uzyskanie wzrostu efektywnoĞci. Efekt ten pojawi siĊ m.in. w wyniku zwiĊkszenia pozytywnego wpáywu uzyskanego stopnia dopasowania posiadanego potencjaáu technicznego (wyposaĪenia, sprzĊtu, ma-szyn i urządzeĔ, narzĊdzi, infrastruktury, oprogramowania, systemów uzbrojenia, tech-nologii specjalnego przeznaczenia itp.) do poziomu niezbĊdnego dla prawidáowego funkcjonowania SBN.

Propozycja przedstawiona w niniejszej pracy zmierza do wykorzystania wyselek-cjonowanych elementów pochodzących z ram uniwersalnych TOGAF jako bazy two-rzonego modelu zarządzania transformacją SBN i zintegrowania z nimi wybranych elementów pochodzących z ram dedykowanych sektorowi publicznemu (FEAF/FEA, CEAF, xGEA), wojskowoĞci (NAF, DoDAF, MoDAF) oraz dziedzinowych – dedyko-wanych zapewnianiu bezpieczeĔstwa (SABSA). Kryterium selekcji poszczególnych elementów wchodzących w skáad proponowanego modelu opiera siĊ na podejĞciu jako-Ğciowym.

2.InĂynieriaarchitekturySBNRP

Pod pojĊciem inĪynierii architektury SBN RP naleĪy rozumieü zastosowanie w zdyscyplinowany i usystematyzowany sposób procesów, metod, technik i narzĊdzi związanych z projektowaniem, doskonaleniem i zarządzaniem zmianą záoĪonych orga-nizacji sektora bezpieczeĔstwa narodowego w celu skutecznego okreĞlania, dokumen-towania oraz zarządzania jego architekturą korporacyjną. InĪynieria architektury jest szczególnego rodzaju metodą systemową (tzn. jej specjalizacją), integrującą dorobek analizy systemowej i inĪynierii systemów (por. rys. 1).

Rysunek 1. Ilustracja ulokowania pojĊcia inĪynierii architektury SBN ħródáo: opracowanie wáasne.

DziĊki áączeniu cech wáaĞciwych wymienionym metodom badaĔ systemowych, pozwala na rozwiązywanie zadaĔ o charakterze analizy, syntezy i oceny. WystĊpują one powszechnie w systemowych problemach decyzyjnych odnoszących siĊ do zarządzania transformacją záoĪonych organizacji – w tym równieĪ naleĪących do sektora bezpie-czeĔstwa. Istota inĪynierii architektury jest w opinii autora caákowicie zbieĪna z naturą wspóáczesnych badaĔ systemowych. Odnosząc siĊ do problematyki zarządzania zmianą záoĪonych organizacji wchodzących w skáad SBN, moĪna stwierdziü, Īe pozwala ona na przeniesienie systemowej sytuacji problemowej dotyczącej rzeczywistej organizacji na warsztat specjalisty (tj. architekta korporacyjnego), który dąĪy do znalezienia i sporzą-dzenia opisu (zdefiniowania) sprawdzonego rozwiązania (speániającego zaáoĪone kryte-ria jakoĞciowe) i przeprowadzenia jego implementacji. Wykorzystuje w tym celu wy-obraĨniĊ, doĞwiadczenie, umiejĊtnoĞü oceny i rozumowanie oraz stosuje Ğwiadomie wáasną wiedzĊ do rozwaĪenia moĪliwoĞci rozwiązania problemów na bazie modeli architektonicznych. Sposób realizacji tego dziaáania obejmuje w szczególnoĞci:

 spostrzeĪenie i identyfikacjĊ sytuacji, w jakiej znajduje siĊ organizacja rze-czywista,

 zamodelowanie sytuacji problemowej,  wykreowanie rozwiązania,

 wdroĪenie rozwiązania.

Wykorzystanie inĪynierii architektury do wsparcia procesu rozwiązywania wyĪej wymienionych problemów wymaga w szczególnoĞci realizacji procesów analizy i pro-jektowania. W pierwszej kolejnoĞci naleĪy dąĪyü do odnalezienia w SBN wszelkich barier efektywnoĞci oraz zidentyfikowania Ĩródeá powstawania zaburzeĔ jego funkcjo-nowania. NastĊpnie prowadzone dziaáania muszą zmierzaü do wypracowania rekomen-dacji architektury docelowej SBN, która musi gwarantowaü usuniĊcie odkrytych uprzednio przyczyn negatywnych zjawisk zachodzących w tej organizacji. Wymaga to nie tylko projektowania organizacji, ale teĪ systematycznego jej doskonalenia, a w tym – planowania wdraĪania zmian i ich kontroli.

Kluczową rolĊ w inĪynierii architektury SBN odgrywa proces projektowania or-ganizacji. Odnosi siĊ on do morfologii, funkcjonalnoĞci i moĪliwoĞci rozwojowych tego systemu. Rezultatem wspomnianego procesu jest dostarczenie takiego projektu (mode-lu) architektury organizacji, jaki odpowiada wymaganiom ustalonym w zadaniu projek-towym. Wymaga to podejmowania wielu trudnych decyzji – niejednokrotnie realizowa-nych w warunkach ryzyka i niepewnoĞci. Zmierzają one do wypracowania architektury organizacji umoĪliwiającej osiągniĊcie zaáoĪonych celów w najlepszy (w danych wa-runkach) z moĪliwych sposobów. Projekt architektury jest zatem rezultatem Ğwiadome-go i racjonalneĞwiadome-go wyboru rozwiązania spoĞród dostĊpnych alternatyw architektonicz-nych.

Projektowanie organizacji sektora bezpieczeĔstwa moĪe byü zadaniem jednora-zowym lub ciągáym, jednak zawsze wymaga opracowania architektury docelowej orga-nizacji. W pierwszym przypadku zazwyczaj mamy do czynienia z tworzeniem zupeánie nowej organizacji. Natomiast drugi przypadek odnosi siĊ do planowania wymaganych do wprowadzenia w organizacji zmian i ich ujĊcia w formie sekwencji architektur przej-Ğciowych, odpowiadających kolejnym etapom rozwoju organizacji. Jednak w obydwu przypadkach wystĊpuje koniecznoĞü stosowania odpowiednich metod, narzĊdzi i tech-nik w celu racjonalnego zarządzania wdraĪaniem opracowanych projektów. Projekto-wanie architektury organizacji jest toĪsame z projektoProjekto-waniem dziaáania.

Rezultaty realizacji procesów inĪynierii architektury uzyskują fizyczną postaü róĪnego rodzaju produktów i artefaktów architektonicznych. SáuĪą one do sterowania wdroĪeniem zmian w Ğwiecie rzeczywistym, realizowanych w szczególnoĞci przy po-mocy programu transformacji. Rezultaty te peánią zatem istotną rolĊ wspierającą proces zarządzania transformacją SBN miĊdzy jej stanem istniejącym a docelowym. Opraco-wany w ramach procesów inĪynierii architektury zbiór produktów (artefaktów, modeli itp.) stanowi bazĊ wiedzy o organizacji, która pozwala na áatwy dostĊp do wysokiej jakoĞci informacji. Zbiór ten tworzy zatem potencjaá do osiągniĊcia istotnego postĊpu jakoĞciowego w procesie podejmowania decyzji związanych z planowaniem i zarządza-niem zmianami SBN w obszarze biznesowym oraz technicznym.

3.WybóroptymalnejarchitekturySBNRP

Modele stanowiące rezultat procesów projektowania realizowanych w ramach inĪynierii architektury SBN są w praktyce wykorzystywane do sterowania przebiegiem procesu transformacji tego systemu. DziĊki tym modelom decydenci zyskują istotne wsparcie w radzeniu sobie z rosnącą záoĪonoĞcią zarówno samej organizacji, jaką jest SBN, jak teĪ procesu jej zmiany biznesowej i technologicznej. Decyzje podjĊte podczas projektowania architektury SBN mają znaczące konsekwencje dla moĪliwoĞci osiągniĊ-cia zakáadanych celów transformacji tego systemu.

Dokonanie wyboru wáaĞciwej architektury dla organizacji typu SBN nie jest áa-twym zadaniem. Architekci korporacyjni stoją przed koniecznoĞcią wyboru optymalnej architektury organizacji ze stale rosnącego zbioru potencjalnych opcji (wariantów). Poszukiwanie najlepszego w danych warunkach projektu architektury wymaga równieĪ odniesienia siĊ do okreĞlonego zbioru atrybutów jakoĞciowych oraz ograniczeĔ. Ze wzglĊdu na duĪą záoĪonoĞü problemów rozstrzyganych w procesie projektowania archi-tektury, w poáączeniu z jego pozostaáymi uwarunkowaniami, przestrzeĔ poszukiwaĔ moĪliwych rozwiązaĔ czĊsto przekracza moĪliwoĞci ludzkiego umysáu. Sprawia to, Īe konieczne staje siĊ wykorzystanie odpowiednich metod, technik i narzĊdzi umoĪliwia-jących wsparcie eksploracji tej przestrzeni w poszukiwaniu najlepszej architektury or-ganizacji.

Dotychczas opracowano wiele koncepcji ogólnych w tym zakresie, z czego znaczna czĊĞü jest szeroko opisana w literaturze dotyczącej m.in. badaĔ operacyjnych, analizy i inĪynierii systemów. DostĊpne publikacje omawiają równieĪ wiele podejĞü do wyboru optymalnej architektury oprogramowania. Niestety, na tym tle liczba opraco-waĔ poĞwiĊconych stricte problemom wyboru optymalnej architektury organizacji jest bardzo wąska. Na bazie przeglądu literatury moĪna jednak wyprowadziü ogólny makro-algorytm wyboru optymalnej architektury organizacji (por. rys. 2).

Generowanie wariantów architektury organizacji odbywa siĊ na bazie ustalonych wymagaĔ i ograniczeĔ. Powstaáy w ten sposób zbiór alternatywnych modeli architektu-ry zostaje oceniony przez parchitektu-ryzmat zdefiniowanych wskaĨników jakoĞci. Odrzucenie lub akceptacja konkretnego modelu nastĊpuje na podstawie przyjĊtych dla tych wskaĨników kryteriów decyzyjnych. Wariant architektury speániający kryteria jakoĞciowe jest pod-dawany analizie pod kątem wykonalnoĞci.

Rysunek 2. Ilustracja makroalgorytmu wyboru optymalnej architektury organizacji ħródáo: opracowanie wáasne.

Gdy moĪliwoĞü jego realizacji zostanie oceniona pozytywnie, wchodzi on do zbioru wykonalnych wariantów architektury organizacji. W przeciwnym razie jest on odrzucany. NastĊpnie modele architektury organizacji pochodzące z tego zbioru są poddawane ocenie efektywnoĞci na podstawie ustalonych kryteriów i budowana jest ich lista rankingowa porządkująca warianty od najlepszego do najgorszego. Najlepiej oce-niony model architektury uwaĪa siĊ za optymalny, tzn. najlepszy ze wszystkich dopusz-czalnych modeli rozpatrywanych przy danych wymaganiach i ograniczeniach. W przy-padku odrzucenia wszystkich rozpatrywanych modeli, naleĪy powtórzyü procedurĊ generowania wariantów architektury i kontynuowaü poszukiwania w kolejnych itera-cjach.

WĞród dyskutowanych w literaturze podejĞü do zagadnienia oceny i wyboru archi-tektury organizacji przewaĪają metody jakoĞciowe. Przedstawiane propozycje sprowa-dzają siĊ do prób adaptacji metod stosowanych w kontekĞcie architektury oprogramo-wania do architektury korporacyjnej. Do tej grupy metod naleĪą m.in. metody: SBAR, ACSPP, SARA, CBAM, SACAM, ATAM, QAW. Obszerny przegląd propozycji roz-wiązaĔ w tym zakresie zawarty jest w pracach Sobczaka (2008, 2013).

W wielu przypadkach zastosowanie metod jakoĞciowych w procesie wyboru optymalnej architektury organizacji jest niewystarczające. Obecnie wystĊpuje widoczny deficyt metod dedykowanych stricte ocenie iloĞciowej projektów architektury organiza-cji. Podobnie jak w przypadku wspomnianych wyĪej metod jakoĞciowych, tu równieĪ

dokonuje siĊ do tego celu próby adaptacji istniejących metod stosowanych w odniesie-niu do architektury oprogramowania. Wydaje siĊ jednak, Īe moĪliwe jest wyprowadze-nie pewnego zestawu wielkoĞci mierzalnych, opisujących wáaĞciwoĞci proponowanych projektów architektury organizacji. Zbiór takich wielkoĞci moĪna by zatem traktowaü jako cząstkowe wskaĨniki jakoĞci lub jako argumenty wpáywające na wartoĞü funkcji kryterialnych. Z kolei realizacje wielkoĞci przyjĊtych jako wskaĨniki jakoĞci oraz war-toĞci funkcji kryterialnych moĪna wykorzystywaü do porównania uĪytecznoĞci alterna-tywnych architektur organizacji. Mogą one stanowiü podstawĊ oceny i wyboru opty-malnej lub suboptyopty-malnej architektury organizacji.

WĞród przykáadowych grup wskaĨników umoĪliwiających ocenĊ i porównanie uĪytecz-noĞci poszczególnych projektów architektury organizacji dla rozpatrywanej klasy orga-nizacji moĪna wskazaü m.in.:

 wskaĨniki ryzyka – pozwalające oceniü daną architekturĊ organizacji przez pryzmat związanych z nią czynników ryzyka biznesowego i technicznego,  wskaĨniki elastycznoĞci – pozwalające oceniü potencjaá organizacji o danej

ar-chitekturze do rekonfiguracji w przypadku zmiany stanu funkcjonowania paĔ-stwa,

 wskaĨniki niezawodnoĞci – pozwalające oceniü podatnoĞü organizacji o danej architekturze na zaburzenia związane z zaistnieniem sytuacji kryzysowych w jej otoczeniu,

 wskaĨniki záoĪonoĞci – pozwalające oceniü záoĪonoĞü systemową organizacji o danej architekturze,

 wskaĨniki efektywnoĞci – pozwalające oceniü wdroĪenie danej architektury organizacji w kategoriach ekonomicznych.

Formuáowanie zadania optymalizacji wielokryterialnej w odniesieniu do projek-towania architektury organizacji ma sens wyáącznie wtedy, gdy istnieje moĪliwoĞü stworzenia wielu modeli architektury organizacji umoĪliwiających realizacjĊ okreĞlo-nych potrzeb spoáeczokreĞlo-nych. W szczególnoĞci ciekawe wydaje siĊ równieĪ zastosowanie koncepcji opcji realnych do oceny wariantów decyzji architektonicznych i wyboru optymalnej architektury organizacji.

Na tle ustaleĔ przedstawionych w niniejszym punkcie problem wyboru optymal-nej architektury organizacji wydaje siĊ byü nadal nierozwiązany. Nie rozstrzygniĊto bowiem w sposób jednoznaczny zagadnienia wyboru kryteriów optymalizacji architek-tury organizacji. Ze wzglĊdu na záoĪonoĞü tego zagadnienia, jego rozwiązanie wykracza poza ramy niniejszej pracy i wymaga przeprowadzenia dalszych, pogáĊbionych badaĔ. Zaakcentowano tĊ kwestiĊ z zamiarem wskazania duĪego potencjaáu danego obszaru problemowego i jego znaczenia dla dalszych badaĔ prowadzonych w odniesieniu do praktycznego zastosowania proponowanych w niej koncepcji.

4.SformuÏowaniemodeluzarz¦dzaniatransformacj¦SBNRP

Opracowany autorski model zarządzania transformacją SBN (MWT) jest mode-lem prakseologicznego systemu sprawnego dziaáania. Cemode-lem funkcjonowania tego sys-temu jest wymóg zapewnienia maksymalnej skutecznoĞci i efektywnoĞci dziaáaĔ zwią-zanych z transformacją SBN. W pierwszym przybliĪeniu MWT moĪna przedstawiü jako „czarną skrzynkĊ” (por. rys. 3).

Rysunek 3. Ilustracja zarysu metodologicznego ujĊcia transformacji SBN ħródáo: opracowanie wáasne.

Na podstawie zdefiniowanej sytuacji problemowej (SPP), związanej z konieczno-Ğcią dokonania zmiany w odniesieniu do stanu bieĪącego systemu rzeczywistego (ORG0) SBN, generowane jest (przez MTW) rozwiązanie pod postacią programu

trans-formacji (PTR) tego systemu do postaci docelowej (ORG1). Przyjmuje siĊ, Īe

wygene-rowany program transformacji speánia zdefiniowane w ramach SPP kryteria wyboru optymalnego rozwiązania. Ponadto zakáada siĊ, Īe realizacja programu transformacji (RPT) umoĪliwi uzyskanie przez SBN postaci speániającej oczekiwane warunki odno-szące siĊ do dopuszczalnych wartoĞci cech systemowych. MWT dostarcza zatem zdefi-niowanego sposobu postĊpowania realizowanego w celu rozwiązywania problemów systemowych związanych z transformacją SBN. Mając na uwadze powyĪsze spostrze-Īenia na najwyĪszym poziomie abstrakcji, model „czarnej skrzynki” transformacji SBN moĪna zapisaü w nastĊpujący sposób:

ܴܲܶ ൌ ܯܹܶሺܵܵܲሻ (1)

ܱܴܩଵൌ ܴܲܶሺܱܴܩ଴ǡ ܴܲܶሻ (2)

gdzie:

SSP – systemowa sytuacja problemowa, PTR – program transformacji,

RPT – realizacja programu transformacji,

ORG0 – organizacja rzeczywista przed rozpoczĊciem programu transformacji, ORG1 – nowa organizacja rzeczywista po zakoĔczeniu programu transformacji. Na tym etapie wydaje siĊ, Īe osiągniĊto maksimum wáaĞciwe dla przyjĊtego w dla formy niniejszego artykuáu poziomu szczegóáowoĞci opisu MTW. SpecyfikacjĊ formal-ną MTW zredukowano do niezbĊdnego minimum. Natomiast jej rozwiniĊcie bĊdzie przedmiotem kolejnych artykuáów autora z cyklu poĞwiĊconego zarządzaniu transfor-macji Systemu BezpieczeĔstwa Narodowego RP.

Podsumowanie

W odniesieniu do Systemu BezpieczeĔstwa Narodowego w ostatnich latach ob-serwuje siĊ silnie akcentowaną potrzebĊ zaplanowania i przeprowadzenia duĪej zmiany organizacyjnej o charakterze transformacji. Potrzeba ta wynika z wyczerpania siĊ po-tencjaáu rozwojowego aktualnie obowiązującej formuáy funkcjonowania tego systemu. Na znaczeniu zyskuje w tym kontekĞcie zarządzanie procesem transformacji. Wynika to ze wzrostu stopnia skomplikowania systemu podlegającego przemianie i jego specyfiki áączącej obszary cywilny i militarny. Dlatego niezbĊdne jest rozwijanie specjalizowa-nych rozwiązaĔ wspomagających decydentów, projektantów i realizatorów w procesie planowania i wdraĪania zmian.

Przedstawiony w niniejszym artykule autorski model zarządzania transformacją SBN stanowi zestaw usystematyzowanych modeli, procesów, metod, technik i narzĊdzi związanych z projektowaniem, doskonaleniem i zarządzaniem zmianą záoĪonych orga-nizacji sektora bezpieczeĔstwa narodowego. DziĊki przyjĊciu w nim paradygmatu sys-temowego moĪliwe jest caáoĞciowe ujĊcie potrzeb wystĊpujących w procesie transfor-macji. W szczególnoĞci praktyczne zastosowanie przedstawionego modelu pozwala na:  spostrzeĪenie i identyfikacjĊ sytuacji, w jakiej znajduje siĊ organizacja

rze-czywista,

 zbudowanie modelu sytuacji problemowej,  wykreowanie rozwiązania,

 weryfikacjĊ rozwiązania,

 zaplanowanie i przeprowadzenie wdroĪenia rozwiązania.

W praktyce oznacza to zrealizowanie procesów inĪynierii architektury zmierzają-cych do wygenerowania szeregu wariantów architektury organizacji na podstawie usta-lonych wymagaĔ i ograniczeĔ. Odrzucenie lub akceptacja konkretnego wariantu nastĊ-puje na bazie przyjĊtych w procesie projektowania wskaĨników i kryteriów decyzyj-nych. Uzyskane w ten sposób modele architektury SBN są wykorzystywane do stero-wania przebiegiem procesu transformacji tego systemu. DziĊki tym modelom uzyskuje

siĊ znaczące wsparcie w radzeniu sobie decydentów z rosnącą záoĪonoĞcią zarówno SBN, jak teĪ procesu jej zmiany.

Opracowany przez autora model zarządzania transformacją SBN integruje w jed-ną, spójjed-ną, logicznie uporządkowaną caáoĞü zaáoĪenia koncepcji: doskonalenia organi-zacji, przeprojektowywania organizacji oraz architektury korporacyjnej. Konstrukcja moduáowa postulowanego modelu oraz wynikające z niej cechy dają duĪe moĪliwoĞci jego rozbudowy i dopasowania. MoĪe on byü stosowany zarówno na poziomie zarzą-dzania transformacją caáego SBN, jak równieĪ na poziomie poszczególnych organizacji wchodzących w skáad tego systemu. Organizacje sektora bezpieczeĔstwa, chcąc wyko-rzystaü zaproponowany model, mogą dokonaü zmiany w ramach jego poszczególnych elementów, dostosowując je do indywidualnych potrzeb lub szczególnych wymagaĔ, gdyby takie pojawiáy siĊ w przyszáoĞci, a nieuwzglĊdnionych w jego obecnej postaci. NaleĪy mieü na wzglĊdzie, Īe zaprezentowany w niniejszym artykule materiaá stanowiący podsumowanie wieloletnich prac badawczych autora stanowi z racji formy pewne minimum. Jest on przede wszystkim kolejnym z cyklu tematycznie powiązanych opracowaĔ dotyczących zagadnieĔ związanych z projektowanie zmian w záoĪonych wielkich systemach spoáeczno-ekonomiczno-technicznych i zarządzaniem wdraĪania tych zmian w praktyce. Dotychczas w ramach tego cyklu ukazaáy siĊ nastĊpujące prace autora szerzej traktujące o tematyce Systemu BezpieczeĔstwa Narodowego RP i zagad-nieniach związanych z zarządzaniem jego transformacją: (Protasowicki, 2014a, 2014b, 2015, 2016, 2017; Protasowicki, Stanik, 2016).

Literatura

BBN (2013). Biaáa KsiĊga BezpieczeĔstwa Narodowego RP. Warszawa: Biuro BezpieczeĔstwa Narodowego.

Protasowicki, T. (2015). An integrated approach to the transformation of the National Security System of the Republic of Poland. W: B.F. Kubiak, J. MaĞlankowski (red.), Information

Management in Practice. Sopot.

Protasowicki, T. (2017). Koncepcja nowej struktury organizacyjnej i modelu operacyjnego Sys-temu BezpieczeĔstwa Narodowego RP. Ekonomiczne Problemy Usáug, 1 (126, t. 1), 309– 324.

Protasowicki, T. (2014a). Wybrane aspekty realizacji rozwiązaĔ teleinformatycznych dla Systemu BezpieczeĔstwa Narodowego RP. W: L. Madeyski, M. Ochodek (red.), InĪynieria

opro-gramowania. Badania i praktyka. Warszawa.

Protasowicki, T. (2014b). Wybrane aspekty zastosowania koncepcji architektury korporacyjnej w transformacji Systemu BezpieczeĔstwa Narodowego RP. Ekonomiczne Problemy

Usáug, 112, 151–163.

Protasowicki, T. (2016). Zintegrowana transformacja Systemu BezpieczeĔstwa Narodowego RP.

Protasowicki, T., Stanik, J. (2016). Big Data w analizie zagroĪeĔ bezpieczeĔstwa narodowego.

Ekonomiczne Problemy Usáug, 123, 275–286.

Sienkiewicz P. (1988). InĪynieria systemów kierowania. Warszawa: PWE.

Sobczak, A. (2008). Analiza wybranych metodyk wykorzystywanych do budowy architektury korporacyjnej. Monografie i Opracowania SGH, 551, 315–323.

Sobczak, A. (2013). Architektura korporacyjna. Aspekty teoretyczne i wybrane zastosowania

praktyczne. àódĨ: OĞrodek Studiów nad Cyfrowym PaĔstwem.

SELECTED ASPECTS OF THE MODEL FOR PURPOSE OF THE TRANSFORMATION OF THE NATIONAL SECURITY SYSTEM OF POLAND.

Keywords: national security system, security systems engineering, organization transformation Summary. The article presents the problem of selection and application of appropriate methods, tools and techniques in relation to the process control of SBN RP transformation. Their integra-tion in the form of a uniform model managed by this process will allow to achieve the best possi-ble value of the system features of the new SBN RP form by coordinating activities carried out in the legal, organizational, informational, technical and physical layers. The application of the proposed approach allows to construct a transformation program that allows effective manage-ment of the implemanage-mentation of complex SBN changes in the conditions of occurrence of new, difficult and unique and uncertain situations in this process.

Translated by Tomasz Protasowicki

Cytowanie

Protasowicki, T. (2018). Wybrane elementy modelu zarządzania transformacją SBN RP.